k, K 1 (décima quinta letra do alfabeto esperanto) k, K. · abrev.
2 k, k. kaj. 3 k. kopeko. · símb. 4 K (autom.) Kamboĝo, Kampuĉeo. 5 k kilo/. 6 K (quím.) kalio. 7 K (fís., metr.) kelvino. ko (gram.) nome dessa letra.
ka (metr.) sigl. de kilojaro.
k.a. abrev. de kaj aliaj.
Kaabo (edificação cúbica no
centro da Grande Mesquita de Meca) Caaba, Kaaba. Vd. Mekko, Nigra
Ŝtono, Granda Moskeo de Mekko.
Kaaporano (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Caaporã. Vd.
Paraibo (‘estado’). kaaporana (relativo ao mun. de Kaaporano PB ou aos
seus naturais ou habitantes) caaporãense. kaaporanano (o natural ou habitante do mun. de Kaaporano PB) caaporãense.
Kaarapoo (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Caarapó. Vd. Suda
Mato-Groso (‘estado’). kaarapoa (relativo ao mun. Kaarapoo MS ou aos
seus naturais ou habitantes) caarapoense: la kaarapoa kulturo estas riĉa a cultura caarapoense é
rica. kaarapoano
(o natural ou habitante do mun. Kaarapoo MS) caarapoense: la kaarapoanoj
estas feliĉaj
os caarapoenses são felizes.
kab’o (bíbl.)
= kabo (‘unidade de volume’).
kabo 1
(tb. terkapo) (geogr.: ponta
ou porção do continente que avança mar adentro, formando um prolongamento ou
saliência do litoral) cabo, promontório.
kabo 2 (bíbl.: unidade de volume equivalente a 2,5 l) cabo.
Kabo 3
(tb. Bonespera Kabo) (geogr.: cabo situado perto do extremo sul da África do Sul) Cabo
da Boa Esperança. Vd. Kabo de la Tempestoj. Kablando (hist.: antiga província
da África do Sul) província do Cabo. Kab-urbo (geogr.: cid. da África do Sul e cap. da
província do Cabo Ocidental) cidade
do Cabo.
Kabo 4
(geogr.: outra denominação do mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE) Cabo de Santo Agostinho, Cabo. kaba = kabo-de-santo-agostinja. kabano
= kabo-de-santo-agostinjano.
kabalo 1 (fil., rel.: sistema
filosófico-religioso judaico de origem medieval) cabala. 2 (evi)
= intrigo. kabala cabalístico.
kabalaĵo palavra ou ato cabalístico. kabalisto cabalista.
kabano (habitação
pequena e/ou simples, geralmente em local afastado, feita com materiais
rústicos ou de pouco valor e sem acabamento) cabana, choupana, choça, mocambo, rancho,
tugúrio, palhoça, palhot, palhote. branĉkabano cabana
feita com ramos. ĉaskabano cabana
de caça. pajlokabano choupana. ŝtipkabano cabana
feita de paus. terkabano cabana
feita de argila e palha.
kabaredo = kabareto.
kabareto (casa de diversões onde se bebe e dança e, em
geral, se assiste a espetáculos de variedades) cabaré, casa noturna, boate.
Kabe (pseudônimo de Kazimierz Bein) Kabe.
kabei (i.) (E-o: agir como Kabe, que
abandonou o movimento esperantista, depois de uma fase de intensa dedicação) “cabear”,
apostatar.
Kabedelo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Cabedelo. Vd.
Paraibo (‘estado’). kabedela (relativo ao mun. Kabedelo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cabedelense: la kabedela kulturo estas riĉa a cultura cabedelense é
rica. kabedelano
(o natural ou habitante do mun. Kabedelo PB) cabedelense: la kabedelanoj
estas feliĉaj
os cabedelenses são felizes.
kabilo (o natural ou habitante
da Cabília) cabila. Kabilio (tb.
Kabilujo) (geogr.: região montanhosa do Norte da Argélia) Cabília.
Kabilujo (geogr.) = Kabilio.
kabineto 1 gabinete, escritório. 2 gabinete, ministério, conselho (de ministros). kabineta 1 de
gabinete, de escritório: kabineta pordo porta
do gabinete. 2 (relativo a gabinete, a
ministério) de gabinete, ministerial: la kabineta kunsido finiĝis senrezulte a
reunião do gabinete terminou sem resultados.
kablo (feixe de fios) cabo,
calabre. pendkablo (tb. supertera kablo) cabo aéreo. ¨ altfrekvenca kablo (el.)
cabo de alta frequência. nutra kablo (el.) cabo de alimentação. samcentra kablo (el.) cabo coaxial. submara kablo (tel.)
cabo submarino. subtera kablo cabo subterrâneo. supertera kablo = pendkablo. telekomunika kablo (tel.) cabo de telecomunicações. translanda kablo (tel.)
cabo além-fronteira. transmara kablo (tel.) cabo ultramarino.
kablogramo (tel.: mensagem
telegráfica transmitida através de cabo submarino) cabograma, cabo.
Kabo Blanka (geogr.: cabo ao Norte da
Tunísia) cabo Branco.
Kabo-de-Santo-Agostinjo (tb. Kabo) (geogr.:
mun. do estado de Pernambuco) Cabo de Santo Agostinho, Cabo. Vd. Pernambuko (‘estado’). kabo-de-santo-agostinja (tb. kaba) (relativo ao mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE ou aos seus naturais ou habitantes) cabense: la kabo-de-santo-agostinja (ou kaba) kulturo estas riĉa a cultura cabense é rica. kabo-de-santo-agostinjano
(tb. kabano) (o natural ou habitante do mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE) cabense: la kabo-de-santo-agostinjanoj (ou kabanoj) estas feliĉaj os cabenses são felizes.
Kabo-Frio (geogr.: mun. do estado do
Rio de Janeiro) Cabo Frio. Vd. Rio-de-Ĵanejro
(‘estado’). kabo-fria (relativo ao mun. Kabo-Frio RJ ou aos
seus naturais ou habitantes) cabo-friense: la kabo-fria kulturo estas riĉa a cultura cabo-friense é
rica. kabo-friano
(o natural ou habitante do mun. Kabo-Frio RJ) cabo-friense: la kabo-frianoj
estas feliĉaj
os cabo-frienses são felizes.
Kabo-Verda (geogr.) = Kaboverdo.
Kaboverdo (tb. Verda-Kaba Respubliko, Kabo-Verda Respubliko) (geogr.: país insular da África, a Oeste do Senegal; cap.: Prajo; símb.autom.: CV) Cabo
Verde. ¨ kaboverda eskudo (econ.: moeda de Cabo Verde;
= 100 centavoj) escudo
do Cabo Verde, escudo cabo-verdiano.
Kaboverda Respubliko (geogr.) =
Kaboverdo.
Kabralo
(geogr.:
serra do estado de Minas Gerais) (serra do) Cabral.
Kabraljo
(geogr.:
baía do estado da Bahia) Cabrália.
Kabralo (Pedro
Alvares) (militar e navegador
português, c. 1467–1520) Pedro Álvares Cabral. kabrala (relativo ao navegador
português Pedro Álvares Cabral) cabralino. antaŭkabrala (anterior
à chegada de Pedro Álvares Cabral ao Brasil) pré-cabraliano, pré-cabralino.
Kabrero (geogr.: uma das ilhas Baleares, da Espanha) Cabrera. Vd. Balearoj.
Kabreuvo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Cabreúva. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). kabreuva (relativo ao mun. Kabreuvo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cabreuvano, cabreuvense: la kabreuva kulturo estas riĉa a cultura cabreuvana é rica.
kabreuvano
(o natural ou habitante do mun. Kabreuvo SP) cabreuvano, cabreuvense: la kabreuvanoj
estas feliĉaj
os cabreuvanos são felizes.
kabrioleto 1 (carruagem pequena, leve e rápida, de duas rodas, capota móvel, e movida
por apenas um cavalo) cabriolé, tílburi, “tilbury”. 2 (autom.: aquele cuja capota se pode dobrar ou
remover) conversível, automóvel
conversível, cabriolé.
Kabroboo (geogr.: mun. do estado de
Pernambuco) Cabrobó.
Vd. Pernambuko
(‘estado’). kabroboa (relativo ao mun. Kabroboo PE ou aos
seus naturais ou habitantes) cabroboense: la kabroboa kulturo estas riĉa a cultura cabroboense é
rica. kabroboano
(o natural ou habitante do mun. Kabroboo PE) cabroboense: la kabroboanoj
estas feliĉaj
os cabroboenses são felizes.
kabuko (teat.: teatro
tradicional japonês) cabúqui,
“kabuki”.
Kabulo (geogr.: cap. do
Afeganistão) Cabul, Kabul. Kabulrivero (geogr.: rio do Afeganistão,
afluente do Indo) rio Cabul.
kaco (coloq.) pênis, pinto, caralho, pica, piroca.
kaciko (chefe indígena) cacique,
morubixaba.
kacuro (tb. Japania cercidifilo) (bot.: árvore da família das
cercidifiláceas, Cercidiphylllum japonicum) “katsura”,
cercidifilo.
kaĉo (cul.) mingau, papa,
pureia, purê, “purée”. kaĉeto (cul.) = bebokaĉo. bebokaĉo (tb.
kaĉeto) mingau,
papa. maizokaĉo (cul.) (tb. polento, maizkaĉo) papa de milho, polenta. pankaĉo (cul.) mingau com pedaços de pão. ¨ kaĉo el faruno angu. kaĉo el terpomoj purê de batatas. || mi faros el li kaĉon vou
acabar com ele; vou acabar com a raça dele.
kaĉaloto (zool.: baleia dentada da
família dos fiseterídeos, Physeter
catodon) cachalote, cacharréu.
kaĉuo 1 (substância
aromática extraída do fruto da areca) cachu. Vd. kateĉuo.
kaĉuo 2 * [Vt: ca trù]
(mús.: antiga música de câmara de origem
norte-vietnamita, cantada por mulheres) “ca trù”.
kaĉuĉo (dnç: dança espanhola) cachucha.
kado (bot.:
árvore da família das cupressáceas, Juniperus
oxycedrus) cade. kadesenco (tb.
kadoleo) (farm.: óleo
parasiticida extraído do cade, outrora muito usado no tratamento de dermatoses
e contra sarnas de animais domésticos) óleo de cade.
kadaifo (cul.) = kataifo.
kadastro =
katastro. kadastra = katastra.
kadastrejo =
katastrejo.
kadavro cadáver, morto, defunto, corpo, restos, restos mortais, despojos,
despojos mortais, presunto, carcaça. kadavra (tb. kadavreca, kadavrosimila) de cadáver, cadavérico: kadavra
rigideco rigidez
cadavérica. kadavraĵo carniça. kadavrejo necrotério,
morgue. sorĉkadavro (tb. zombio) (cadáver
reanimado por feitiçaria) zumbi, morto-vivo, zombie.
kadenco (mús.) cadência. kadenca cadenciado, em cadência. kadencigi cadenciar.
kadeto (mil.) cadete,
oficial-aluno, aspirante. ¨ aerarmea kadeto (mil.) cadete da aeronáutica.
kadio (juiz mulçumano que
exerce funções civis e religiosas) cádi.
kadiso (têxt.) sarja de lã.
Kadizo (geogr.: cid. da
Espanha, no Atlântico) Cádiz,
Cádis. kadiza (geogr.: relativo a Cádiz ou aos seus naturais ou
habitantes) gaditano. kadizano (o natural ou habitante de Cádiz) gaditano.
Kadmo (mit.: na mitologia
grega, fundador lendário de Tebas) Cadmo.
kadmio (quím.: elemento químico de
número atômico 48; símb.: Cd) cádmio.
kadro quadro, moldura, caixilho,
armação. kadri (tr.) (tb. enkadrigi) enquadrar, emoldurar. kadraĵo guarnição, cercadura, enquadramento. kadreto pequeno quadro. altarkadro gradil do altar. brodkadro (espécie de caixilho de madeira que segura o tecido
para se bordar) bastidor. enkadrado (ação de enquadrar) enquadramento, enquadração. enkadrigi = kadri. litkadro armação (de cama). muntkadro caixilho.
senkadra (não
guarnecido de quadro) desenquadrado. ¨ kadre de = en la kadro de. en la kadro de no
quadro de, nos quadros de, no contexto de, no âmbito de, em, no ambiente de: en kadro de la leĝo nos quadros da lei.
li prelegis en la kadro de la
Esperanto-Kongreso palestrou no Congresso de Esperanto.
kadrato (tip.: peça quadrada que se
emprega para formar os espaços em branco) quadrado. kadrateto (tip.) quadratim.
kaduceo (ramo de oliveira ou
loureiro, com duas asas na ponta, e no qual se enroscam duas serpentes) caduceu.
kaduka caduco, decrépito, frágil, arruinado. kaduki (i.) cair em ruína,
enfraquecer-se, estiolar. kadukaĵo coisa caduca. kadukeco caducidade,
decadência, decrepitude. kadukiĝi caducar, ameaçar ruína, cair
em desuso, deteriorar-se, languir, definhar, prescrever. kadukiĝo (jur.) prescrição. kadukulo inválido. kadukulejo asilo
de inválidos. aĝokaduka que em breve morrerá de
velhice.
Kaeteo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Caeté. Vd.
Minas-Ĵerajso (‘estado’). kaetea (relativo ao mun. Kaeteo MG ou aos seus naturais ou habitantes) caeteense: la kaetea kulturo estas riĉa a cultura caeteense é rica.
kaeteano
(o natural ou habitante do mun. Kaeteo MG) caeteense: la kaeteanoj
estas feliĉaj
os caeteenses são felizes.
Kaeteso (geogr.:
mun. do estado de Pernambuco) Caetés. Vd.
Perrnambuko (‘estado’). kaetesa (relativo ao mun. Kaeteso PE ou aos seus naturais ou habitantes) caeteense: la kaetesa kulturo estas riĉa a cultura caeteense é rica.
kaetesano
(o natural ou habitante do mun. Kaeteso PE) caeteense: la kaetesanoj
estas feliĉaj
os caeteenses são felizes.
Kaetiteo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Caetité. Vd.
Baio (‘estado’). kaetitea (relativo ao mun. Kaetiteo BA ou aos seus naturais ou habitantes) caetiteense, caetitense: la kaetitea kulturo estas riĉa a cultura caetiteense é
rica. kaetiteano
(o natural ou habitante do mun. Kaetiteo BA) caetiteense, caetitense: la kaetiteanoj
estas feliĉaj
os caetiteenses são felizes.
kaf [Hebr.] (décima primeira letra do alfabeto hebraico)
“kaf”.
kafo 1 (bot.: fruto do cafeeiro) café. 2
(cul.: bebida que se faz desse fruto, depois de seco, torrado e moído) café.
kafa (relativo ao café) de café, cafeico. kafaparato máquina
de café, cafeteira. kafarbo (bot.)
= kafujo. kafarbejo
= kafujejo. kafarbeto
(bot.) = kafujo. kafarbusto (bot.) = kafujo. kafejo (local público
especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente
também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) café, cafeteria. kafbero (bot.) baga de café. kafgrajno semente de café. kafkolora (que
tem a cor dos grãos torrados de café) café. kafkruĉo cafeteira. kafkulturo cafeicultura.
kafkulturejo = kafujejo. kafkulturisto cafeicultor. kafmaŝino máquina de café. kafmuelilo moinho de café, moedor de café. kafolakto (bebida composta de leite com um pouco de café) leite com café. kafplantejo = kafujejo.
kafpoto cafeteira.
kafskatolo (recipiente
para guardar os grãos ou o pó de café) caixa de café. kaftaso xícara de café. kaftaseto (porção de café que se serve em xícaras pequenas) cafezinho, café pequeno: post
la tagmanĝo, ĉiuj trinkis po unu kaftaseton
depois do
almoço todos tomaram um cafezinho. kafujo
(tb. kafarbo, kafarbeto,
kafarbusto) (bot.: designação comum às árvores e arbustos
do gênero Coffea) cafeeiro. kafujejo (tb. kafkulturejo, kafplantejo, kafarbejo) cafezal,
cafeeiral, cafelana. koncertkafejo
(teat.: pequeno teatro onde se pode beber e fumar
assistindo a números musicais e de variedades) café-concerto,
café-cantante, café-teatro. laktokafo (bebida composta de café com um pouco de leite) café com leite. maltokafo (sucedâneo
do café, feito com malte) café de cevada. retkafejo (inf.) cibercafé,
“cybercafé”. ¨ malforta kafo (cul.) café fraco, café ralo. tuja
(ou tujpreta) kafo café instantâneo,
café-solúvel.
kafeino (quím.: alcaloide
existente no café, chá, mate, guaraná, cola etc.; fórm.: C8H10N4O2) cafeína,
guaranina. senkafeina descafeinado,
sem cafeína.
kafeterio (local público
especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente
também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) café, cafeteria.
Kafezal-do-Sulo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Cafezal do Sul. Vd. Paranao (‘estado’). kafezal-do-sula (relativo ao mun. de Kafezal-do-Sulo PR ou aos seus naturais ou
habitantes) cafezalense,
cafezalense-do-sul. kafezal-do-sulano (o natural ou habitante do
mun. de Kafezal-do-Sulo PR) cafezalense,
cafezalense-do-sul.
kafro (indivíduo de uma
população africana banta, afim dos zulus, não muçulmana, do Sudeste da África) cafre. Kafrio (geogr.: antigo nome dado à região entre o Zambeze e
a província do Cabo, ao longo do oceano Índico) Cafraria.
kafrino (mulher cafre) cafra.
Kafrujo (geogr.) = Kafrio.
kaftano (vest.: túnica longa, usada
por árabes e turcos) cafetã.
kaĝo gaiola, jaula. enkaĝigi engaiolar,
enjaular. ludkaĝo (para crianças pequenas) cercado,
cercadinho, chiqueirinho, parque.
kahelo ladrilho (para pavimento), azulejo.
kahela de ladrilho. kaheli (tb.
kaheltegi) ladrilhar, lajear,
pavimentar (com ladrilhos). kahelaro (conjunto de ladrilhos que
revestem o chão) pavimento. kaheltegi (tr.) = kaheli.
kaĥeksio (med.: estado de desnutrição
profunda) caquexia. kaĥeksia (med.: relativo a caquexia) caquético.
kaĥekta (med.) = kaĥeksia.
kaido (funcionário encarregado da
justiça e da cobrança de impostos, na Algéria e na Tunísia) caide.
kaiko
(bote ou pequena embarcação turca) caíque.
Kaikoo (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Norte) Caicó. Vd. Norda
Rio-Grando (‘estado’). kaikoa (relativo ao mun. Kaikoo RN ou aos
seus naturais ou habitantes) caicoense: la kaikoa kulturo estas riĉa a cultura caicoense é rica.
kaikoano
(o natural ou habitante do mun. Kaikoo RN) caicoense: la kaikoanoj
estas feliĉaj
os caicoenses são felizes.
Kaino (bíbl.: filho
primogênito de Adão e Eva) Caim.
kainido (bíbl.: cada um dos
descendentes de Caim) caimita, cainita.
kainito (min.: sal natural de
potássio e magnésio) cainita.
Kairo (geogr.: cid. e cap. do Egito) Cairo: Kairo
estas la plej granda urbo de Afriko o Cairo é a maior cidade da África. kairano (o natural ou habitante do
Cairo) cairota.
kairino (medicamento
antifebril) cairina.
kairno (túmulo celta, na Gália
ou na Grã-Bretanha) cairn.
Kaistro (hist.: antigo rio da
Lídia, atual Küçük Menderes, na Turquia) Caistro.
kaj conj.,
part.lig. (abrev.: k,
k.) e, mais. kajaŭ
(tb. kaŭ) e/ou. ¨ kaj aliaj (abrev.:
k.a.). kaj ceteraj (abrev.: k.c.) e
restantes, e demais. kaj mi kaj mia frato tanto eu quanto meu irmão. kaj-signo (&)
e
comercial, “ampersand”. kaj tiel plu (abrev.: ktp, k.t.p.) etcétera, et coetera, etc.
kajo 1 1 (parte de um
porto na qual se efetua o embarque e desembarque de passageiros e cargas) cais.
2 =
pasaĝerkajo. surkaje no cais, sobre o cais. ĝetkajo =
varfo. pasaĝerkajo (em estações ferroviárias, rodoviárias, de metrô etc., área elevada, ou
estrado, para facilitar o embarque e desembarque de passageiros) plataforma.
Kajo 2 (pren.masc.) Caio.
Kajafas (bíbl.)
Caifás.
kajako caiaque, canoa (leve, de
pele de focas).
Kajapoo
(geogr.:
serra em Goiás) (serra do) Caiapó.
Kajbaro (geogr.: desfiladeiro
entre o Afeganistão e o Paquistão) passo Khyber, Caiber.
Kajejro (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Caieiras. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). kajejra (relativo ao mun. Kajejro SP ou aos seus naturais ou habitantes) caieirense: la kajejra kulturo estas riĉa a cultura caieirense é rica.
kajejrano
(o natural ou habitante do mun. Kajejro SP) caieirense: la kajejranoj
estas feliĉaj
os caieirenses são felizes.
Kajeno (geogr.: cid. e cap. da Guiana Francesa) Caiena.
Kajenrivero (geogr.: rio da Guiana
Francesa) rio Caiena.
kajeputo 1 (tb. kajeputa melaleŭko) (bot.: árvore da família das
mirtáceas, Melaleuca cajuputi) cajepute. 2 (tb. kajeputa esenco) (farm.) cajepute. ¨ kajeputa esenco Vd. esenco. kajeputa melaleŭko (bot.) = kajeputo (Melaleuca cajuputi).
kajero 1 caderno, fascículo, folheto. 2 (coletânea de aulas ou
preleções, para distribuição, em cópias, entre os alunos) apostila,
sebenta. kajereto caderninho, caderneta. lernkajero (coletânea de aulas ou preleções, para distribuição, em cópias, entre
os alunos) apostila,
sebenta. notkajero caderneta.
ringokajero 1 (caderno cujas folhas são presas por pequenos
anéis de metal ou de plástico) colecionador. 2 caderno de espiral,
caderno universitário.
kajmano (zool.: designação
comum aos jacarés do gênero Caiman) caimão, jacaré.
kajpirinjo (cul.: bebida alcoólica
brasileira feita de cachaça, açúcar, gelo e rodelas amassadas de limão) caipirinha.
kajporo* (mit.: ente fantástico
que, nas estradas, torna infeliz quem encontra) caipora.
Kajsaro (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Caiçara.
Vd. Paraibo (‘estado’). kajsara (relativo ao mun. de Kajsaro PB ou aos seus naturais ou
habitantes) caiçarense.
kajsarano (o natural ou habitante do
mun. de Kajsaro PB) caiçarense.
Kajserslaŭterno (geogr.: cid. da
Alemanha) Kaiserslautern.
kajto (tb. paperdrako) (lud.)
papagaio,
pipa, pandorga.
Kajubo
(geogr.:
lago do Rio Grande do Sul) Caiuba.
kajuto 1 (mar.) camarote. 2 (mar.,
aer.) cabine, cabina.
Kaĵamaro (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Cajamar.
Vd. San-Pàŭlo
(‘estado’). kaĵamara (relativo ao mun. Kaĵamaro SP ou aos seus naturais ou habitantes) cajamarense: la kaĵamara kulturo estas riĉa a cultura cajamarense é
rica. kaĵamarano
(o natural ou habitante do mun. Kaĵamaro SP) cajamarense: la kaĵamaranoj
estas feliĉaj
os cajamarenses são felizes.
Kaĵatio (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Cajati.
Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kaĵatia (relativo ao mun. Kaĵatio SP ou aos
seus naturais ou habitantes) cajatiense: la kaĵatia kulturo estas riĉa a cultura cajatiense é rica.
kaĵatiano
(o natural ou habitante do mun. Kaĵatio SP) cajatiense: la kaĵatianoj
estas feliĉaj
os cajatienses são felizes.
Kaĵazejro (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cajazeiras.
Vd. Paraibo
(‘estado’). kaĵazejra (relativo ao mun. Kaĵazejro PB ou aos seus naturais ou habitantes) cajazeirense: la kaĵazejra kulturo estas riĉa a cultura cajazeirense é
rica. kaĵazejrano
(o natural ou habitante do mun. Kaĵazejro PB) cajazeirense: la kaĵazejranoj estas feliĉaj os cajazeirenses são felizes.
kaĵoli (tr.) 1 bajular, lisonjear, seduzir, cantar. 2 (lisonjear
par obter vantagens) bajular: la infano kaĵolis la patron, ĝis li konsentis a criança bajulou o pai até
que ele consentiu. kaĵola bajulador, sedutor: trompi junulinon per kaĵolaj vortoj enganar uma jovem com palavras
sedutoras. kaĵolado (ação
de bajular) bajulação.
Kaĵuejro (geogr.: mun. do estado de
Alagoas) Cajueiro.
Vd. Alagoo
(‘estado’). kaĵuejra (relativo ao mun. de Kaĵuejro AL ou aos seus naturais ou
habitantes) cajueirense.
kaĵuejrano (o natural ou habitante do
mun. de Kaĵuejro AL) cajueirense.
kaĵuno (indivíduo
descendente dos acadianos expulsos do Canadá no início do séc. 18, e que se
fixaram no estado americano de Luisiana) cajun. kaĵuna (relativo a cajun ou aos cajuns) cajun: kaĵuna muziko, kuirarto música, culinária cajun.
Kaĵuruo (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cajuru. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kaĵurua (relativo ao mun. de Kaĵuruo SP ou aos seus naturais ou
habitantes) cajuruense.
kaĵuruano (o natural ou habitante do
mun. de Kaĵuruo SP) cajuruense.
kaki (i.) (tb. feki) defecar,
cagar, fazer cocô.
kakao 1 (bot.:
sementes de árvores do gênero Theobroma, em especial, Theobroma cacao) cacau, chocolate. 2 (cul.:
pó feito dessas sementes) chocolate em pó. 3 (cul.:
bebida feita desse pó, misturada com açúcar e água ou leite quente ou frio) chocolate quente,
suco de cacau. kakaoarbo (bot.) cacaueiro, cacauzeiro. kakaoarbaro cacaual. kakaobutero manteiga de cacau. kakaokulturisto cacauicultor. kakaokulturo cacauicultura. kakaopulvoro (cul.: pó feito das sementes do cacau) chocolate em pó, pó de cacau. kakaujo 1 (tb. kakaoarbo) cacaueiro, cacauzeiro. 2 (recipiente
onde se serve cacau) cacaueira.
kakatuo (zool.) cacatua.
kakeksio (med.) = kaĥeksio.
kakemono (peça decorativa japonesa) caquemono.
kakia (que tem cor marrom, de tom amarelado e opaco) cáqui. kakio (têxt.: tecido dessa cor) cáqui.
kakinoko 1 (tb. kakinoko-diospiro, japania persimono) (bot.: árvore da família
das ebenáceas, Diospyros kaki) caquizeiro,
alperceiro-do-japão, caqui, cáqui, dióspiro, diospireiro. 2 (tb. kakinokfrukto,
kakinokbero) (bot.: fruto
dessa árvore) caqui,
caque, cáqui, dióspiro, figo-cáqui.
Kakoalo (geogr.:
mun. do estado de Rondônia) Cacoal. Vd.
Rondonjo (‘estado’). kakoala (relativo ao mun. Kakoalo RO ou aos seus naturais ou habitantes) cacoalense: la kakoala kulturo estas riĉa a cultura cacoalense é rica.
kakoalano
(o natural ou habitante do mun. Kakoalo RO) cacoalense: la kakoalanoj
estas feliĉaj
os cacoalenses são felizes.
kakodilo (quím.: substância
venenosa derivada da arsina, espontaneamente inflamável e de odor repulsivo;
fórm.: C4H12As2) cacodilo.
kakodilato (quím.: sal derivado do
ácido cacodílico) cacodilato.
kakofonio (gram., mús.) cacofonia. kakofonia cacofônico.
kakografio cacografia. kakografia cacográfico.
kakosmio (med.) cacosmia.
kakto (bot.: Cactaceae) cacto,
cáctus. kakta (tb. kaktosimila) cactiforme, cactáceo, cactoide.
kaktacoj (bot.) cactáceas.
kakuminala (fon.) cacuminal, retroflexo, cerebral.
kalo (endurecimento da pele) calo,
calosidade. kala caloso,
calejado. kalaĵo calo, calosidade. kaldetrua calicida.
kaldetruanta calicida. kaldetruilo calicida.
kaleca caloso, calejado. kaloplena caloso,
calejado. kontraŭkala calicida.
piedkalo calo de pé.
kalao 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calla,
da família das aráceas) cala. 2 (bot.: planta da família das aráceas, Calla palustris) cala.
kala-azaro (med.: doença
parasitária grave causada pelo protozoário Leishmania donovanii) leishmaniose visceral, calazar, febre negra.
Kalabaro (geogr.: cid. da Nigéria) Calabar.
Kalabarrivero (geogr.: rio da Nigéria) rio Calabar. ¨ Kalabara fabo (bot.) Vd. fabo.
kalabaso (bot.) cabaça. kalabasujo (tb. lagenario) (bot.) cabaceira, cuieira,
cuitezeiro.
Kalabrio (geogr.: extremidade sul
da Itália peninsular) Calábria.
Kalaharo (geogr.: deserto da
África meridional) Calaári,
Kalahari.
kalamo (bot.: gênero de
plantas, Calamus) cálamo.
kalamino (farm.: silicato
hidratado de zinco) calamina.
kalaminto (bot.: Satureja calamintha) calaminta, erva-das-azeitonas.
kalamito (bot.: designação comum
aos fósseis do gênero Calamites, da
família das calamitáceas) calamita, calamites.
kalandri 1 (tr.) (tb. rulgladi) (técn.: alisar roupas, papéis etc., passando por
calandra) calandrar, passar
no rolo, acetinar. kalandro (ação
de calandrar) calandragem. kalandrado (ação
de calandrar) calandragem. kalandrilo (tb. kalandra maŝino) (técn.: máquina cilíndrica para prensar, lustrar, ondear ou acetinar
tecidos ou papel) calandra. ¨ kalandra maŝino (técn.) kalandrilo.
kalandro 2 (zool.: ave
passeriforme, Melanocorypha calandra) calandra, calhandra.
kalandrao (zool.: inseto
coleóptero do gênero Calandra) calandra, gorgulho.
kalaŝnikovo (arm.: submetralhadora russa, também conhecida como AK-47) kalashnikov,
AK-47.
kalateo (bot.: designação comum
às ervas do gênero Calathea) calateia, caeté.
kalazio 1 (med.: espécie de
tumor na borda da pálpebra) calázio.
2 (med.) (tb. ĉalazio,
hordeolo) calázio, terçol, hordéolo
kalcedono (min.) calcedônia.
Kalcedono (hist.: antiga cid. da
Ásia Menor) Calcedônia.
kalceolario (bot.: planta do gênero
Calceolaria) calceolária.
kalcio (quím.: elemento químico de
número atômico 20; símb.: Ca) cálcio.
kalcia (quím.) cálcico, de cálcio: kalcia
permanganato permanganato
de cálcio. rekalciigi recalcificar. senkalciiĝi descalcificar-se: senkalciiĝinta osto osso descalcificado.
Kalcido (geogr.: cid. da
Grécia, na ilha Eubeia) Cálcis.
Kalcidiko (geogr.: península
grega que se divide em três outras penínsulas) Calcídica.
kalciferolo (quím., farm.) calciferol.
kalcini (tr.) calcinar, queimar,
abrasar. kalcinado calcinação.
kalciniĝo calcinação.
kalcitri (i.) 1 (bater
com as patas traseiras, apoiando-se nas dianteiras) recalcitrar, escoicear.
2 rebelar-se com todas as forças,
espernear. kalcitro recalcitração, coice. kalcitrema inclinado à recalcitração.
Kaldo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Caldas. Vd.
Minas-Ĵerajso (‘estado’). kalda (relativo ao mun. de Kaldo MG ou aos seus naturais ou
habitantes) caldense.
kaldano (o natural ou habitante do
mun. de Kaldo MG) caldense.
Kaldas-Brandano (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Caldas Brandão. Vd. Paraibo (‘estado’). kaldas-brandana (relativo ao mun. de Kaldas-Brandano PB ou aos seus naturais ou
habitantes) caldas-brandense,
caldense. kaldas-brandanano (o natural ou habitante do
mun. de Kaldas-Brandano PB) caldas-brandense,
caldense.
Kaldas-Novo (geogr.:
mun. do estado de Goiás) Caldas Novas. Vd.
Gojaso (‘estado’). kaldas-nova (relativo ao mun. Kaldas-Novo GO ou aos seus naturais ou habitantes) caldas-novense, calda-novense,
caldense: la kaldas-nova kulturo estas riĉa a cultura caldas-novense é
rica. kaldas-novano
(o natural ou habitante do mun. Kaldas-Novo GO) caldas-novense,
calda-novense, caldense:
la kaldas-novanoj estas feliĉaj os caldas-novenses são
felizes.
Kaldazinjo (geogr.:
mun. do estado de Goiás) Caldazinha. Vd.
Gojaso. kaldazinja (relativo ao mun. de
Caldazinha GO ou aos seus naturais ou habitantes) caldazinhense. kaldazinjano (o natural ou habitante do mun. de Caldazinha GO) caldazinhense.
Kaldeo (hist.) = Ĥaldeujo. kaldea (hist.) = ĥaldea, ĥaldeuja. kaldeano (hist.) = ĥaldeo.
kaldrono 1 caldeirão, marmita. 2 (geogr.: depressão em terreno) caldeirão.
kaldrona do
caldeirão. kaldronego caldeira. kaldronegisto fogueiro, foguista. kaldronejo (fábrica que produz caldeiras) caldeiraria. kaldronfaristo caldeireiro. kaldronisto 1 caldeireiro. 2 foguista. tekaldrono chaleira. vaporkaldronego caldeira.
Kaledonio (geogr.: antigo nome da
Escócia) Caledônia. kaledonia (relativo à Caledônia) caledônio. kaledoniano (o natural ou habitante da
Caledônia) caledônio.
kalefakcio 1 (fís.: fenômeno que
consiste no aparecimento de uma camada ou colchão de vapor entre um líquido e
uma superfície quando esta se encontra fortemente aquecida) calefação. 2 (fís.: processo de
aquecimento das habitações) calefação.
kalejdoskopo caleidoscópio, calidoscópio. kalejdoskopa caleidoscópico,
calidoscópico.
kalemburo calembur, trocadilho, calemburgo.
kalendo (ou kalendoj) (no antigo calendário
romano, primeiro dia de cada mês) calendas. ¨ grekaj
kalendoj calendas gregas, dia de São Nunca. || formeti ĝis la grekaj kalendoj deixar para as calendas
gregas (i.e. para nunca)..
kalendaro 1 calendário. 2 folhinha. kalendara de
calendário: ekzistas pluraj kalendaraj sistemoj existem vários sistemas de
calendário. kalendaristo (pessoa que faz calendários)
calendarista.
florkalendaro (tabela que indica as plantas na ordem de sua
floração, no ano) calendário de flores. murkalendaro folhinha de parede. poŝkalendaro calendário de bolso. ŝirkalendaro folhinha de destacar. ¨ gregoria
kalendaro (cron.:
calendário de uso universal, introduzido em 1582 pelo papa Gregório 13 como uma
revisão do calendário juliano) calendário gregoriano. Julia kalendaro (cron.: calendário
introduzido por Júlio César em 45 a.C. e substituído pelo calendário gregoriano
em 1582) calendário
juliano. porĉiama kalendaro calendário perpétuo. respublika revolucia kalendaro (cron.: calendário instituído na França em 1793 e, em 1806, substituído
pelo calendário gregoriano) calendário republicano: la
dek du monatoj de la respublika revolucia kalendaro
estas: vendemiaro, brumero, frimero, nivozo, pluviozo, ventozo, ĝerminalo,
florealo, prerialo, mesidoro, termidoro kaj fruktidoro os doze meses do calendário
republicano são: vendemiário, brumário, frimário, nivoso, pluvioso, ventoso,
germinal, floreal, pairial, messidor, termidor e frutidor.
kalendulo 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Calendula, da
família das compostas) calêndula. ¨ oficina kalendulo (bot.: planta, Calendula
officinalis, da família das compostas) calêndula, bem-me-quer, bonina, malmequer,
maravilhas, maravilha-dos-jardins, margarida-dos-prados.
kalenturo (med.: acesso de febre
que acomete marinheiros nas zonas tropicais) calentura.
kaleŝo (variedade de carruagem
com quatro rodas e dois assentos) caleche, caleça, carruagem, carro, berlinda. kaleŝaĵo (cada uma das partes de um
veículo, exceto as rodas e o motor) lataria. kaleŝaĵisto lanterneiro. kaleŝego caleche grande ou de luxo. kaleŝejo (casa ou lugar próprio para guardar coches, carruagens e outros
veículos)
cocheira. kaleŝeto pequena
caleche para criança. kaleŝisto (tb.
veturigisto) (indivíduo que conduz os
cavalos em uma carruagem) cocheiro. kaleŝoservanto auxiliar
de um proprietário de caleche. duonkaleŝo caleche de apenas dois
lugares. enkaleŝiĝi tomar uma caleche. ¨ luksa kaleŝo coche.
Kalezo (geogr.: cid. da
França) Calais.
Kaleza Markolo
(geogr.: estreito entre a França e a Grã-Bretanha) passo de Calais, estreito de Dover. Vd. Dovera Markolo.
kalfatri (tr.) (vedar com massa apropriada, estopa etc. juntas,
fendas e frestas) calafetar, calafetear. kalfatro (ato de calafetar) calafetação, calafetagem, calafetamento. kalfatrado (ação de calafetar) calafetação, calafetagem, calafetamento. kalfatrilo (instrumento
usado para calafetar) calafetador.
kalfatristo (aquele que trabalha com
calefação) calafate.
Kalĥaso (adivinho grego que
acompanhou Agamémnon ao cerco de Troia) Calcas.
kalio 1 (quím.:
elemento químico de número atômico 19; símb.: K) potássio. Vd. potaso. kalia (quím.) potássico, de potássio: kalia
permanganato permanganato
de potássio. ¨ kaŭstika kalio (quím.) = kaŭstika potaso.
Kalio 2 (rel.: no
hinduísmo, esposa de Xiva e deusa da morte) Káli, Cáli.
Kalibano (lit.: personagem de A tempestade, de Shakespeare) Calibã,
Calibão.
kalibro (diâmetro interno de um tubo) calibre, diâmetro. kalibri (tr.) calibrar, medir o calibre
de. kalibrado calibragem,
avaliação, medição. kalibrigi (ajustar o calibre de) calibrar:
kalibrigi la pneŭojn de aŭto calibrar os pneus de um
carro. kalibrilo calibre,
calibrador, gabari, gabarito. grandkalibra de grosso calibre. ŝovkalibrilo (tb. ŝovmezurilo) (instrumento empregado para medir precisamente pequenas distâncias,
espessuras etc.) paquímetro. ¨ mikrometra kalibrilo calibrador
micrométrico.
kalicebo (zool.: designação comum
aos primatas do gênero Callicebus, da
família dos cebídeos) calicebo,
sauá, japuçá.
kalidro (zool.: gênero de aves da família dos escolopacídeos, que inclui os
maçaricos, Calidris) calídris
kalifo califa. kalifeco (dignidade do califa) califado.
kalifejo = kaliflando. kaliflando califado.
kalifornio 1 (quím.) =
kaliforniumo.
Kalifornio 2 (geogr.:
um dos Estados dos EUA; cap.: Sakramento) Califórnia.
kaliforniumo (tb. kalifornio) (quím.:
elemento químico de número atômico 98; símb.: Cf) califórnio.
Kalifornjo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Califórnia. Vd.
Paranao (‘estado’). kalifornja (relativo ao mun. de Kalifornjo PR ou aos seus naturais ou
habitantes)
californiano. kalifornjano (o natural ou habitante do
mun. de Kalifornjo PR) californiano.
kaligrafo (tb. belskribisto) calígrafo. kaligrafi (tr.) caligrafar.
kaligrafia caligráfico. kaligrafio (tb. belskribado) caligrafia.
kaligrafaĵo caligrafia.
Kaligulo (imperador romano, 12–41) Calígula.
kaliko 1 cálice, taça. 2 (bot.) cálice. kalikfolio (tb.
florkaliko) sépala. kalikoforma caliciforme.
Kalikato (geogr.) = Kalkato.
kaliklo (bot.: pequeno cálice,
formado por pequenas brácteas na base das sépalas) calículo.
kalikoto (têxt.: pano branco e
fino de algodão, usado nas roupas de baixo ou nas vestes baratas) morim,
madapolão, madrasto.
Kalimaĥo (poeta e gramático
alexandrino, séc. 4 a.C.) Calímaco.
kalimbo (mús.: instrumento de
origem africana formado por um conjunto de lamelas de metal, cada uma de um
tamanho diferente, presas num cavalete metálico) quissange, kalimba, piano de polegar.
Kaliningrado (geogr.: cid. russa entre a
Polônia e a Lituânia) Kaliningrado.
Kaliopo (mit.: musa da poesia épica)
Calíope.
Kaliopa (mit.) = Kaliopo.
kalipso 1 (mús.: gênero musical originário do Caribe,
para cantar e dançar) calipso.
Kalipso 2 (mit.:
ninfa e rainha da ilha de Ogígia) Calipso.
Kalipsoa (mit.)
= Kapliso.
Kalisoto * (cin., lit.: estado
fictício dos EUA, criado pelos estúdios Disney, e onde está situada a cidade de
Patópolis) Calisota. [Fonte: Vikipedio]
kalistefo 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Callistephus) calístefo. 2 (bot.: planta ornamental nativa da China, Callistephus chinensis) calístefo, rainha-margarida.
kalistegio 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Calystegia) calistégia. 2 (bot.: planta ornamental dos climas
temperados, Calystegia sepium) bons-dias, cariola.
Kalisto (mit.: ninfa que foi transformada
na constelação da Ursa Maior) Calisto.
Kalistoa (mit.)
= Kalisto.
kalitriko (bot.:
designação comum às plantas do gênero Callitriche, da família das calitricáceas) calítrique.
kalitrikso (tb. silksimio) (zool.: designação genérica dos pequenos
primatas do gênero Callithrix) sagui
\gü\. kalitriksedoj (zool.: família de pequenos primatas
florestais, encontrados nas Américas Central e do Sul, com cinco gêneros e
cerca de 20 espécies, conhecidas vulgarmente como saguis ou micos) calitriquídeos.
kalko (quím.: pó branco
constituído principalmente de óxido ou hidróxido de cálcio) cal. kalki (tr.) (branquear com cal diluída
em água) caiar: kalki domon caiar
uma casa. kalkaĵo substância usada para
caiar. kalkargilo (geol.: terra calcária
que se emprega em olaria) marga,
marna. kalkbruligi calcinar.
kalkspato (tb.
kalcito)
(min.: carbonato de cálcio trigonal) calcita,
espato-da-islândia, espato-calcário, espato-de-cálcio, pedra calcária. kalkoŝtono (min.) = kalkspato. rekalkigi 1 recalcificar.
2 = rekalciigi. senkalkiĝi 1 descalcificar-se. 2 =
senkalciiĝi: senkalkiĝinta osto =
senkalciiĝinta osto. ¨ estingita kalko (quím.) cal extinta. hidraŭlika
kalko cal hidráulica.
kalkano (anat.) calcanhar. kalkanumo salto de sapato. ¨ kalkano de Aĥilo (aĥila kalkano, aĥila) (fig.:
lado fraco ou vulnerável de qualquer indivíduo ou instituição) calcanhar de Aquiles. alta kalkanumo (vest.)
salto alto.
kalkaneo (anat.: osso do tarso, que
forma o calcanhar) calcâneo.
Kalkato (geogr.: cid. da Índia, cap.
do estado de Bengala Ocidental) Calcutá.
kalkuli 1 (i.) (dizer a série de
números inteiros) contar: li
scipovas kalkuli nur ĝis dek ele sabe contar só até dez. 2 (tr.) (dizer a quantidade) contar,
calcular, computar, orçar, considerar, avaliar: kalkuli stelojn contar estrelas. kalkula (relativo a cálculo) calculado,
de cálculo. kalkulo cálculo, conta. kalkulado (ação de contar, de
calcular) contagem.
kalkulaĵo cálculo, conta (coisa, operação). kalkulaparato máquina de calcular. kalkulatoro calculadora, máquina de calcular. kalkulebla calculável, contável. kalkulema refletido, ponderado, calculista. kalkuleraro erro de cálculo. kalkulfolio planilha. kalkulilo (tb. kalkulaparato, kalkulmaŝino) máquina
de calcular. kalkulisto contador, calculista. kalkulita 1 calculado.
2 refletido. kalkulmaŝino máquina de calcular. kalkulraporto prestação de contas. alkalkuli (tr.) imputar, pôr no número de,
atribuir, incluir. alkalkulebla imputável. antaŭkalkuli (tr.) antever, prever. antaŭkalkulebla previsível. dekalkuli (tb. elkalkuli, elkalkuligi) (tr.) deduzir, descontar, abater. dekalkulaĵo desconto, redução, abatimento. distanco-kalkulo (contagem, de milhas percorridas por passageiro de determinada
companhia de aviação, com o fim específico de obter bônus dessa empresa) milhagem. elkalkuli (tr.) deduzir, descontar, abater. enkalkuli (tb. kunkalkuli,
inkluzivi) compreender, contar,
incluir. globkalkulilo (tb. abako) ábaco. gutkalkulilo conta-gotas. kunkalkuli compreender, contar,
incluir, incluir na conta, levar em conta. kunkalkulita incluso, inclusivo. kunkalkulite inclusive. miskalkuli (tr.) errar na conta. nekalkulebla 1 incalculável, inumerável. 2 fantástico. nekalkulinda desatendível, desprezível. prikalkuli (tr.) ponderar. rekalkuli (tr.) recontar, contar de novo,
recalcular. retrokalkuli contar em ordem inversa, fazer contagem regressiva,
contar de trás para frente. retrokalkulo contagem regressiva. tempokalkulo (tb. erao) era. ¨ kalkuli je (tb. kalkuli sur) contar com, confiar em: kalkulu
je mi conte
comigo. kalkulu je mi por helpi
vin confie em
mim para ajudá-lo. statistika kalkulisto atuário.
|| havi kalkulon kun iu ter conta a acertar com alguém. doni kalkulan raporton (ou
kalkulraporton) pri prestar contas de.
kalkuluso (med.: concreção que se
forma na bexiga, no fígado ou nos rins) cálculo, pedra. ¨ rena kalkuluso (med.)
cálculo renal.
Kalkuto (geogr.) = Kalkato.
kalmo (tb. senvento) (met.: na escala de Beaufort, falta de
vento ou vento de grau 0) calmaria. kalma sereno,
sossegado, tranquilo, calmo.
kalmaro (zool.: designação
comum aos moluscos cefalópodes, pelágicos, da ordem dos teutoides) lula, calamar.
Kalmono (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Calmon. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kalmona (relativo ao mun. de Kalmono SC ou aos seus naturais ou
habitantes)
calmonense. kalmonano (o natural ou habitante do
mun. de Kalmono SC) calmonense.
kalmuko (indivíduo dos
calmucos, povo de origem mongólica que habita regiões da Sibéria, China e
Mongólia) calmuco.
Kalocsay
(Kálmán) = Kaloĉajo.
Kaloĉajo (tb. Kolomano Kaloĉajo,
Kálmán Kalocsay) (poeta e gramático esperantista húngaro, 1891–1976) Kálmán Kalocsay.
Kaloĉajo
(Kolomano) = Kaloĉajo.
kalomelo (farm.: cloreto
mercuroso, usado como purgativo; fórm.: H2Cl2) calomelano,
dragão-amansado, protocloreto de mercúrio.
kalorio (fís.: unidade de medida de
energia; símb.: cal) caloria.
kalorimetro (fís.: instrumento para medição em
calorimetria) calorímetro. kalorimetrio (fís.:
conjunto de técnicas e métodos dedicados à medição da quantidade de calor
absorvido ou liberado num processo físico ou químico) calorimetria.
kilokalorio (fís.: unidade de medida
de energia equivalente a mil calorias; símb.: kcal, Cal) quilocaloria.
Vd. granda kalorio. ¨ kalorio per grado (fís.: unidade de capacidade calorífica equivalente a 4,1868 J/K; símb.:
cal/ºC) caloria
por grau. kalorio per metro-sekundo-grado (fís.: unidade
de condutividade térmica equivalente a 4,1868 W/m×K; símb.: cal/msoC) caloria
por metro-segundo-grau. granda kalorio (fís.: antiga denominação da
quilocaloria; símb.: Cal, kcal) grande-caloria. Vd. kilokalorio.
malgranda kalorio (fís.: denominação
antiga da caloria) = kalorio.
kalorifero = stovo.
kalosomo (zool.:
designação comum aos besouros do gênero Calosoma,
da família dos carabídeos) carocha,
calossoma.
kaloto (geom.:
parte da esfera compreendida entre um plano tangente e um secante) calota.
kalozo (anat.:
grande comissura do cérebro, constituída de fibras transversais que ligam os
hemisférios direito e esquerdo) corpo caloso.
kalpako (vest.:
boné militar de pelo, em forma de cone truncado) colbaque.
kalsono 1 (tb. virkalsono) (vest.: peça íntima do vestuário masculino)
ceroulas,
ceroula, cueca, cuecas. 2 (tb. virinkalsono) (vest.: peça íntima do vestuário feminino) calcinha, calcinhas, calça,
calças. kalsoneto 1 (vest.: peça íntima do vestuário
feminino, de tamanho reduzido) calcinha, calcinhas, tanga. 2 (vest.) fio
dental, tapa-sexo. kalsonŝtrumpoj (vest.: meia feminina que veste os pés e as
pernas e chega até a cintura) meia-calça,
“collant”. bankalsono (vest.) calção de banho, sunga. ŝtrumpkalsono (vest.) =
kalsonŝtrumpoj.
kalto 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Caltha) calta. 2 (bot.: planta vivaz da família das
ranunculáceas, Caltha palustris) malmequer-dos-brejos, calta.
kalumeto (tb.
pacpipo)
(cachimbo de longo tubo, que entre os índios simboliza a paz) cachimbo
da paz.
kalumnii (tr.) caluniar, difamar,
atassalhar, injuriar. kalumnia calunioso.
kalumnio (afirmação falsa e desonrosa a respeito de alguém) calúnia,
aleive, aleivosia. kalumnianto =
kalumniulo. kalumniego infâmia. kalumniema caluniador, difamador. kalumniulo (tb. kalumnianto) caluniador, difamador. || kalumnio estas la armilo de kovardulo a calúnia é a arma dos
covardes.
kaluno 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calluna, da família das
ericáceas, que compreende apenas uma espécie) caluna.
2 (bot.: arbusto da família
das ericáceas, Calluna vulgaris) magriça,
caluna.
kaluso 1 (med.: crosta dura que liga os ossos fraturados) calo,
calo ósseo. 2 (bot.:
tecido de supercrescimento produzido por reação da planta para cicatrizar uma
lesão) calo.
kalva 1 calvo, careca, escalvado. 2
(fig.: diz-se de monte) escalvado.
kalvo careca. kalvaĵo = kalvo. kalveco calvície.
kalviĝi encalvecer, ficar careca, ficar calvo. kalvulo calvo, careca.
kalvario (fig.) calvário, martírio, sofrimento moral.
Kalvario (geogr.: nome de origem
latina do Gólgota, monte perto de Jerusalém onde Jesus Cristo foi crucificado) Calvário. Vd. Golgoto.
kalvilo (bot.: certa variedade
de maçã) “calville”.
Kalvino
(Johano) (rel.: teólogo francês, 1509-1564) Calvino, Jean Calvin. kalvinano (tb.
kalvinisto) (rel.: adepto do
calvinismo) calvinista. kalvinisma (rel.: relativo ao calvinismo) calvinista,
calvinístico. kalvinismo (rel.:
conjunto das ideias e doutrinas de João Calvino) calvinismo.
kalvinista (rel.: relativo a calvinista) calvinista,
calvinístico. kalvinisto (rel.)
= kalvinano.
kamo (técn.: peça giratória,
de contorno adequado a permitir um movimento alternativo especial a outra peça,
chamada seguidor) came. kamkontakto (técn.: peça de mecanismo
que se apoia ao came ou a ele se liga) seguidor.
kamaboko (tb. fiŝkuko) (cul.: certa iguaria japonesa
feita de peixe sovado) “kamaboko”.
Kamadevo (tb. Madano) (rel.: deus hindu do amor)
Kamadeva.
kamajo (pint.: pintura ou
técnica pictórica em que se empregam várias tonalidades ou matizes de uma única
cor) “camaïeu”.
Kamakano (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Camacan,
Camacã. Vd. Baio
(‘estado’). kamakana (relativo ao mun. Kamakano BA ou aos
seus naturais ou habitantes) camacaense, camacãense, camacanense, camacãzense: la kamakana kulturo estas riĉa a cultura camacaense é rica.
kamakanano
(o natural ou habitante do mun. Kamakano BA) camacaense, camacãense,
camacanense, camacãzense:
la kamakananoj estas feliĉaj os camacaenses são felizes.
Kamakvano (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Sul) Camaquã. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kamakvana (relativo ao mun. Kamakvano RS ou aos
seus naturais ou habitantes) camaquense: la kamakvana kulturo estas riĉa a cultura camaquense é rica.
kamakvanano
(o natural ou habitante do mun. Kamakvano RS) camaquense: la kamakvananoj
estas feliĉaj
os camaquenses são felizes.
Kamamuo (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Camamu.
Vd. Baio
(‘estado’). kamamua (relativo ao mun. Kamamuo BA ou aos
seus naturais ou habitantes) camamuense: la kamamua kulturo estas riĉa a cultura camamuense é rica.
kamamuano
(o natural ou habitante do mun. Kamamuo BA) camamuense: la kamamuanoj
estas feliĉaj
os camamuenses são felizes.
Kamarao
(geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Norte) Camará.
kamarado (abrev.: k-do) camarada, companheiro. kamarada (relativo
ou próprio de camarada) camaradesco, camarada, de camarada, de amigo,
de colega: kamarada gesto um gesto camarada. kamarada sinteno atitude de camarada. kamaradi (i.) ser
camarada de, ser companheiro de: mi kamaradas kun li delonge sou camarada dele de há
muito tempo. kamaradaĵo (coisa de camarada) camaradagem. kamaradaro companhia, roda, turma,
galera. kamaradeco 1 (qualidade, estado de camarada)
camaradagem.
2 intimidade. kamaradema sociável.
kamaradino (abrev.: k-ino) camarada.
Kamaraĵibo (geogr.:
mun. do estado de Pernambuco) Camaragibe, Camarajibe. Vd. Pernambuko (‘estado’). kamaraĵiba (relativo ao mun. Kamaraĵibo PE ou aos seus naturais ou habitantes) camaragibense, camarajibano:
la kamaraĵiba kulturo estas riĉa a cultura camaragibense é
rica. kamaraĵibano
(o natural ou habitante do mun. Kamaraĵibo PE) camaragibense,
camarajibano: la kamaraĵibanoj estas feliĉaj os camaragibenses são felizes.
kamarilo camarilha.
Kamasario (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Camaçari.
Vd. Baio
(‘estado’). kamasaria (relativo ao mun. Kamasario BA ou aos
seus naturais ou habitantes) camaçariense: la kamasaria kulturo estas riĉa a cultura camaçariense é
rica. kamasariano
(o natural ou habitante do mun. Kamasario BA) camaçariense: la kamasarianoj
estas feliĉaj
os camaçarienses são felizes.
Kambarao
(geogr.:
mun. do estado do Paraná) Cambará.
Kambeo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Cambé. Vd. Paranao
(‘estado’). kambea (relativo ao mun. Kambeo PR ou aos
seus naturais ou habitantes) cambeense: la kambea kulturo estas riĉa a cultura cambeense é rica.
kambeano
(o natural ou habitante do mun. Kambeo PR) cambeense: la kambeanoj
estas feliĉaj
os cambeenses são felizes.
kambio (econ.) letra de câmbio,
saque, cambial. kambia cambiário.
Kambiro (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Cambira. Vd.
Paranao (‘estado’). kambira (relativo ao mun. de Kambiro PR ou aos seus naturais ou
habitantes) cambirense.
kambirano (o natural ou habitante do
mun. de Kambiro PR) cambirense.
kambiumo (bot.:
camada de tecido do vegetal entre o lenho e o líber) câmbio.
Kambizo (hist.: rei da Pérsia,
filho de Ciro) Cambises.
Kamboĝo (geogr.: país da Ásia; cap.:
Pnompeno; símb.autom.: K) Cambodja,
Camboja.. Vd. ĥmero, Kampuĉeo.
Kamboriuo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Camboriú. Vd. Santa-Katarino (‘estado’),
Balnearjo-Kamboriuo (’mun. de SC’). kamboriua (relativo ao mun. Kamboriuo SC ou aos
seus naturais ou habitantes) camboriuense: la kamboriua kulturo estas riĉa a cultura camboriuense é
rica. kamboriuano
(o natural ou habitante do mun. Kamboriuo SC) camboriuense: la kamboriuanoj
estas feliĉaj
os camboriuenses são felizes.
kambrio 1 (tb. kambria
eono) (geol.: éon
correspondente à segunda das duas grandes divisões do tempo geológico da Terra,
e que se inicia com o surgimento dos primeiros fósseis, há 540 milhões de anos
e estende-se até nossos dias) Cambriano, éon cambriano. 2 (geol. (tb.
kambria periodo) (geol.: primeiro período da era paleozoica, situado entre 542 milhões
e 488,3 milhões de anos atrás, quando apareceram os animais invertrebados) Cambriano, período
cambriano. Vd. periodo
(‘unidade de tempo geológico’), paleozoiko. 3 (tb. kambria sistemo) (geol.: primeiro sistema do erátema paleozoico, correspondente a esse
período) Cambriano,
sistema cambriano. Vd. paleozoiko,
eratemo. antaŭkambrio (tb. antaŭkambria eono) (geol.: éon correspondente
à primeira das duas grandes divisões do tempo geológico da Terra, e que se
inicia na formação do planeta, há 4,5 bilhões de anos e estende-se até o surgimento
dos primeiros fósseis, no período cambriano da era paleozoica, há 540 milhões
de anos) Pré-Cambriano:
antaŭkambrio
dividiĝas en arkeano kaj proterozoiko o Pré-Cambriano divide-se em Arqueano e
Proterozoico. ¨ kambria eono (geol.) = kambrio (‘segunda
grande divisão’). antaŭkambria eono (geol.) = antaŭkambrio
(‘primeira grande divisão’).
Kambuio (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Cambuí.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). kambuia (relativo ao mun. Kambuio MG ou aos
seus naturais ou habitantes) cambuiense: la kambuia kulturo estas riĉa a cultura cambuiense é rica.
kambuiano
(o natural ou habitante do mun. Kambuio MG) cambuiense: la kambuianoj
estas feliĉaj
os cambuienses são felizes.
Kambukiro
(geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Cambuquira.
Kamĉatko (geogr.: península da
parte oriental da Sibéria) Kamtchatka.
kameo (pedra preciosa, com
duas camadas diferentes na cor, tendo uma delas uma figura gravada em relevo e
servindo a outra de fundo) camafeu.
kamelo (zool.: Camelus) camelo.
kamelaro cáfila, camelaria. kameledoj (zool.)
camelídeos. kamelido filhote de camelo. kamelino (a
fêmea do camelo) camela. kamelisto cameleiro.
kamelkondukisto cameleiro. kamelpelisto cameleiro. ¨ unuĝiba kamelo (zool.) dromedário.
kameleono 1 (tb. ĥameleono) (zool.: Chamaeleo) camaleão. kameleona camaleônico.
Kameleono 2 (tb. Ĥameleono)
(astr.: constelação do hemisfério sul; Chamaeleon, Chamaeleontis;
abrev.: Cha) Camaleão.
kamelio (bot.: gênero de arbustos da
família das teáceas, Camellia) camélia.
kamemberto (cul.: queijo de leite de vaca e formato redondo, com a superfície
maturada, constituída de fina crosta branca acinzentada) “camembert”.
kameno 1 lareira, chaminé. 2 estufa.
3 fogão. kamentubo cano da chaminé.
kamero 1 (constr.) quarto sem janela. 2
(fot.) câmara escura. kamereto (anat.) cavidade. gaskamero câmara de gás.
kamerao (de vídeo) câmera, câmara. kameraisto (indivíduo que opera uma
câmera) câmera, câmara. retkamerao (intern.,
inf.) “webcam”.
kamerlingo (cardeal que preside a
Câmara Apostólica) camerlengo, camarlengo.
Kameruno (geogr.: maciço
montanhoso da África) monte
dos Camarões. Kamerunio (geogr.: país da África;
símb.autom.: TC) Camarões.
Kametao (geogr.: mun. do estado do
Pará) Cametá.
Vd. Parao
(‘estado’). kametaa (relativo ao mun. Kametao PA ou aos
seus naturais ou habitantes) cametaense: la kametaa kulturo estas riĉa a cultura cametaense é rica.
kametaano
(o natural ou habitante do mun. Kametao PA) cametaense: la kametaanoj
estas feliĉaj
os cametaenses são felizes.
kamforo (quím., farm.:
substância extraída da canforeira) cânfora, alcânfora. kamfora (relativo
a cânfora) canfórico.
kamfori (tr.) (dissolver cânfora em)
canforar. kamforarbo (tb. kamforujo) canforeira. kamforhava (que
contém cânfora) canforado, alcanforado. kamforoleo óleo de cânfora.
kamikazo (mil.)
camicase.
Kamilo (pren.masc.)
Camilo.
Kamila (pren.fem.) Camila.
kamiono (autom.) caminhão,
camião, automóvel de carga. kamioni (tr.)
transportar por caminhão. kamionado transporte
por caminhão. kamioneto (autom.)
camionete, camioneta, veículo 4x4, perua.
kamionisto caminhoneiro.
baskulkamiono basculador,
caminhão basculante. cisternkamiono caminhão-tanque.
kanguru-kamiono (caminhão de grande tamanho,
adequado para transporte de automóveis) cegonha, cegonheiro. kestkamiono caminhão-baú. meblokamiono caminhão de mudança. sportkamioneto (autom.: designa veículos construídos a partir de chassi de camionetes) utilitário desportivo, “SUV”. ¨ aperta kamioneto (pequeno caminhão, geralmente aberto, para transporte de mercadorias) picape. basplatforma kamioneto camionete
de carroceria baixa.
kamizardo
calvinista rebelde das Cevenas, na França.
kamizolo 1 (vest.) camisola. 2 (vest.)
blusa (de homem).
kamloto 1 (têxt.:
tecido de pelo (originalmente de camelo) ou de lã) camelão. 2 (têxt.: tecido grosso de lã, de pelo de
camelo, de cabra, de cavalo etc.) chamalote.
Kamoenso (poeta português, c.1524–1580, autor de Os Lusíadas) Luís
de Camões.
kamomilo (bot.: planta, Matricaria
chamomilla, da família das compostas) camomila, camomila-dos-alemães,
camomilha, macela, margaça, matricária.
Kamosino (geogr.: mun. do estado do
Ceará) Camocim.
Vd. Searao
(‘estado’). kamosina (relativo ao mun. Kamosino CE ou aos
seus naturais ou habitantes) camocinense: la kamosina kulturo estas riĉa a cultura camocinense é
rica. kamosinano
(o natural ou habitante do mun. Kamosino CE) camocinense: la kamosinanoj
estas feliĉaj
os camocinenses são felizes.
kampo 1
campo, rincão, área, campina, cancha. kampa (tb. kampara) campestre, campesino, rural.
kampi (tb. kampadi) (i.) acampar.
kampado (ação de acampar) acampamento.
kampadejo 1 (tb. kampadloko) (lugar
reservado para acampar) acampamento, campo, área de “camping”. 2 arraial. kampadismo (hábito
turístico e/ou esportivo de excursionar e acampar ao ar livre) acampamento,
“camping”. kampano camponês,
rústico, campino. kamparo campo,
campos,
campanha, campina, roça. kamparano camponês, rústico, campino, capiau. kamparanino capioa. kampisto (tb. kamplaboristo) trabalhador rural. kampodomo casa de campo. kampogardisto guarda-campestre,
guarda-florestal. kampulo camponês, rústico, campino, capiau. kampulino capioa. ludkampo (desp.: local onde se praticam esportes como o
futebol) campo,
cancha. Marsokampo 1 (hist.: lugar junto ao Tibre onde os romanos
faziam exercícios militares) Campo de Marte. 2 (p.ext.: lugar
onde se faziam tais exercícios, em cidades atuais) Campo de Marte. surkampa campal. tendkampo abarracamento.
¨ magneta kampintenso (fís.: quantidade definida
pela magnitude da força, num ponto do campo magnético, sentida por uma unidade
de um hipotético polo magnético) intensidade do campo magnético.
Kampo 2 (geogr.: outra denominação do mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ) Campos
dos Goytacazes, Campos. kampa = kampos-dos-gojtakaza. kampano
= kampos-dos-gojtakazano.
Kampalo (geogr.: cid. e cap. de
Uganda) Campala.
kampaneto (mús.)
espécie de marimba com lâminas pequenas de aço ou de vidro.
kampanilo (torre com sinos) campanário.
kampanjo (ação sistemática) campanha.
rabatkampanjo (com.)
liquidação, saldão.
kampanulo (tb. kloŝfloro) (bot.:
designação comum às plantas do gênero Campanula, da família das
campanuláceas) campânula. kampanulacoj (bot.) campanuláceas.
kampeĉo (bot.: árvore da
família das leguminosas, Haematoxylon campechianum) campeche,
pau-campeche.
Kampelo
(geogr.:
lagoa do estado do Rio de Janeiro) Campelo.
Kampestro (geogr.: mun. do estado de
Alagoas) Campestre.
Vd. Alagoo
(‘estado’). kampestra (relativo ao mun. de Kampestro AL ou aos seus naturais ou
habitantes) campestrense.
kampestrano (o natural ou habitante do
mun. de Kampestro AL) campestrense.
Kampino 1 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Campinas. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kampina (relativo ao mun. Kampino SP ou aos
seus naturais ou habitantes) campineiro: la kampina kulturo estas riĉa a cultura campineira é rica.
kampinano
(o natural ou habitante do mun. Kampino SP) campineiro: la kampinanoj
estas feliĉaj
os campineiros são felizes.
Kampino 2 (geogr.: outra denominação do mun. Kampina-Grando PB) Campina
Grande, Campina. kampina = kampina-granda. kampinano = kampina-grandano.
Kampinagrando (evi., geogr.) = Kampina-Grando (‘mun. da PB’).
Kampina-Grando (tb. Kampino) (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Campina Grande, Campina. Vd. Paraibo
(‘estado’). kampina-granda (tb. kampina) (relativo ao mun. Kampina-Grando PB ou aos seus naturais ou habitantes) campinense: la kampina-granda (ou kampina) kulturo estas riĉa a cultura campinense é rica.
kampina-grandano
(tb. kampinano) (o natural ou habitante do mun. Kampina-Grando PB) campinense: la kampina-grandanoj (ou kampinanoj) estas feliĉaj os campinenses são felizes.
Kampina-Grande-do-Sulo (tb. Suda Kampina-Grando) (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campina Grande do Sul. Vd. Paranao (‘estado’). kampina-grande-do-sula (tb. sud-kampina-granda) (relativo ao mun. Kampina-Grande-do-Sulo PR ou aos seus naturais ou habitantes) campinense-do-sul,
campinense: la kampina-grande-do-sula (ou sud-kampina-granda) kulturo
estas riĉa
a cultura campinense-do-sul é rica. kampina-grande-do-sulano
(tb. sud-kampina-grandano) (o natural ou habitante do mun. Kampina-Grande-do-Sulo PR) campinense-do-sul, campinense: la kampina-grande-do-sulanoj (ou sud-kampina-grandanoj) estas feliĉaj os campinenses-do-sul são felizes.
Kampinaso
(evi., geogr.)
= Kampino (‘mun. de SP’). kampinasa = kampina. kampinasano = kampinano.
Kampo-Alegro 1 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Campo Alegre. Vd. Alagoo (‘estado’). kampo-alegra (relativo ao mun. Kampo-Alegro AL ou aos seus naturais ou habitantes) campo-alegrense: la kampo-alegra kulturo estas riĉa a cultura campo-alegrense é
rica. kampo-alegrano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Alegro AL) campo-alegrense: la kampo-alegranoj
estas feliĉaj
os campo-alegrense são felizes.
Kampo-Alegro 2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Campo Alegre. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kampo-alegra (relativo ao mun. de Kampo-Alegro SC ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-alegrense. kampo-alegrano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Alegro SC) campo-alegrense.
Kampo-Alegre-de-Lurdo (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Campo
Alegre de Lourdes. Vd. Baio
(‘estado’). kampo-alegre-de-lurda (relativo ao mun. Kampo-Alegre-de-Lurdo BA ou aos seus naturais ou habitantes) campo-alegrense: la kampo-alegre-de-lurda kulturo estas riĉa a cultura campo-alegrense é
rica. kampo-alegre-de-lurdano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Alegre-de-Lurdo BA) campo-alegrense: la kampo-alegre-de-lurdanoj estas feliĉaj os campo-alegrenses são felizes.
Kampo-Belo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Campo
Belo. Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). kampo-bela (relativo ao mun. Kampo-Belo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-belense: la kampo-bela kulturo estas riĉa a cultura campo-belense é
rica. kampo-belano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Belo MG) campo-belense: la kampo-belanoj
estas feliĉaj
os campo-belenses são felizes.
Kampo-Belo-do-Sulo (tb. Suda Kampo-Belo) (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Campo Belo do Sul. Vd. Santa-Katarino (‘estado’).
kampo-belo-do-sula (tb. sud-kampo-bela) (relativo ao mun. de Kampo-Belo-do-Sulo SC ou aos seus naturais ou
habitantes) campo-belense.
kampo-belo-do-sulano (tb. sud-kampo-belano) (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Belo-do-Sulo SC) campo-belense.
Kampo-Bono (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Sul) Campo Bom. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kampo-bona (relativo ao mun. Kampo-Bono RS ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-bonense: la kampo-bona kulturo estas riĉa a cultura campo-bonense é
rica. kampo-bonano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Bono RS) campo-bonense: la kampo-bonanoj
estas feliĉaj
os campo-bonenses são felizes.
Kampo-do-Tenento (geogr.: mun. do estado do
Paraná) Campo
do Tenente. Vd. Paranao
(‘estado’). kampo-do-tenenta (relativo ao mun. de Kampo-do-Tenento PR ou aos seus naturais ou habitantes) tenenteano, tenentiano, campense.
kampo-do-tenentano (o natural ou habitante do
mun. de Kampo-do-Tenento PR) tenenteano,
tenentiano, campense.
Kampo-Formozo (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Campo
Formoso. Vd. Baio
(‘estado’). kampo-formoza (relativo ao mun. Kampo-Formozo BA ou aos seus naturais ou habitantes) campo-formosense: la kampo-formoza kulturo estas riĉa a cultura campo-formosense
é rica. kampo-formozano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Formozo BA) campo-formosense: la kampo-formozanoj
estas feliĉaj
os campo-formosenses são felizes.
Kampogrando (evi., geogr.) = Kampo-Grando (‘mun.
de MS e AL’). kampogranda = kampo-granda. kampograndano = kampo-grandano.
Kampo-Grando 1 (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado de Mato Grosso do Sul) Campo Grande. Vd. Suda Mato-Groso (‘estado’). kampo-granda (relativo ao mun. Kampo-Grando MS ou aos seus naturais ou habitantes) campo-grandense: la kampo-granda kulturo estas riĉa a cultura campo-grandense é
rica. kampo-grandano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Grando MS) campo-grandense: la kampo-grandanoj
estas feliĉaj
os campo-grandenses são felizes.
Kampo-Grando 2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Campo Grande. Vd. Alagoo (‘estado’). kampo-granda (relativo ao mun. de Kampo-Grando AL ou aos seus naturais ou
habitantes) campo-grandense.
kampo-grandano (o natural ou habitante do
mun. de Kampo-Grando AL) campo-grandense.
Kampo-Largo (geogr.: mun. do estado do
Paraná) Campo
Largo. Vd. Paranao
(‘estado’). kampo-larga (relativo ao mun. Kampo-Largo PR ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-larguense: la kampo-larga kulturo estas riĉa a cultura campo-larguense é
rica. kampo-largano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Largo PR) campo-larguense: la kampo-larganoj
estas feliĉaj
os campo-larguenses são felizes.
Kampo-Limpo-Paŭlisto (tb. San-Paŭla Kampo-Limpo) (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Campo Limpo Paulista. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kampo-limpo-paŭlista (tb. san-paŭl-kampo-limpa) (relativo ao mun. Kampo-Limpo-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) campo-limpense: la kampo-limpo-paŭlista (aŭ san-paŭl-kampo-limpa) kulturo
estas riĉa
a cultura campo-limpense é rica. kampo-limpo-paŭlistano
(tb. san-paŭl-kampo-limpano) (o natural ou habitante do mun. Kampo-Limpo-Paŭlisto SP) campo-limpense: la kampo-limpo-paŭlistanoj (aŭ san-paŭl-kampo-limpanoj) estas feliĉaj os campo-limpenses são felizes.
Kampo-Magro (geogr.: mun. do estado do Paraná)
Campo Magro.
Vd. Paranao
(‘estado’). kampo-magra (relativo ao mun. Kampo-Magro PR ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-magrense, campomagrense: la kampo-magra kulturo estas riĉa a cultura campo-magrense é
rica. kampo-magrano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Magro PR) campo-magrense,
campomagrense: la kampo-magranoj estas feliĉaj os campo-magrenses são felizes.
Kampo-Majoro (geogr.: mun. do estado do Piauí)
Campo Maior.
Vd. Piaŭio
(‘estado’). kampo-majora (relativo ao mun. Kampo-Majoro PI ou aos
seus naturais ou habitantes) campo-maiorense, campomaiorense: la kampo-majora kulturo estas riĉa a cultura campo-maiorense é
rica. kampo-majorano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Majoro PI) campo-maiorense,
campomaiorense: la kampo-majoranoj estas feliĉaj os campo-maiorenses são felizes.
kampomanezio (bot.: designação comum a diversas árvores e arbustos do gênero Campomanesia, da família das mirtáceas)
guabiroba. Vd. gvabirobo.
Kampo-Moŭrano (geogr.: mun. do estado do
Paraná) Campo
Mourão. Vd. Paranao
(‘estado’). kampo-moŭrana (relativo ao mun. Kampo-Moŭrano PR ou aos seus naturais ou habitantes) campo-mourense: la kampo-moŭrana kulturo estas riĉa a cultura campo-mourense é
rica. kampo-moŭranano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Moŭrano PR) campo-mourense: la kampo-moŭrananoj estas feliĉaj os campo-mourenses são felizes.
Kampo-Novo-do-Paresiso (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Campo Novo do Parecis. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kampo-novo-do-paresisa (relativo ao mun. Kampo-Novo-do-Paresiso MT ou aos seus naturais ou habitantes) campo-novense: la kampo-novo-do-paresisa kulturo estas riĉa a cultura campo-novense é
rica. kampo-novo-do-paresisano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Novo-do-Paresiso MT) campo-novense: la kampo-novo-do-paresisanoj estas feliĉaj os campo-novenses são felizes.
Kampos-do-Ĵordano (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Campos do Jordão. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kampos-do-ĵordana (relativo ao mun. Kampos-do-Ĵordano SP ou aos seus naturais ou habitantes) jordanense: la kampos-do-ĵordana kulturo estas riĉa a cultura jordanense é rica.
kampos-do-ĵordanano
(o natural ou habitante do mun. Kampos-do-Ĵordano SP) jordanense: la kampos-do-ĵordananoj estas feliĉaj os jordanenses são felizes.
Kampos-dos-Gojtakazo (tb. Kampo) (geogr.:
mun. do estado do Rio de Janeiro) Campos dos Goytacazes, Campos. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kampos-dos-gojtakaza (tb. kampa) (relativo ao mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) campista: la kampos-dos-gojtakaza (ou kampa) kulturo estas riĉa a cultura campista é rica. kampos-dos-gojtakazano
(tb. kampano) (o natural ou habitante do mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ) campista: la kampos-dos-gojtakazanoj (ou kampanoj) estas feliĉaj os campistas são felizes.
Kampos-Ĵerajso (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Campos Gerais. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kampos-ĵerajsa (relativo ao mun. Kampos-Ĵerajso MG ou aos seus naturais ou habitantes) campos-geraiense: la kampos-ĵerajsa kulturo estas riĉa a cultura campos-geraiense
é rica. kampos-ĵerajsano
(o natural ou habitante do mun. Kampos-Ĵerajso MG) campos-geraiense: la kampos-ĵerajsanoj estas feliĉaj os campos-geraienses são felizes.
Kampos-Novo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Campos Novos. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kampos-nova (relativo ao mun. Kampos-Novo SC ou aos seus naturais ou habitantes) campos-novense: la kampos-nova kulturo estas riĉa a cultura campos-novense é
rica. kampos-novano
(o natural ou habitante do mun. Kampos-Novo SC) campos-novense: la kampos-novanoj
estas feliĉaj
os campos-novenses são felizes.
Kampos-Salo (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Campos Sales. Vd.
Searao (‘estado’). kampos-sala (relativo ao mun. Kampos-Salo CE ou aos seus naturais ou habitantes) campos-salense: la kampos-sala kulturo estas riĉa a cultura campos-salense é
rica. kampos-salano
(o natural ou habitante do mun. Kampos-Salo CE) campos-salense: la kampos-salanoj
estas feliĉaj
os campos-salenses são felizes.
Kampo-Verdo (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Campo Verde. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kampo-verda (relativo ao mun. Kampo-Verdo MT ou aos seus naturais ou habitantes) campo-verdense: la kampo-verda kulturo estas riĉa a cultura campo-verdense é
rica. kampo-verdano
(o natural ou habitante do mun. Kampo-Verdo MT) campo-verdense: la kampo-verdanoj
estas feliĉaj
os campo-verdenses são felizes.
kamptodaktilio (med.: estado de quem tem um
ou mais dedos encurvados, por má conformação da mão) camptodactilia. kamptodaktilia (med.:
que apresenta camptodactilia) camptodáctilo.
kamptokormio (med.: deformidade que
consiste na flexão do tronco para a frente) camptocormia.
Kampuĉeo (geogr.) = Kamboĝo.
kamufli (tr.) 1 camuflar. 2 esconder (ações e intenções).
kano 1
1 (bot.:
designação comum às várias plantas semelhantes ao bambu) cana. 2 caniço. 3 vara. 4 bengala. kana feito
de canas. kanaĵo objeto feito de canas entrançadas. kanbirdo (zool.)
= akrocefalo. kanejo canavial. kankulturejo canavial. kansuko garapa,
caldo de cana. kansukero açúcar de cana. fiŝkano vara
de pescar, vara, caniço. sukerkano (bot.:
planta herbácea e cespitosa da família das gramíneas, Saccharum officinarum) cana-de-açúcar. sukerkankulturejo canavial.
Kano 2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Canas. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kana (relativo ao mun. de Kano SP ou aos seus naturais ou
habitantes)
canense. kanano (o natural ou habitante do
mun. de Kano SP) canense.
Kana (bíbl.:
pequena vila da Galileia) Caná.
kanao 1 (bot.:
designação comum às plantas do gênero Canna,
da família das canáceas) cana.
kanao 2 (ling.:
cada um dos dois sistemas de escrita silábica japoneses) “kana”. ¨ rondaj kanaoj (ling.) “hiragana”. strekaj kanaoj (ling.) “katakana”. Vd. kanĝio.
Kanaano 1 (bíbl.: filho de Cam e neto de Noé) Canaã.
Kanaano 2 (bíbl.: nome bíblico da região que compreendia a
Palestina e a Fenícia) Canaã.
kanaana (relativo a Canaã, na Palestina) cananeu. kanaanido (habitante de Canaã, na Palestina) cananeu. kanaanidino (mulher habitante de Canaã, na Palestina) cananeia.
Kanaan-dos-Karaĵaso (geogr.: mun. do estado do
Pará) Canaã
dos Carajás. Vd. Parao
(‘estado’). kanaan-dos-karaĵasa (relativo ao mun. Kanaan-dos-Karaĵaso PA ou aos seus naturais ou habitantes) canaãense, canaãnense: la kanaan-dos-karaĵasa kulturo estas riĉa a cultura canaãense é rica.
kanaan-dos-karaĵasano
(o natural ou habitante do mun. Kanaan-dos-Karaĵaso PA) canaãense,
canaãnense: la kanaan-dos-karaĵasanoj estas feliĉaj os canaãenses são felizes.
kanabo 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Cannabis, da família das moráceas, com apenas uma
espécie) cânhamo, cânave. 2 (bot.: arbusto da família das
moráceas, Cannabis sativa) cânhamo. kanabacoj (bot.) canabáceas. kanabejo canhameiral, plantação de cânhamo. kanabotolo lona.
kanabeno (zool.: pássaro da família
dos fringilídeos, Carduelis cannabina) pintarroxo-comum.
kanado 1 * (metr.: antiga
unidade de medida de capacidade para líquidos, equivalente a quatro quartilhos,
ou seja, 2,662 litros) canada.
Kanado 2 (geogr.: país da América do Norte; cap.: Otavo; símb.autom.: CDN) Canadá. kanada (relativo ao Canadá ou aos canadenses) canadense. kanadano (o natural ou habitante do Canadá) canadense.
Kanada Ĉarto de Rajtoj
kaj Liberecoj (carta
que faz parte da Constituição do Canadá) Carta Canadense dos Direitos e das Liberdades.
Kanada
Esperanto-Asocio (sigl.: KEA) Associação Canadense de
Esperanto.
kanajlo canalha, biltre, traste. kanajla canalha, de canalha: uma atitude canalha kanajla sinteno. kanajlaĵo canalhice. kanajlaro gentalha, cambada, canalha. kanajlego (tb. protokanajlo) bigorrilha, grande canalha,
renomado patife. protokanajlo bigorrilha,
grande canalha, renomado patife.
kanako (indíviduo dos canacas,
povo indígena da Nova Caledônia) canaca. Kanakio (geogr.) = Nov-Kaledonio.
kanalo 1 (p.f.) canal. 2 (fig.)
intermédio, meio. 3 (anat.) via. 4 (TV)
canal.
5 (radiot.) estação. kanaleto vala, regueira, ranhura. kanaletaro (rede de tubos subterrânea
para escoamento de dejetos) canalização. kanaligi (transformar
um curso d’água em canal) canalizar. kanaligo (ação de canalizar) canalização.
kanaligado (ação de canalizar) canalização. kanalizi (tr.) (prover de canais, cortar com canais,
prover de canalização) canalizar. kanalizo (ação
de prover de canais) canalização. kanalizado (ação de prover de canais) canalização. verŝkanalo (hidr.: instalação para eliminar o excesso de água numa barragem) vertedouro. ¨ irigacia kanalo canal de irrigação. spira kanalo (anat.: conjunto da boca, laringe, traqueia
até os pulmões) vias respiratórias.
kanalizacio
= 1 kanalizado. 2 kanaletaro.
Kananeo
(geogr.:
ilha do estado de São Paulo) Cananeia.
kanango (bot.: designação comum
às árvores do gênero Cananga) cananga. ¨ odora kanango (bot.:
árvore da família das anonáceas, Cananga
odorata) ilanga, ilangue-ilangue.
kanapo (assento comprido, com
costas e braços, para duas ou mais pessoas) canapé, marquesa, sofá.
kanario (zool.) canário. sovaĝkanario (zool.:
ave silvestre da família dos fringilídeos, Serinus canaria) milheira,
serzino, serezino.
Kanario
(geogr.:
ilha do Maranhão) Canárias.
Kanarioj (geogr.) = Kanariaj Insuloj.
Kanariaj
Insuloj (geogr.: arquipélago espanhol
no Atlântico) ilhas Canárias.
kanastro 1
fumo desfiado.
Kanastro 2 (geogr.: serra de Minas
Gerais) serra
da Canastra.
Kanaviejro (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Canavieiras.
Vd. Baio
(‘estado’). kanaviejra (relativo ao mun. Kanaviejro BA ou aos
seus naturais ou habitantes) canavieirense: la kanaviejra kulturo estas riĉa a cultura canavieirense é
rica. kanaviejrano
(o natural ou habitante do mun. Kanaviejro BA) canavieirense: la kanaviejranoj
estas feliĉaj
os canavieirenses são felizes.
Kanbero (geogr.) Canberra,
Camberra.
kancelario 1 (repartição em que se põe
chancela em documentos) chancelaria. 2
secretaria. kancelariisto (tb. kancelariano, kancelariulo) 1 chanceler,
secretário. 2 funcionário de chancelaria.
kanceliero chanceler. Lordkanceliero a mais alta dignidade de juiz na Inglaterra.
kancero 1 (med.) câncer, cancro.
2 (med.) carcinoma, tumor canceroso. 3 (zool.: designação
comum aos caranguejos do gênero Cancer, da família dos cancrídeos) câncer.
kancera (med.)
canceroso. kancerogena (med.: capaz de produzir
câncer) cancerígeno.
kancerologio (tb.
onkologio) (med.: tratado ou estudo do câncer) cancerologia, oncologia. sangokancero (tb. leŭkemio) (med.) leucemia. ¨ kancera tumoro tumor
canceroso. mama kancero câncer de mama.
kando (açúcar refinado,
cristalizado, feito de beterraba) cande,
açúcar-cande. kandizi (tr.) envolver (frutas etc.) em cande.
Kandealo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Candeal. Vd.
Baio (‘estado’). kandeala (relativo ao mun. de Kandealo BA ou aos seus naturais ou
habitantes) candealense.
kandealano (o natural ou habitante do
mun. de Kandealo BA) candealense.
Kandejo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Candeias. Vd.
Baio (‘estado’). kandeja (relativo ao mun. Kandejo BA ou aos seus naturais ou habitantes) candeense, candeiense: la kandeja kulturo estas riĉa a cultura candeense é rica.
kandejano
(o natural ou habitante do mun. Kandejo BA) candeense, candeiense: la kandejanoj
estas feliĉaj
os candeenses são felizes.
kandelo 1 vela (de iluminação). 2 (fis.:
unidade de intensidade luminosa no Sistema Internacional; símb. cd) candela. kandelego brandão, círio, tocha. Kandelfesto (rel.: festa de Purificação de
Nossa Senhora, em 2 de fevereiro) Candelária, festa das candeias. kandelingo castiçal, palmatória. kandelisto vendedor
de velas. altarkandelo vela
de altar. ĥorkandelo vela
de coro. vakskandelo vela de cera. || ne perdu la kandelon el la kapo!
(fig.: ‘não perca a vela da cabeça!’) não vá perder o juízo! perdi la kandelon el la kapo perder o juízo.
kandelabro (castiçal luxuoso, de vários braços) candelabro.
Kandelarjo (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Sul) Candelária. Vd. Suda
Rio-Grando (‘estado’). kandelarja (relativo ao mun. Kandelarjo RS ou aos
seus naturais ou habitantes) candelariense: la kandelarja kulturo estas riĉa a cultura candelariense é
rica. kandelarjano
(o natural ou habitante do mun. Kandelarjo RS) candelariense: la kandelarjanoj
estas feliĉaj
os candelarienses são felizes.
Kandio (hist.,
geogr.: nome de origem latina da ilha de Creta) Cândia.
kandido 1 (biol.: designação comum aos fungos do gênero Candida) cândida.
Vd. monilio. kandidozo (med.:
infecção por fungos da espécie Candida albicans ou Monilia albicans)
candidíase, monilíase.
Kandido 2 (pren.masc.) Cândido.
Kandido 3 (lit.: personagem de
uma novela filosófica de Voltaire) Cândido.
Kandida (pren.fem.) Cândida.
kandidato 1 candidato. 2 pretentende:
ĉi
tiu posteno havas multajn kandidatojn este posto tem muitos
pretendentes. kandidati (i.) ser candidato, apresentar
candidatura, candidatar-se: kandidati por io candidatar-se a algo. kandidateco candidatura. kandidatigi propor como candidato,
candidatar: la asocio kandidatigis
lin por la prezidanteco a associação candidatou-o à presidência. || kandidatiĝi por posteno (ou ofico ou
laborloko) candidatar-se
a um posto (ou emprego ou
vaga de trabalho).
Kandid, aŭ la optimismo
(lit.:
novela filosófica de Voltaire, trad. para o E-o por E. Lanti) Cândido ou o otimismo.
Kandido-Mendo
(geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Cândido Mendes. Vd.
Maranjano (‘estado’). kandido-menda (relativo ao mun. de Kandido-Mendo MA ou aos seus naturais ou
habitantes) candealense.
kandido-mendano (o natural ou habitante do
mun. de Kandido-Mendo MA) candealense.
Kandido-Moto (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Cândido
Mota. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kandido-mota (relativo ao mun. Kandido-Moto SP ou aos
seus naturais ou habitantes) cândido-motense: la kandido-mota kulturo estas riĉa a cultura cândido-motense é
rica. kandido-motano
(o natural ou habitante do mun. Kandido-Moto SP) cândido-motense: la kandido-motanoj
estas feliĉaj
os cândido-motenses são felizes.
Kandido-Salo (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Cândido
Sales. Vd. Baio
(‘estado’). kandido-sala (relativo ao mun. Kandido-Salo BA ou aos
seus naturais ou habitantes) cândido-salense: la kandido-sala kulturo estas riĉa a cultura cândido-salense é
rica. kandido-salano
(o natural ou habitante do mun. Kandido-Salo BA) cândido-salense: la kandido-salanoj
estas feliĉaj
os cândido-salense são felizes.
kan. dol. abrev. de kanada dolaro.
kaneforo (arq.:
figura esculpida de mulher com uma cesta à cabeça) canéfora.
kanelo 1
(arq.) canal, canelura, estria. kaneli (tr.) canelar,
estriar, raiar. kanelaĵo canelura. ŝraŭbkanelo (espiral de parafuso ou de outro objeto qualquer) rosca.
Kanelo 2
(geogr.: mun. do estado do Rio Grande
do Sul) Canela. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kanela (relativo ao mun. Kanelo RS ou aos
seus naturais ou habitantes) canelense: la kanela kulturo estas riĉa a cultura canelense é rica.
kanelano
(o natural ou habitante do mun. Kanelo RS) canelense: la kanelanoj
estas feliĉaj
os canelenses são felizes.
Kanelinjo (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Canelinha. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kanelinja (relativo ao mun. de Kanelinjo SC ou aos
seus naturais ou habitantes) canelense, canelinhense. kanelano (o natural ou habitante do mun. de Kanelinjo SC) canelense, canelinhense.
kanelonoj
(cul.: massa enrolada em cilindro, recheada e depois gratinada) canelone.
kanelonio (cul.)
= kanelonoj.
kanguruo (tb. makropo, makropodo) (zool.: designação comum a diversos mamíferos marsupiais saltadores, da
família dos macropodídeos) canguru.
Kangusuo (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Sul) Canguçu. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kangusua (relativo ao mun. Kangusuo RS ou aos
seus naturais ou habitantes) canguçuense: la kangusua kulturo estas riĉa a cultura canguçuense é
rica. kangusuano
(o natural ou habitante do mun. Kangusuo RS) canguçuense: la kangusuanoj
estas feliĉaj
os canguçuenses são felizes.
Kangvaretamo (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Norte) Canguaretama. Vd. Norda
Rio-Grando (‘estado’). kangvaretama (relativo ao mun. Kangvaretamo RN ou aos
seus naturais ou habitantes) canguaretamense: la kangvaretama kulturo estas riĉa a cultura canguaretamense é
rica. kangvaretamano
(o natural ou habitante do mun. Kangvaretamo RN) canguaretamense: la kangvaretamanoj
estas feliĉaj
os canguaretamenses são felizes.
kanĝio (ling.: sistema de
ideogramas chineses, usado pelos japoneses) “kanji”. Vd. kanao (ling.).
kanibalo (tb. hommanĝulo, antropofago) (indivíduo que se alimenta de carne humana) canibal, antropófago. kanibala (tb. kanibalema) canibalesco, canibal. kanibaleco (tb. kanibalismo) canibalismo, antropofagia, androfagia, antropofagismo.
kanino (tb. kojnodento)
(anat.: cada dente de um par de dentes pontudos, um par superior e outro
inferior, que fica, em cada lado, entre o incisivo lateral e o pré-molar) dente canino, canino: la homo havas kvar kaninojn o homem tem quatro dentes caninos. ¨ dekstra
malsupra kanino (anat.)
canino inferior direito. dekstra
supra kanino
(anat.) canino
superior direito. maldekstra malsupra kanino (anat.) canino inferior esquerdo.
maldekstra supra kanino (anat.) canino superior esquerdo.
malsupra kanino (anat.)
canino inferior. supra kanino (anat.) canino superior.
Kanindeo 1 (geogr.: rio do estado do
Piauí) Canindé.
Kanindeo 2
(geogr.: mun. do estado do Ceará’) Canindé.
Vd. Searao
(‘estado’). kanindea (relativo ao mun. Kanindeo CE ou aos
seus naturais ou habitantes) canindeense: la kanindea kulturo estas riĉa a cultura canindeense é
rica. kanindeano
(o natural ou habitante do mun. Kanindeo CE) canindeense: la kanindeanoj
estas feliĉaj
os canindeenses são felizes.
kaniso (zool.:
o gênero-tipo dos canídeos) cânis. kanisedoj (zool.:
família de mamíferos carnívoros, que inclui os cães, os lobos e as raposas, Canidae) canídeos.
kanistro 1 (caixa de metal com tampa em que se guarda o chá) lata
para chá. 2 = benzinujo.
kanjono (geol.: vale ou garganta
sinuosa e profunda, cavada por um curso dágua) canhão, cânion, “cañón”,
“canyon”.
kankano (dnç.: certa dança de origem
francesa) cancã. kankani (i.) dançar o cancã. kankandancistino dançarina
de cancã.
kankro 1 1 (zool.:
designação comum aos crustáceos decápodes do gênero Astacus, que reúne
diversas espécies de lagostins de água doce) ástaco. 2 (tb. palinuro) (zool.) lagostim. 3 (tb. omaro) lagosta.
4 (zool.) caranguejo. kankrogento crustáceos. markankreto (zool.) camarão.
Kankro 2 1 (astr.:
constelação do hemisfério norte; lat.: Cancer, Cancri; abrev.: Cnc) Câncer, Caranguejo. Vd.
Tropiko de la Kankro. 2 (astrl.: quarto signo do zodíaco, de 22 de junho a
23 de julho) Câncer,
Caranguejo. kankrano
(tb. kankrulo) (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Câncer) canceriano. ¨ esti de signo Kankro ser do signo de Câncer. naskiĝi sub signo
de Kankro
nascer no (ou sob o) signo de Câncer.
Kanno 1 (hist.:
antiga cid. da Itália, onde os cartagineses venceram os romanos em 216 a.e.c.,
na Segunda Guerra Púnica) Canas.
Kanno 2 (geogr.:
cid. da França, na Côte d’Azur) Cannes.
Kannoj (hist., geogr.) = Kanno.
Kanoo (geogr.: mun. do estado do
Rio Grande do Sul) Canoas. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kanoa (relativo ao mun. Kanoo RS ou aos
seus naturais ou habitantes) canoense: la kanoa kulturo estas riĉa a cultura canoense é rica. kanoano (o natural ou habitante do mun. Kanoo RS) canoense: la kanoanoj
estas feliĉaj
os canoenses são felizes.
Kanoaso (evi, geogr.) = Kanoo (‘mun. do RS’).
Kanoinjo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Canoinhas. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kanoinja (relativo ao mun. Kanoinjo SC ou aos seus naturais ou habitantes) canoinhense: la kanoinja kulturo estas riĉa a cultura canoinhense é
rica. kanoinjano
(o natural ou habitante do mun. Kanoinjo SC) canoinhense: la kanoinjanoj
estas feliĉaj
os canoinhenses são felizes.
kanono 1 (mil.) canhão. kanoni (i.)
canhonear, bombardear. kanonadi (i.) canhonear, bombardear. kanonado (tb. kanonpafado) canhonada, canhoneio. kanonaro (mil.: conjunto de canhões) peças, artilharia. kanonboato (mar.) canhoneira. kanonisto (mil.) artilheiro. kanonpafo canhonaço. kanonpafado canhonada, canhoneio. kanonpordo (mil.)
portinhola (de canhão). ¨ kanona kuglo bala de artilharia, bala de canhão.
kanono 2 (rel., mús.) cânon, cânone. kanona canônico.
kanoneco canonicidade. kanonigi canonizar.
duakanona (bíbl.) deuterocanônico: duakanonaj
libroj livros
deuterocanônicos. enkanonigi (tb.
kanonizi) canonizar. laŭkanona canônico. laŭkanoneco canonicidade.
kanoniko cônego. kanonikara (relativo a cabido) capitular. kanonikaro (conjunto
de cônegos) cabido.
kanonikeco canonicado,
conezia. kanonikejo (tb. kanonikarejo, kanonika domo) capítulo, casa capitular. kanonikino canonisa, cônega. ĉefkanoniko (deão, presidente de um cabido) primiciário. ¨ kanonika domo (tb. kanonikejo) capítulo, casa capitular.
kanonizi (tr.) (tb. enkanonigi) (inscrever
na lista dos santos da Igreja Católica) canonizar.
kanopo 1 (vaso em que os egípcios guardavam as entranhas das
múmias) canopo, vaso canópico.
Kanopo 2 s.m. (tb.
Alfa Karena) (astr.: a estrela mais brilhante da
constelação de “Carina”) Canopo, “Canopus”, “Alpha Carinae”.
Kanoso (hist.:
aldeia da Itália onde o futuro imperador germânico Henrique 4º foi forçado a retratar-se
perante o papa Gregório 7º, em 1077) Canossa. || iri al Kanoso (dito: humilhar-se
diante daquele contra o qual se rebelou) ir a Canossa.
kanoto (tb. kanuo) (bote leve de passeio) canoa. kanotisto canoeiro.
Kansansano (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Cansanção. Vd.
Baio (‘estado’). kansansana (relativo ao mun. Kansansano BA ou aos seus naturais ou habitantes) cansançãoense, cansancionense:
la kansansana kulturo estas riĉa a cultura cansançãoense é rica. kansansanano (o natural ou habitante do mun. Kansansano BA) cansançãoense,
cansancionense: la kansansananoj estas feliĉaj os cansançãoenses são felizes.
Kansaso (geogr.:
um dos estados dos EUA; cap.: “Topeka”) Kansas.
Kansas-urbo (geogr.:
mun. do estado do Missouri, nos EUA) Kansas City.
kanti (i.) 1 cantar,
entoar: ŝi kantas
bele ela canta
bonito. 2 (falando-se de patos etc.) grasnar: la anasoj kantis:
kvak, kvak! os
patos grasnavam: quac, quac! 3 (falando-se de rãs, sapos etc.) coaxar: la
ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!
· (tr.) 4 cantar: kanti operon cantar uma ópera. kant– (tb. kanto) de canção, de canto, de
cântico: kantolibro livro de cânticos. kante por canção. kanto canto, cantiga, canção,
cântico, música. kantaĉo canção trivial (ou vulgar). kantadi (i.)
cantar repetidamente ou continuadamente. kantado o cantar, ação de cantar,
cantoria. kantaĵo cantiga, canto (coisa que se
canta). kantaĵaro cancioneiro. kantanto (tb. kantisto) 1 cantor.
2 (fig.) poeta. kantantaro = kantistaro. kantaro (coleção
ou livro de canções) cancioneiro. kantarto a arte do canto. kantebla (que pode ser cantado) cantável. kantegi (i.) (tb. kantaĉi) berrar. kanteti (i.) (tb. duonkanti) cantarolar, trautear. kanteto cantiga, cantilena. kantinda (que merece ser cantado) cantável. kantisto cantor,
“crooner”. kantistaro (tb. kantantaro) coro, corpo coral. kantistinaĉo (tb. fuŝkantistino) (cantora de categoria
inferior) diveta. Vd. diinaĉo. kantobirdo ave canora. dankokanto (mús.) canto
religioso para agradecer a Deus. ekkanti (i., tr.) (tb. ekkanteti) começar
a cantar. ekkanteti
(i., tr.) começar a cantar. forkanti (tr.) repelir com sua canção. furorkanto (tb. ŝlagro, modkanto) (mús.: canção muito popular durante certo
tempo) “hit”, “top”, sucesso da temporada. gamkanti (i.) (tb. notkanti) (mús.) solfejar. gamkanto (tb. notkanto) (mús.) solfejo. glorkanto hino. kunkanti (i., tr.) cantar em coro, acompanhar (cantando). lulkanto
(tb. lulkanteto) (mús.) cantiga de ninar, canção de
ninar, acalanto, acalento, embalo. lulkanteto (mús.)
= lulkanto. modkanto
(mús.) = furorkanto. noktokantisto “crooner”. notkanti (i.)
(mús.) = gamkanti. notkanto (mús.)
= gamkanto. plorkanto canção
lamentosa, jeremiada, lamento, lamentação. popolkanto 1 canção tradicional de um povo. 2 canção popular. prikanti (tr.) cantar,
exaltar, celebrar (em canto). psalmokanti (i.) salmear,
salmodiar. rekantaĵo (mús.)
refrão,
estribilho, coro, ritornelo. solkanto (tb. solo, solista kanto) (mús.: canção de uma só pessoa) solo.
sorĉkanto encantamento.
sorĉkantado encantamento. tremkanto (mús.)
“tremolo”, trêmulo. ¨ barbireja kantado (mús.:
estilo de música “a capella” surgido nos anos 1940) “barbershop”. funebra kanto endecha, canto fúnebre. La Alta Kanto (bíbl.: livro da Bíblia) O Cântico dos Cânticos. liturgia kanto cantochão. religia kanto cântico, canto sagrado. solista kanto (mús.) = solkanto.
Kantao (geogr.:
mun. do estado de Roraima) Cantá. Vd.
Rorajmo (‘estado’). kantaa (relativo ao mun. de Kantao RR ou aos seus naturais ou
habitantes)
cantaense. kantaano (o natural ou habitante do
mun. de Kantao RR) cantaense.
kantabro (indivíduo dos cântabros) cântabro.
kantabroj (povo
da Cantábria) cântabros.
Kantabrio (geogr.:
comunidade autônoma da Espanha) Cantábria.
Kantagalo
(geogr.:
mun. do estado do Rio de Janeiro) Cantagalo.
Kantalo (geogr.:
departamento da França) Cantal.
kantalupo (bot.:
variedade de melão, Cucumis melo cantalupensis) melão-cantalupo,
cantalupo.
kantaro (zool.:
inseto coleóptero, típico dos cantarídeos, Cantharis) cantáris.
kantarelo (bot.: cogumelo, antes de
abrir, Cantharellus) cantarela, tortulho.
kantarido (zool.: besouro da família
dos meloídeos, Lytta vesicatoria) cantárida, cantáride,
mosca-de-espanha.
kantato (mús.) cantata.
Kantio (Emanuelo) (filósofo alemão, 1724–1804) Immanuel
Kant. kantia (relativo a Immanuel Kant ou à sua doutrina) kantiano,
kantista. kantiano (adepto do kantismo) kantista,
kantiano. kantiismo (doutrina de Immanuel Kant) kantismo.
kantianismo = kantiismo.
kantiko (mús.: canto religioso) cântico.
kantileno (canção
lírica e sentimental de ritmo monótono) cantilena.
kantilevro (eng.:
armação que se projeta para fora, sustentada apenas em uma das extremidades) cantiléver,
viga em balanço.
kantiljo (fio de ouro ou de prata,
enrolado em espiral muito apertado e que serve para bordar) canutilho.
kantino (lugar em que se vendem
bebida, nos acampamentos, quartéis etc.) cantina. kantinisto cantineiro.
Kanto de la
Nibelungoj (La) (lit.: epopeia germânica escrita c. 1200 em
alto-alemão médio) Canção dos Nibelungos.
Vd. Nibelungoj, La Ringo de la Nibelungoj.
kantono 1 1 (geogr.:
estado na Confederação Helvética) cantão. 2 (geogr.) distrito,
comarca (na França). kantona cantonal.
Kantono 2 (geogr.: cid. da China, cap. da provincia de
Guangdong) Cantão, Guangzhou, Guangzou. kantona (relativo
a Cantão ou aos seus naturais ou habitantes) cantonês, cantonense. ¨ kantona
lingvo (ling.: dialeto
chinês falado em Cantão) cantonês,
cantonense.
kantonmento (tb. kvartiro) (mil.: local ou área habitada em que tropas se alojam, geralmente
instalando-se em moradias) acantonamento. kantonmenti (i.) (mil.) acantonar-se. kantonmentigi (mil.:
dispor ou distribuir [tropas] por lugares habitados, como cantões, aldeias,
vilas etc.) acantonar.
kantoro (mús.) cantor (de igreja), chantre, primicério.
kanuo 1 (tb. kanoto) (bote leve, de passeio) canoa. 2 (embarcação indígena, de
casca de árvore) canoa. 3 (desp.) bote. 4 (desp.: em regatas) iole.
kanuado (desp.) canoagem.
kanulo (cir.: pequeno tubo de
vários instrumentos cirúrgicos) cânula.
kanvaso 1 talagarça, tela. 2 (fig.:
conjunto dos traços iniciais, geralmente provisórios, de um desenho, de uma
obra-de-arte) esboço.
kanzono canção, modinha. kanzonaro (coleção
ou livro de canções) cancioneiro. kanzoneto (mús.)
cançoneta. kanzonisto cantor,
trovador.
kaolino (min.: argila branca com que
se fabrica a porcelana) caulim, caolino
kaoso = ĥaoso.
kapo 1 1 (anat.) cabeça.
2 cabeça, bola (fam.), cuca (fam.). 3 cabeceira (de cama, mesa).
4 (mús.: numa figura de nota, parte representada por uma elipse) cabeça.
kapa (referente a cabeça) da cabeça, cefálico. kapaĉo cachola, cachimônia. kapaĵo (cul.)
comida feita de cabeça de boi ou de porco. kapapogilo (tb. kapkuseno) travesseiro. kapdoloro dor de cabeça. kapeto 1 cabeça
pequena, cabecinha. 2 botão (de flor, porta, janela, gaveta, campainha). 3 (de anel) pala. kapimposto (imposto
pago por cabeça) capitação. kapjesi (i.) afirmar com a cabeça, anuir com a cabeça, gesticular
afirmativamente com a cabeça. kapkuseno (tb.
kapapogilo) travesseiro.
kaplaboro trabalho intelectual. kaploko 1 (tb. tablokapo,
kapo) cabeceira (de
mesa). 2 (tb. litkapo, kapo) cabeceira
(de cama). kapmovo movimento
de cabeça. kapnei (i.) negar com a cabeça. kapoklino (tb.
kapklino) inclinação de cabeça: per
kapoklino li salutis la sinjorinojn com uma inclinação de cabeça
ele cumprimentou as senhoras. kapomalsupre 1 de cabeça para baixo. 2 (fig.) em completo transtorno. kapornamo (tb. kapvesto) toucado. kaprimenaro (conjunto
de tiras de couro e/ou peças de metal que se coloca em torno da cabeça e do
focinho dos cavalos e cavalgaduras) cabeçada. kaprompa 1 (que
quebra a cabeça) mortal. 2 (fig.) complicado. kaprompilo (tb.
bastono) (bastão
de madeira ou borracha, com alça numa das pontas, geralmente usado por
policiais) cassetete,
“casse-tête”. kapturna que causa vertigem. kapturniĝo (tb.
kapturno) vertigem. kapujo (parte
do escafandro que cobre a cabeça) capacete. akvokapa hidrocefálico. dukapa (que tem duas cabeças) dicéfalo,
bicéfalo. enkapigi meter na cabeça. grandkapa cabeçudo. grandkapulo (indivíduo
que tem a cabeça grande) cabeçudo, cabeção. kornkapulo diabo, demônio. krudkapa estúpido.
krudkapulo estúpido.
laŭkape (tb. pokape) por cabeça. linikapo (tb.
kapstacio) começo
(ou fim) de uma linha. litkapo cabeceira
(de cama). malplenkapulo cabeça-oca, desmiolado, adoidado.
multekapa que tem muitas cabeças. multkapa que
tem muitas cabeças. nudkapa em cabelo, de cabeça descoberta.
pafilkapo (tb.
kolbo)
(arm.) coronha. pokape (tb.
laŭkape) por cabeça. razkapulo “skinhead”.
senkapa 1 acéfalo,
sem cabeça. 2 (fig.) desmiolado. senkapigi degolar, decapitar, jugular. senkapigisto decapitador, algoz, verdugo, carrasco. tablokapo cabeceira
(de mesa). terkapo (tb.
kabo) (geogr.) cabo, promontório. transkapiĝi cambalhotar,
dar cambalhotas. ventkapulo 1 doidivanas, cabeça-de-vento.
2 (tb. senrespondeculo) (indivíduo que age de
maneira inconsequente, louca, irresponsável) porra-louca. || kun la kapo ĵetita malantaŭen escogotado .renversi
ion kapomalsupren virar algo de cabeça para baixo. veni
al iu en la kapon dar
na telha de alguém: se venos al mi en la kapon
mi iros al la kongreso se me der na telha, irei ao congresso.
kapo 2 (tb.
“kapa”) (décima letra do alfabeto
grego, κ, Κ) capa,
cá.
kapa [Gr.] = kapo (‘letra grega’).
kapabla capaz, idôneo, apto, hábil, proficiente. kapabli (tr.) ser
apto para, ser capaz de, conseguir. kapablo (tb. kapableco) capacidade, aptidão, idoneidade. kapabligi habilitar. kapabliĝi habilitar-se. distingokapablo discernimento. malkapabla incapaz, estúpido, bronco. malkapableco incapacidade, estupidez. malkapablulo incapaz. nekapabla incapaz, inepto. parolkapablo dom da palavra, faculdade da
linguagem. rekapabligi (restituir a capacidade de trabalho) reabilitar.
rekapabligo (restituição da capacidade
de trabalho) reabilitação.
senkapableco incapacidade, inaptidão,
inépcia. ¨
mensaj kapabloj faculdades mentais.
kapacito 1 (el., fís.) capacidade.
2 (inf.: taxa de transferência de dados) largura de banda. varmkapacito (grandeza físico-química) capacidade calorífica. kapacitanco (fís., el.) capacitância. ¨ elektra
kapacito (grandeza física) capacitância.
Kapadocio
(hist.:
antiga província romana, na parte oriental da Ásia Menor) Capadócia. kapadociano (o natural ou habitante da
Capadócia) capadócio.
Kapan-Alto (geogr.: mun. do estado de
Santa Catarina) Capão Alto. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kapan-alta (relativo ao mun. de Kapan-Alto SC ou aos
seus naturais ou habitantes) capão-altense. kapan-altano (o natural ou habitante do mun. de Kapan-Alto SC) capão-altense.
Kapan-Bonito (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Capão
Bonito. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kapan-bonita (relativo ao mun. Kapan-Bonito SP ou aos
seus naturais ou habitantes) capão-bonitense: la kapan-bonita kulturo estas riĉa a cultura capão-bonitense é
rica. kapan-bonitano
(o natural ou habitante do mun. Kapan-Bonito SP) capão-bonitense: la kapan-bonitanoj
estas feliĉaj
os capão-bonitenses são felizes.
Kapan-da-Kanoo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Capão
da Canoa. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). kapan-da-kanoa (relativo ao mun. Kapan-da-Kanoo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caponense: la kapan-da-kanoa kulturo estas riĉa a cultura caponense é rica.
kapan-da-kanoano
(o natural ou habitante do mun. Kapan-da-Kanoo RS) caponense: la kapan-da-kanoanoj estas feliĉaj os caponenses são felizes.
Kapanemo (geogr.: mun. do estado do
Pará) Capanema.
Vd. Parao
(‘estado’). kapanema (relativo ao mun. Kapanemo PA ou aos
seus naturais ou habitantes) capanemense: la kapanema kulturo estas riĉa a cultura capanemense é
rica. kapanemano
(o natural ou habitante do mun. Kapanemo PA) capanemense: la kapanemanoj
estas feliĉaj
os capanemense são felizes.
Kaparaoo
(geogr.:
serra entre os estados de Minas Gerais e
Espírito Santo) serra do Caparaó.
kapei (i.) (mar.: navegar com o
mínimo de velas, em mau tempo) capear. ¨ kapea velo (mar.: vela de navio, especialmente içada em situação de ventania) lufa, vela de lufa.
kapelo 1 1 capela,
ermida. 2 (mús.) =
preĝeja ĥoro. Vd. Siksta
Kapelo. kapelano capelão.
kapeleto (pequena capela) capitel.
Kapelo
2 (geogr.: mun. do estado de
Sergipe) Capela.
Vd. Serĵipo
(‘estado’). kapela (relativo ao mun. Kapelo SE ou aos
seus naturais ou habitantes) capelense: la kapela kulturo estas riĉa a cultura capelense é rica.
kapelano
(o natural ou habitante do mun. Kapelo SE) capelense: la kapelanoj
estas feliĉaj
os capelenses são felizes.
Kapelo 3
(geogr.: mun. do estado de Alagoas) Capela.
Vd. Alagoo
(‘estado’). kapela (relativo ao mun. de Capela AL ou aos seus naturais ou habitantes) capelense. kapelano (o natural ou habitante do mun. de Capela AL) capelense.
Kapela-de-Santano (geogr.: mun.
do estado do Rio Grande do Sul) Capela de Santana. Vd. Suda
Rio-Grando (‘estado’). kapela-de-santana (relativo ao mun. de Kapela-de-Santano RS ou aos seus naturais ou habitantes) capelense. kapela-de-santanano (o natural ou habitante do
mun. de Kapela-de-Santano RS) capelense.
Kapela-do-Alto (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Capela do Alto. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kapela-do-alta (relativo ao mun. de Kapela-do-Alto SP ou aos seus naturais ou
habitantes) capelense,
capela-altense. kapela-do-altano (o natural ou habitante do
mun. de Kapela-do-Alto SP) capelense,
capela-altense.
Kapelinjo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Capelinha. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kapelinja (relativo ao mun. Kapelinjo MG ou aos seus naturais ou habitantes) capelinhense: la kapelinja kulturo estas riĉa a cultura capelinhense é
rica. kapelinjano
(o natural ou habitante do mun. Kapelinjo MG) capelinhense: la kapelinjanoj
estas feliĉaj
os capelinhenses são felizes.
kaperi (i.) (mar.: capturar navios por meio de corso) capturar, aprisionar, fazer
o corso. kaperado (mar.: caça a navios mercantes do inimigo, com a devida
autorização de um governo beligerante) corso, pirataria. kaperisto (mar.)
corsário. kaperletero (mar.)
carta de
corso. kaperŝipo (mar.) corsário, navio corsário.
Kapernaumo (bíbl.: cid. da Palestina,
perto do lago de Genesaré) Cafarnaum.
Kapeto (hist.: cognome de Hugo
1.º, rei da França, 938–996) Capeto. kapetidoj (hist.: reis da França
descendentes de Hugo 1.º Capeto) capetos.
Kapiao
(geogr.:
mun. do estado de Alagoas) Capiá.
kapibaro
(zool.:
grande roedor semiaquático, único da família dos hidroquerídeos, Hydrochoerus
hydrochoeris) capivara. Vd. hidrokero.
Kapiberibo
(geogr.:
rio que banha o Recife) Capiberibe.
kapilaro 1 (fís.: tubo,
comumente de vidro, de diâmetro muito pequeno) capilar, tubo capilar. 2 (anat.: vaso, de minúsculas dimensões, que liga a circulação arterial à
venosa) capilar, vaso
capilar. kapilara capilar.
kapilareco (fís.: influência da tensão
superficial no comportamento de líquidos em tubos capilares ou num meio poroso)
capilaridade.
Kapino
(geogr.:
rio que banha Belém do Pará) rio Capim.
Kapin-Branko (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Capim Branco. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kapin-branka (relativo ao mun. de Kapin-Branko MG ou aos seus naturais ou
habitantes) capim-branquense.
kapin-brankano (o natural ou habitante do
mun. de Kapin-Branko MG) capim-branquense.
Kapin-Groso (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Capim Grosso. Vd.
Baio (‘estado’). kapin-grosa (relativo ao mun. Kapin-Groso BA ou aos seus naturais ou habitantes) capim-grossense: la kapin-grosa kulturo estas riĉa a cultura capim-grossense é
rica. kapin-grosano
(o natural ou habitante do mun. Kapin-Groso BA) capim-grossense: la kapin-grosanoj
estas feliĉaj
os capim-grossenses são felizes.
Kapinzalo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Capinzal. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kapinzala (relativo ao mun. de Kapinzalo SC ou aos seus naturais ou
habitantes)
capinzalense. kapinzalano (o natural ou habitante do
mun. de Kapinzalo SC) capinzalense.
kapitalo (econ.) capital,
cabedal, fundos, principal. kapitaligi capitalizar.
kapitaligo (ação de capitalizar) capitalização. kapitalismo capitalismo. kapitalisto capitalista. ŝtatkapitalismo (econ.: envolvimento direto
do Estado nos setores produtivos e de serviços) capitalismo de Estado.
kapitano capitão (de navio, de
companhia). kapitaneco (posto de capitão) capitania. kapitanujo (tb. kapitanlando) capitania. fregatkapitano (mar.)
capitão de fragata. korvetkapitano (mar.)
capitão de corveta. ŝipkapitano (mil.) capitão- de mar e guerra. veselkapitano (mar.)
capitão de mar e guerra.
Kapitan-Poso (geogr.:
mun. do estado do Pará) Capitão Poço. Vd.
Parao (‘estado’). kapitan-posa (relativo ao mun. Kapitan-Poso PA ou aos seus naturais ou habitantes) capitão-pocense: la kapitan-posa kulturo estas riĉa a cultura capitão-pocense é
rica. kapitan-posano
(o natural ou habitante do mun. Kapitan-Poso PA) capitão-pocense: la kapitan-posanoj
estas feliĉaj
os capitão-pocenses são felizes.
kapitato (anat.:
o maior osso da fileira distal do carpo, e que se articula com os ossos hamato,
trapezoide, escafoide e semilunar) osso capitato, capitato.
kapitelo (arq.: parte superior, geralmente ornamentada, de pilar, pilastra ou
similar) capitel.
Kapitolo 1
1 (hist.: uma das sete colinas de Roma)
monte Capitólio, monte
Capitolino. 2 (inic.min.) (arq.: edificação majestosa, geralmente
sede administrativa ou política de aglomerado urbano) capitólio: la
Kapitolo de Vaŝingtono o Capitólio de Washington.
Kapitolo 2 (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Capitólio.
kapitulo 1 (bot.: tipo de inflorescência constituído por
pequenas flores sésseis inseridas sobre um receptáculo único, característico da
família das compostas) capítulo, antódio, calátide. 2 (rel.: assembleia de cônegos, de religiosos) capítulo.
3 (qualquer assembleia de
ordens religiosas e militares) capítulo.
kapitulaci (i.) 1 (mil.) capitular, render-se, entregar-se,
depor as armas: la sieĝitoj kapitulacis
post kvar monatoj os
sitiados capitularam depois de quatro meses. kapitulaci
antaŭ (ou al) la malamiko render-se diante do inimigo. 2 (fig.)
renunciar, abandonar (uma empreitada), desistir, jogar a toalha,
pedir arrego, entregar os pontos, dar-se por vencido. kapitulaco 1 (mil.)
capitulação,
rendição. 2 (fig.) desistência, renúncia, abandono, arrego.
Kapivario 1 (geogr.: rio do Paraná) rio Capivari.
Kapivario 2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Capivari. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kapivaria (relativo ao mun. Kapivario SP ou aos
seus naturais ou habitantes) capivariano: la kapivaria kulturo estas riĉa a cultura capivariana é
rica. kapivariano
(o natural ou habitante do mun. Kapivario SP) capivariano: la kapivarianoj
estas feliĉaj
os capivarianos são felizes.
Kapivari-de-Bajŝo (geogr.: mun. do estado de
Santa Catarina) Capivari de Baixo. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kapivari-de-bajŝa (relativo ao mun. de Kapivari-de-Bajŝo SC ou aos seus naturais ou habitantes) capivariense. kapivari-de-bajŝano (o natural ou habitante do
mun. de Kapivari-de-Bajŝo SC) capivariense.
kapoejro*
(arte
marcial introduzida no Brasil pelos negros) capoeira. kapoejristo (praticante dessa arte) capoeirista, capoeira.
Kapoejro
(geogr.:
cachoeira do estado do Pará) Capoeira.
kapoero = kapoejro.
kapoko 1 (bot.: conjunto de fibras sedosas, semelhantes
às do algodão, fornecidas pelos frutos de algumas árvores como a paineira) paina. 2 (bot.:
a paina da Ceiba pentandra) sumaúma, capoque. kapokarbo tb.
kapokujo) 1
(bot.: árvore da família das bombacáceas, Ceiba
pentandra) sumaúma,
mafumeira.2 (bot.: designação comum a diversas árvores do gênero Ceiba,
Chorisia e outros, da família das bombacáceas) paineira.
kapolo (pedra preciosa de forma
convexa, polida mas não facetada) cabuchão.
kapono 1 (frango capado que se
engorda para comê-lo) capão, castrado, capado. 2 (tb. kastrito) (fig.) castrado, capado.
kaponiero (mil.:
esconderijo nos fossos das fortalezas ou nos ângulos da via principal) “caponnière”.
kaporo 1 (tb. dorna kaporo) (bot.: arbusto da família das caparidáceas, Capparis spinosa) alcaparreira, alcaparra. 2 (bot.: botão floral da alcaparreira,
usado como condimento) alcaparra. kaporacoj (bot.) caparidáceas.
kaporalo (mil.) cabo,
cabo-de-esquadra, caporal.
kapoto 1 (vest.: capa comprida
e larga, com capuz) capote. 2
(autom.: cobertura ou proteção de
motor de veículo de combustão interna) capô, “capot”. 3 tampa:
kapoto de valizujo tampa do porta-malas, tampa do porta-bagagem..
kapro (zool.: designação comum aos mamíferos ruminantes do gênero Capra) cabra. kapra caprino. kapraro rebanho de cabras. kapraĵo carne
de cabra, carne de bode. kaprido cabrito.
kapridaĵo (cul.) carne de cabrito. kaprino cabra. kapristo cabreiro. kaprobleki (i.) (tb. meki) (falando-se de cabras, bodes etc.) berrar. kaproviro (tb. virkapro) bode.
virkapro =
kaproviro. ¨ propeka
kapro bode
expiatório.
kaprato (quím.:
sal ou éster de ácido cáprico) caprato.
Kapreo (geogr.:
ilha da Itália, no golfo de Nápoles) Capri.
kapreolo 1 (zool.: pequeno veado
da Europa e da Ásia, Capreolus
capreolus) corço. 2 (zool.: cabra selvagem encontrada nos Alpes europeus e regiões
montanhosas da África e da Ásia, Capra ibex) cabrito-montês, íbex,
capréolo. kapreolino (zool.: a fêmea do corço) corça.
kaprico capricho, fantasia, impertinência. Vd. kapriĉo. kaprica 1 (tb. kapricema) (que age por capricho, que é volúvel ou
inconstante) caprichoso,
volúvel, inconstante. 2 fantástico. 3 discricionário.
kaprice caprichosamente. kaprici (i.) ter
caprichos. kapriculo (aquele que age por
capricho) caprichoso,
volúvel, inconstante, excêntrico, maníaco.
kapriĉo (mús.) capricho. Vd. kaprico.
kaprifolio (bot.: designação comum às plantas do gênero Caprifolium, da família das caprifoliáceas, atualmente incluídas no
gênero Lonicera) “Caprifolium”. Vd. lonicero. kaprifoliacoj (bot.: família da ordem das dipsacales) caprifoliáceas.
Kaprikorno 1 (tb. Kaprokorno)
(astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Capricornus, Capricorni;
abrev.: Cap) Capricórnio,
Cabra Marinha. Vd.
Tropiko de la Kaprikorno.
2 (astrl.: décimo signo do
zodíaco, de 22 de dezembro a 19 de janeiro) Capricórnio. kaprikornano
(tb. kaprikornulo) (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de
Capricórnio) capricorniano. ¨ esti de signo Kaprikorno ser do signo de Capricórnio. naskiĝi sub signo
de Kaprikorno
nascer no (ou sob o) signo de
Capricórnio.
kaprimulgo (tb. noktohirundo) (zool.: ave de hábitos noturnos, Caprimulgus eupropeus) bacurau,
curiango, acurau, acuraua, curiango, curiangu, curiavo, guiraquereá, ibijaú,
noitibó, oitibó, pinta-cega.
Kaprino (astr.: estrela da
constelação do Cocheiro) Cabra,
Capela, “Capella”.
kapriolo cabriola, salto. kaprioli (i.) cabriolar, dar saltos.
Kaprokorno (astr.) = Kaprikorno.
kapronato (quím.:
sal do ácido caprônico) capronato.
kapselo 1 (bot.: designação
comum às ervas do gênero Capsella) capsela. 2 (tb. paŝtista kapselo) (bot.: erva pequena da família das crucíferas, Capsella bursa-pastoris) bolsa-de-pastor.
kapsiko 1 ( bot.: designação comum às
plantas do gênero Capsicum, da
família das solanáceas) cápsico. 2 (bot.: fruto dessa planta) cápsico,
pimentão,
pimenta-doce, pimentão-doce, pimenta-sino, pimenta-verde, pimento. 3 (bot.) pimenta-de-caiena. kapsiketo (bot.)
pimenta-malagueta, jindungo, maguita-tuá-tuá,
ndongo, nedungo, piripiri. ¨ Ĥalapa kapsiko (tb. ĥalapa kapsiketo) (bot.: variedade de pimenta, Capsicum annuum)
pimenta
jalapenha. Ĥalapa kapsiketo (bot.) = Ĥalapa kapsiko.
unujara kapsiko (bot.: planta, Capsicum annuum, da família das
solanáceas) pimentão,
pimento.
Kapstado (geogr.)
= Kab-urbo.
kapstano (mar.: aparelho sobre o qual
se enrolam cabos para erguer âncoras e outros pesos do navio) cabrestante.
kapsulo 1 (t.s.) cápsula. 2 tampinha de garrafa. 3 capulho. enkapsuligi (encerrar em cápsula) encapsular. senkapsuligi (tirar a tampa [de uma
garrafa]) abrir.
kapti (tr.) 1 capturar, captar,
apanhar, aprisionar, agarrar, tomar, prender (com rede etc.). 2 filar:
li kaptis ŝin je la haroj filou-a pelos cabelos. kapto
captura, apreensão. kaptado captura,
tomada. kaptaĵo presa. kaptebla capturável, captável. kaptema insidioso, ávido. kaptiĝi cair numa armadilha, ser apanhado, ficar preso,
deixar-se prender. kaptilo armadilha
(p.f.), alçapão, mundéu. kaptinto captor. kaptisto policial
encarregado de efetuar prisões. kaptito cativo,
escravo. kaptitaĵo presa. kaptiteco escravidão.
kaptitejo prisão. kaptoludo (lud.:
brincadeira infantil em que um grupo — os policiais — persegue o outro — os ladrões) polícia
e ladrão. balenkaptisto baleeiro. ekkapti (tr.) 1 aferrar, segurar, apreender,
apoderar-se de, assenhorear-se de, agarrar, atacar (moléstia). 2 filar. ekkapto captura,
apreensão. elkapti (tr.)
tomar astuciosamente (algo de alguém). enkapti (tr.) prender
na armadilha. enkaptiĝi cair numa armadilha, ser
apanhado, ficar preso, deixar-se prender. forkapti (tr.)
tomar violentamente (algo de alguém). kunkaptito companheiro de cativeiro. militkaptito prisioneiro de guerra. muŝkaptilo apanha-moscas. muŝkaptulo 1 (bot.)
= dioneo. 2 (zool.:
designação comum a diversas aves da família dos muscicapídeos, especialmente
aquelas do gênero Muscicapa, encontradas no Velho Mundo) papa-moscas. nekaptebla inexpugnável. rekapti (tr.) recapturar,
tornar a apanhar. ¨ kaptordona letero (jur.) mandado de prisão. leĝa ekkapto (jur.) arresto. || kapti la okazon aproveitar a ocasião. kaptu! (grito para que detenham alguém)
pega! lasi
sin kapti per flatoj deixar-se prender com lisonjas.
Kapuo (geogr.: cid. da
Itália, às margens do rio Volturno) Cápua.
Kapubo
(geogr.:
cabo no Estado do Espírito Santos) Capuba.
kapuceno (religioso pertencente a
certa ordem franciscana reformada) capuchinho, barbadinho.
kapuĉo 1 (vest.) capuz. 2 (tb.
kamenkapuĉo) (parte
interior da parede da chaminé que se projeta acima da lareira) pano de chaminé. kapuĉi (tr.) (cobrir com capuz) capuchar. kamenkapuĉo =
kapuĉo (‘parte da chaminé’). ¨ klitora kapuĉo (anat.)
capuz do clitóris, prepúcio do clitóris. || kapuĉo monaĥon ne faras (prov.: ‘um capuz não faz um monge’) o hábito não faz o monge.
kapuĉino (cul.: bebida de origem italiana, composta de café, leite e creme) “cappuccino”, capuchino.
kapuso (mar.:
falando-se do eixo de um navio) direção:
tiu ĉi angulo
difinas la veran kapuson, laŭ kiu oni devas direkti la ŝipon este
ângulo define a verdadeira direção que se deve dar ao navio.
kaputa escangalhado, destruído, com defeito, não usável por desarranjo,
desarranjado.
kara 1 caro, querido, prezado, bem-amado. 2 caro, de alto preço, custoso, dispendioso. 3 precioso. kare (tb. karege) 1 ternamente.
2 a alto preço, caro. kareco carestia, preço alto. karega 1 muito
querido, caríssimo. 2 de
preço muito alto, caríssimo. kariĝo encarecimento. karmemora saudoso. karulo querido,
amado. karulino querida,
amada. malkara barato. malkare barato, por baixo preço. malkareco barateza. malkariĝo barateamento.
plikariĝi (com.) encarecer. trokarigi pedir preço demasiado.
karao (bot.:
designação comum às algas do gênero-tipo Chara,
da família das caráceas) cara. Vd. dioskoreo.
karabo (zool.) carocha,
escaravelho. karabedoj (zool.) carabídeos.
karabeo = sukceno.
karabeno carabina. karabenisto carabineiro.
Karaĉio (geogr.:
cid. do Paquistão) Karachi.
karadrio 1 (zool.: designação comum
às aves do gênero Charadrius, da família dos caradriídeos, vulgarmente
conhecidas como maçaricos ou batuíras) carádrio. 2 (zool.) tarambola, douradinha. karadriedoj (zool.:
família de aves caradriiformes, Charadriidae) caradriídeos.
karadrioformaj
(zool.: ordem de aves cosmopolitas, na maioria
praianas, marinhas ou de água doce, que inclui as gaivotas, as batuíras, os
maçaricos e os trinta-réis, entre outras, Charadriiforme) caradriiformes.
karafo garrafa de cristal, jarra para vinho ou água.
karagano (bot.: designação comum
às plantas do gênero Caragana, da família das leguminosas) caragana.
Karagvao (geogr.: outra denominação
do mun. Karagvatatubo SP) Caraguatatuba, Caraguá. karagvaa = karagvatatuba. karagvaano
= karagvatatubano.
Karagvatatubo (tb. Karagvao) (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Caraguatatuba, Caraguá. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). karagvatatuba (tb. karagvaa) (relativo ao mun. Karagvatatubo SP ou aos seus naturais ou habitantes) caraguatatubense: la karagvatatuba (ou karagvaa) kulturo estas riĉa a cultura caraguatatubense
é rica. karagvatatubano
(tb. karagvaano) (o natural ou habitante do mun. Karagvatatubo SP) caraguatatubense: la karagvatatubanoj
(ou karagvaanoj) estas feliĉaj os caraguatatubenses são felizes.
karaiba (geogr.) =
kariba. karaibo = karibo.
Karaĵao
(geogr.:
serra no Pará) Carajás.
karako 1 (mar.:
grande navio mercante da Idade Média) carraca, caraca.
Karako 2 (geogr.)
= Karakaso.
karakalo 1 (zool.:
mamífero da família dos felídeos, Felis caracal) caracal.
Karakalo 2 (hist.:
imperador romano, 188–217) Caracala.
karakalpako (indivíduo dos karakalpakes, povo que habita a Karakalpakia, no
Uzbequistão) karakalpaque. Karakalpakio (geogr.:
república autônoma no Noroeste do Uzbequistão; cap.: Nukuso) Karakalpakia,
Karakalpakistan.
karakaro
(zool.:
ave falconiforme da família dos falconídeos, Caracara plancus) caracará, carcará.
Karakaraio
(geogr.: mun. do estado de Roraima) Caracaraí. Vd. Rorajmo (‘estado’).
karakaraia (relativo ao mun. de Karakaraio RR ou aos
seus naturais ou habitantes) caracaraiense. karakaraiano (o natural ou habitante do mun. de Karakaraio RR) caracaraiense.
Karakaso (geogr.: cid. e cap. da
Venezuela) Caracas. karakasano (o natural ou habitante de Caracas) caraquenho.
karakoli (i.) (hip.: falando-se de
cavalos, fazer curvetas) caracolar, curvetear, fazer curvetas. karakolo (hip.: passo cadenciado do cavalo, levantando e abaixando as patas,
especialmente as anteriores, sob o comando do cavaleiro) curveta.
Karakorumo (geogr.:
cadeia de montanhas entre a Índia, o Paquistão e a China) Karakoram.
karaktero caráter, índole, natural, temperamento. karaktera de caráter, característico. karakteroj caracteres.
karakteraĵo (tb karaktera trajto) apanágio, condição
característica. karaktereco qualidade
característica, individualidade. karakterhava de caráter, que tem firmeza moral, que tem força de
vontade. karakterologio (estudo do caráter e da personalidade) caracterologia.
diverskarakteraj (falando-se
de dois ou mais indivíduos) que apresentam caracteres
vários. senkaraktera inexpressivo, trivial, sem
caráter. skribkaraktero talhe
de letra, talho de letra, grafia, escrita. ¨ karaktera trajto = karakteraĵo. havi eksplodeman karakteron ter pavio curto.
karakteristiko (mat.:
a parte inteira de um logaritmo) característica. Vd. mantiso.
karakterizi (tr.) caracterizar. karakteriza característico. karakterizado (ação
de caracterizar) caracterização. karakterizaĵo característica,
característico. karakterizilo = karakteristiko. ¨ karakteriza trajto característica.
karaktro (inf.: letra do
alfabeto, algarismo, sinal de pontuação ou símbolo de qualquer natureza que
pode ser introduzido em um computador pelo teclado ou por outro dispositivo de
entrada, assim como exibido na tela ou em outro dispositivo de saída) caractere.
karakulo (zool.:
certa raça de ovinos da Ásia central, de pelo marrom encaracolado) caracul.
karakulaĵo (a pele curtida, macia e ondulada, desse
animal morto com mais de cinco dias) caracul. Vd. astrakano.
karamboli (i.) 1 (lud.: no jogo de bilhar, atingir duas bolas
com uma só tacada) carambolar, fazer carambola. 2 (autom.) chocar-se,
colidir com, abalroar-se. karambolo 1 (lud.) carambola. 2 (fig.: falando-se de
automóveis) colisão.
karamelo (cul.: calda de açúcar
queimado usado na confecção de doces e pudins) caramelo. karamelbombono (cul.) bombom de caramelo e leite. karameligi (cul.: transformar em caramelo)
caramelizar.
karameliĝi (cul.: transformar-se em caramelo) caramelizar-se.
Karangolo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Carangola. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). karangola (relativo ao mun. Karangolo MG ou aos seus naturais ou habitantes) carangolense: la karangola kulturo estas riĉa a cultura carangolense é
rica. karangolano
(o natural ou habitante do mun. Karangolo MG) carangolense: la karangolanoj
estas feliĉaj
os carangolenses são felizes.
karaokeo (mús.: tipo de
espetáculo no qual qualquer pessoa pode cantar ao microfone, acompanhada pelos
músicos da casa ou por fundos instrumentais já gravados) caraoquê,
“karaoke”.
karapaco (zool.: escudo quitinoso ou
ósseo que protege o dorso de diversos animais, como tartarugas, tatus e
caranguejos) carapaça, casca, casco, concha.
Karapatejro (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Carrapateira. Vd. Paraibo (‘estado’). karapatejra (relativo ao mun. de Carrapateira PB ou aos seus naturais ou
habitantes) carrapateirense.
karapatejrano (o natural ou habitante do
mun. de Carrapateira PB) carrapateirense.
Karapikuibo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Carapicuíba. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). karapikuiba (relativo ao mun. Karapikuibo SP ou aos seus naturais ou habitantes) carapicuibano: la karapikuiba kulturo estas riĉa a cultura carapicuibana é
rica. karapikuibano
(o natural ou habitante do mun. Karapikuibo SP) carapicuibano: la karapikuibanoj
estas feliĉaj
os carapicuibanos são felizes.
Kararo (geogr.:
cid. da Itália) Carrara.
karaso 1 (zool.: peixe da família
dos ciprinídeos, Carassius carassius) carpa-cruciana. 2 (zool.:
designação comum aos peixes do gênero Carassius, da família dos
ciprinídeos) carássio.
karato 1 (unidade de medida para
pérolas e pedras preciosas) quilate. 2
(cada uma das 24 partes atribuídas ao
ouro puro, para indicação das ligas com o cobre) quilate: oro je 24 karatoj (ouro puro,
sem liga nenhuma) ouro de 24 quilates.
karateo (desp.: arte marcial de origem japonesa) caratê. karateano (desp.) =
karateisto. karateisto (tb.
karateano) (desp.: pessoa que luta caratê) carateca.
Karatingo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Caratinga.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). karatinga (relativo ao mun. Karatingo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) caratinguense: la karatinga kulturo estas riĉa a cultura caratinguense é
rica. karatingano
(o natural ou habitante do mun. Karatingo MG) caratinguense: la karatinganoj
estas feliĉaj
os caratinguenses são felizes.
Karaŭario (geogr.:
mun. do estado do Amazonas) Carauari. Vd.
Amazono (‘estado’). karaŭaria (relativo ao mun. Karaŭario AM ou aos seus naturais ou habitantes) carauariense: la karaŭaria kulturo estas riĉa a cultura carauariense é
rica. karaŭariano
(o natural ou habitante do mun. Karaŭario AM) carauariense: la karaŭarianoj estas feliĉaj os carauarienses são felizes.
karavano (grupo de pessoas que viajam
juntas) caravana. karavanejo (hospedagem para caravanas,
especialmente no Oriente Médio) caravançará, caravançarai. karavanisto (condutor
ou chefe de caravanas) caravaneiro.
karavelo (mar.: embarcação de pequeno
calado, de velas latinas, muito utilizada nos séc. 15 e 16 pelos portugueses e
espanhóis nas viagens de descobrimento) caravela.
Karavelo
(geogr.:
cid. do Estato da Bahia) Caravelas.
Karazinjo (geogr.: mun. do estado Rio
Grande do Sul) Carazinho. Vd. Suda Rio-Grando
(‘estado’). karazinja (relativo ao mun. Karazinjo RS ou aos
seus naturais ou habitantes) carazinhense: la karazinja kulturo estas riĉa a cultura carazinhense é
rica. karazinjano
(o natural ou habitante do mun. Karazinjo RS) carazinhense: la karazinjanoj
estas feliĉaj
os carazinhenses são felizes.
karbo (substância combustível, sólida e negra, constituída quase totalmente de
carbono, obtida natural ou artificialmente de material vegetal) carvão.
karba (relativo a carvão) carvoeiro,
de carvão: karba industrio indústria carvoeira. karba polvo pó
de carvão. karbaĵo (pedaço calcinado de um
alimento) carvão:
la bifsteko fariĝis karbaĵo o bife virou carvão. karbdesegnaĵo (pint.: desenho feito com carvão) “fusain”. karbejo 1 carvoeira, carvoaria. 2 cesto
de carvão. karbero pedaço
de carvão. karbeto (tb. karbardaĵo, braĝo) brasa. karbido (tb.
karbonido) (quím.: qualquer
composto binário de carbono e outro elemento) carbureto,
carbeto, carboneto. karbigi carbonizar.
karbigejo forno
de fazer carvão. karbigisto (indivíduo que fabrica carvão) carvoeiro. karbiĝi carbonizar-se, virar carvão.
karbisto (indivíduo que fabrica ou
vende carvão) carvoeiro.
karbkrajono 1 (pint.: lápis de carvão) “fusain”. 2 (el.)
carvão. karbmino mina de carvão. karbminejo mina de carvão. karbobaseno bacia
carbonífera. karbodona (que produz carvão) carbonífero.
karbohava (que contém carvão) carbonífero.
karbopapero (papel fino, recoberto de um ou ambos os lados por
uma camada de cera com pigmento (geralmente fuligem), e usado para decalques) papel-carbono. karbopintoj (el.)
os elétrodos (de carvão) de uma máquina elétrica. karbostako pilha
de lenha para fazer carvão vegetal. karbujo 1 cesto
de carvão. 2 braseiro. karbumi (i.) (mar.) prover-se de carvão. karbvendisto (indivíduo que vende carvão)
carvoeiro. desegnokarbo (carvão feito dos ramos do arbusto evônimo (Euonymus
europaeus), usado para desenhar) “fusain”. hidrokarbido (quím.) = hidrokarbono. lignokarbo (quím.: o que se obtém da carbonização de madeira
sob altas temperaturas) carvão vegetal, carvão de madeira. minkarbo (tb. terkarbo, ŝtonkarbo) (quím.:
substância combustível, sólida, negra, resultante da combustão incompleta de
materiais orgânicos) carvão, carvão fóssil, carvão mineral, carvão-de-pedra,
carvão de hulha, hulha. ostokarbo (quím.:
carvão obtido pela combustão de matéria animal, especialmente ossos) carvão
animal. ¨ karbe nigra negro como carvão. karbo ardanta carvão aceso, brasa. bituma (ou grasa) karbo (min.: aquele que é
relativamente rico em substâncias destiláveis) carvão betuminoso. malgrasa karbo (min.: aquele que é
relativamente pobre em substâncias destiláveis) carvão magro.
karbanimato (quím.:
sal do ácido carbâmico) carbaminato.
karbazolo (quím.:
composto cíclico branco, fracamente básico, que ocorre no antraceno bruto e
constitui matéria que dá origem a vários corantes) carbazol.
karbilo (quím.:
radical NC) carbil, isonitrila. karbilamino (quím.) carbilamina.
karbinolo (quím.:
qualquer álcool aromático ou gorduroso, formado pela substituição de hidrogênio
por um, dois ou três grupos de hidrocarbonetos no radical metilo) carbinol.
karbo/ el.comp.
(quím.: indica a presença de carbono) carbo, carbon-.
karboksilo (quím.:
radical univalente formado de um átomo de carbono, dois de oxigênio e um de
hidrogênio, na composição de ácidos orgânicos) carboxilo. ¨ karboksila acido (quím.)
= fenolo.
karbolo (tb. fenolo) (quím.: composto derivado do benzeno) carbol, fenol. ¨ karbola acido (quím.) ácido carbólico, ácido
fênico.
karbolineo (quím.:
óleo de carvão de pedra com betume escuro) carbolíneo.
karbon/ el.comp. (quím.) carbo-,
carbon-.
karbono (quím.: elemento
químico de número atômico 6; símb.: C) carbono. karbonato (quím.:
sal ou éster de ácido carbônico) carbonato. karbonido (quím.) =
karbido. karbonilo (quím.:
radical bivalente, constituído de um átomo de carbono e um de oxigênio) carbonilo.
karbonizi (tb. karbonigi) (quím.: reduzir a carvão) carbonizar.
hidrokarbono (quím.: composto binário de carbono e hidrogênio) hidrocarboneto. klorfluorkarbono (quím., eco.: gás usado em refrigeração, aerossóis
etc. que destrói a camada de ozônio da atmosfera, afetando a absorção das
radiações ultravioletas; sigl.: CFC) clorofluorcarboneto. Vd.
freono. ¨ karbona dioksido (quím.) bióxido de carbono.
karbona disulfido (quím.) bissulfeto de carbono.
karbono 14 (quím.: isótopo radioativo de carbono) carbono
14. natria dikarbonato (quím.)
bicarbonato de sódio. tetraklorido karbona (ou de karbono) (quím.: composto de baixo
ponto de ebulição, usado em medicina especialmente como antelmíntico, na
indústria como inseticida, em extintores de incêndio, também como solvente não
inflamável em ceras, lacas etc.; fórm.: CCl4) tetracloreto
de carbono.
karbonado 1 (quím.: diamante negro
usado na perfuração de rochas) carbonado. 2 (cul.) carne assada
sobre brasas, churrasco.
karbonaro (adepto
do carbonarismo) carbonário. karbonarismo (doutrina, opinião e/ou prática de uma
sociedade secreta formada no começo do séc. 19 na Itália) carbonarismo.
karbonio (geol.:
o quinto período da era Paleozoica) Carbonífero.
karborundo (quím.:
composto de silício e carbono, usado como abrasivo; fórm.: SiC) carbureto
de silício, carborundo, Carborundum.
karbunklo 1 (tb. furunkego) (derm.: infecção extensa e
profunda da pele e dos tecidos subjacentes, com numerosos abscessos
irregulares, intercomunicantes e coalescentes, alguns dos quais vazam através
de múltiplas e extensas aberturas) carbúnculo, antraz. 2 (bot.: doença infecciosa de
plantas, principalmente de cereais, na qual certos órgãos se reduzem a um pó
preto ou castanho) carbúnculo. karbunkla carbunculoso.
karbunkolo (gem.: antigo nome da
granada almandina, lapidada em cabuchão) carbúnculo.
karburi (tr.) (quím.) carburar. karburaĵo combustível. karburilo (técn.: aparelho em que se faz a mistura do ar atmosférico com o
líquido inflamável que se incendeia para fazer explosão) carburador (de motor a explosão). dukarburaĵa (diz-se do motor que utiliza alternadamente dois tipos de combustíveis,
como gasolina, etanol, gás etc.) bicombustível: dukarburaĵa aŭto carro
bicombustível. plurkarburaĵa
(diz-se do motor que utiliza alternadamente dois ou
mais tipos de combustível, como gasolina, etanol, gás etc.) flex:
plurkarburaĵa aŭto carro flex.
karburatoro (técn.) = karburilo.
karcero cárcere, reclusão, enxovia, calabouço, ergástulo, masmorra. karcerpuno (punição durante um ou
vários dias em cárcere) pena de reclusão. enkarcerigi encarcerar, aferrolhar. kelkarcero calabouço. ¨ subtera
karcero calabouço.
karcino (zool.:
gênero de caranguejos da Europa, Carcinus) carcino.
karcinomo (med.) carcinoma, tumor
canceroso, cancro, câncer. karcinoma (med.) carcinomatoso. karcinomozo (med.: disseminação de formações carcinomatosas no
corpo) carcinomatose.
kardo (bot.: designação comum a
várias plantas da família das compostas) cardo. kardi (tr.) cardar
(algodão, lã etc., para a fiação). kardado (ação
de cardar) carda, cardação, cardagem, cardadura. kardilo (escova
ou prancha guarnecida de pontas metálicas, que serve para cardar) carda. kardisto cardador. kardmaŝino carda mecânica. azenkardo (tb. onopordo) (bot.: designação comum às
plantas do gênero Onopordum, da família das compostas) onopordo. feltkardo (bot.) = fuldipsako (Dipsacus fullonum).
fulkardo = fuldipsako (Dipsacus fullonum). stelkardo (bot.: erva da família das
compostas, Centaurea calcitrapa) abrolho.
kardamino 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Cardamine, da família das crucíferas) cardamina. 2 (bot.: planta
crucífera, Cardamina pratensis) cardamina, agrião-dos-prados.
kardamomo 1 (bot.: planta da
famíliz das zingiberáceas, Eletteria
cardamomum) cardamomo. 2 (bot.: planta da
família das zingiberáceas, Amomum
cardamomum) cardamomo.
kardano (eng.mec.) suspensão Cardan, cardan.
kardelo (zool.: ave da família dos fringilídeos, Carduelis carduelis) pintassilgo,
pintassilgo-comum, pintassilgo-português.
kardio 1 el.comp. (significa “coração”) cardi(o)-.
Vd. kardjo.
kardio 2 1 (zool.:
designação comum aos moluscos do gênero Cardium,
da família dos cardiídeos) cárdio. 2
(zool.: molusco da família dos
cardiídeos, Cardium edule) amêijoa.
kardialgio (med.: dor aguda no
coração) cardialgia.
Kardifo (geogr.: cid. e cap. do País de Gales) Cardiff. kardifa (relativo ao mun. de Cardiff ou aos seus naturais ou habitantes) de Cardiff. kardifano habitante (ou morador) de Cardiff.
kardino (tipo de dobradiça em que uma
das partes se encaixa na outra, permitindo remover a peça em que a parte está
fixada) macha-fêmea,
gonzo. Vd. ĉarniro.
kardinalo (rel.) cardeal, príncipe da igreja. kardinala cardinalício. Kardinalaro (catol.) Sacro Colégio. Vd. kolegio. kardinalbirdo (zool.)
Vd. birdo. kardinaleco (rel.: dignidade de cardeal)
cardinalato,
cardinalado. kardinaliĝi tornar-se cardeal, receber o barrete. ¨ kardinala kunveno conclave. Lia Kardinala Moŝto Sua Eminência.
kardiografo (aparelho que registra os movimentos do coração) cardiógrafo.
kardiogramo (gráfico obtido pelo cardiógrafo) cardiograma.
kardioido (geom.:
epicicloide em que os raios das duas circunferências são iguais) cardioide.
kardiologo (especialista em cardiologia) cardiologista, cardiólogo. kardiologio (med.: ramo da medicina que se ocupa das doenças do
coração e dos vasos sanguíneos) cardiologia.
kardiopatio (med.: qualquer moléstia do coração) cardiopatia.
kardiotomio (cir.: incisão na parede cardíaca) cardiotomia.
kardjo (anat.: abertura
superior do estômago, por onde passam os alimentos vindos do esôfago) cárdia, óstio cárdico. Vd. kardio. kardja (anat.: relativo ou
pertencente à cárdia) cardial,
cárdico, cardíaco. kardjalgio (med.: dor na cárdia) cardialgia. kardjotomio (cir.: incisão da cárdia) cardiotomia.
kardono (bot.: erva da família das
compostas, Cynara cardunculus) alcachofra-brava.
Kardozo
(geogr.:
ilha do estado de São Paulo) Cardoso.
karduo (bot.:
designação comum às plantas do gênero Carduus,
da família das compostas) cardo.
karduelo (zool.: designação comum às aves do gênero Carduelis, da família
dos fringilídeos) pintassilgo.
kareo 1 (cul.: tempero de origem indiana, composto de diversas especiarias
pulverizadas) caril, “curry”. 2 (evi) = ‘o. 3 (evi) = ĉarumo.
kareaĵo (cul.: prato, geralmente de
frango ou peixe, temperado com caril) caril: salikoka
kareaĵo caril de camarão.
Karejro (tb. Karejro-Kastanjo) (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Careiro, Careiro Castanho. Vd. Amazono (‘estado’).
karejra (tb. karejro-kastanja) (relativo ao mun. Karejro AM ou aos seus naturais ou habitantes) careirense: la karejra (ou karejro-kastanja) kulturo estas riĉa a cultura careirense é rica.
karejrano
(tb. karejro-kastanjano) (o natural ou habitante do mun. Karejro AM) careirense: la karejranoj
(ou karejro-kastanjanoj)
estas feliĉaj
os careirenses são felizes.
Karejro-da-Varzeo (geogr.:
mun. do estado do Amazonas) Careiro da Várzea. Vd. Amazono (‘estado’). karejro-da-varzea (relativo ao mun. de Karejro-da-Varzea AM ou aos seus naturais ou habitantes) careirense-da-várzea. karejro-da-varzeano (o natural ou habitante do
mun. de Karejro-da-Varzea AM) careirense-da-várzea.
Karejro-Kastanjo (geogr.:
outra denominação do mun. Karejro AM) Santa Cruz do Rio Pardo, Santa Cruz. karejro-kastanja (geogr.) = karejra. karejro-kastanjano (geogr.) =
karejrano.
karekso (bot.: designação comum às plantas do gênero Carex, da família das ciperáceas) cárex. ¨ sabla karekso (bot.: planta da família
das ciperáceas, Carex arenaria) carriço-da-areia.
karelo (indivíduo
dos carélios, grupo étnico finlandês que habita o Sudeste da Finlândia e o
Noroeste da ex-República Autônoma Socialista Soviética da Carélia) carélio.
Karelio 1 (geogr.: região do Norte da Europa, dividida
entre a Rússia e a Finlândia) Carélia. 2 (geogr.: uma das Repúblicas da Federação Russa, no
Noroeste; cap.: Petrozavodsko) Carélia.
kareno 1 1 (mar.: parte
do navio que fica abaixo do nível da água) carena, querena. 2 (zool.: qualquer uma das várias
estruturas, arestas ou apófises que sugerem uma quilha) carena, querena. 3
(bot.: cada uma das duas pétalas inferiores das flores das
cesalpinioídeas e das papilionáceas) carena, querena. 4 (tec.:
estrutura instalada na frente de motocicletas, aeronave etc., para dar-lhe
forma aerodinâmica ou para defletir o vento e a chuva) carenagem. Vd. karino. kareni (tr.) (mar.: limpar ou consertar a
carena) carenar,
querenar. karenforma (em forma de carena ou de
quilha) careniforme.
Kareno 2 (astr.:
constelação do hemisfério sul; lat.: Carina, Carinae; abrev.: Car) Quilha. ¨ Alfa
Karena (tb. Kanopo)
(astr.: a estrela mais brilhante dessa constelação) “Alpha Carinae”, “Canopus”, Canopo.
karenco = manko.
karesi (tr.) 1 acariciar, afagar, ameigar,
festejar, acarinhar, amimar, mimosear. 2 cofiar: karesi la lipharojn cofiar o bigode. karesa ameno, doce, suave,
acariciador, acariciante, acariciativo, carinhoso, amoroso. karese amorosamente,
suavemente. kareso (tb. karesaĵo) carícia, mimo, blandícia,
afago. karesado acariciamento. kareseco amenidade. karesema carinhoso, terno, amoroso. karesemo carinho. karesinda 1 acariável. 2 fofo. karesumi fazer
carícias. fingrokaresi (tr.)
fazer cafuné, dar cafuné. fingrokareso cafuné.
malkaresa brutal.
malkaresi (tr.) maltratar.
malkaresegi (tr.) brutalizar.
¨ karesi la lipharojn cofiar o bigode. hardirekte karesi (fig.:
para agradar ou confortar alguém) passar
a mão na cabeça. hardirekta
karesado (fig.) o ato de passar a mão na
cabeça (para agradar ou
confortar alguém). tre karesinda fofinho.
Karesmo (catol.: período de 40 dias,
da Quarta-Feira de Cinzas até o Domingo de Páscoa) Quaresma.
kareto
1 (zool.: designação comum às tartarugas do gênero Caretta, da família dos
queloniídeos, de apenas uma espécie) tartaruga-cabeçuda, careta.
2 (zool.: tartaruga marinha
da família dos queloniídeos, Caretta caretta) tartaruga-cabeçuda.
karfologio (med.: agitação automática e
contínua das mãos e dos dedos, em certos doentes graves, que parecem procurar
apreender pequenos objetos) carfologia.
kargo (mar., aer., fer.:
mercadoria existente a bordo de embarcação, aeronave, trem de ferro, para ser
transportada) carregamento, carga, frete: kargoŝipo
navio de carga.
kargi (tr.) (pôr carga a bordo de)
carregar: kargi ŝipon
per sojfabo carregar um navio com soja. karganto carregador. kargboato cargueiro. kargokapablo (a capacidade de um veículo
de transporte) tonelagem. kargoŝipo cargueiro, navio cargueiro,
navio de carga.
kario 1 (med.:
destruição de um osso, ou de um dente, por corrosão progressiva) cárie. kariigi cariar, causar cárie. kariiĝi cariar, criar cárie. dentokario cárie dentária.
Kario 2 (hist.:
antigo país da Ásia Menor, à margem do mar Egeu) Cária.
kariamo 1 (zool.: gênero (Cariama) de aves da família dos
cariamídeos) cariama. 2 (zool.: ave (Cariama cristata) da família dos cariamídeos) seriema. kariamedo (zool.: espécime dos cariamídeos) cariamídeo. kariamedoj (zool.: família (Cariamidae)
de aves da ordem dos cariamiformes) cariamídeos.
Kariasiko (geogr.:
mun. do estado do Espírito Santo) Cariacica. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). kariasika (relativo ao mun. Kariasiko ES ou aos seus naturais ou habitantes) cariaciquense: la kariasika kulturo estas riĉa a cultura cariaciquense é
rica. kariasikano
(o natural ou habitante do mun. Kariasiko ES) cariaciquense: la kariasikanoj
estas feliĉaj
os cariaciquenses são felizes.
kariatido (arq.: suporte arquitetônico
usado pelos gregos, com substituição do fuste por uma figura de mulher) cariátide.
karibo (indivíduo
dos caribes, grupos indígenas cujas línguas pertencem à família linguística caribe)
caribe, caraíba. kariba (relativo
a caribe [indígena ou família linguística]) caribe. kariboj (povo
indígena que habitava o Norte da América do Sul, a América Central e as Antilhas,
quase exterminado pelos europeus no séc. 16) caribes, caraíbas. karibano (o
natural ou habitante do Caribe) caribenho. Karibio (geogr.: região que agrupa o conjunto das Antilhas e
parte das terras que costeiam o mar das Antilhas) Caribe.
¨ kariba lingvaro (ling.: família linguística que compreende
cerca de 20 línguas vivas, faladas no Brasil (Roraima, Amapá, Norte do Pará e
do Amazonas e Mato Grosso), Guiana Francesa, Guiana e Venezuela) caribe.
Kariba Maro (geogr.:
braço do Atlântico, entre a América Central, a América do Sul e as Antilhas) mar
das Antilhas, mar do Caribe, mar das Caraíbas.
Karibdo (mit.)
= Ĥaribdo.
karibuo (zool.:
rena selvagem da América do Norte, entre as quais, o Rangifer tarandus caribou) caribu.
Vd. rangifero.
kariero carreira, profissão. karierismo (caráter ou procedimento de carreirista) carreirismo. karieristo (pessoa
que, para vencer na vida com rapidez, usa de métodos moralmente condenáveis) carreirista. kariertabelo (relação
de títulos, ocupações etc. de uma pessoa ao longo de sua carreira) currículo. Vd. vivprotokolo.
kariko 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Carica, da família das caricáceas, entre as quais
se inclui o mamoeiro) cárica. 2 (bot.) = papajo (Carica papaya). 3 (bot., arc.) =
karekso. 4 (bot., evi) =
karikfikuso.
karikacoj (bot.: família da ordem das
violales) caricáceas,
papaiáceas.
karikaturo 1 caricatura, desenho grotesco. 2 (personagem de um
cartunista) boneco. karikatura caricatural. karikature em caricatura. karikaturi (tr.) (desenhar caricaturas) caricaturar. karikaturisto (indivíduo
que desenha
caricaturas) caricaturista.
¨ politika karikaturo charge, caricatura, cartum.
kariljono (mús.:
conjunto de sinos com que se tocam peças de música) carrilhão.
karino 1 (anat.: crista em forma de quilha, observada em
certos ossos, como, p. ex., no externo das aves) carena.
Vd. kareno. 2 (anat.: denominação dada a várias estruturas
existentes no corpo humano (p. ex., traqueia, vagina etc.) que têm forma de
quilha ou crista) carina.
Karinjanjo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Carinhanha. Vd.
Baio (‘estado’). karinjanja (relativo ao mun. Karinjanjo BA ou aos seus naturais ou habitantes) carinhanhense: la karinjanja kulturo estas riĉa a cultura carinhanhense é
rica. karinjanjano
(o natural ou habitante do mun. Karinjanjo BA) carinhanhense: la karinjanjanoj
estas feliĉaj
os carinhanhenses são felizes.
Karintio (geogr.: um dos estados da Áustria; cap.: Klaŭdiforumo) Caríntia.
kariofilo 1 (bot.) = kariofilarbo, aroma sizigio. 2
(bot., cul.: botão da flor do craveiro-da-índia,
seco ao sol, usado como condimento, e de que se extrai o óleo de cravo) cravo,
cravo-da-índia,
giroflê. kariofilacoj (bot.) cariofiláceas. kariofilarbo (tb.
kariofilujo, aroma sizigio) (bot.: árvore da família das mirtáceas, Syzygium aromaticum) craveiro-da-índia.
3 (bot.) = dianto.
karioko * (tb. rio-de-ĵanejrano, rio-de-ĵanejro-urbano, riano, rio-urbano, ano
de [ou naskiĝinto
en, loĝanto de] la urbo Rio-de-Ĵanejro) (denominação de origem
tupi do natural ou habitante do mun. do Rio de Janeiro RJ) carioca: la kariokoj (ou
rio-de-ĵanejranoj, rio-de-ĵanejro-urbanoj, rianoj, rio-urbanoj, anoj de [ou naskiĝintoj en, loĝantoj de] la
urbo Rio-de-Ĵanejro) estas feliĉaj os cariocas são felizes. karioka * (tb. rio-de-ĵanejra, ria, rio-de-ĵanejro-urba,
rio-urba, de la urbo
Rio-de-Ĵanejro) (relativo ao mun. do Rio de Janeiro RJ ou aos
seus naturais ou habitantes) carioca: la karioka
(ou rio-de-ĵanejra,
ria, rio-de-ĵanejro-urba, rio-urba) kulturo estas riĉa a cultura carioca é rica.
kariokaro (bot.: fruto da árvore Caryocar
brasiliense)
pequi. kariokararbo (tb. kariokarujo) 1 (bot.: árvore do gênero Caryocar) pequi. 2 (bot.:
árvore da família das cariocaráceas, Caryocar brasiliense) pequi, pequiá,
pequizeiro.
kariokinezo (tb. mitozo) (biol.) cariocinese, mitose, cariomitose, citodiérese.
kariolo 1 carruagem (leve, aberta e
de duas rodas). 2 aranha,
charrete. 3 sege de posta.
kariopso (bot.) cariopse.
Karireo (geogr.: mun. do estado do
Ceará) Cariré.
Vd. Searao
(‘estado’). karirea (relativo ao mun. de Karireo CE ou aos
seus naturais ou habitantes) carireense. karireano (o natural ou habitante do mun. de Karireo CE) carireense.
Kaririasuo (geogr.: mun. do estado do
Ceará) Caririaçu.
Vd. Searao
(‘estado’). kaririasua (relativo ao mun. Kaririasuo CE ou aos
seus naturais ou habitantes) caririaçuense: la kaririasua kulturo estas riĉa a cultura caririaçuense é
rica. kaririasuano
(o natural ou habitante do mun. Kaririasuo CE) caririaçuense: la kaririasuanoj
estas feliĉaj
os caririaçuenses são felizes.
Kariri-Veljo
(geogr.:
serra nos estados da Paraíba e de Pernambuco) Cariri Velho.
Karisoj (mit.:
nome grego das Graças Aglaia, Talia e Eufrósina) Cárites.
karismo carisma. karisma carismático.
karito = karitato.
karitato 1 (rel.: amor a Deus e ao
próximo) caridade.2 (catol.:
uma das três virtudes teologais) caridade. Vd. virto.
karjo (tb. hikorio) (bot.: designação comum às
plantas do gênero Carya, da família das juglandáceas) cária. pekankarjo (tb. pekanarbo) (bot.: árvore da família
das juglandáceas, Carya illinoensis, sin.: Carya pecan) nogueira-pecã.
Karkonoŝo (geogr.: cordilheira da Europa) Karkonosze.
Karlo (tb. Karolo) (pren.masc.) Carlos.
Karla (pren.fem.)
Carla.
karlino (bot.: designação comum às
plantas do gênero Carlina) carlina.
Karlos-Barbozo (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Carlos Barbosa. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). karlos-barboza (relativo ao mun. Karlos-Barbozo RS ou aos seus naturais ou habitantes) barbosense: la karlos-barboza kulturo estas riĉa a cultura barbosense é rica.
karlos-barbozano
(o natural ou habitante do mun. Karlos-Barbozo RS) barbosense: la karlos-barbozanoj estas feliĉaj os barbosenses são felizes.
Karlota (pren.fem.)
Carlota.
karmo (fil., rel.: doutrina de
causa e efeito) carma, “karma”.
karmanjolo (canção e dança dos
revolucionários franceses) carmanhola, “carmagnole”.
Karmelo 1 (geogr.:
montanha na costa de Israel) monte
Carmelo (ou Carmel).
Karmelo 2 (rel.:
ordem religiosa) Carmelo. karmelano (rel.) carmelita. ¨ senŝua
karmelano (rel.) carmelita descalço.
karmelito (rel.) = karmelano.
Karmeno (pren.fem.) Carmen.
Karmena (pren.fem.)
Carmen.
karmezino carmesim, vermelho vivo.
karmino (substância colorante,
carmesim, extraída da cochonilha) carmim. karmina de
carmim, carmíneo, carminado. karmini (tr.) carminar.
karminativo (med.: medicamento contra
gases intestinais) carminativo. karminativa (diz-se do medicamento
antiflatulento) carminativo.
Karmo-do-Paranaibo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Carmo do Paranaíba. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). karmo-do-paranaiba (relativo ao mun. Karmo-do-Paranaibo MG ou aos seus naturais ou habitantes) carmense: la karmo-do-paranaiba kulturo estas riĉa a cultura carmense é rica. karmo-do-paranaibano
(o natural ou habitante do mun. Karmo-do-Paranaibo MG) carmense: la karmo-do-paranaibanoj estas feliĉaj os carmenses são felizes.
karno 1 carne (do homem e dos
animais). 2 polpa (de fruto). karna carnal. karne na
carne, carnalmente. karnaĵoj (as
partes nuas de pessoas pintadas ou desenhadas) carnes.
karneca carnal. karniĝi encarnar, encarnar-se. karnmanĝa (tb. karnomanĝa,
karnomanĝanta, karnovora) carnívoro.
karnmanĝanta (tb.
karnomanĝanta, karnomanĝa, karnovora) carnívoro. karnodika carnoso. karnohava carnoso. karnomanĝuloj (zool.: ordem de animais que se nutrem de
carne) carnívoros. karnoŝira devorante, devorador, descarnador. karnovora (tb. karnomanĝa) carnívoro: karnovora planto planta carnívora. karnulo mortal. dentokarno (tb.
gingivo) gengiva.
diskarni (tr.) descarnar. diskarnigi descarnar.
elkarniĝi desencarnar, morrer (segundo as
doutrinas reencarnacionistas). elkarniĝinto desencarnado (espírito de um
morto, segundo a doutrina espírita). enkarnigi encarnar.
enkarniĝi encarnar, encarnar-se. enkarniĝinta encarnado. reenkarniĝi reencarnar, reencarnar-se. reenkarniĝo reencarnação.
senkarna (que tem pouca carne) descarnado.
tibikarno (tb. suro) (anat.) barriga da perna, batata da perna, panturrilha. ¨ karna flanko (lado interno do couro dos animais, oposto ao pelo ou à flor) carnaz. kun karno kaj ostoj em pessoa, em carne e osso: ŝi estas la
gajeco kun karno kaj ostoj ela é a alegria em pessoa. nekarna flanko (lado exterior do couro dos animais, oposto ao carnaz) flor.
Karnako (hist.: aldeia egípcia
sobre as ruínas de Tebas) Karnak,
Carnac, Carnaque.
karnalito (min.:
cloreto natural hidratado de magnésio e potássio) carnalita.
Karnatako (geogr.: um dos Estados da Índia, antigo Misore; cap.: Bangaloro, Bengaluro) Karnataka. Vd. Majsurio.
karnavalo (festa popular) carnaval,
entrudo. karnavala carnavalesco. karnavalulo folião, carnavalesco.
karneolo (min.:
variedade de calcedônia) carnéola.
karoo (lud.: um dos naipes do baralho) ouros: karoa aso ás de ouros. karoa de ouros.
karobo (bot.: fruto da alfarrobeira) alfarroba, farroba. karobarbo (bot.)
= karobujo.
karobujo (bot.: planta do gênero Ceratonia) alfarrobeira, alfarroba, ervilhaca-parda,
fava-rica, figueira-de-pitágoras, figueira-do-egito, pão-de-são-joão.
Karoebo (geogr.: mun. do estado de
Roraima) Caroebe.
Vd. Rorajmo
(‘estado’). karoeba (relativo ao mun. de Karoebo RR ou aos
seus naturais ou habitantes) caroebense. karoebano (o natural ou habitante do mun. de Karoebo RR) caroebense.
karolo 1 (canto
popular alegre, de cunho religioso, que se ouve principalmente no Natal e na
Páscoa) carola.
Karolo 2 (pren.masc.)
Carlos.
Karola (pren.fem.) Carla.
Karolino 1 (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Carolina.
Karolino 2 (geogr.: nome de dois estados dos EUA) Carolina.
Vd. Norda
Karolino, Suda Karolino.
Karolino 3 (geogr.: arquipélago da Oceania) ilhas
Carolinas.
Karolina (pren.fem.) Carolina.
Karol-Martelo (hist.: prefeito do palácio da Austrásia e da
Nêustria, c.688–741) Carlos
Martel.
Karolo la 1a (hist.: rei da Inglaterra, da Escócia e da Irlanda,
1600–1649) Carlos I.
Karolo la 5a (hist.:
rei da Espanha e imperador germânico, 1500–1558) Carlos
V.
Karolo la Granda (hist.: rei dos francos e dos lombardos, imperador
do Ocidente, c.742–814) Carlos
Magno, Carlos I o Grande.
Karolo la Maltima (hist.: duque de Borgonha, 1433–1477) Carlos o Temerário.
Karono (mit.: barqueiro dos
infernos) Caronte.
karoserio (autom.: nos veículos
de passeio e utilitários, a estrutura fechada, montada sobre o chassi, dentro
da qual ficam o motorista, os passageiros e a carga) carroceria, lataria. karoseriisto 1 fabricante
de carrocerias de automóveis. 2 vendedor
de carrocerias de automóveis. 3 (aquele
que conserta a lataria de automóveis) lanterneiro. karoseriripari (tr.)
lanternar, fazer serviço de lanternagem em. karoseririparado (conserto
da lataria de automóveis) lanternagem. karoseririparejo (oficina
ou lugar numa oficina onde é consertada a lataria de automóveis) lanternagem.
karoseririparisto (aquele que conserta a lataria de automóveis)
lanterneiro.
karoto (bot.: planta da espécie Daucus
carota e sua raiz, usada como
legume) cenoura.
karoteno (quím.:
substância amarela, laranja ou vermelha encontrada na gema do ovo, em alguns
vegetais, na cenoura, na manteiga etc., e da qual deriva a vitamina A) caroteno.
karotido (anat.: cada uma das duas
grandes artérias que, da aorta, levam o sangue à cabeça) carótida. karotida (anat.: relativo ou pertencente à carótida) carotídeo:
karotida sinuso seio carotídeo.
karpo 1 (zool.: peixe
da família dos ciprinídeos, Cyprinus carpio) carpa. karpoidoj (zool.) = ciprinedoj.
karpo 2 (anat.: parte do esqueleto que se localiza entre
a mão e o antebraço) carpo,
esqueleto do pulso.
Karpatoj (geogr.: cadeia de montanhas
da Europa oriental) Cárpatos. karpata (geogr.) dos Cárpatos.
karpeo (anat.) = karpo (‘parte do esqueleto’).
karpelo (bot.:
cada uma das folhas modificadas que forma o gineceu) carpelo.
karpeno 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Carpinus, da família das betuláceas) carpino. 2 (bot.: árvore da
família das betuláceas, Carpinus
betulus) carpa, carpino. karpenaleo alameda de carpas.
Karpentaria
Golfo (geogr.: golfo da Austrália) golfo
de Carpentaria.
Karpino (geogr.:
mun. do estado de Pernambuco) Carpina. Vd.
Pernambuko (‘estado’). karpina (relativo ao mun. Karpino PE ou aos seus naturais ou habitantes) carpinense: la karpina kulturo estas riĉa a cultura carpinense é rica.
karpinano
(o natural ou habitante do mun. Karpino PE) carpinense: la karpinanoj
estas feliĉaj
os carpinenses são felizes.
karpologio (bot.)
= fruktologio.
karsto (geol.:
tipo de relevo formado em região calcária pela ação das águas subterrâneas e superficiais)
carste, relevo cárstico.
karto 1 (tb. poŝtkarto) cartão postal. 2 cartão, bilhete. 3 (tb. vizitkarto) cartão de visita, cartão
pessoal. 4 (tb. landkarto) ( = mapo) (geogr.) carta, mapa. 4 (tb. ludkarto) (de jogo) carta. 5 (tb. manĝokarto) menu, cardápio, lista de pratos,
minuta. karta relativo a cartão, de cartão. kartaro 1 (tb. landkartaro) (geogr.) atlas. 2 (tb. ludkartaro) (lud.) baralho. kartaŭguri (i.) =
kartodiveni. karteto etiqueta. kartludo jogo
de cartas. kartodiveni (i.) (tb. kartaŭguri) predizer a sorte segundo as
cartas, praticar cartomancia. kartoteko fichário.
kartumi (i.)
cartear. akvokarto mapa
hidrográfico. bildkarto (abrev.: bk.) cartão ilustrado. ĉefkarto (inf.: principal placa de circuito impresso de um
computador, que contém a unidade central de processamento) placa-mãe,
placa lógica, placa de processador. debetkarto cartão
de débito. deĵorkarto (aquele usado para marcar a hora de entrada e de
saída do empregado) cartão de ponto. invitkarto (cartão em que se convida
para festa, casamento etc.) convite. kreditkarto cartão de crédito. landkarto (tb. geografia karto) carta geográfica, mapa. landkartaro atlas.
ludkarto (lud.: cada uma das peças do baralho) carta,
carta de jogar, carta de jogo. ludkartaro (lud.) baralho. manĝokarto (tb. menuo) (lista de pratos num restaurante) lista de pratos, minuta, cardápio, menu. membrokarto cartão de associado,
carteira de sócio. navedkarto cartão de vale-transporte. paskarto passe. poŝtkarto (abrev.: pk,
pk.) bilhete-postal, cartão-postal. stratkarto = stratmapo.
vizitkarto cartão
de visita. vojaĝkarto cartão de viagem. ¨ geografia
karto = landkarto.
laŭ la karto (que segue o que é oferecido na lista de pratos) “à la carte”: manĝi laŭ la karto comer “à la carte”. ||
dismeti kartojn (lud.) dar cartas. ludi kartojn jogar cartas. meti ĉion
sur la lastan karton jogar a última cartada.
Kartago (hist.: antiga cid. do Norte
da África, próxima da atual Túnis) Cartago. kartaga (relativo à antiga Cartago) cartaginês. kartagano (o natural ou habitante de
Cartago) cartaginês.
|| ne en unu tago elkreskis Kartago (prov.:
‘Cartago não surgiu em um dia’) Roma não foi feita
em um dia.
Kartageno 1 (geogr.:
cid. da Colômbia) Cartagena.
Kartageno 2 (geogr.:
cid. da Espanha) Cartagena.
kartamo (bot.:
designação comum às plantas do gênero Carthamus,
da família das compostas) cártamo. ¨ tinktura kartamo (bot.:
erva da família das compostas, Carthamus tinctorius) açafroa.
kartavi (i.) pronunciar o “R” na
garganta.
kartelo 1 (carta que se envia a
alguém para desafiá-lo) cartel,
carta de desafio. 2 (econ.: acordo comercial entre empresas
independentes que atuam na mesma área, para limitar a concorrência e elevar os
preços) cartel, coalizão. 3 (aliança entre partidos, classes sociais etc., em torno de um objetivo
comum, durante certo tempo) coalizão.
Kartezio (Renato) (filósofo,
matemático e físico francês, 1596–1650) René Descartes. kartezia 1 (relativo à doutina de Descartes) cartesiano. 2 (geom.:
diz-se das coordenadas cujas curvas coordenadas são retas paralelas) cartesiano.
Vd. koordinato.
kartilago (anat.: tecido elástico,
branco ou cinzento, que se encontra especialmente na extremidade dos ossos) cartilagem.
kartilaga (relativo à cartilagem) cartilaginoso. kartilageca (semelhante à cartilagem) cartilaginoso. kartilaghava (que apresenta cartilagem) cartilaginoso.
kartizano (pergaminho com fios de
ouro, prata ou retrós, para bordados ou guarnições) cartazana.
kartoĉo (arm.) cartucho. kartoĉaro (arm.: porção de cartuchos para
arma de fogo) cartuchame. kartoĉego (arm.) cartucho para obus. kartoĉfabriko (arm.) fábrica de
cartuchos. kartoĉfabrikisto fabricante de cartichos. kartoĉisto 1 (arm.)
fabricante de cartuchos. 2 (arm.)
vendedor de cartuchos. kartoĉujo (arm.: caixa de cartuchos) cartucheira. kartoĉzono (arm.:
artefato de couro ou de lona, geralmente usado à cintura ou a tiracolo, e onde
se guardam cartuchos para arma de fogo) cartucheira, patrona,
canana. zonkartoĉujo (arm.)
= kartoĉzono. kartoĉvendisto vendedor de cartuchos. ¨ senkugla kartoĉa (tb. blanka kartoĉo) (arm.) cartucho de pólvora seca.
kartografo (indivíduo que trabalha
na confecção de cartas geográficas) cartógrafo. kartografio (arte de compor cartas geográficas) cartografia. kartografiisto = kartografo. desegnisto-kartografo (indivíduo
que desenha mapas) cartógrafo.
kartono 1 (papel encorpado) cartão.
2 (papel muito encorpado) papelão. kartona de
cartão, relativo a cartão, de papelão, relativo a papelão. kartoni (tr.)
(tb. kartonkovri, kartonbindi) (encadernar
(livro) com capa de cartão) cartonar. kartonaĵo coisa
feita de cartão, coisa feita de papelão, cartão, papelão. kartonbindi (tr.) = kartoni. kartonita (diz-se de livro encadernado
com lâminas de cartão ou papelão nas faces e no dorso) cartonado. kartonkovri (tr.)
= kartoni. kartonskatolo caixa
de papelão. pajlokartono cartão
fabricado de palha moída. ŝtonkartono cartão muito duro com que se fazem ornatos de
arquitetura. ¨ kartone bindita (tb. kartonita) cartonado.
Kartumo (tb. Ĥartumo) (geogr.: cap. do Sudão) Cartum. kartumano natural
ou habitante de Cartum.
kartuŝo 1 (paleog.: moldura
que, na escrita hieroglífica egípcia, continha o nome de um soberano) cartucho, cártula. 2 (art.plást.: representação artística de um papel enrolado na extremidade,
exibindo uma legenda) cartela.
kartuzio 1 (tb. Kartuzia
Ordeno)
(rel.: ordem religiosa fundada por são Bruno) cartuxa, Ordem dos Cartuxos.
2 (rel.: convento dos cartuxos) cartuxa. kartuzia (rel.:
relativo a essa ordem) cartuxo, cartusiano. kartuziano (rel.: membro dessa ordem) cartuxo, cartusiano. ¨ kartuzia (ou kartuziana) likvoro (cul.: licor fabricado pelo cartuxos da
Grande-Chartreuse) “chartreuse”. Kartuzia Ordeno (rel.) =
kartuzio. Granda
Kartuzio (rel.: primeiro mosteiro da
Ordem dos Cartuxos, construído em 1084) Grande-Chartreuse.
kartvelo (o natural ou habitante
da Geórgia, na Ásia) georgiano.
Kartvelujo (tb. Kartvelio) (geogr.: país da Ásia, no Cáucaso; cap.: Tbliso) Geórgia.
¨ kartvela lingvo (ling.:
língua do grupo caucasiano do Sul, falada na Geórgia) georgiano.
Karuaruo (geogr.: mun. do estado de
Pernambuco) Caruaru.
Vd. Pernambuko
(‘estado’). karuarua (relativo ao mun. Karuaruo PE ou aos
seus naturais ou habitantes) caruaruense: la karuarua kulturo estas riĉa a cultura caruaruense é
rica. karuaruano
(o natural ou habitante do mun. Karuaruo PE) caruaruense: la karuaruanoj
estas feliĉaj
os caruaruenses são felizes.
karumo (bot.: designação comum às
plantas do gênero Carum, da família
das umbelíferas) caro.
karunklo (anat.: saliência carnosa,
ordinariamente avermelhada) carúncula.
karuselo cavalinhos, cavalhadas, carrossel. karuseli (i.) 1 brincar
no carrosel. 2 (fig.) girar.
Karutapero
(geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Carutapera.
karvio (bot.: planta, Carum carvi,
da família das umbelíferas) alcaravia, cariz,
cominho-armênio, cominho, cominho-dos-prados, cominho-romano, cúmel. karvibrando aguardente aromatizada com alcaravia.
kas. abrev. de kasisto.
kaso 1 caixa, cofre, casa-forte,
burra. 2 (recinto de alta
segurança, geralmente num banco, empresa etc., reforçado contra roubo e
incêndio, onde se guardam valores) caixa-forte. kasa de caixa. kasejo 1 caixa, tesouraria. 2 (tb.
regna kaso) tesouro público, erário. 3
= kaso. kasejestro tesoureiro. 4 (tb. pagejo) pagadoria. kaseto pequeno
cofre pessoal. kasisto (pessoa que cuida do
dinheiro; abrev.: kas.) caixa,
tesoureiro. kasistino (mulher que cuida do dinheiro) caixa,
tesoureira. kaslibro (com.) livro-caixa. kasmono dinheiro
em caixa. kasregistrilo caixa registradora. enkasaĵo (tb. enkaso) encaixe, dinheiro ou valores em caixa. enkasigi recolher, arrecadar (dinheiro). enkasigo recolhimento,
arrecadação (de dinheiro). pruntokaso caixa
de empréstimos a comerciantes e industriais. ŝparkaso caixa econômica. ¨ pagi
ĉe la kaso pagar no caixa. regna kaso tesouro público, erário.
kasacio (jur.: ação de cassar) cassação.
kasacia (jur.) de cassação: kasacia
kortumo (jur.) corte de cassação. kasacii (tr.) (jur.: tornar sem efeito) cassar, anular, abolir, suprimir.
Kasadoro (geogr.: mun. do estado de
Santa Catarina) Caçador. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kasadora (relativo ao mun. Kasadoro SC ou aos
seus naturais ou habitantes) caçadorense: la kasadora kulturo estas riĉa a cultura caçadorense é rica.
kasadorano
(o natural ou habitante do mun. Kasadoro SC) caçadorense: la kasadoranoj
estas feliĉaj
os caçadorenses são felizes.
Kasano
(geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Cação.
Kasandro (pren.masc.) Cassandro.
Kasandra (pren.fem.) Cassandra.
Kasapavo (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Caçapava.
Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kasapava (relativo ao mun. Kasapavo SP ou aos
seus naturais ou habitantes) caçapavense: la kasapava kulturo estas riĉa a cultura caçapavense é
rica. kasapavano
(o natural ou habitante do mun. Kasapavo SP) caçapavense: la kasapavanoj
estas feliĉaj
os caçapavenses são felizes.
Kasapava-do-Sulo (tb. Suda Kasapavo) (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Sul) Caçapava do Sul. Vd.
Suda
Rio-Grando (‘estado’). kasapava-do-sula (tb. sud-kasapava) (relativo ao mun. Kasapava-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caçapavano: la kasapava-do-sula (ou
sud-kasapava) kulturo estas riĉa a cultura caçapavana é rica.
kasapava-do-sulano
(tb. sud-kasapavano) (o natural ou habitante do mun. Kasapava-do-Sulo RS) caçapavano: la kasapava-do-sulanoj (ou
sud-kasapavanoj) estas
feliĉaj os
caçapavanos são felizes.
kasavo (cul.: farinha grossa
de mandioca) caçave, caçaba,
caçabe, caçava.
kasedo (pequena caixa contendo
fita magnética) cassete. kasedilo leitor de cassetes,
toca-fitas. enkasedigi
(registrar (voz, música etc.) em fita cassete) gravar, registrar.
poŝkasedilo “walkman”, toca-fitas portátil. sonkasedo cassete de áudio. videokasedo cassete de vídeo.
Kasero (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Cáceres. Vd.
Mato-Groso (‘estado’). kasera (relativo ao mun. Kasero MT ou aos seus naturais ou habitantes) cacerense: la kasera kulturo estas riĉa a cultura cacerense é rica.
kaserano
(o natural ou habitante do mun. Kasero MT) cacerense: la kaseranoj
estas feliĉaj
os cacerenses são felizes.
kaserolo caçarola.
kaserolsubtenilo
grelha.
kaseto (fot.) caixilho, chassi,
“chassis”.
kasio 1 (bot.:
designação comum às plantas do gênero Cassia, da família das
leguminosas) cássia, canafístula, fedegoso-do-mato, ponçada.
Kasio 2 (pren.masc.) Cássio.
Kasia (pren.fem.)
Cássia.
Kasimbo (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cacimbas.
Vd. Paraibo (‘estado’). kasimba (relativo ao mun. de Kasimbo PB ou aos
seus naturais ou habitantes) cacimbense. kasimbano (o natural ou habitante do mun. de Kasimbo PB) cacimbense.
Kasimba-de-Arejo (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cacimba
de Areia. Vd. Paraibo (‘estado’). kasimba-de-areja (relativo ao mun. de Kasimba-de-Arejo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) cacimbense,
cacimbareiense. kasimba-de-arejano (o natural ou habitante do
mun. de Kasimba-de-Arejo PB) cacimbense,
cacimbareiense.
Kasimba-de-Dentro (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cacimba
de Dentro. Vd. Paraibo
(‘estado’). kasimba-de-dentra (relativo ao mun. de Kasimba-de-Dentro PB ou aos seus naturais ou habitantes) cacimbense, cacimbadentrense.
kasimba-de-dentrano (o natural ou habitante do
mun. de Kasimba-de-Dentro PB) cacimbense,
cacimbadentrense.
Kasimbinjo (geogr.: mun. do estado de
Alagoas) Cacimbinhas.
Vd. Alagoo
(‘estado’). kasimbinja (relativo ao mun. de Kasimbinjo AL ou aos
seus naturais ou habitantes) cacimbense, cacimbinhense. kasimbinjano (o natural ou habitante do mun. de Kasimbinjo AL) cacimbense, cacimbinhense.
Kasinio (astrn.: satélite americano-europeu de
observação) Cassini. Vd. Hajgenso.
Kasiopeo 1 (mit.:
rainha da Etiópia, mãe de Andrômeda) Cassiopeia.
Kasiopeo
2 (astr.: constelação do hemisfério norte; Cassiopeia,
Cassiopeiae; abrev.: Cas) Cassiopeia.
Kasiporeo
(geogr.:
cabo no Amapá) Caciporé.
kasiso (licor
xaroposo feito dos frutos da groselheira-preta) cassis.
kasiterito (min.:
minério de que se extrai o estanho) cassiterita.
Kasja-dos-Kokejro (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cássia dos Coqueiros. Vd. San-Paŭlo (‘estado’).
kasja-dos-kokejra (relativo ao mun. de Kasja-dos-Kokejro SP ou aos seus naturais ou habitantes) cassiano, cassiense,
cássia-dos coqueirense. kasja-dos-kokejrano (o natural ou habitante do
mun. de Kasja-dos-Kokejro SP) cassiano,
cassiense, cássia-dos coqueirense.
kasko capacete, elmo, casco, morrião. kasketo = kaskedo. kaskofloro (bot.)
= akonito. kaskokresto penacho, cimeira, crista. kaskoporta que
porta capacete. kaskotufoj plumas. ferkasko capacete de ferro (ou de aço). krestokasko morrião, capacete com
crista. pintkasko (capacete de ferro ou de couro com aguilhão no alto)
capacete de
ponteira, “pickelhaube”. sunkasko (capacete leve de cortiça ou
semelhantes, usado nos países quentes, contra o sol) capacete de sol, chapéu de
safári.
kaskado (queda d’água natural
ou artificial que ocorre em vários níveis) cascata. kaskadego (tb.
katarakto) cascata
muito grande, catarata. kaskadeto 1 cascatinha.
2 (tb. rapidfluo) (trecho de rio em que, devido a um declive, as águas correm rápidas) corredeira.
kaskaro (bot.: árvore da família das
ramnáceas, Rhamnus purshiana) cáscara-sagrada.
kaskarilo (bot.: planta da família das
euforbiáceas, Croton eluteria) cascarilha.
Kaskavelo 1 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cascavel. Vd.
Paranao (‘estado’). kaskavela (relativo ao mun. Kaskavelo PR ou aos seus naturais ou habitantes) cascavelense: la kaskavela kulturo estas riĉa a cultura cascavelense é
rica. kaskavelano
(o natural ou habitante do mun. Kaskavelo PR) cascavelense: la kaskavelanoj
estas feliĉaj
os cascavelenses são felizes.
Kaskavelo 2
(geogr.: mun. do estado do Ceará) Cascavel. Vd. Searao (‘estado’). kaskavela (relativo ao mun. Kaskavelo CE ou aos seus naturais ou habitantes) cascavelense: la kaskavela kulturo estas riĉa a cultura cascavelense é
rica. kaskavelano
(o natural ou habitante do mun. Kaskavelo CE) cascavelense: la kaskavelanoj
estas feliĉaj
os cascavelenses são felizes.
kaskedo (tb. vizierĉapo) (vest.: pequena cobertura
para cabeça, com pala) boné, casquete, “casquette”
kasono (constr.: grande caixa ou
compartimento, sem fundo e de paredes resistentes, que se mergulha na água até o
fundo para proteger os trabalhadores ao levantarem um alicerce de ponte etc.) caixão.
Kaspio (tb. Kaspia Maro) (geogr.: o maior lago do mundo, na fronteira da Europa com a Ásia) mar Cáspio. kaspia (relativo ao mar Cáspio) caspiano, cáspio. ¨ Kaspia Maro (geogr.)
= Kaspio.
kasto casta. kastismo (pol.) sistema político baseado em
castas. altkastano homem de alta casta ou
classe. ¨ kasta spirito espírito de casta, orgulho
de classe.
kastaneo (tb. kaŝtanarbo, kaŝtanujo)
(bot.: designação comum às árvores do gênero Castanea, da família das
fagáceas, que inclui o castanheiro-da-europa) castânea,
castanheiro. Vd. kaŝtano, morono. ¨ kultiva kastaneo (tb. ordinara kastaneo, kaŝtanarbo, kaŝtanujo) (bot.: árvore da família das fagáceas, Castanea sativa, sin. Castanea vulgaris) castanheiro-da-europa,
castanheiro. Vd. morono. ordinara kastaneo (bot.) = kultiva kastaneo.
Kastanjalo (geogr.: mun. do estado do
Pará) Castanhal.
Vd. Parao
(‘estado’). kastanjala (relativo ao mun. Kastanjalo PA ou aos
seus naturais ou habitantes) castanhalense: la kastanjala kulturo estas riĉa a cultura castanhalense é
rica. kastanjalano
(o natural ou habitante do mun. Kastanjalo PA) castanhalense: la kastanjalanoj
estas feliĉaj
os castanhalenses são felizes.
kastanjeto (mús.) castanholas.
kastelo 1
castelo, solar, alcácer. kastelmastro (tb.
kastelestro) (dono de castelo) castelão. kastelurbo cidade fortificada. aerkastelo (tb. ĥimerkastelo, nubkastelo) (fig.: projeto vão) castelo de areia, castelo no ar, castelo de vento.
|| konstrui kastelojn en aero (ou sur la
glacio) fazer castelos no ar.
Kastelo 2
(geogr.: mun. do estado do Espírito
Santo) Castelo. Vd. Espirito-Santo
(‘estado’). kastela (relativo ao mun. Kastelo ES ou aos
seus naturais ou habitantes) castelense: la kastela kulturo estas riĉa a cultura castelense é rica.
kastelano
(o natural ou habitante do mun. Kastelo ES) castelense: la kastelanoj
estas feliĉaj
os castelenses são felizes.
Kastelgandolfo (geogr.: comunidade da Itália, residência de verão dos papas) Castel
Gandolfo.
kastilo = kastiliano.
Kastilio (geogr.: região do centro da
península Ibérica) Castela. kastiliano (o natural ou habitante de
Castela) castelhano.
Malnov-Kastilio (geogr.: região da Espanha) Castela a Velha. Nov-Kastilio (geogr.: região da Espanha) Castela a Nova. ¨ kastilia lingvo (ling.: língua da Espanha) castelhano.
kastoro 1 1 (zool.: designação comum aos grandes
roedores do gênero Castor, da família dos castorídeos) castor. 2 (pelo desse animal) castor. kastorĉapelo (vest.: chapéu feito com o pelo
desse animal) castor,
chapéu de castor.
Kastoro 2 (mit.: filho de Zeus e Leda
e irmão gêmeo de Pólux) Castor. Vd. Polukso,
Dioskuroj.
Kastoro 3
(tb. “alfa geminorum”, “α geminorum”,
alfa ĝemela) (astr.: estrela da constelação
de Gêmeos) Castor.
Vd. Polukso
(‘estrela’).
kastoreo (farm.:
substância odorífera segregada por glândulas situadas debaixo da pele do ventre
do castor) castóreo.
kastri 1
(tr.) castrar, capar. kastrado (tb.
kastro) castração. kastrito 1 castrado, capado: la kastritoj soprane kantas os castrados cantam como
soprano. 2 eunuco.
Kastro 2
(geogr.: mun. do estado do Paraná) Castro. Vd. Paranao (‘estado’). kastra (relativo ao mun. Kastro PR ou aos seus naturais ou habitantes) castrense: la kastra kulturo estas riĉa a cultura castrense é rica.
kastrano
(o natural ou habitante do mun. Kastro PR) castrense: la kastranoj
estas feliĉaj
os castrenses são felizes.
Kastrio (geogr.:
cid. e cap. de Santa Lúcia, nas Pequenas Antilhas) Castires.
Kastrizo (geogr.) = Kastrio.
Kastro-Alvo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Castro Alves. Vd.
Baio (‘estado’). kastro-alva (relativo ao mun. Kastro-Alvo BA ou aos seus naturais ou habitantes) castro-alvense: la kastro-alva kulturo estas riĉa a cultura castro-alvense é
rica. kastro-alvano
(o natural ou habitante do mun. Kastro-Alvo BA) castro-alvense: la kastro-alvanoj
estas feliĉaj
os castro-alvenses são felizes.
kastrumo (hist.:
campo ou fortificação de origem pré-romana e do tempo da ocupação romana) castro.
kasuaro (zool) = kazuaro.
kasuleto (cul.:
guisado de feijão branco com carne de ganso, pato, carneiro ou porco) “cassoulet”,
cassolé.
kaŝi (tr.) ocultar, esconder, dissimular, encobrir, acobertar, disfarçar.
kaŝa secreto, escondido, furtivo, implícito. kaŝe às
escondidas, secretamente, furtivamente, implicitamente. kaŝo escondimento, dissimulação,
fingimento. kaŝado (ação de esconder) escondimento.
kaŝagi (i.) proceder às escondidas,
intrigar. kaŝago cabala
(fig.), intriga. kaŝaĵo uma coisa que se esconde. kaŝangulo recanto, esconderijo. kaŝata (tb. kaŝita) oculto, secreto,
clandestino, latente. kaŝateco sigilo,
discrição, reserva. kaŝaŭskulti (tr.) (gíria escolar) colar.
Vd. kaŝkopii.
kaŝebla dissimulável,
disfarçável. kaŝeco clandestinidade. kaŝejo esconderijo. kaŝema dissimulado, sonso,
sorrateiro, secreto. kaŝemo dissimulação.
kaŝemeco dissimulação.
kaŝemulo dissimulador,
hipócrita. kaŝete (tb. kaŝe, kaŝite, enkaŝitece) às escondidas, furtivamente,
implicitamente. kaŝhelpilo (gíria escolar: texto ou outro artifício usado por estudantes para
consultar às escondidas as respostas de uma prova) cola. kaŝiĝi (tb. sin kaŝi) ocultar-se, alapar-se. kaŝiĝo escondimento, escondidura,
ocultação, ocultamento. kaŝilo 1 biombo,
para-vento, guarda-vento. 2 disfarce.
3 pretexto (fig.). kaŝisto receptador. kaŝita escondido, oculto, secreto, clandestino, recôndito, latente, disfarçado. kaŝite às escondidas, às ocultas. kaŝitaĵo mistério. kaŝiteco clandestinidade.
kaŝkomerco mercado negro. kaŝkopii (tr.) (tb. kaŝlegi, kaŝaŭskulti) (gíria escolar: copiar ou
obter de alguma forma, às escondidas, as respostas para uma prova) colar. kaŝlegi (tr.) (gíria escolar) colar. Vd. kaŝkopii.
kaŝlingvo língua secreta. kaŝludi (i.)
brincar de esconder, brincar de esconde-esconde, brincar de escondidas. kaŝludo (lud.)
escondidas,
esconde-esconde. kaŝmortigo assassinato (em emboscada, em tocaia).
kaŝmortigisto assassino (em emboscada). kaŝnomo pseudônimo.
kaŝpolico polícia secreta. kaŝujo (desp.:
vasilha ou pequena caixa à prova d’água utilizada no “geocaching”) “geocache”,
“cache”. kaŝvojaĝanto clandestino, passageiro clandestino. enkaŝitece às escondidas, furtivamente, implicitamente. geokaŝado (desp.: tipo de desporto ao ar livre que
envolve a utilização de um receptor de GPS para encontrar uma “geocache” (ou
simplesmente “cache”) colocada em qualquer lugar do mundo) “geocaching”.
malkaŝa notório,
franco. malkaŝe 1 abertamente,
sem rodeios, sem disfarce. 2 assumidamente, assumido: malkaŝe geja assumidamente “gay”,
“gay” assumido. malkaŝe geja kantisto um cantor “gay” assumido. malkaŝi (tr.) 1
revelar,
descobrir, publicar, acusar, confessar, desvendar. 2 desabafar. malkaŝo revelação. malkaŝeco (tb.
malkaŝemeco) sinceridade, franqueza. malkaŝegi (tr.) ostentar, apregoar. malkaŝema franco,
comunicativo. malkaŝemeco (tb.
malkaŝeco) sinceridade, franqueza. nekaŝita patente,
manifesto, declarado. nekaŝa (tb.
nekaŝita) patente, manifesto,
declarado. nekaŝebla indissimulável. nekaŝema aberto (fig.), franco, sincero. rekaŝi (tr.) esconder novamente. senkaŝe abertamente, claramente. sencokaŝa enigmático. sinkaŝema reservado. subkaŝi (tr.) cobrir,
abafar, sonegar. trompkaŝi (tr.) dissimular.
trompkaŝo dissimulação. ¨ kaŝi ion
antaŭ iu esconder algo de alguém. kaŝi ion for de iu esconder
algo de alguém. malkaŝe diri desabafar. malkaŝi detalojn revelar detalhes; abrir o jogo (expr.idiom.). malkaŝi ies kulpon (ou ies
friponecon) (expr.) pôr a calva de alguém à mostra. paroli kaŝe (ocultar detalhes sobre um fato, não falar claramente) esconder o jogo. paroli malkaŝe (revelar detalhes sobre um fato que, inicialmente, se poderia querer
ocultar; falar claramente) abrir o jogo. sen pluaj kaŝoj sem meias palavras. sin kaŝi ocultar-se,
dissimular-se. sin malkaŝi (falando-se
do homossexual que assumiu a homossexualidade) sair
do armário. stati kaŝita (ou
kaŝa) (falando-se de
homossexual que não assumiu a homossexualidade) estar
no armário. tute malkaŝe às
escâncaras, à boca cheia. || apenaŭ kaŝeblaj intencoj
mal
disfarçadas intenções.
Kaŝambuo
(geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Caxambu.
Kaŝambu-do-Sulo (tb. Suda
Kaŝambuo) (geogr.: mun. do estado de
Santa Catarina) Caxambu do Sul. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). kaŝambu-do-sula (tb. sud-kaŝambua) (relativo ao mun. de Kaŝambu-do-Sulo SC ou aos
seus naturais ou habitantes) caxambuense. kaŝambu-do-sulano (tb. sud-kaŝambuano) (o natural ou habitante do mun. de Kaŝambu-do-Sulo SC) caxambuense.
kaŝaso s.f. (tb. sukerkana brando, kanbrando) (cul.: aguardente
tradicional brasileira, feita da destilação da cana de açúcar) cachaça. kaŝasaĉo (cachaça de má qualidade) aca.
Kaŝio 1 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Caxias. Vd.
Maranjano (‘estado’). kaŝia (relativo ao mun. Kaŝio MA ou aos seus naturais ou habitantes) caxiense: la kaŝia kulturo estas riĉa a cultura caxiense é rica. kaŝiano (o natural ou habitante do mun. Kaŝio MA) caxiense: la kaŝianoj
estas feliĉaj
os caxiense são felizes.
Kaŝio 2
(geogr.: outra denominação do mun. Duke-de-Kaŝio RJ) Duque de Caxias, Caxias. kaŝia = dukie-de-kaŝia. kaŝiano
= duke-de-kaŝiano.
Kaŝias-do-Sulo (tb. Suda Kaŝio) (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Sul) Caxias do Sul. Vd.
Suda
Rio-Grando (‘estado’). kaŝias-do-sula (tb. sud-kaŝia) (relativo ao mun. Kaŝias-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caxiense: la kaŝias-do-sula (ou sud-kaŝia) kulturo
estas riĉa
a cultura caxiense é rica. kaŝias-do-sulano
(tb. sud-kaŝiano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝias-do-Sulo RS) caxiense: la kaŝias-do-sulanoj (ou sud-kaŝianoj) estas feliĉaj os caxienses são felizes.
kaŝmiro (têxt.: certo tecido de lã) caxemira,
casimira.
Kaŝoejro 1 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Cachoeira. Vd. Baio (‘estado’). kaŝoejra (relativo ao mun. Kaŝoejro BA ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirano: la kaŝoejra kulturo estas riĉa a cultura cachoeirana é
rica. kaŝoejrano
(o natural ou habitante do mun. Kaŝoejro BA) cachoeirano: la kaŝoejranoj
estas feliĉaj
os cachoeiranos são felizes.
Kaŝoejro 2
(geogr.: outra denominação do mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES) Cachoeiro de Itapemirim, Cachoeiro. kaŝoejra = kaŝoejro-de-itapemirina. kaŝoejrano
= kaŝoejro-de-itapemirinano.
Kaŝoejro 3
(geogr.: outra denominação do mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ) Cachoeiras de Macacu, Cachoeiras. kaŝoejra (geogr.) =
kaŝoejras-de-makakua. kaŝoejrano
(geogr.) = kaŝoejras-de-makakuano.
Kaŝoejra-do-Piriao (geogr.: mun. do estado do Pará) Cachoeira do Piriá. Vd. Parao (‘estado’). kaŝoejra-do-piriaa (relativo ao mun. Kaŝoejra-do-Piriao PA ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense,
cachoeira-piriaense: la
kaŝoejra-do-piriaa kulturo estas riĉa a cultura cachoeirense é
rica. kaŝoejra-do-piriaano
(o natural ou habitante do mun. Kaŝoejra-do-Piriao PA) cachoeirense,
cachoeira-piriaense:
la kaŝoejra-do-piriaanoj estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes.
Kaŝoejra-dos-Indjo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Cachoeira dos Índios. Vd. Paraibo (‘estado’). kaŝoejra-dos-indja (relativo ao mun. de Kaŝoejra-dos-Indjo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense. kaŝoejra-dos-indjano (o natural ou habitante do
mun. de Kaŝoejra-dos-Indjo PB) cachoeirense.
Kaŝoejra-Paŭlisto (tb. San-Paŭla Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cachoeira Paulista. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kaŝoejra-paŭlista (tb. san-paŭl-kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejra-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense: la kaŝoejra-paŭlista (ou san-paŭl-kaŝoejra) kulturo
estas riĉa
a cultura cachoeirense é rica. kaŝoejra-paŭlistano
(tb. san-paŭl-kaŝoejrano) (o natural
ou habitante do mun. Kaŝoejra-Paŭlisto SP) cachoeirense: la kaŝoejra-paŭlistanoj (ou san-paŭl-kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes.
Kaŝoejras-de-Makakuo (tb. Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do
Rio de Janeiro) Cachoeiras de Macacu, Cachoeiras. Vd.
Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kaŝoejras-de-makakua (tb. kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense, macacuano: la kaŝoejras-de-makakua (ou kaŝoejra)
kulturo estas riĉa a cultura cachoeirense é rica. kaŝoejras-de-makakuano (tb. kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ) cachoeirense, macacuano: la kaŝoejras-de-makakuanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes..
Kaŝoejrinjo (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cachoeirinha. Vd. Suda
Rio-Grando (‘estado’). kaŝoejrinja (relativo ao mun. Kaŝoejrinjo RS ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirinhense: la kaŝoejrinja kulturo estas riĉa a cultura cachoeirinhense é
rica. kaŝoejrinjano
(o natural ou habitante do mun. Kaŝoejrinjo RS) cachoeirinhense: la kaŝoejrinjanoj estas feliĉaj os cachoeirinhenses são felizes.
Kaŝoejra-do-Sulo (tb. Suda Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cachoeira do Sul. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kaŝoejra-do-sula (tb. sud-kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejra-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense, cachoeirense-do-sul:
la kaŝoejra-do-sula (ou sud-kaŝoejra) kulturo
estas riĉa
a cultura cachoeirense (ou cachoeirense-do-sul) é rica. kaŝoejra-do-sulano (tb. sud-kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejra-do-Sulo RS) cachoeirense, cachoeirense-do-sul: la kaŝoejra-do-sulanoj (ou sud-kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses (ou cachoeirenses-do-sul) são felizes.
Kaŝoejro-de-Itapemirino (tb. Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Cachoeiro de Itapemirim,
Cachoeiro. Vd. Espirito-Santo
(‘estado’). kaŝoejro-de-itapemirina (tb. kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense: la kaŝoejro-de-itapemirina (ou kaŝoejra) kulturo
estas riĉa
a cultura cachoeirense é rica. kaŝoejro-de-itapemirinano
(tb. kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES) cachoeirense: la kaŝoejro-de-itapemirinanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes.
Kaŝoejro-do-Itapemirino (evi., geogr.) = Kaŝoejro-de-Itapemirino (‘mun.
do ES’).
kaŝtano (bot.: fruto do
castanheiro-da-europa) castanha. Vd.
marono, kastaneo. kaŝtana 1 castanho,
de castanha. 2 (tb.
kaŝtankolora) da
cor da castanha, castanho. kaŝtanarbo (tb. kaŝtanujo) = kastaneo. kaŝtanarbaro castanhal.
kaŝtanarbejo (tb. kaŝtanejo) castanhal. kaŝtanhara de cabelos castanhos. kaŝtankolora (tb. kaŝtanbruna) da
cor da castanha, castanho.
ĉevalkaŝtanarbo (bot.)
= hipokastano (Aesculus
hippocastanum). ĉevalkaŝtanujo (bot.)
= hipokastano (Aesculus
hippocastanum). markaŝtano (zool.)
= ekino. ¨ malhele kaŝtankolora zaino.
kato (zool.: Felis silvestris
catus) gato: katoj miaŭas,
ronronas gatos
miam, ronronam. kata de
gato, felino. kataĵo ação própria dos gatos. kateca felino,
de gato. katego gatão, gatarrão, gatorro. kateto gatinho.
katherbo 1 (bot.) = katario. 2 (bot.) = valeriano. katido gatinho, bichano. katino gata. mustelkato (zool.) = foino (Martes foina). virkato gato macho. ¨ manksa kato (zool.: variedade de gato
sem cauda, originário da ilha de Man, no mar da Irlanda) gato-da-ilha-de-man. sovaĝa
kato (zool.) gato-do-mato. Vd.
La Botvestita Kato,
La Kato kun Botoj.
katabata (met.:
diz-se do movimento descendente) catabático. Vd. anabata.
katabolo (bioq.:
fase do metabolismo em que ocorre a degradação pelo organismo das macromoléculas
nutritivas, com liberação de energia) catabolismo. Vd. anabolo, metabolo.
katadioptriko (fís.:
estudo dos efeitos da reflexão e da refração da luz) catadióptrica. Vd. katoptriko, dioptriko.
katafalko (estrado alto sobre o
qual se coloca o ataúde ou a representação de um morto a quem se deseja prestar
honras) catafalco, essa.
kataforezo (med.: introdução de
medicamentos no organismo, através da pele, por meio de eletricidade) cataforese.
Katagvazo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Cataguases.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). katagvaza (relativo ao mun. Katagvazo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) cataguasense: la katagvaza kulturo estas riĉa a cultura cataguasense é
rica. katagvazano
(o natural ou habitante do mun. Katagvazo MG) cataguasense: la katagvazanoj
estas feliĉaj
os cataguasenses são felizes.
kataifo (cul.) espécie de bolo de aletria especial cozida, o
qual se cobre com grossa camada de creme de leite batido.
kataklismo cataclismo.
katakombo catacumba.
katakrezo (gram.: uso de metáfora
já incorporada à língua para suprir a falta de um termo específico) catacrese:
‘piedoj’ de tablo kaj ‘folio’ de papero estas ekzemploj
de katakrezo ‘pés’ da mesa e ‘folha’ de papel são exemplos de
catacrese.
Katalano (geogr.: mun. do estado de
Goiás) Catalão.
Vd. Gojaso
(‘estado’). katalana (relativo ao mun. Katalano GO ou aos
seus naturais ou habitantes) catalano: la katalana kulturo estas riĉa a cultura catalana é rica. katalanano (o natural ou habitante do mun. Katalano GO) catalano: la katalananoj
estas feliĉaj
os catalanos são felizes.
katalaŭno (indivíduo
dos catalaunos, antigo povo da Gália) catalauno.
Katalaŭnaj
Kampoj (hist.: lugar onde Átila foi vencido, em 451, por
Aécio, Meroveu e Teodorico) Campos Cataláunicos.
katalekta (vrs.:
diz-se de verso grego ou latino a que falta uma sílaba ou mais em seu final) cataléctico.
katalepsio (med.) catalepsia. katalepsia (med.)
cataléptico. katalepsiulo (med.)
cataléptico.
katalizi (tr.) (quím.: provocar
catálise em) catalisar. katalizo (quím.:
aceleração de uma reação química pela presença de uma substância que aparece
inalterável no final) catálise. katalizilo (quím.: substância que
provoca a catálise) catalisador. memkatalizo (quím.) autocatálise. ¨ negativa
katalizo (quím.: aquela na qual a velocidade da reação é
retardada) catálise
negativa. pozitiva katalizo (quím.: aquela na qual a
velocidade da reação é acelerada) catálise positiva.
katalogo catálogo. katalogi (tr) catalogar.
katalpo 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Catalpa, da família das bignoniáceas) catalpa. 2 (bot.:
árvore da família das bignoniáceas, Catalpa bignonioides) catalpa.
3 (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa longissima) carvalho-das-antilhas,
catalpa.
kataluno (o natural ou habitante da
Catalunha, na Espanha) catalão. kataluna (relativo à Catalunha ou aos
catalães) catalão.
Katalunio (tb. Katalunujo) (geogr.:
comunidade autônoma do Nordeste da Espanha; cap.: Barcelono) Catalunha. katalunino (mulher natural ou habitante
da Catalunha) catalã.
¨ kataluna lingvo (ling.: língua falada especialmente na Catalunha) catalão.
katamarano (mar.)
catamarã.
Katanduvo 1
(geogr.: mun. do estado de São Paulo) Catanduva. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). katanduva (relativo ao mun. Katanduvo SP ou aos
seus naturais ou habitantes) catanduvense: la katanduva kulturo estas riĉa a cultura catanduvense é
rica. katanduvano
(o natural ou habitante do mun. Katanduvo SP) catanduvense: la katanduvanoj
estas feliĉaj
os catanduvenses são felizes.
Katanduvo 2
(geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Catanduvas. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). katanduva (relativo ao mun. de Katanduvo SC ou aos seus naturais ou
habitantes)
catanduvense. katanduvano (o natural ou habitante do
mun. de de Katanduvo SC) catanduvense.
kataplasmo (med.) cataplasma.
katapulto 1 (antiga máquina de guerra)
catapulta. 2 (lud.) atiradeira, estilingue. 3 (aparelho
para lançar um avião do convés de um navio porta-aviões, para o voo) catapulta.
katapulti (tr.) (lançar por meio de catapulta) catapultar.
kataro 1 (med.) catarro.
katara catarral.
katarema catarroso,
encatarrado. fojnokataro (med.) febre do feno, polinose. nazkataro defluxo, coriza.
Kataro 2 (geogr.: país da
península Arábica; cap.: Daŭho; símb.autom.: QA) Catar, “Qatar”.
katarakto 1 (med.) catarata.
katarakto 2 (tb. kaskadego) catarata, cascata muito grande.
katario (tb.
katherbo,
katmento)
(bot.: erva da família das labiadas, Nepeta
cataria) gatária.
Katarina (pren.fem.)
Catarina.
Katarina de Mediĉoj (rainha italiana, 1519–1589) Catarina
de Médicis.
Katarina la Granda (imperatriz da Rússia, 1729–1796) Catarina,
a Grande.
katarismo (rel.:
doutrina dos cátaros) catarismo, albigensianimo.
kataristo (rel.)
cátaro, albigense.
katarto (zool.: designação comum às
aves do gênero Cathartes) catarte, urubu. Vd. vulturo. katartedoj (zool.: família de aves
ciconiiformes, Cathartidae) catartídeos.
katastro (tb. bienetato) cadastro (de terras, para fins fiscais). katastra cadastral.
katastrejo repartição
de cadastro.
katastrofo catástrofe, desastre. katastrofa catastrófico,
desastroso, desastrado.
katatonio (med.) catatonia.
kateĉuo (substância extraída de
várias espécies de acácia) catechu. Vd. kaĉuo.
katedro cátedra, cadeira (de ensino). katedra catedrático. elkatedre “ex
cathedra”. ¨ el katedro (tb. “ex
cathedra”) (com
autoridade de quem tem título)
“ex
cathedra”. elkatedra decido decisão “ex cathedra”.
katedralo catedral, sé (igreja episcopal).
Kategato (geogr.:
braço de mar entre a Suécia e a Dinamarca) Categate.
kategorio categoria. kategoria categórico.
kateĥsmo = katekismo.
kateĥisto = katekisto.
kateĥizi (tr.)
= katekizi. kateĥizo = katekizo. kateĥizado = katekizado.
kateĥizato = katekizato. kateĥizisto = katekizisto.
kateĥumeno = katekumeno.
katekismo catecismo.
katekisto catequista, catequizador.
katekizi (tr.) catequizar. katekizado (tb. katekizado) catequese.
katekizato catecúmeno. katekizisto catequista, catequizador.
katekumeno 1 (catol.: pessoa que se
está preparando para receber o batismo) catecúmeno. 2 (fig.) neófito, noviço.
katekolo (quím.)
catecol, catequina.
kateno (corrente que serve
para prender os prisioneiros) cadeia, grilhão, corrente, liame,
ferros. kateni (tr.) (tb. enkatenigi,
katenligi) acorrentar, encadear, pôr
sob ferros, algemar, agrilhoar. katenado (tb. katenigo) agrilhoamento, prisão,
algemamento. katenbalono (aer.: balão para fins de
observação, preso ao solo por um cabo e uma âncora) balão cativo. alkateni (tr.) prender
com cadeias. dekatenigi desacorrentar. elkatenigi (tb. malkateni) libertar, desencadear. enkatenigi = kateni. kolkateno (argola pregada num poste à qual se prendia alguém pelo pescoço) golilha, golinha. kunkateni (tr.) (ligar com cadeias) encadear. kunkatenaĵo grilheta. malkateni (tr.) = senkatenigi. mankateno algema. mankateneto algema. piedkateno ferros,
grilhões (aos pés). senkatenigi libertar,
desencadear, tirar
os grilhões a. || kunkateni la manojn al
iu algemar (ou
manietar) alguém.
katenario
1 (fer.: cabo metálico condutor de eletricidade, suspenso nas ferrovias) catenária. 2 (geom.)
= ĉenlinio (‘curva’). katenaria 1
(fer.: relativo à catenária) catenário.
2 (evi) (geom.: relativo à catenária) catenário.
Katendo (geogr.: mun. do estado de
Pernambuco) Catende.
Vd. Pernambuko
(‘estado’). katenda (relativo ao mun. Katendo PE ou aos
seus naturais ou habitantes) catendense: la katenda kulturo estas riĉa a cultura catendense é rica.
katendano
(o natural ou habitante do mun. Katendo PE) catendense: la katendanoj
estas feliĉaj
os catendenses são felizes.
Katerina (pren.fem.)
Catarina.
Katerino de
Mediĉoj (rainha da França, filha de
Lourenço 2º de Medici, 1519–1589) Catarina de Medici. Vd. Mediĉoj.
kateto (geom.) cateto.
katetero (sonda canelada, que serve
na operação da talha) cateter. kateteri (tr.) (introduzir o cateter
em) cateterizar.
katetometro (fís.:
instrumento com que se medem pequenas extensões verticais ou a diferença de
nível entre dois pontos) catetômetro.
katguto (cir.: fio animal, geralmente
de tripa de carneiro, lebre ou gato, empregado em cirurgia para suturas e
ligaduras) categute.
Katilino (político
romano, c.108–62 a.C.) Catilina. ¨ Katilinaj Paroladoj (quatro discursos de Cícero contra Catilina) Catilinárias.
Vd. katilinario.
katilinario 1 (ataque de Cícero contra
Catilina) catilinária. Vd. Katilino.
2 (fig.) acusação veemente, verrina. 3 (fig.) censura acerba, repreensão forte.
Katingejro (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Catingueira. Vd.
Paraibo (‘estado’). katingejra (relativo ao mun. de Katingejro PB ou aos seus naturais ou
habitantes) catingueirense.
katingejrano (o natural ou habitante do
mun. de Katingejro PB) catingueirense.
katizo (têxt.) goma. katizi (tr.) engomar,
pôr goma (em pano). dekatizi (tr.) (tb. malkatizi) decatizar,
tirar a goma de.
katjono (fís., el.) cátion.
katlejo (bot.:
designação comum às plantas do gênero Cattleya, da família das orquidáceas) cattléya, catleia.
Katmanduo (geogr.: cid. e cap. do
Nepal) Katmanduo.
katoblepo (mit.:
animal fantástico cuja cabeça se arrastava sobre a terra em virtude do
comprimento e finura do pescoço) catóblepa.
katodo (el.: elétrodo negativo de
uma pilha elétrica) cátodo, catódio.
katodradioj raios catódicos. kontraŭkatodo (el.: elétrodo positivo) anticátodo. ¨ katoda radiado radiação catódica.
katodofono
espécie de microfone.
katokalo (zool.:
designação comum às borboletas do gênero Catocala) catocala.
Kato kun Botoj (La) (lit.: conto de fadas de autoria de Charles
Perrault) O Gato de Botas.
Katole-do-Roŝo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Catolé do Rocha. Vd. Paraibo (‘estado’). katole-do-roŝa (relativo ao mun. Katole-do-Roŝo PB ou aos seus naturais ou habitantes) catoleense, catuleense: la katole-do-roŝa kulturo estas riĉa a cultura catoleense é rica.
katole-do-roŝano
(o natural ou habitante do mun. Katole-do-Roŝo PB) catoleense,
catuleense: la katole-do-roŝanoj estas feliĉaj os catoleenses são felizes.
katoliko (rel.) católico. katolika (rel.) católico. katolikaro (a totalidade dos católicos) catolicismo,
catolicidade. katolikeco (rel.) catolicidade. katolikismo (rel.) catolicismo. anglokatoliko (rel.) = anglikano. grekokatoliko (rel.) membro da religião ortodoxa, grega ou eslava. kontraŭkatolika (rel.) anticatólico. malnovkatoliko (rel.) membro da religião católica
que não reconhece a infalibilidade do Papa. nekatolika (rel.) acatólico.
Katono (pren.masc.) Catão.
Katono el Utiko (político romano,
c.95–46 a.C.) Catão de Utica.
Katono la Maljuna (político romano,
234–149 a.C.) Catão o Antigo.
katoptriko (fís.: ramo da física que estuda a luz refletida) catóptrica. Vd. katadioptriko, dioptriko.
Katrimano
(geogr.:
rio do estado de Roraima) Catrimani.
Katuo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Catu. Vd. Baio
(‘estado’). katua (relativo ao mun. Katuo BA ou aos
seus naturais ou habitantes) catuense: la katua kulturo estas riĉa a cultura catuense é rica. katuano (o natural ou habitante do mun. Katuo BA) catuense: la katuanoj
estas feliĉaj
os catuenses são felizes.
Katulo (poeta
latino, c.87–c.54 a.C.) Catulo.
katuno 1 (tecido fino de algodão) paninho, panico-rei.
2 (variedade de tecido de algodão) morim, percal, chita, calicô,
calicó.
Katuraio (geogr.:
mun. do estado de Goiás) Caturaí. Vd.
Gojaso (‘estado’). katuraia (relativo ao mun. de Katuraio GO ou aos seus naturais ou
habitantes)
caturaiense. katuraiano (o natural ou habitante do
mun. de Katuraio GO) caturaiense.
Katuriteo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Caturité. Vd.
Paraibo (‘estado’). katuritea (relativo ao mun. de Katuriteo PB ou aos seus naturais ou
habitantes)
caturiteense. katuriteano (o natural ou habitante do
mun. de Katuriteo PB) caturiteense.
kaŭ = kajaŭ.
kaŭcio caução, depósito de garantia, fiança. kaŭcii (tr.) caucionar,
dar fiança.
kaŭĉuko (substância elástica e
impermeável, resultante da coagulação do látex de vários vegetais,
especialmente de árvores dos gêneros Hevea e Ficus, com propriedades diversas e inúmeros usos industriais, segundo os
vários tipos de tratamento a que é submetida) borracha, caucho,
cauchu, cautchu, goma-elástica. kaŭĉukaĵoj artefatos de borracha. rekaŭĉuki
(tr.) (reconstituir banda de rodagem desgastada de
[pneu]) recauchutar, recapear. rekaŭĉukado
(ação de recauchutar) recauchutagem.
rekaŭĉukita
(diz-se de pneu) recauchutado. spongokaŭĉuko
esponja fofa de borracha. ¨ kaŭĉuka mantelo capa de borracha,
impermeável. sinteza kaŭĉuko borracha sintética.
kaŭdata (zool.: que tem cauda ou
rabo) caudato.
kaŭdilo (chefe militar ou
político que age ditatorialmente) caudilho.
Kaŭkajo (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Caucaia. Vd.
Searao (‘estado’). kaŭkaja (relativo ao mun. Kaŭkajo CE ou aos seus naturais ou habitantes) caucaiense, caucaense: la kaŭkaja kulturo estas riĉa a cultura caucaiense (ou caucaense) é rica. kaŭkajano
(o natural ou habitante do mun. Kaŭkajo CE) caucaiense, caucaense: la kaŭkajanoj
estas feliĉaj
os caucaienses (ou caucaenses) são felizes.
Kaŭkazo (geogr.: cordilheira entre
os mares Negro e Cáspio) Cáucaso. Kaŭkaza (relativo
ao Cáucaso) caucasiano, caucásico. Kaŭkazio (geogr.: região em volta do Cáucaso) Caucásia. Ciskaŭkazio (geogr.) Ciscaucásia. Transkaŭkazio Transcaucásia.
Kaŭnaso (geogr.) = Kovno.
kaŭpokso (tb. bova pokso, kupokso) (vet.: erupção que aparece no úbere da vaca após a injeção de vacina
contra varíola) vacina, “cowpox”.
kaŭri (i.) (tb. kalkansidi) estar agachado, estar de cócoras, estar acaçapado,
ficar de cócoras. kaŭre de
cócoras, agachado. kaŭranta de cócoras, agachado. kaŭriĝi acaçapar-se, acocorar-se, ficar
de cócoras, agachar-se. ¨ kaŭra pozicio cócoras.
kaŭrio 1 1 (bot.:
árvore da família das araucariáceas, Agathis
australis) ágatis. 2 (zool.) = moncipreo.
kaŭrio 2 (econ.: 1/100
de silio,
moeda da Guiné) cauri*.
kaŭsalgio (tb.
termoalgio) (med.: dor forte com sensação de queimadura nas
mãos ou nos pés) causalgia.
kaŭstika 1 cáustico, corrosivo, que queima, que produz cauterização. 2 (diz-se
da cal) virgem. kaŭstikaĵo (tb. kaŭstiko) cáustico. kaŭstikeco causticidade. kaŭstikizi (tr.)
(tb. kaŭteri, kaŭterizi) causticar,
cauterizar. malkaŭstika (diz-se da cal) extinta.
kaŭtero (tb. kaŭterizilo) (substância ou objeto que se emprega em medicina para queimar ou desorganizar
uma porção de tecidos orgânicos) cautério. kaŭteri (tr.) (tb. kaŭterizi) cauterizar.
kaŭterizado (ato de cauterizar) cauterização.
kaŭterizi (tr.) 1 = kaŭteri. 2 = kaŭstikizi. kaŭterizaĵo (tb. kaŭterizilo) cautério. kaŭteriziĝo (estado daquilo que foi
cauterizado) cauterização.
kaŭzo causa, motivo, móvel. kaŭza 1 (relativo a causa) causal, causativo. 2 (tb.
kaŭzanta) (que é causa) causativo, causador. 3 (gram.) causativo: kaŭza
verbo verbo
causativo. kaŭzi (tr.) causar, ser causa de,
produzir, originar, ocasionar, importar. kaŭzado causação. kaŭzanta (tb. kaŭza) causador,
causativo. kaŭzeco causalidade.
iakaŭze por alguma razão. senkaŭza infundado, sem causa, sem
razão, sem motivo. ¨ kaŭze de por causa de, em razão de. la unua kaŭzo a causa primária. la efika kaŭzo a causa eficiente. la cela kaŭzo a causa final. la efika kaŭzo a causa eficiente. || ĉiu
efiko havas ian kaŭzon todo efeito tem uma causa. ne
estas efiko sen ia kaŭzo não há efeito sem causa.
kavo cava, cavidade, cova,
fosso, fossa, toca, espelunca: la kuniklo
fuĝis el interne de la kavo o coelho fugiu de dentro da toca. kava (tb. kavaĵa) vazio, oco, cavo, cavado,
côncavo. kavi (i.) ser cavado, ser côncavo: pro la erozio, multaj rokoj en tiu
plaĝo kavas por causa da erosão, muitas rochas naquela praia
são cavadas. kavaĵo depressão, escavação, alma (de canhão), barranco, barroca, buraco,
baixa. kavaĵeto (bot.) alvéolo. kaveca cavernoso. kavego 1 abismo. 2 voragem, pego. kaveto 1 (anat.) = mentonkaveto. 2 (anat.)
= vangokaveto. kavigi 1 cavar. 2 abaular. kaviĝi tornar-se côncavo, tornar-se esburacado. kaviĝo fossa, cavidade. kavoplena esburacado: kavoplena
vojo estrada
esburacada. kavvojo (estrada construída abaixo do nível do
terreno em volta) corte. aerkavo (tb. aertruo) (aer.: fluxo atmosférico descendente que anula a sustenção do avião) poço de ar. akselkavo (anat.) sovaco, axila. akvokavaĵo cacimba. diskavaĵo anfractuosidade. elkavatoro (máquina de escavar) escavadeira. elkavigi 1 escavar,
cavar em roda. 2 vazar. elkaviĝinta (diz-se de olho) esbugalhado. Vd. elstara. enkaviĝi 1 = kaviĝi. 2 afundar-se. enkaviĝinta (tb.
kaviĝinta) cavado, encovado, fundo (bochecha, olhos): kaviĝintaj vangoj rosto encovado. genukavo (tb.
subgenuo)
(anat.: a parte posterior do joelho) póplite, jarrete. gorĝkaveto (anat.: pequena depressão na parte inferior
da garganta, abaixo do pomo-de-adão) depressão da garganta. korkavetoj (anat.)
cavidades
do coração. kotkavaĵo (tb. pluvkaveto) caldeirão. malkava convexo, saliente. malkavaĵo saliência, convexidade. mankavo (tb. polmo, manplato) (anat.: a parte interna da mão, quando não
estendida) côncavo (ou concavidade) da mão,
côncavo (ou concavidade) da palma da mão, palma da mão. mentonkaveto (tb. kaveto)
(anat.: pequena depressão localizada no queixo de algumas pessoas) buraco
do queixo, cova, covinha. nazkavaĵo fossa nasal. okulkavo (anat.) órbita. radokavo carril,
sulco (de roda). rokkavaĵo cafua. ŝipkavaĵo (tb. holdo) porão
(de navio). ursokavo covil
de urso. vangokaveto (tb.
kaveto) (anat.: pequena
reentrância em forma de arco, encontrada geralmente em uma ou em ambas as faces
de uma pessoa, especialmente quando sorri) covinha, cova. ¨ subtera kavo panela. || liaj okuloj preskaŭ elŝoviĝis el siaj kavoj seus
olhos quase saltaram das órbitas.
kavao 1 (tb. ebriiga pipero) (bot.: arbusto
dioico da família das piperáceas, Piper methysticum) ava, cavacava. 2 (cul.:
bebida preparada com as raízes desse arbusto) ava. kavaujo (bot.) =
kavao (‘arbusto’). kavaopiprujo (bot.) =
kavao (‘arbusto’).
kavakinjo* (tb. gitareto) (mús.: pequeno instrumento
de quatro cordas, de origem portuguesa e de larga difusão no Brasil) cavaquinho.
kavalerio (mil.: tropa composta por
soldatos a cavalo) cavalaria. kavaleriano (mil.: membro da cavalaria) cavalariano,
cavaleiro. ¨ malpeza kavalerio (mil.) cavalaria pesada. peza kavalario (mil.)
cavalaria ligeira.
kavaliero (mil.:
terrapleno alto para os combatentes poderem manobrar no alto da trincheira) cavaleiro
de trincheira.
kavaliro 1 (membro da ordem da
cavalaria) cavaleiro. 2 cavaleiro,
paladino. 3 (lud.: peça do jogo de xadrez) cavalo. 4 (título de nobreza de grau
hierarquicamente inferior ao de barão ou de baronete) cavaleiro. kavalira de cavalaria, de cavaleiro. kavaliri (i.) proceder
como cavaleiro. kavaliraĵo 1 ato cavaleiresco, cavaleirismo. 2 ordem de cavaleiro,
condecoração de cavaleiro. kavaliraro (o conjunto dos cavaleiros) cavalaria. kavalireco 1 (qualidade
ou estado de cavaleiro) cavalaria. 2 cavaleirismo. kavalirigi armar cavaleiro. ¨ la Kavaliro de la Trista
Mieno (lit.: alcunha de Dom Quixote) o
Cavaleiro da Triste Figura. migranta kavaliro cavaleiro andante. vaganta
kavaliro cavaleiro andante.
kavalkado (rancho de pessoas a cavalo)
cavalgada, cavalgata.
kavatino (mús.) cavatina.
Kavejro
(geogr.:
lagoa do estado de Santa Catarina) Caveira.
kaverno 1 caverna, furna, lapa,
cafua, grota, gruta, espeluncsa. 2 (tb. anfrakto) anfractuosidade. kaverna 1 cavernoso.
2 (tb. anfrakta) anfractuoso.
kavernaĉo (tb. fikaverno) antro, espelunca. kaverneca cavernoso. kaverneta 1 cavernoso.
2 anfractuoso. kaverneto 1 pequena
caverna. 2 (tb. anfrakto) anfractuosidade. kavernetplena anfractuoso. kavernolĝa (que
habita em caverna) cavernícola. kavernulo (tb.
troglodito, kavernohomo, kavernoloĝanto) troglodita,
homem
pré-histórico, homem das cavernas, habitante das cavernas. fikaverno antro.
kavio (zool.: designação
comum aos pequenos roedores sul-americanos do gênero Cavia) preá. Vd. kobajo.
kaviaro (cul.: ova de esturjão, ou de suas espécies, levemente salgada ou
marinada) caviar. kaviara de
caviar: kaviara sandviĉo sanduíche de caviar. salmokaviaro (tb.
ruĝa kaviaro) (cul.) ova de salmão.
“ikura”. ¨ nigra kaviaro
(cul.) = kaviaro. ruĝa kaviaro (cul.) = salmokaviaro.
kazo (gram.: nas línguas de
declinação, cada uma das diferentes formas de uma palavra flexionável que
indicam a função sintática da palavra na frase) caso.
Kazablanko (geogr.: cid. do Marrocos) Casablanca. kazablanka
(relativo a Casablanca) casablanquense.
kazablankano
(o natural ou habitante de Casablanca) casablanquense.
Kaza-Branko (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Casa Branca. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kaza-branka (relativo ao mun. Kaza-Branko SP ou aos seus naturais ou habitantes) casa-branquense: la kaza-branka kulturo estas riĉa a cultura casa-branquense é
rica. kaza-brankano
(o natural ou habitante do mun. Kaza-Branko SP) casa-branquense: la kaza-brankanoj
estas feliĉaj
os casa-branquenses são felizes.
kazaĥo (indivíduo
dos cazaques, povo turcomano da Ásia Central) cazaque, cazaquistanês. kazaĥa (relativo aos cazaques) cazaque,
cazaquistanês. kazaĥia (relativo ao Cazaquistão) cazaque,
cazaquistanês. Kazaĥio (tb. Kazaĥujo) (geogr.: país da Ásia
central; cap.: Astano) Cazaquistão.
kazako 1 (vest.: antiga peça de vestuário com mangas largas e
ajustada na cintura) casaco. 2 (vest.:
espécie de blusa feminina) casaco. 3 (vest.:
blusa colorida de jóquei) casaco.
Kazano (geogr.:
cid. e cap. do Tatarstão, república da Rússia) Kazan.
Kaza-Novo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Casa Nova. Vd.
Baio (‘estado’). kaza-nova (relativo ao mun. Kaza-Novo BA ou aos seus naturais ou habitantes) casa-novense: la kaza-nova kulturo estas riĉa a cultura casa-novense é
rica. kaza-novano
(o natural ou habitante do mun. Kaza-Novo BA) casa-novense: la kaza-novanoj
estas feliĉaj
os casa-novenses são felizes.
kazeo 1 leite coalhado. 2 ricota.
3 coalhada.
4 queijo fresco. kazeeca (tb. kazea) coalhado, coagulado. kazeeco (estado)
coagulação.
kazeigi coagular,
coalhar. kazeigaĵo (tb. kazeigilo) coalho, fermento. kazeiĝi coagular,
coagular-se,
coalhar, coalhar-se. sojkazeo
(cul.) “tofu”. ¨ kazeigita
lakto (cul.) = kazeo.
kazeino (quím.: princípio alcalino
extraído do leite e de certas plantas) caseína.
kazemato (subterrâneo abobadado nas
fortificações) casamata.
kazerno (mil.) caserna,
quartel. kazernmastro (mil.) quartel-mestre. enkazernigi (mil.) aquartelar. enkazerniĝi (mil.) aquartelar-se.
Kazimiro (pren.masc.)
Casimiro.
Kazimiro-de-Abreŭo (geogr.:
mun. do estado do Rio de Janeiro) Casimiro de Abreu. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kazimiro-de-abreŭa (relativo ao mun. Kazimiro-de-Abreŭo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) casimirense: la kazimiro-de-abreŭa kulturo estas riĉa a cultura casimirense é
rica. kazimiro-de-abreŭano
(o natural ou habitante do mun. Kazimiro-de-Abreŭo RJ) casimirense: la kazimiro-de-abreŭanoj estas feliĉaj os casimirenses são felizes.
kazino (casa de diversões, com
jogos de azar etc.) cassino, “casino”.
kazuo (rel.: dificuldade ou
discussão em torno do que a moral religiosa permite ou condena em face de
determinado problema) caso de consciência. kazuismo (submissão
total a ideias, sistemas de pensamento, doutrinas e princípios de toda espécie)
casuísmo. kazuisto (rel.: indivíduo que se
dedica a resolver casos de consciência pelas regras da religião e da razão) casuísta. kazuistiko (rel.: estudo dos casos de consciência)casuística.
kazuaro (zool.: designação comum às aves do gênero Casuarius, da família dos
casuariídeos) casuar.
kazublo (rel.:
vestimenta sacerdotal que se põe sobre a alva e a estola) casula, planeta.
kB (inf.)
símb. de kilobajto (‘mil “bytes”’).
KB (inf.)
símb. de kilobajto (‘1.024 “bytes”’).
Kbajt (inf.) símb. de kilobajto (‘1.024 “bytes”’).
k.c. abrev. de kaj ceteraj.
kc 1 (fís.) símb. de kilociklo.
kc 2 abrev. de kaj ceteraj.
kcal (fís.) símb. de kilokalorio.
kcs (fís.) símb. de kilociklo
en sekundo.
KD (inf.) sigl. de 1 kompakta disko. 2 muzika
kompakta disko. ¨ muzika KD (mús.) = muzika lumdisko.
k-do abrev. de kamarado.
KdP abrev. de Kongreso de la Popoloj.
ke conj. que.
¨ mi
dankas vin, ke agradeço-lhe
por: mi dankas vin, ke
vi telefonis agradeço-lhe
por telefonar. pardonu min, ke desculpe-me se. (por) ke ...u para que... tiamaniere, ke de modo que. tiel ..., ke tanto (ou tanto) ... que.
keo (zool.:
ave da família dos psitacídeos, Nestor notabilis) papagaio-da-nova-zelândia,
kea, queia.
KEA sigl. de Kanada
Esperanto-Asocio.
Kebeko (geogr.: cid. do
Canadá, cap. da província de Quebec) Quebec. Kebekio (geogr.: província do
Canadá; cap.: Kebeko) província de Quebec.
kebraĉo (madeira dura de
árvores de vários gêneros e espécies da América do Sul) quebracho. kebraĉarbo (bot.: designação comum a
várias plantas de diferentes gêneros e espécies, de madeira muito dura, nativas
da América do Sul) quebracho. ¨ blanka kebraĉo (bot.: árvore da família das apocináceas, Aspidosperma
tomentosum) pau-pereira-do-campo. ruĝa kebraĉo 1 (bot.: designação comum a
várias árvores do gênero Schinopsis, da família das anacardiáceas) quebracho,
quebracho-vermelho. 2 (bot.: árvore da família das anacardiáceas, Schinopsis
quebracho-colorado) quebracho, quebracho-vermelho.
Kebrangulo (geogr.: mun. do estado de
Alagoas) Quebrangulo.
Vd. Alagoo (‘estado’). kebrangula (relativo ao mun. de Kebrangulo AL ou aos seus naturais ou
habitantes) quebrangulense.
kebrangulano (o natural ou habitante do
mun. de Kebrangulo AL) quebrangulense.
Kebranzolo
(geogr.:
rio do estado de Minas Gerais, próximo à cid. de Araguari) Quebra-Anzol.
kecalo 1 (zool.) = kvecalo. 2 (econ.) = kvecalo.
keĉapo (tb. keĉupo, tomatosaŭco)
(cul.: molho de tomate temperado com vinagre e outros condimentos, de sabor
levemente adocicado) “ketchup”.
keĉuo (indivíduo dos quíchuas,
povo indígena sul-americano, cujos governantes eram os incas) quíchua. Vd. inkao. keĉua (relativo aos quíchuas) quíchua. ¨ keĉua lingvo (ling.:
língua dos quíchuas) quíchua.
keĉupo (cul.) = keĉapo.
Kedas-do-Igvasuo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Quedas do Iguaçu. Vd. Paranao (‘estado’). kedas-do-igvasua (relativo ao mun. Kedas-do-Igvasuo PR ou aos seus naturais ou habitantes) quedas-iguaçuense, quedense:
la kedas-do-igvasua kulturo estas riĉa a cultura quedas-iguaçuense
(ou quedense) é rica. kedas-do-igvasuano
(o natural ou habitante do mun. Kedas-do-Igvasuo PR) quedas-iguaçuense,
quedense: la kedas-do-igvasuanoj estas feliĉaj os quedas-iguaçuenses (ou quedenses) são felizes.
kedivo (título
do vice-rei do Egito, quando este país era tributária da Turquia) quediva.
kefal- el.comp. (significa “cabeça”) = cefal-.
kefiro (cul.: bebida
fermentada de origem caucasiana, espécie de coalhada de leite de ovelha ou de
cabra, de sabor agridoce, usado como alimento) quefir, “kefir”.
keglo 1 (desp.: pequeno pau
usado como alvo em certos jogos como a malha) paulito, pau de jogo-da-bola,
fito. 2 (desp.: objeto de madeira em forma
de garrafa usada no boliche) pino, baliza. keglaro (desp.: conjunto das balizas e
da bola utilizadas no jogo-da-bola ou no boliche) equipamento
de jogo-da-bola, equipamento de boliche. kegloludo 1 (desp.: jogo em que se fazem rolar
bolas de madeira a fim de derrubar certo número de paus postos em pé) jogo-da-bola. 2 (desp.:
jogo que consiste em atirar uma bola de madeira ou de outro material pesado por
uma pista estreita, visando a derrubar um conjunto de balizas de madeira com
feitio de garrafas) boliche. ¨ ĵetdiska kegloludo (desp.:
jogo que consiste em lançar-se rente ao chão chapas ou discos metálicos a fim
de derrubar pequenas estacas colocadas a uma distância convencionada) malha, chinquilho..
KEI sigl. de Konsilantaro
de Ekonomia Interhelpo.
keiranto (bot.: designação comum a algumas
plantas dos gêneros Cheiranthus e Matthiola, da família das crucíferas) goivo, queiranto.
kejlo 1 (peça de madeira ou de
metal, para segurar ou juntar madeiras ou chapas ou para tapar um orifício) chaveta,
cavilha, pino, bucha, tarugo. 2 (tb. agordokejlo) (mús.: peça de madeira ou
de metal de certos instrumentos musicais, destinada a retesar-lhes as cordas) cravelha. kejli (tr.) cavilhar.
Kejmado 1
(geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Queimados. Vd. Rio-de-Ĵanejro
(‘estado’). kejmada (relativo ao mun. Kejmado RJ ou aos
seus naturais ou habitantes) queimadense: la kejmada kulturo estas riĉa a cultura queimadense é
rica. kejmadano
(o natural ou habitante do mun. Kejmado RJ) queimadense: la kejmadanoj
estas feliĉaj
os queimadenses são felizes.
Kejmado 2
(geogr.: mun. do estado da Paraíba) Queimadas. Vd. Paraibo (‘estado’).
kejmada (relativo ao mun. Kejmado PB ou aos
seus naturais ou habitantes) queimadense: la kejmada kulturo estas riĉa a cultura queimadense é
rica. kejmadano
(o natural ou habitante do mun. Kejmado PB) queimadense: la kejmadanoj
estas feliĉaj
os queimadenses são felizes.
kekso (tb. biskvito) (cul.) biscoito, bolacha.
kelo (arq.: compartimento da casa, geralmente subterrâneo, onde se guardam
vinho, azeite ou gêneros alimentícios) adega, frasqueira, garrafeira,
despensa, porão. kelaro conjunto de adegas sob uma construção. kelisto despenseiro. enkeligi adegar, guardar em adega.
ŝipkelo (tb.
ŝipa
kelo) 1 (mar.) = holdo. 2 paiol. vinkelo (compartimento
subterrâneo destinado à conservação de vinho) adega. || malfermita kelo tentas al ŝtelo (prov.) a ocasião faz o ladrão.
KELI sigl. de Kristana
Esperanto-Ligo
Internacia.
kelidonio (tb. verukherbo) 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Chelidonium, da
família das papaveráceas, com uma espécie apenas) quelidônio.
2 (bot.: erva da família das papaveráceas, Chelidonium
majus) quelidônio, celidônia, ceruda, erva-andorinha,
erva-das-verrugas, quelidônia, seruda.
kelka algum, um pouco (quantidade
não determinada). kelkaj alguns,
um pequeno número de, vários, certo número de, uns poucos, diversos. kelkafoje (tb.
kelkfoje) às vezes, algumas vezes. kelkatempa (tb.
kelktempa) temporário, provisório. ¨ kelke da = kelkaj. dekkelke da (tb. dek kaj kelkaj) pouco mais de dez: en la urbo estas dekkelke da esperantistoj na cidade há pouco mais de dez esperantistas. Obs.:
de forma semelhante diz-se dudekkelke da, dudekkelkaj (vinte e poucos), milkelke da (mil
e poucos) etc. Vd. kelkdek, kelkcent, kelkmil. post kelka tempo dentro em pouco. tridekkelkjara homo uma pessoa de uns trinta e
tantos anos.
kelnero (empregado de bar,
restaurante etc. que serve os clientes) garçom, “garçon”, criado de
mesa, moço, copeiro, empregado de
mesa. kelnerhelpanto (tb. kelnerhelpisto) ajudante
de garçom, cumim. kelnerino (empregada de bar, restaurante etc. que serve
os clientes) garçonete,
“garçonette”, criada de mesa, moça, empregada de mesa. ĉefkelnero garçom-chefe,
chefe dos garçons.
keloido (med.: cicatriz cutânea
hipertrofiada) queloide.
kelonio (tb. ĥelonio) (zool.: tartaruga
marinha da família dos queloniídeos, Chelonia
mydas) tartaruga-verde.
kelotomio (cir.: operação cirúrgica
que consiste em desapertar a hérnia) celotomia.
kelto (indivíduo dos celtas) celta. Vd. gaelo. kelta (relativo aos celtas) celta,
céltico. keltoj (hist.:
povos que se distribuíram pela Europa ocidental no primeiro e segundo milênios
a.C.) celtas. keltibero (indivíduo dos celtiberos,
povo resultante da fusão dos celtas com os iberos) celtibero. Keltio (hist.) = Keltujo. Keltujo (tb. Keltio) (hist.: parte da Gália antiga, entre o Sena e o
Garona) Céltica.
Keluzo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Queluz. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). keluza (relativo ao mun. de Keluzo SP ou aos seus naturais ou
habitantes)
queluzense. keluzano (o natural ou habitante do
mun. de Keluzo SP) queluzense.
Keluzito (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Queluzito. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). keluzita (relativo ao mun. de Keluzito MG ou aos
seus naturais ou habitantes) queluzitano, queluzitense. keluzitano (o natural ou habitante do mun. de Keluzito MG) queluzitano, queluzitense.
kelvino (fís., metr.: unidade de
medida de temperatura no SI; símb.: K) kelvin.
Kembriĝo (geogr.: cid. da Inglaterra) Cambridge.
kemio (tb. ĥemio) (quím.: ciência que estuda a composição das substâncias, suas propriedades
e transformações) química. kemia (relativo à química) químico. kemiaĵo produto químico, química. kemiisto (especialista
em química) químico.
elektrokemia eletroquímico.
elektrokemio (fisquím.) eletroquímica. fotokemio (fisquím.) fotoquímica.
kosmokemio (quím., cosm.) cosmoquímica.
sunkemio (quím., astr.: química do Sol) química
do Sol, helioquímica. ¨ koloida kemio (quím.) química coloidal. minerala kemio (tb.
neorganika kemio) (quím.) química mineral,
química inorgânica. neorganika kemio (tb. minerala kemio) (quím.) química
inorgânica, química mineral. organika kemio (quím.) química orgânica.
keno madeira resinosa: kena torĉo tocha de madeira resinosa.
Kenigsbergo (geogr.,
hist.: antigo nome de Kaliningrado, na Rússia) Königsberg, Conisberga. ¨ problemo de la sep pontoj en Kenigsbergo (mat.) problema das sete pontes de Königsberg.
Kenjo (geogr.: país da África; cap.: Najrobio; símb.autom.: EAK) Quênia.
Kenja Monto (geogr.:
ponto culminante do Quênia) monte Quênia.
kenopodio 1 (tb. anserpiedo) (bot.: designação comum às plantas do
gênero Chenopodium) quenopódio. 2 (bot.: erva cosmopolita da
família das quenopodiáceas, Chenopodium ambrosioides) erva-de-santa-maria,
anserina. kenopodiacoj (bot.: família da ordem das cariofilales) quenopodiáceas. fragkenopodio (tb.
blito)
(bot.: certa espécie de quenopódio, Chenopodium
capitatum) armolão. ¨ Perua kenopodio (bot.) = kvinoo (Chenopodium quinoa).
kenotrono (fís.:
tubo eletrônico que serve de válvula) quenotron..
kenozoiko (geol.)
Cenozoico.
Kentukio (geogr.:
um dos Estados dos EUA; cap.: “Frankfort”) Kentucky.
Keopso (faraó
da 4.ª dinastia, c.2.600 a.C.) Quéops. ¨ piramido de Keopso pirâmide de Quéops.
kepo (vest.) quepe.
kepro (têxt.:
certo tipo de tecido, com estrias em diagonal) sarja, tecido com ligamento
sarja.
KER sigl.
de Komuna Eŭropa
Referenckadro por lingvoj.
kero (naipe do baralho) copas.
kera de
copas: kera reĝino dama de copas; kera
aso ás de
copas; kera oko oito de copas. keroforma em forma de coração, cordiforme.
Keralo (geogr.: um dos Estados
da Índia) Kerala.
Keralao (geogr.) = Keralo.
kerato el.comp. (significa “corno”,
“ponta”, “córnea”) cerat-. keratino (anat.: substância que se
encontra nas unhas, nos cornos etc.) ceratina, queratina. keratito (med.: inflamação da córnea) ceratite.
keratokonuso (med.:
deformação da córnea) ceratocone. keratolizo (processo
de desintegrar ou dissolver queratina) ceratólise. keratozo (med.: dermatose, caracterizada
por hipertrofia da camada epidérmica) ceratose.
kereruo (zool.) = violdorsa kolombo.
Kergelenoj
(geogr.: arquipélago francês no Sul do oceano Índico) ilhas Kerguelen.
kerkedulo (zool.) = marĉanaso (Anas querquedula).
kermeso 1 (feira paroquial) quermesse.
2 (bazar com leilão de prendas, ao ar livre) quermesse. 3 parque
de diversões.
kerno 1 cerne (de madeira), caroço
(de fruta), âmago, núcleo. 2 (fon.: num ditongo ou num tritongo, a vogal sobre a qual se apoiam as semivogais)
base.
kerna (fig.) essencial. kerneca substancial, vigoroso,
enérgico, drástico. kerneto pevide, semente. kernofrukto fruta de caroço.
Keroneo (geogr.:
cid. da Beócia, na Grécia) Queroneia.
keroseno (derivado do petróleo, usado
frequentemente como solvente, combustível na aviação, em fogareiros, lampiões
etc.) querosene.
kerubo 1 (ser sobrenatural, em
forma de touro de asas e cabeça humana) querubim. 2 (anjo do segundo coro
celeste, representado em pintura e escultura por uma cabeça de criança com asas)
querubim. 3 (fig.: criança encantadora) querubim.
KES sigl. de Kvakera
Esperantista
Societo.
kesto caixa, mala, arca, baú,
cofre. kestego caixa grande, caixão. kesteto caixa
pequena, caixa,
caixinha. abelkesto (tb.
abelujo) (forma moderna de colmeia,
com quadros móveis verticalmente) colmeia.
elkestigi desencaixotar,
desemalar. enkestigi encaixotar,
emalar. enkestigisto encaixotador. latkesto caixa de ripas. leterkesto (tipo
de receptáculo, localizado geralmente nas entradas dos edifícios, casas etc.,
onde o carteiro deposita a correspondência destinada àquele endereço) correio, caixa de correio. Vd. poŝtkesto, poŝtfako. monkesto caixa, caixa-forte, cofre,
burra. montrokesto caixa guarnecida de vidro para expor objetos. poŝtkesto 1 (caixa em lugar público onde se deposita correspondência a ser
recolhida pelo correio) caixa de coleta, caixa de coleta postal, marco postal. Vd. leterkesto, poŝtfako. 2 (tb. poŝtfako) (caixa ou
nicho, privativos, frequentemente alugados, fechados a chave e numerados,
encontrados em agências de correio, onde é depositada a correspondência do
locatário) caixa
postal, apartado. sablokesto caixa de areia: la
katidoj ludas en la sablokesto os gatinhos brincam na caixa
de areia. sidkesto caixa que se encontra debaixo do assento de um
veículo. skeletkesto (caixa de
ripas pregadas a espaços regulares) engradado. ŝrankokesto caixa comprida e baixa, usada como móvel. e para
guardar objetos. tipkesto (tip.) caixa de tipos. tirkesto gaveta. tirkestaro cômoda, gaveteiro. ¨ kesto de (la) atesto (tb. sankta kesto) (bíbl.) arca santa, arca da aliança.
nigra kesto (aer.: aparelhagem que grava dados sobre o funcionamento de uma
aeronave, seus sistemas e as conversas seus entre tripulantes e órgãos de
controle de voo) caixa-preta.
kestrelo (zool.)
= turfalko.
keto 1 1 (biol.: pelos
compridos e ásperos de alguns animais) sedas, cerda. 2 (biol.: designação comum a diversos tipos de
estruturas setiformes existentes em variadas partes do corpo dos artrópodes e
dos anelídeos) cerda.
keto 2 el.comp. (quím.: significa cetona) ceto-. Vd. ketono.
keteno (quím.:
gás muito reativo, especialmente usado como agente de acetilação em síntese
orgânica; fórm.: C2H2O) ceteno.
ketono (quím.:
classe de compostos orgânicos que contém o grupamento carbonila (CO) ligado a
dois átomos de carbono) cetona.
ketozo (quím.:
qualquer carboidrato que é uma cetona, como, p. ex., a frutose) cetose.
kg símb. de kilogramo.
kg/h símb. de kilogramo en horo.
kg/l símb. de kilogramo per litro.
kg/m3 símb. de kilogramo
per kuba metro.
kg/s símb. de kilogramo en sekundo.
kHz símb. de kiloherco.
Ki (metr.)
símb. de kibi/.
kia (ki/a) = kia. Vd. PMEG § 13.2.
kio (ki/o) = kio. Vd. PMEG § 13.2.
kia paltab.
(pl.: kiaj) (PMEG § 13.1, § 15.3: palavra da tabela, usada como
interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de qualidade, tipo,
espécie) 1 que, que tipo de, que
espécie de, qual, quais:
kian libron vi aĉetis, ĉu novan
aŭ malnovan? que
tipo de livro você comprou, novo ou velho? kiajn librojn vi aĉetis, ĉu novajn
aŭ malnovajn?
que tipos de livros você comprou, novos ou velhos? kiaj libroj plaĉas al vi? que tipos de livro lhe
agradam? ŝi
havas tian belecon, kian vi neniam vidis ela tem uma beleza tal qual
você nunca viu. kia ĝoja festo! que festa alegre! kiaj
belaj okuloj!
que olhos bonitos! kia naivulo mi estis! que ingênuo que fui! 2 como: mi
ne scias, ĉu ŝi estas bela aŭ malbela, kia ŝi estas? não sei se ela é bela ou feia, como ela é? kia estas tiu libro, ĉu nova aŭ malnova? como é esse livro, é novo
ou velho? kiaj estas tiuj libroj, ĉu novaj aŭ malnovaj? como são esses livros, são
novos ou velhos? ¨ kia ajn qualquer tipo que seja,
qualquer que: kia ajn penso povus resti
ĉe vi, li neis kaj tio devas sufiĉi qualquer tipo de pensamento que pudesse ficar em você, ele negava e
isso deve bastar. li rebatis ĉiujn argumentojn, de kia ajn flanko ili venis ele rebatia todos os argumentos, de qualquer lado
que eles viessem. || kia anĝelo! que anjo!. kia patro, tia filo (dito) tal
pai, tal filho.
kial paltab. (PMEG § 13.1, § 14.3.1:
palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de
causa ou motivo) 1 por que, por que motivo, por
que motivos, por qual motivo, por quais motivos, por que causa, por que causas,
porque, pelo qual, pela qual, pelos quais, pelas quais: kial vi ne venis hieraŭ? por que você não veio
ontem? la
hieraŭa pluvo estas la motivo, kial ŝi venis hodiaŭ a chuva de ontem é o motivo
pelo qual ela veio hoje. 2 porque. kialo motivo,
causa, razão, (o) porquê. kialigi motivar, expor os motivos.
|| doni al iu evitkialojn responder
a alguém com evasivas; dar desculpas a alguém.
kiam paltab. (PMEG § 13.1, § 14.2.1:
palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de
tempo, vez (ocasião, condição)) 1 quando, em que tempo, ao
tempo que, no tempo em que, em que: kiam vi naskiĝis? quando você nasceu? kiam komenciĝos la kurso? quando começará o curso? en la tago, kiam ŝi naskiĝis, pluvis no dia em que ela nasceu, chovia. 2 que hora, que horas: kiam vi devos enlitiĝi? que hora você tem de ir para a cama? ¨ kiam ajn não
importa quando,
quando quer que: venu, kiam ajn vi deziros venha quando quer que você desejar. ĉiam, kiam sempre que. de kiam desde
quando. en la tago, kiam no
dia em que. post kiam depois
que.
kiango (zool.:
jumento selvagem da Ásia, Equus kiang) “kiang”.
kiasmo 1 (ret.: disposição
cruzada da ordem das partes simétricas de duas frases, de modo que formem uma
antítese ou um paralelo) quiasmo.
2 (anat.: cruzamento em forma de X) quiasma. 3 (biol.:
estrutura em forma de cruz, formada pela superposição de cromátides de
cromossomos homólogos, durante a meiose relacionada com o processo de
permutação) quiasma. ¨ opta kiasmo (anat.: cruzamento de nervos
ópticos sobre o esfenoide) quiasma óptico.
KiB (metr.)
símb. de kibibajto.
Kibajt (metr.)
símb. de kibibajto.
kibernetiko (tb. cibernetiko) (ciência que tem por
objeto o estudo comparativo dos sistemas e mecanismos de controle automático,
regulação e comunicação nos seres vivos e nas máquinas) cibernética.
kibi/ pref.
(metr.: segundo
a IEC, equivale ao multiplicador 210 (= 1.024; símb.: Ki) kibi-: kibibajto (= 1.024 bajtoj;
símb.: KiB, Kibajt)
kibibyte (KiB).
kibico (intruso
incômodo que, p.ex., observa cartas por detrás dos jogadores e dá conselhos não
solicitados) sapo, peru, mirão.
kiblo (ponto
do espaço para o qual os fiéis se voltam ao orar) “qibla”. ¨ bahaa kiblo (rel.: ponto do espaço que mostra a direção de
Bahji, localidade perto de Acre, em Israel) “qibla” bahá’í (ou
bahaísta). islama kiblo (rel.:
ponto do espaço que mostra a direção de Meca) “qibla”
islâmico.
kibuco (fazenda
coletiva, em Israel) “kibutz”.
kiĉo (objeto ou manifestação
de teor supostamente artístico, mas sem o ser) “kitsch”.
Kidrono (geogr.,
bíbl.: torrente da Judeia, célebra na Bíblia, e que separa Jerusalém do monte
das Oliveiras e deságua no mar Morto) Cédron. Kidrona Valo (geogr.)
vale do Cédron.
kie paltab. (PMEG § 13.1, § 14.1.1:
palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de
lugar) 1
onde, em
que lugar, o lugar em que: kie estas via libro? onde está o seu (ou o teu) livro?
kie estas viaj libroj? onde estão os seus (ou os teus) livros?
mi ne scias, kie mi lasis miajn okulvitrojn não sei onde deixei os meus
óculos. en la
urbo, kie mi naskiĝis, vivas ducent mil
homoj na cidade
onde (ou em que) nasci vivem duzentas mil pessoas. 2 cadê, que é de, quede, quedê, onde está, onde estão: kie estas la infanoj? cadê as crianças? kien aonde,
para onde: kien vi iros en via libertempo? aonde você irá nas suas
férias? ¨ kie ajn não
importa o lugar, onde quer que seja: kie
ajn
vi estos, mia penso estos ĉe vi onde quer que você esteja, meu pensamento estará com
você. kien ajn não
importa para que lugar, aonde quer que seja: kien
ajn vi iros, mi akompanos vin aonde quer quer você vá, eu o acompanharei. kien
ajn mi min turnis, ĉie estis akvo para onde quer que eu me virasse, por toda a parte
havia água. de kie donde,
de onde, (a partir de onde). el kie donde,
de onde (de dentro de onde). ĝis kie até
onde, até aonde. || kien ajn mi iros,
mi estos feliĉa aonde quer que eu vá, serei feliz.
kiel paltab. (PMEG § 13.1, § 14.3.2:
palavra da tabela, usada como interrogativo. relativo e exclamativo com o
significado de modo, maneira, grau) como, de que modo, de que maneira, qual, na
qualidade de, quanto, quão, que: kiel vi fartas? como vai você?, como está
passando? faru
tiel, kiel plaĉas al vi faça como lhe agradar. kiel malgaja mi fariĝis! quão triste eu me tornei! kiel bele ili dancadas! como eles dançam bonito! ha, kiel
bele! ah! como
é belo! (tb. ah! que beleza!). kiel!? ne povas esti! como!? não pode ser! kiela que,
qual. kiele como, de que modo. ¨ kiel ajn de
qualquer modo, como quer que seja, por mais que, de qualquer maneira que seja, seja lá
como for: kiel ajn tio estis, ĉi tiu insekto
savis nian vivon fosse
como fosse, este inseto nos salvou a vida. kiel ajn malmulte por pouco que seja. kiel
ankaŭ bem como: mi, kiel ankaŭ mia
koramikino, parolas Esperanton eu, bem como minha
namorada, falamos Esperanto. kiel eble plej o mais possível. same kiel assim
como, bem como. || kiel? Como?
kies paltab.
(PMEG § 13.1, § 15.4: palavra da tabela, usada como
interrogativo e relativo com o significado de possuidor (sujeito latente, objeto
latente)) de quem, de que, do qual, dos quais, da qual, das quais, cujo,
cujos, cuja, cujas:
kies filino vi estas? de quem você é filha? ni salutu la landon, kies gastoj ni estas saudemos o país de que (ou do qual) somos
hóspedes. la virino,
kies voĉon vi aŭdis, estas mia
kuzino a mulher
cuja voz você ouviu é minha prima. la junulino, kies gepatroj loĝas en San-Paŭlo,
vojaĝis hieraŭ a jovem cujos pais moram em São Paulo viajou ontem. Obs.: na
interrogação ou exclamação, o kies
se refere a
pessoa: kies tiu libro estas? — De Maria de quem é esse livro? — Da
Maria. ¨ kies ajn de
quem quer que seja.
Kievo (geogr.:
cap. da Ucrânia) Kiev.
Kigalio (geogr.: cap. de Ruanda) Kigali.
kiĥota quixotesco, exagerado, ridículo.
Kiĵingo (geogr.: mun. do estado da
Bahia) Quijingue.
Vd. Baio
(‘estado’). kiĵinga (relativo ao mun. Kiĵingo BA ou aos
seus naturais ou habitantes) quijinguense: la kiĵinga kulturo estas riĉa a cultura quijinguense é
rica. kiĵingano
(o natural ou habitante do mun. Kiĵingo BA) quijinguense: la kiĵinganoj
estas feliĉaj
os quijinguenses são felizes.
kiki (i.)
= ŝoti.
kikaro (bíbl.)
= talanto.
kikero 1 (bot.:
designação comum às plantas do gênero Cicer, da família das
leguminosas) cícer. 2 (tb. ordinara kikero, korna kikero) (bot.: planta anual da família das
leguminosas, Cicer arietinum) grão-de-bico, chícharo, chícharo-miúdo, ervanço,
grão-de-cavalo, gravanceira, gravanço. 3 (tb.
kikersemo)
(cul.: semente dessa planta, usado na alimentação) grão-de-bico.
kikeriko = kokeriko.
Kikiharo (geogr.)
= Ĉjiĉjiharo.
kilo (mar.: peça de madeira ou
metal que se estende da proa à popa do navio, e sobre a qual se armam as outras
peças) quilha: la
kilo
estas kvazaŭ la spino de la ŝipo a quilha é por assim dizer a coluna vertebral do
navio. antaŭkilo (mar.) = steveno. postkilo (mar.) cadaste.
kilajo (bot.: designação comum às
plantas do gênero Quillaja, da família das rosáceas) quilaia,
timboúva.
Kilimanĝaro (geogr.: maciço vulcânico da Tanzânia, na África) Kilimanjaro
kilo/ pref. (equivale a 103,
mil; símb.: k) quilo-
(k): kilogramo
(kg) quilograma.
Kilombo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Quilombo. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kilomba (relativo ao mun. de Kilombo SC ou aos seus naturais ou
habitantes)
quilombense. kilombano (o natural ou habitante do
mun. de Kilombo SC) quilombense.
kilometro (metr.: mil metros) quilômetro. ¨
traveturitaj kilometroj (falando-se de veículos, quantidade de quilômetros rodados) quilometragem. Vd. traveturita distanco.
kilsono (mar., aer.) sobrequilha,
carlinga.
kilto (vest.: saia masculina escocesa) “kilt”.
kimo (bot.)
= cumo.
Kimberley (geogr.: cid. e cap. da província Cabo Setentrional,
na África do Sul) Kimberley. Vd. Norda Kablando.
kimbunda lingvo (ling.: língua da família banta,
falada em Angola) quimbundo.
kimero = ĥimero.
kimono (vest.: veste nacional
japonesa para homens e mulheres, usada também no ocidente) quimono, quimão.
kimro (o natural ou habitante do
País de Gales) galês. kimra (relativo ao País de
Gales ou aos seus naturais ou habitantes) galês. Kimrio (tb. Kimrujo) (geogr.: região do Oeste da Grã-Bretanha; cap.: Kardifo) País de Gales. kimrino (mulher natural ou habitante do País de Gales) galesa. ¨ kimra lingvo (ling.: língua celta
falada no País de Gales) galês.
princo de Kimrujo (título que toma, na Inglaterra, o primogênito do
rei, desde 1301) príncipe de Gales.
kino 1 cinema, arte cinematográfica, cinematografia. kinejo (local
onde se apresentam filmes) cinema, cine. kinejaro (conjunto de cinemas) multiplex*.
kinoklubo (associação que reúne apreciadores de cinema
para fins de estudo e debates e para exibição de filmes selecionados) cineclube.
kinostelo 1 (cine.: atriz talentosa e eminente a quem
incumbe o principal papel de um filme) estrela, estrela de
cinema. 2 (cine.: ator talentoso e
eminente a quem incumbe o principal papel de um filme) astro,
astro de cinema. parkokinejo (cinema,
geralmente ao ar livre, em que o usuário assiste ao filme dentro do próprio
carro) “drive-in”.
kino 2 (bot.) = kinkono.
kino 3 (econ.: moeda de Papua Nova
Guiné; = 100 toeoj) kina.
kinazo (quím.: qualquer enzima
que catalise uma reação de fosforilação) cínase, cinase.
kinematiko (fís.: ramo da mecânica
que estuda os movimentos de corpos ou partículas, sem referência a massas ou
forças) cinemática, foronomia, mecânica racional. kinematika cinemático.
kinematografo (aparelho capaz de
reproduzir numa tela o movimento, por meio de uma sequência de fotografias) cinematógrafo,
cinema. kinematografa (relativo ao cinematógrafo) cinematográfico. kinematografi (tr.) (registrar por meio de
cinematógrafo) cinematografar, filmar. kinematografia (relativo à cinematografia) cinematográfico. kinematografio (arte de fazer e projetar
filmes cinematográficos) cinematografia.
kinestezo (fisl.:
sentido da percepção de movimento, peso, resistência e posição do corpo,
provocado por estímulos do próprio organismo) cinestesia.
kineta (fís.: que diz respeito ao
movimento) cinético: kineta energio energia cinética. kinetika (relativo
à cinética) cinético.
kinetiko (fís.: ramo da física que trata da ação das
forças nas mudanças dos movimentos dos corpos) cinética.
Vd. kinematiko.
kinezo cinesia, movimento,
mobilidade. kinezismo (med.: autointoxicação pela fadiga) cinesimo.
kinezopatio (tb. veturmalsano) (med.: mal-estar sentido por quem viaja de
navio, avião ou mesmo transporte terrestre) cinesiopatia, enjoo,
enjoo de viagem. kinezoterapeŭto = kinezoterapiisto. kinezoterapio (med.: conjunto de tratamentos que atuam sobre o organismo
imprimindo-lhe uma mobilização ativa ou passiva) cinesioterapia,
cinesiatria. kinezoterapiisto (especialista em cinesioterapia) cinesioterapeuta.
hiperkinezo (med.: motilidade patologicamente excessiva) hipercinesia.
¨ stomaka
hiperkinezo (med.: movimento excessivo das paredes do estômago) hipercinesia estomacal.
Kingdaŭo (geogr.: cid. da China) Qingdao,
Ts’ing-Tao.
Kinghajo (geogr.:
província da China) Qinghai, Tsinghai.
Kingstaŭno (geogr.: cap. de São Vicente
e Granadinas) Kingstown. Vd. Sankta Vincento kaj Grenadinoj.
Kingstono (geogr.: cid. e cap. da
Jamaica) Kingston. Vd. Jamajko.
kinhidrono (quím.:
composto de quinona e hidroquinona) quinidrona.
kinĥono (bot.) = kinkono.
kinino (quím.: alcaloide extraído
da casca da quina) quinina, quinino. kinina (quím.: relativo à quinina) quinínico. kininakvo água tônica. Vd. toniko.
kininismo (med.: intoxicação devida ao uso da quinina) quinismo, quininismo. kininlikvoro licor de quinina.
kinkono (bot.: designação comum a
árvores e arbustos do gênero Cinchona, da família das rubiáceas) quina, cinchona, chinchona. kinkonino (quím.: alcaloide que se extrai da quina, juntamente com o quinino) cinchonina, chinchonina.
kinoida (quím.:
que se assemelha à quinona) quinoide, quinônico.
kinolo (quím.) quinol. Vd. hidrokinono.
kinolino (quím.:
substância usada em fármacos antimaláricos) quinoleína, quinolina.
kinono (quím.:
substância usada como agente oxidante, em fotografia, na fabricação de corantes
etc.) quinona. 2 (tb. benzokinono) quinona, benzoquinona.
Kinŝaso (geogr.: cap. da República
Democrática do Congo) Kinshasa.
k-ino abrev. de kamaradino.
kinosolo (farm.)
variedade de desinfetante.
kinuo (bot.:
planta da família das quenopodiáceas, Chenopodium
quinoa) quinoa, espinafre-do-peru.
K-io abrev. de Kompanio.
kio paltab. (sem plural) (PMEG § 13.1, § 15.2: palavra da tabela,
usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de coisa) que, o que, que coisa: kio estas sur la tablo? o que está sobre a mesa? kion ni manĝos hodiaŭ? o que comeremos hoje? parolu al mi pri tio, kio okazis fale-me sobre o que aconteceu. kion mi vidas! que vejo eu! vi!
kio! mi pensas, ke vi ne havas duonon da
penso en la kapo!
você! o quê! acho que você não tem meio pensamento na cabeça! kio mi estis, kaj kio mi estas nun! o que eu fui, e o que sou agora! rakontu ĉion, kio okazis al vi conte tudo o que aconteceu a você (ou o que lhe aconteceu). la sola, kion li deziras, estas vivi trankvile somente o que ele deseja é
viver com tranquilidade.
ne forgesu tion, kion mi diris al vi não se esqueça do que eu
lhe disse (ou do que eu disse a você). fine ŝi akceptis la postenon, kio kontentigis ĉiujn finalmente ela aceitou o posto, o que contentou a
todos. ŝi
faros la vojaĝon kun mi, kion mi arde esperis ela fará a viagem comigo, o
que eu esperava ardentemente. ĉion,
kion ajn ŝi volis, mi faris tudo o que quer que ela
queria eu fazia. ¨ kio ajn seja
o que for, o
que quer seja, qualquer coisa que seja. ĉio, kio tudo
o que. io, kio alguma coisa que, algo que.
|| kio estas Esperanto? que é o Esperanto? kio nova? que há de novo? kion vi deziras? que você deseja?; que
queres?; o que que você quer?; que que você quer? kion vi faris! que que você fez?; que
fizeste? pri kio li parolos? sobre que ele falará?
kiom paltab.
(PMEG § 13.1, § 14.3.2: palavra da tabela, usada como interrogativo,
relativo e exclamativo com o significado de quantidade (grau enfático))
quanto, quanta, quantos, quantas, como, de que modo, de que maneira, tanto
quanto, quão: kiom kostas tiu objekto? quanto custa esse objeto? kiom da mono vi havas en la banko? quanto dinheiro você tem no
banco? kiom longa estas la rivero? quão longo é o rio? kiom mi scias, ŝi ne estas riĉa tanto quanto (ou pelo que) sei, ela não é rica. kiom da homoj estas ĉi tie! quantas pessoas estão aqui!
Obs.: não use “kiom” em vez de “kiel” para grau, a não ser que seja para mostrar forte ênfase. Vd. PMEG
§24.5 “Tiom-kiom-ismo”. kioma que
(em que ordem). kiomo 1 quanto, quantidade. 2 (mil.)
efetivo. kiomfoje quantas vezes. ¨ kiom ajn seja quanto for, por
quanto, por mais que, qualquer quantidade que seja: kiom
ajn mi rompis al mi la kapon, mi tion ne povis kompreni por mais que eu quebrasse a
cabeça, não podia entender isso. kiom da quanto,
quantos. kiom multe quanto. kiom nur eble quanto possível. kiom ofte com que frequência, quantas vezes, quão
frequentemente. ||
kioma horo estas? que horas são?. kioma tago estas hodiaŭ? a quantos do mês estamos hoje?; que dia do
mês é hoje?; que dia é hoje?. kiom da mono vi bezonas quanto dinheiro você
precisa? kiom mi scias... pelo que sei...; tanto
quanto eu sei... kiomjara vi estas? quantos anos você tem?. kiom mi ŝuldas por ĉi
tiuj libroj quanto
devo por estes livros?. kiom vi bezonas? quanto você precisa?
kiosko (pequena construção de
madeira, espécie de pavilhão, situada em praças, jardins etc., e que serve
habitualmente para a venda de tabaco, jornais, bebidas etc.) quiosque.
Kioto (geogr.:
cid. do Japão) Kyoto, Quioto.
kipo (moeda do Laos; = 100 atoj) kip.
kipro 1
(cul.) arenque defumado.
Kipro 2 (geogr.: país insular da Ásia, no mar Mediterrâneo; cap.: Nikozio;
símb.autom.: CY) Chipre.
kipra (relativo
a Chipre ou aos seus naturais ou habitantes) cipriota. kiprano (o natural ou habitante de Chipre) cipriota.
KIR (símb. autom.) Kiribatio.
kiraso 1 (armadura de metal ou de
couro que protege o peito e as costas de cavaleiros) couraça. 2 (placas
de aço fixadas sobre belonave para protegê-la contra artilharia inimiga) couraça.
3 (invólucro protetor da tartaruga, tatu e outros animais) couraça,
casco. kirasa couraçado, blindado. kirasi (tr.) couraçar.
kirasaĵo chapa de couraça. kirasŝipo encouraçado, couraçado. kirastegi (tr.) (tb. kirasi) blindar. kirastuniko cota
de malhas. kirasulo couraceiro.
brustokiraso (tb. brustoŝildo) colete
à prova de balas. maŝkiraso (tb. kirastuniko) cota de malhas. skvamkiraso couraça de pequenas placas
metálicas que cobrem umas as outras. ŝipkiraso blindagem.
kirgizo (o
natural ou habitante do Quirguistão, na Ásia) quirguiz, quirguistanês. kirgiza (relativo ao Quirguistão ou aos seus habitantes) quirguiz,
quirguistanês. Kirgizio (tb. Kirgizujo, Kirgizlando) (geogr.: país da Ásia central; cap.: Biŝkeko) Quirguistão,
Quirguizistão.
Kiribato (geogr.: país da Oceania;
cap.: Bairikio; símb.autom.: Kir) Kiribati.
Kirinopolo (geogr.:
mun. do estado de Goiás) Quirinópolis. Vd.
Gojaso (‘estado’). kirinopola (relativo ao mun. Kirinopolo GO ou aos seus naturais ou habitantes) quirinopolino: la kirinopola kulturo estas riĉa a cultura quirinopolina é
rica. kirinopolano
(o natural ou habitante do mun. Kirinopolo GO) quirinopolino: la kirinopolanoj
estas feliĉaj
os quirinopolinos são felizes.
kirko 1 igreja cristã.
kirko 2 (zool.)
= cirkuo.
Kirkvalo (geogr.: cid. e cap. das Órcadas) Kirkwall. Vd. Orkadoj.
kirli (tr.) 1 bater (ovos, nata etc), mexer (panela),
fazer molinete. kirle em
turbilhão. kirlo 1 (tb. kirliĝo) remoinho, turbilhão. 2 (fís.,
mat.) rotacional. kirlado ação de bater (ovos, nata etc.). kirlaĵo (tb.
kirlo) vórtice. kirlakvo sorvedouro,
voragem. kirlakvejo (local onde ocorrem movimentos giratórios intensos de massas de água) turbilhão, sorvedouro,
voragem, vórtice, remoinho. kirliĝi redemoinhar. kirliĝo remoinho, turbilhão. kirlilo 1 molinete
(torniquete). 2 (tb. ŝaŭmigilo) batedeira,
batedeira elétrica. kirlovento
remoinho, ciclone. kirloventego ciclone. akvokirlado (tb. malstromo) (massa de
água que entra em movimento giratório intenso) turbilhão, sorvedouro,
voragem, vórtice, remoinho. laktokirlaĵo (cul.:
bebida à base de leite ou farinha láctea misturada com sorvete e aromatizante) “milk-shake”. ovkirlilo batedor
de ovos. plurkirlilo (de
cozinha) multiprocessador. ¨ elektra kirlilo batedeira
elétrica.
kirmeso 1 (corante vermelho obtido dos corpos secos de insetos
homópteros do gênero Kermes) quermes,
quermes animal. 2 (tb.
minerala kirmeso) (quím.) = kirmesito. ¨ minerala kirmeso (quím.)
= kirmesito.
kirmesito (tb.
minerala kirmeso) (quím.: mistura de sais de antimônio, usada
para fins terapêuticos) quermes mineral.
kiromancio (tb. mandivenado) quiromancia. kiromanciisto (tb.
kiromanciano) (pessoa que lê o destino pelas linhas da mão) quiromante. kiromanciistino (tb.
kiromancianino) (mulher que lê o destino pelas linhas da mão) quiromante.
Kirono (mit.:
um dos centauros que educou Aquiles) Quíron.
kironekto 1 (tb. ĥironekto) (zool.: designação comum
aos mamíferos do gênero Chironectes,
da família dos didelfiídeos) quironecto. 2 (zool.: marsupial da família dos didelfiídeos, Chironectes minimus) cuíca-d’água.
kiropraktiko (med.: tratamento das doenças pela manipulação das vértebras) quiroprática, quiropraxia.
kiropraktika
(med.: relativo à quiroprática)
quiroprático. kiropraktikisto (med.: indivíduo que se dedica à quiroprática) quiroprático.
kiropteroj (tb. ĥiropteroj) (zool.: ordem de
mamíferos, vulgarmente conhecidos como morcego, Chiroptera) quirópteros.
kirŝo 1 (aguardente
de cereja) “kirsch”, quirche.
kirŝo 2 (econ.: 1/20 de saud-arabia
rialo, moeda da Arábia Saudita) qurush.
kirunda lingvo
(ling.: língua do Burundi) kirundi.
kirurgo (tb. ĥirurgo) (cir.: profissional que se dedica à prática da cirurgia) cirurgião, operador. kirurgia cirúrgico. kirurgio 1 (med., odont., vet.:
especialidade que se dedica ao tratamento de doenças e traumatismos por meio de
processos operatórios manuais e instrumentais) cirurgia. 2 (tb. operacio,
kirurgia procedo) (cir.: tratamento que utiliza esses processos) cirurgia, intervenção
cirúrgica, operação. kirurgiisto (cir.) = kirurgo. retkirurgio (tb. retĥirurgio) cirurgia (realizada via
rede de computadores). ¨ plastia kirurgio (med.) cirurgia plástica.
kisi (tr.) beijar, oscular. kiso beijo,
ósculo. kisadi (tr.) beijar demorada ou repetidamente. kisado beijação. kisegi (tr.) dar um beijão, dar um
chupão, dar uma chupada. kisego beijão, chupão, chupada. kisema beijoqueiro.
kiseto beijoca,
beijinho. kisinda (que
merece ser beijado) beijável. interkisi (i.) trocar beijos, beijar-se. interkisado troca de beijos, beijação. mankisado beija-mão.
kiselguro (quím.:
variedade de diatomita com grande poder de adsorção) “kieselguhr”.
kislevo (cron.: terceiro mês do
ano civil judaico) “kislev”.
kisto (med.: cavidade anormal
em um órgão ou tecido que geralmente encerra uma substância mole e limitada por
parede própria) cisto, quisto.
kistiĝo formação de cisto. ¨ sebuma kisto cisto
sebáceo. sinovia kisto cisto sinovial.
kisticerko (biol.) = cisticerko.
Kiŝabo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Quixaba. kiŝaba (relativo ao mun. de Kiŝabo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) quixabense.
kiŝabano (o natural ou habitante do
mun. de Kiŝabo PB) quixabense.
Kiŝadao (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Quixadá. Vd.
Searao (‘estado’). kiŝadaa (relativo ao mun. Kiŝadao CE ou aos seus naturais ou habitantes) quixadaense: la kiŝadaa kulturo estas riĉa a cultura quixadaense é
rica. kiŝadaano
(o natural ou habitante do mun. Kiŝadao CE) quixadaense: la kiŝadaanoj
estas feliĉaj
os quixadaenses são felizes.
Kiŝeramobino (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Quixeramobim. Vd.
Searao (‘estado’). kiŝeramobina (relativo ao mun. Kiŝeramobino CE ou aos seus naturais ou habitantes) quixeramobinense,
quixeramobiense: la kiŝeramobina kulturo estas riĉa a cultura quixeramobinense
é rica. kiŝeramobinano
(o natural ou habitante do mun. Kiŝeramobino CE) quixeramobinense,
quixeramobiense: la kiŝeramobinanoj estas feliĉaj os quixeramobinenses são felizes.
Kiŝinevo (geogr.: cid. e cap. da Moldova) Kichinev, Quichinau.
Kito (geogr.: cid e cap. do
Equador) Quito. kita (relativo a Quito ou aos seus habitantes) quitenho. kitano (o natural ou habitante de
Quito) quitenho.
Kitandinjo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Quitandinha. Vd.
Paranao (‘estado’). kitandinja (relativo ao mun. de Kitandinjo PR ou aos seus naturais ou
habitantes) quitandinhense.
kitandinjano (o natural ou habitante do
mun. de Kitandinjo PR) quitandinhense.
kitelo camisola (grosseira, de
marinheiro, operário), blusa, guarda-pó, avental (de médico, de enfermeiro etc.). mortkitelo sudário,
mortalha. trudkitelo = frenezjako.
kitio (tb.
trifingra mevo) (zool.: gaivota do hemisfério norte, de apenas
três dedos, Rissa tridactyla) gaivota-de-bico-de-cana.
kitidoj
(nome que designava a princípio os habitantes de Chipre, mais tarde os da
Macedônia e por último os de Roma) citienses.
kitino (quím.:
polissacarídio insolúvel, córneo, parte integrante do exosqueleto dos
artrópodes e da parede celular dos fungos) quitina.
kiu paltab. (pl.: kiuj) (PMEG § 13.1, § 15.1: palavra da
tabela, usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de
individualidade. Pergunta sobre a
identidade de uma ou várias pessoas ou coisas conhecidas) que, quem, qual,
o qual, a qual, os quais, as quais: kiu vi estas? quem é você? kiuj vi estas? quem são vocês? kiu libro estas tiu? que livro é esse? kiuj libroj estas tiuj? que livros são esses? kiu libro estas la via? qual livro é o seu? kiuj
libroj estas la viaj? quais livros são os seus? jen la libro, kiun mi aĉetis eis o livro que comprei. jen la libroj, kiujn mi aĉetis eis os livros que comprei. kiu el ni ne eraras! quem de nós não erra! la viro, pri kiu mi parolis... o homem sobre o qual falei... la viroj, pri kiuj mi parolis... os homens sobre os quais falei... la virino, pri kiu mi parolis... a mulher sobre a qual falei... la virinoj, pri kiuj mi parolis... as mulheres sobre as quais falei... ¨ kiu ajn quem quer que seja, qualquer
um que seja.:
kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon quem quer que seja ela, desejo-lhe felicidade. li plej amike akceptis
ĉiun, kiu ajn tiu estis ele com a maior amizade recebia qualquer pessoa,
fosse essa quem fosse. tiu, kiu aquele que: tiu,
kiu alvenis
estas la instruisto aquele que chegou é o professor. tiu,
kiun aquele que, aquele a quem: tiu,
kiun vi salutis
estas la instruisto aquele que (ou a quem) você cumprimentou é o professor.
|| plej bone ridas, kiu laste ridas (prov.) ri melhor quem ri por último; quem ri por último ri melhor.
kivo (bot.: fruto do quiuí) “kiwi”, quiuí, quivi. kivarbusto (bot.) = kivujo.
kivujo (tb. kivarbusto) (bot.: planta da família das actinidiáceas,
Actinia
deliciosa) “kiwi”, quiuí, quivi.
kivio (tb. apterigo) (zool.: designação comum
às aves não voadoras do gênero Apteryx,
da família dos apterigídeos, conhecidas vulgarmente como quivis) quivi, aptérige, ápterix. kivifrukto
(bot.) = kivo.
kjato (econ.:
moeda de Mianmar; =100 pjasoj) quiat.
Kju = Ĉju.
KK sigl. de Konflikt-Komisiono de SAT.
KKK sigl. de Konstanta Komitato de la Kongresoj.
KKS sigl. de Konstanta Kongresa Sekretario de UEA.
kl símb. de kilolitro.
klabo 1 maça (de guerra), clava. 2 (desp.: espécie de bastão que se
usa no golfe) taco. 3 (tb. femuraĵo) (cul.: coxa de animal
comestível como o porco ou o carneiro) pernil: porkoklabo
pernil de
porco. klabi (i.) bater com a clava. sporklabo (bot.) =
bazidio. svingoklabo (desp.: antigo instrumento
de ginástica para exercício dos músculos) clava, maça.
klaĉi (i.) fazer mexerico, mexericar, falar mal (de alguém), fofocar, fuxicar, maldizer, bisbilhotar,
intrigar. klaĉo maledicência, fofoca,
intriga, fuxico, bisbilhoteria, bisbilhotice. klaĉado (ação de fuxicar, de
intrigar) maledicência,
fofoca, bisbilhoteria, bisbilhotice, fuxico, intriga, mexerico. klaĉaĵo (ato de maledicente, coisa
de intrigante) maledicência, fofoca, bisbilhoteria, bisbilhotice, mexerico. klaĉema mexeriqueiro,
intrigante, maledicente, fofoqueiro, bisbilhoteiro. klaĉisto (tb.
klaĉulo, klaĉemulo) intrigante, maledicente, fofoqueiro, bisbilhoteiro. klaĉistino (tb.
klaĉulino, klaĉemulino) intrigante, maledicente, fofoqueira, bisbilhoteira. klaĉtemo
assunto para maledicência, pabulagem.
klado 1 (biol.: grupo de animais ou vegetais caracterizados
por uma origem evolutiva provavelmente comum) clado.
2 (biol., arc.) = filumo. kladiko (biol.:
método de classificação dos seres vivos segundo seu parentesco evolutivo, baseado
na pesquisa dos caracteres próprios dos diferentes grupos) cladística.
kladikisto (especialista em cladística) cladístico.
kladogenezo (tb. filogenezo) (biol.: processo de especiação no qual uma
espécie ancestral dá origem a duas ou mais espécies novas) cladogênese,
cladogenia, especiação filética, filogenia, filogênese, filogenesia. Vd. ontogenezo, individugenezo. kladogramo (biol.: diagrama em forma de árvore
ramificada, usado como representação de relações filogenéticas entre seres
vivos) cladograma. ¨ duklada (ou triklada ou kvarklada) grupo (biol.) grupo de dois (ou três ou quatro) clados.
unuklada grupo (biol.: grupo taxonômico
constituído de apenas um clado) grupo
de um clado.
kladonio (bot.: designação comum aos
ascoliquens do gênero Cladonia, da família das cladoniáceas) cladônia.
klafto 1 (medida russa equivalente
a 1,95 m) toesa, braça, “klafter”. 2 (antiga medida de comprimento, equivalente, no Brasil e em Portugal, a
2,2 m) braça.
klaki (i.) 1 estalar (dar estalos), estrepitar. 2
castanholar. klako estalo.
klakadi (i.) bater (porta, chuva). klakĉapelo (vest.) Vd. ĉapelo. klakego estampido,
estrondo. klakileto (tb. kastanjeto) (mús.) castanhola. alklaki (tr.) (inf.: pressionar o
botão do “mouse” para selecionar um item na tela do computador) clicar, dar um clique: alklaki
menuon, vorton en hiperteksto clicar um menu, uma palavra num hipertexto. duoble
alklaki piktogramon clicar duplamente um ícone,
dar um duplo-clique num ícone. alklako (inf.)
clique. dentklaki (i.) bater
o queixo. ¨ klaki per la fingroj estalar os dedos. klaki per la manoj bater palmas.
klami (i.) clamar (em muitas
vozes), fazer gritaria pública.
klamido (vest.:
na Grécia antiga, manto que se prendia por um broche ao pescoço ou aos ombros) clâmide.
klamidio (bac.: designação comum
às bactérias do gênero Chlamydia) clamídia.. klamidiozo (med.: infecção ou doença provocada por clamídia)
clamidíase.
klamidosporo (bot.:
espório dormente unicelular em certos cogumelos, em geral assentado terminalmente
em uma hifa, e rico em reservas) clamidospório.
klano 1 (tribo formada por várias
famílias subordinadas a um chefe hereditário, entre os antigos gauleses,
escoceses e irlandeses) clã. 2 (fig.) grei, partido.
klangulo 1 (zool.: designação comum aos patos migratórios do
gênero Clangula,
com uma única espécie) clângula. 2 (tb.
glacianaso) (zool.: pato da família dos anatídeos, Clangula hyemalis) clângula.
Klanjo (hipoc.
de Klaro) Clarinha.
klapo 1 (peça de qualquer material, articulada de um
lado e móvel do outro) válvula, registro, chapeleta, portinhola,
tampa. 2 (mús.: mecanismo que, em certos instrumentos de sopro, controla
a abertura dos orifícios reguladores da altura da coluna de ar) chave: en
klarneto la klapoj estas moveblaj per klavoj num clarinete, as chaves são
movidas por botões. 3 (de portas, janelas etc.) folha: duklapa
fenestro janela
de duas folhas. 4 (de janela) ŝutro, klapo. 5 (tb.:
poŝklapo) (vest.: de
bolso) aba.
6 (de mesa) (tb.: tabloklapoj) abas. klapego folha
(ou batente)
de porta. aerklapo 1 válvula (de caldeira). 2 (abertura para respiração de poço, mina
etc.) suspiro, respiradouro. duklapa bivalve. fenetroklapo folha (ou batente)
de janela. glitklapo válvula corrediça. poŝklapo portinhola de algibeira,
tampa de bolso. savoklapo válvula de segurança: savoklapo
de kaldronego válvula
de segurança de uma caldeira. (fig.) la vulkanoj estas la savoklapoj de la terglobo os vulcões são as válvulas
de segurança do globo terrestre. tabloklapo tampo móvel de uma mesa. unuklapa univalve: unuklapa
konko concha
univalve. ¨ alteriĝa klapo (aer.)
flape,
“flap”. manki (al iu) klapo en la kapo (ser
meio desequilibrado mentalmente) ter
(alguém) uma telha de menos (ou a menos ou de mais ou a
mais), ter (alguém) um parafuso a menos (ou de menos ou a mais ou
de mais), ter (alguém) um parafuso frouxo, ter (alguém) uma aduela
de menos (ou a menos ou a mais ou de mais): mankas al li klapo en la kapo ele tem uma telha de menos.
klara 1 claro, nítido,
distinto, límpido, lúcido, visível, óbvio, compreensível:
klara kiel la tago claro como o dia. klare às claras, claramente,
explicitamente, distintamente. klareco clareza,
limpidez, evidência. klarega alvo,
evidente. klariga explanatório.
klarigi 1 clarear,
aclarar, alumiar, anotar, explicar, esclarecer, clarificar. 2 discursar: la
traktaĵo klarigas la ĉefajn verkojn pri la
temo o tratado
discursa as principais obras sobre o assunto. klarigo explicação. klarigado (operação
para clarificar o vinho, acrescentando-lhe cola) colagem.
klarigaĵo anotação (explicativa). klarigisto (tb. interpretisto) intérprete.
klariĝi aclarar-se, explicar-se, assentar (líquido).
klarvida clarividente.
malklara confuso, turvo, toldado,
obscuro, embrulhado. malklare confusamente, obscuramente. malklaraĵo escuridão,
escuro, escuridade, obscuridade. lunklaro (o
clarão da lua) luar. malklareco escuridade,
escuridão, obscuridade.
malklarigi escurecer, toldar, turvar,
obscurecer. neklara ambíguo. neklaraĵo ambiguidade. neklarigebla inexplicável. pliklarigi esclarecer, tornar mais
claro. signifklarigi interpretar, desvendar. signoklarigo (tb. klarigo de signoj) (em mapas etc.) legenda. stelklara estrelado: sub
stelklara ĉielo sob um céu estrelado. ¨ klarigo de signoj (tb.
signoklarigo)
(em mapas etc.) legenda. || klara kiel la tago claro como o dia.
Klaro 2 (pren.fem.)
Clara. ¨ Klanjo (hipoc. de Klaro) Clarinha.
Klara (pren.fem.)
Clara.
klareto (cul.: vinho tinto leve
de cor vermelho-clara) clarete.
klariono (mús.: instrumento de sopro,
metálico, semelhante à corneta, mas com tubo mais estreito, de som agudo e
penetrante) clarim. klariona de clarim: klariona voĉo (fig.) voz
de clarim. klarioni (i.) 1
tocar
clarim, clarinar. 2 (mil.) chamar
soldados com toque de clarim. ¨ klarioni al la ellitiĝo (mil.) dar o toque de alvorada. klarioni la kolektiĝon (mil.) dar o toque de reunir.
klarneto (mús.: instrumento de sopro
de palheta simples e chaves acionadas por botões) clarinete: en
klarneto la klapoj estas moveblaj per klavoj num clarinete, as chaves são
movidas por botões. klarnetisto clarinetista.
Klaro (Sankta)
(religiosa italiana, fundadora da ordem franciscana
das clarissas, c.1193–1253) santa Clara. klaranino (freira
da ordem de santa Clara) clarissa, clarista. ¨ Ordeno de la Klaraninoj (rel.: ordem religiosa fundada por santa Clara) Ordem das Clarissas.
klaroskuro (art.plást.)
claro-escuro.
klaso 1 classe, camada (social). 2 casta. klasa de
classe. klasi (tr.) (tb. enklasigi) classificar.
klasado (ação de classificar) classificação.
klasbatalo luta de classes. klasĉambro classe, sala de aula. duaklasa de
segunda classe: duaklasa vagono vagão
de segunda classe. enklasigi classificar. mezklaso classe média. samklasano colega de classe, colega de
turma. subklaso subclasse.
unuaklasa de
primeira classe: unuaklasa
vagono vagão de primeira classe. ¨ dua klaso (em trens, navios etc.) segunda classe. unua klaso (em trens, navios etc.) primeira classe.
klasifiki (tr.) 1 classificar, capitular. 2 distribuir. klasifiko 1 classificação.
2 distribuição. klasifikado classificação.
klasifikebla classificável.
klasika clássico. klasiko = klasaĵo.
klasikaĵo (tb. klasiko, klasika verko) obra
clássica., clássico. klasikeco qualidade
de ser clássico. klasikismo classicismo. klasikulo clássico (autor ou artista). postklasika
pós-clássico. pseŭdoklasika
pseudoclássico. ¨ klasika
verko = klasikaĵo.
klasmatocito (biol.: célula do tecido
conjuntivo com prolongamentos que tendem a separar-se) clasmatócito.
klatro (bot.:
designação comum aos cogumelos do gênero Clathrus) clatro.
Klaŭdo (pren.masc.)
Cláudio. Klaŭdino (pren.fem.) Cláudia,
Claudina.
Klaŭda
(pren.fem.) Cláudia.
Klaŭdio 1 (pren.masc.)
Cláudio.
Klaŭdio 2 (imperador
romano, marido de Messalina e depois de Agripina, 10 a.C.–54 d.C.) Cláudio
I.
Klaŭdia
(pren.fem.) Cláudia.
Klaŭdiano 1 (pren.masc.)
Claudiano.
Klaŭdiano 2 (poeta
romano, c. 370–c.404) Claudiano.
Klaŭdiforumo (geogr.: cap. do estado da Caríntia, na Áustria) Klagenfurt.
Klaŭdio la Gota (imperador romano, c. 214–270) Cláudio II o Gótico.
Klaŭdjo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Cláudio. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). klaŭdja (relativo ao mun. Klaŭdjo MG ou aos seus naturais ou habitantes) claudiense: la klaŭdja kulturo estas riĉa a cultura claudiense é rica.
klaŭdjano
(o natural ou habitante do mun. Klaŭdjo MG) claudiense: la klaŭdjanoj
estas feliĉaj
os claudienses são felizes.
klaŭno (ator cômico, geralmente
de circo, que usa maquiagem e trajes bizarros, divertindo o público com
pantomimas e piadas) palhaço, “clown”. klaŭni (i.) proceder como palhaço, fazer
palhaçadas. klaŭna 1 (relativo a ou próprio de palhaço) palhaçal. 2 (p.ext.)
cômico, ridículo. klaŭnaĵo palhaçada, palhaçaria. klaŭnaro (grupo de palhaços) palhaçada.
klaŭstro = klostro.
klaŭzo (jur.: reserva, condição em
contrato ou tratado) cláusula. ¨ punminaca klaŭzo cláusula cominatória.
klavo 1 tecla, clave. 2 (mús.: de piano, órgão etc.) tecla. 2 (el.) manipulador. klavi (tr.) (selecionar número telefônico, pressionando o
teclado do aparelho) teclar, digitar, discar: li
klavis la numeron en sia poŝtelefono teclou (ou discou ou digitou) o
número no seu celular. klavaro 1 (mús.: conjunto de teclas de
um instrumento musical) teclado: klavaro de orgeno, de piano teclado de órgão, de piano. 2
(conjunto de teclas através das quais se opera uma máquina) teclado:
klavaro de
komputilo teclado
de computador. klavaro de skribmaŝino teclado de máquina de
escrever. klavpremo (inf.) aperto de tecla. ¨ Dvoraka klavaro (inf.) teclado Dvorak. eliga klavo botão
(ou tecla) de ejeção. nombra subklavaro (inf.: parte do teclado de computador em que os números estão dispostos de
modo a facilitar a digitação) teclado numérico. stirklavo (inf.) tecla de comando (CTRL, ALT etc.).
klavario (bot.:
designação comum aos cogumelos do gênero Clavaria) clavária.
klaviceno (mús.: instrumento de cordas
pinçadas, com um ou dois teclados, da família do virginal e da espineta) cravo,
clavecino. klavicenisto (indivíduo que toca ou compõe para cravo) cravista.
klaviklo (anat.:
osso longo com uma dupla curvatura que articula o esterno com a escápula,
compondo a cintura escapular) clavícula. klavikla (relativo a clavícula) clavicular. subklavikla (anat.: situado ou colocado
debaixo das clavículas) subclávio, subclavicular: subklavikla
arterio artéria
subclávia.
klavikordo (mús.:
antigo instrumento de cordas e teclado, semelhante ao cravo) clavicórdio.
kleo (tb. klefo) (mús.: sinal colocado no princípio da pauta e que determina o nome das
notas ) clave. C-kleo (tb. do-kleo) (mús.) clave
de dó. F-kleo (tb. fa-kleo) (mús.) clave de fá. G-kleo (tb. sol-kleo) (mús.) clave
de sol.
Kleanto (pren.masc.)
Cleanto.
klefo (mús.)
= kleo.
klejstogama (bot.:
relativo a ou que apresenta clistogamia) clistogâmico. klejstogamio (bot.)
= klejstogameco. klejstogameco (bot.: fenômeno em que a planta se
autofecunda antes da abertura da flor ou mesmo quando esta nem sequer se abre) clistogamia.
Klelia (pren.fem.)
Clélia.
klemo (el.: parte de um
aparelho elétrico à qual se liga um fio para fazer conexão a um circuito
externo) borne.
klemato (bot.) = klematito.
klematido (bot.) = klematito.
klematito 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Clematis, da família das
ranunculáceas) clêmatis, clematite. 2 (bot.: trepadeira da família das ranunculáceas, Clematis vitalba) vinha-branca.
Klemencia (pren.fem.)
Clemência.
Klemento (pren.masc.)
Clemente. Klementino (pren.fem.) Clementina.
kleomo (bot.:
designação comum às plantas do gênero Cleome, da família das caparidáceas) cleome, muçambé.
Kleono (pren.masc.)
Cléon.
Kleopatro 1 (pren.fem.)
Cleópatra.
Kleopatro 2 (rainha
do Egito, a sétima com esse nome, 69 a.C.–30 a.C.) Cleópatra.
klepsidro (tb. akvohorloĝo) (relógio que
indica o tempo pelo escoamento de certa quantidade de água) clepsidra, relógio de água.
kleptomanio (med.: impulso mórbido e
irresistível para o roubo) cleptomania. kleptomaniulo (indivíduo que sofre de
cleptomania) cleptomaníaco.
klera culto, instruído, ilustre, letrado, sábio, douto. klereco cultura, instrução. klerigi esclarecer, educar,
instruir, formar. klerigado (ação de instruir) instrução,
educação. kleriĝi esclarecer-se, instruir-se. Klerismo (fil.: movimento intelectual
do séc. 18, caracterizado pela centralidade da ciência e da racionalidade) Iluminismo. klerulo sábio, homem instruído,
astro (fig.). klerularo classes cultas. ekklerigi iniciar: ekklerigi
iun pri muziko iniciar
alguém na música. malklera ignorante, inculto, iletrado.
malklereco ignorância, incultura. malklerulo inculto, beócio, analfabeto (fig.). mezklera medianamente
instruído. neklera ignorante, sem ensino. plikleriĝi esclarecer-se,
instruir-se. senklera sem
instrução. ¨ ministro por publika klerigado ministro
da instrução pública.
kleriko clérigo, eclesiástico, sacerdote, padre. klerikaro (conjunto dos sacerdotes de
um país, cidade etc.) clero. klerikeco (condição, estado ou dignidade de clérigo) clericato.
klerikala (favorável ao clero e ao seu
predomínio) clerical. klerikalismo clericalismo.
kontraŭklerikala anticlerical.
kleveito (min.:
principal mineral-minério de urânio) pechblenda, uraninita.
Klevlando (geogr.:
mun. do estado de Ohio, nos EUA) Cleveland.
Klio (mit.: musa da história) Clio.
kliento cliente, consitituinte, freguês. klientaro clientela,
freguesia. multklienta bem afreguesado.
klifo (geogr.: tipo de costa em
que o relevo apresenta escarpamento) falésia, arriba, costa íngreme.
kliko 1 (peça de relógio etc. que
regula numa só direção uma roda dentada, impedindo-a de andar para trás) lingueta,
alçaprema, âncora. 2 (fig.) súcia, corja, bando,
claque. kliki (i.) 1 (produzir som de clique) clicar: la
fotoaparatoj samtempe klikis as câmaras fotográficas clicaram
ao mesmo tempo. · (tr.) 2 (inf.) = alklaki. alkliki (tr.)
(inf.) = alklaki. alkliko
(inf.) = alklako.
klimakso clímax, apogeu, ponto culminante, acme, auge, culminância. malklimakso ponto mais baixo, fundo.
klimaktero (med.: período que precede a
menopausa) climatério. klimaktera (med.: diz-se dos diferentes
períodos da vida, em que se verificam mudanças consideráveis no organismo, tais
como o da puberdade, o da cessação da menstruação etc.) climatérico.
klimato 1 (conjunto de condições atmosféricas que
caracterizam uma região) clima.
2 clima, ar, ambiente: politika
klimato clima político. klimata de clima, climático,
climatérico. klimatizi (tr.) prover de ar condicionado (quente ou frio), climatizar. klimatizilo (aparelho usado para regular
a temperatura e a umidade de um ambiente fechado) condicionador de ar,
ar-condicionado, ar-refrigerado. klimatologo (especialista em climatologia) climatologista.
klimatologio (ciência que trata do clima
e investiga seus fenômenos) climatologia. klimatoterapio (med.:
tratamento de doenças por meio da permanência em local de condições climáticas
diversas das existentes no local da residência do paciente) climatoterapia.
alklimatigi (acostumar a novo clima) aclimar, aclimatar. alklimatiĝi (tb. klimatiĝi) (acostumar-se a novo clima) aclimar-se,
aclimatar-se. alklimatiĝo aclimação,
aclimatação.
Klimena (pren.fem.)
Clímene.
klini (tr.) 1 inclinar, curvar, desaprumar. 2 debruçar. klina inclinado, oblíquo. klino inclinação, grau de declive. klinado inclinação, grau de declive.
klinaĵo inclinação, rampa. klinebenaĵo plano inclinado. kliniĝi 1 inclinar-se, curvar-se, desaprumar-se. 2 debruçar-se. klinrando chanfro.
adorkliniĝi prosternar-se. deklini (tr.) (tb. forklini) desviar, afastar. dekliniĝi desviar-se, afastar-se. dekliniĝo desvio, declinação: dekliniĝo
de pafo declinação
de um disparo. elkliniĝi (tb. elklini
sin) debruçar-se. flankenkliniĝi adernar. kapklinita cabisbaixo. retroklino (inf.)
=
malsuprenstreko. sendekliniĝe diretamente, direito. temo-dekliniĝo divagação.
klingo 1 lâmina, folha (de navalha
etc.). 2 (lâmina de barbear) gilete. razklingo (lâmina de barbear) gilete.
klingono (cine., TV: indivíduo
dos klingons, seres extraterrestres da série televisiva e do filme Jornada nas Estrelas)
klingon. ¨ klingona lingvo (ling.:
língua artificial criada por Marc Okrand, falada pelos klingons) klingon.
kliniko 1 (med., odont., vet.:
local de consulta, tratamento e realização de exames, cirurgias etc. em seres
humanos ou animais) kliniko.
2 (seção de hospital onde o professor ensina os seus alunos, fazendo
diagnósticos junto aos leitos dos enfermos) clínica. klinika (que se realiza junto ao
leite do doente) clínico. klinikisto (médico que exerce a medicina clínica) clínico.
klinko trinco, tranqueta (de porta), aldraba, aldrava, fecho.
klinkero (tijolo
endurecido por excesso de aquecimento) clínquer.
klinoterapio (med.: método terapêutico
que consiste em curar pelo repouso absoluto) clinoterapia.
Klioa (mit.) = Klio.
klipo (objeto de adorno
feminino provido de mola em vez de alfinete) clipe, broche. paperklipo (tb. paperfiksilo) (pequena peça de metal ou plástico, usada para juntar papéis) clipe.
klipero 1 (mar.: veleiro comprido e estreito, de grande
velocidade) clíper. 2 (aer.:
avião de carga para voo longo) clíper.
klistero (med.: injeção de água simples ou de líquido medicamentoso no
reto, com o fim de provocar evacuação das matérias fecais retidas nos
intestinos) clister, mezinha, enema, lavagem intestinal. klisteri (i.) dar
um clister, clisterizar. klisterumi (i.) = klisteri.
klisterilo (tb. irigatoro) (aparelho para dar clisteres) clisório, seringa, irrigador.
klistrono (eletrôn.:
amplificador de micro-ondas) clístron, “Klystron”.
kliŝi (tr.) tirar um clichê
de. kliŝo (fot.,
tip.) clichê. kliŝaĵo 1 (tip.) chapa. 2 (fig.) chapa, lugar-comum.
Klitandro (pren.masc.)
Clitandro.
Klitemnestro 1 (pren.fem.)
Clitemnestra.
Klitemnestro 2 (mit.: na mitlogia grega, filha de Leda e Tíndaro, esposa de Agamenon, mãe de Orestes,
Electra e Ifigênia) Clitemnestra.
klitiko (gram., ling.) = klizaĵo.
klitoro (anat.: pequeno órgão erétil
do aparelho genital feminino, situado na parte anterior e superior da vulva) clitóris,
clitóride. klitora (relativo ao clitóris) clitoridiano.
klitorektomio (med.: excisão do clitóris) clitoridectomia.
klitorito (med.: inflamação do clitóris) clitoridite,
clitorite. ¨ klitora kapuĉo (anat.) capuz do clitóris,
prepúcio do clitóris. klitora prepucio (anat.) = klitora kapuĉo.
klitorio 1 (bot.:
designação comum às plantas do gênero Clitoria, da família das leguminosas) clitória, faveira-pequena. 2 (bot.: arbusto
sarmentoso da família das leguminosas, Clitoria amazonum) faveira-pequena.
klivi (tr.) (min.: fragmentar (um mineral) segundo os seus planos de clivagem) clivar. klivo (tb.
klivado) (ação de clivar) clivagem.
klizo (gram., ling.: designação
genérica da dependência dos elementos átonos com relação aos tônicos) clise. Vd. enklizo, mezokliko, proklizo. kliza (gram., ling.: relativo a clise) clítico. klizaĵo (gram., ling.: vocábulo átono que, num enunciado, se integra
fonologicamente à palavra anterior ou posterior, formando uma sílaba dessa
palavra) clítica,
palavra clítica.
Kloa (pren.fem.)
Cloa.
kloako 1 cloaca, esgoto, fossa, sentina. 2 (zool.: câmara em que se
abrem o canal intestinal, o aparelho urinário e os ovidutos das aves e dos
répteis) cloaca. kloaka (relativo a cloaca) cloacal. kloakfaŭko (abertura
junto ao meio-fio para esgoto de águas pluviais) boca-de-lobo,
bueiro. kloakisto (indivíduo que limpa cloacas) cloaqueiro, cloacário. kloakuloj (tb. monotremoj) (zool.: ordem (Monotremata) de mamíferos primitivos,
da subclasse dos prototérios) monotremados, monotremos. ĉefkloako coletor,
esgoto coletor.
kloasmo (med.: mácula marrom, de um
ou mais centímetros, que surge nas faces, têmporas e testas de mulheres que
tomam anticoncepcionais por via oral, ocorrendo também durante a gravidez e a
menopausa) melasma, cloasma.
Vd. pitiriazo.
Klodovaldo (pren.masc.)
Clodoaldo.
Klodvigo 1 (pren.masc.) Clóvis,
Clodoveu.
Klodvigo 2 (hist.: rei dos francos, 465–511) Clóvis
I.
klono 1 (med.) = klonuso.
kloni 2 (tr.) (gen.:
produzir células ou indivíduos geneticamente idênticos) clonar. klono 1 (gen.: ação de clonar) clonagem. 2 (gen.:
conjunto de células ou indíviduo geneticamente idênticos a outra célula ou
indivíduo) clone. klonado (gen.: produção de células ou indivíduos
geneticamente idênticos) clonagem.
klonuso (med.:
série de contrações musculares, involuntárias e rápidas) clono.
klopodi (i.) esforçar-se,
empenhar-se, diligenciar, labutar, lidar, bracejar. klopoda penoso, laborioso. klopodo (tb.
klopodado) esforço, labuta, empenho,
lida, afã, batalha, campanha. klopodegi (i.) afanar-se, afadigar-se. klopodema ativo, inquieto. klopodemulo (trabalhador esforçado) pé-de-boi. klopodiga (tb. klopodplena, klopoda) penoso,
laborioso. klopodigi fazer que alguém se esforce. ekklopodi (i.) pôr-se em campo, começar a
esforçar-se. senklopode sem custo. ¨ klopodi por disputar. abelaj klopodoj (fig.)
esforços muito pequenos. || fari al si la klopodon dar-se
ao trabalho de.
kloro (quím.: elemento químico de
número atômico 17; símb.: Cl) cloro.
klora (quím.: relativo a cloro) clórico, de cloro. klorato (quím.: sal do ácido clórico
ou ânion dele derivado) clorato. kloremio (med.: teor de cloro no
sangue) cloremia.
klorido (quím.: sal do ácido
clorídrico ou ânio dele derivado) cloreto. kloridemio (med.: excesso de cloreto no
sangue) cloretemia,
cloridemia. klorito (quím.: sal do ácido cloroso
ou ânion dele derivado) klorito. Vd. klorito (min.). klorokalko pó branco cuja solução em
água é usada para alvejar panos etc. diklorida (quím.: diz-se dos compostos que têm dois átomos de cloro) diclorado. hiperkloridemio (med.: excesso de cloreto no
sangue) hipercloretemia,
hipercloremia. hipoklorito (quím.: sal do ácido
hipocloroso ou ânion dele derivado) hipoclorito. perklorato (quím.: sal do ácido
perclórico ou ânion dele derivado) perclorato. senkloridiĝo (med.) perda dos cloretos do organismo,
por exemplo, no caso de vômitos abundantes e diarreias. ¨ amonia
klorido (tb.
salamoniako (arc.)) (quím.: substância usada como eletrólito
em pilhas secas; fórm.: NH4Cl) cloreto
de amônia, sal amoníaco. natria hipoklorito (quím.: substância usada em solução aquosa,
especialmente na água sanitária, como desinfetante e alvejante domésticos;
fórm.: NaClO) hipoclorito
de sódio. Vd. blankiga likvo.
kloralo 1 (quím.: substância tóxica
e irritante das mucosas, usada na fabricação do DDT; fórm.: CCl3CCHO)
cloral. 2 (tb. klorala hidrato)
(quím.: substância sedativa e hipnótica; fórm.: C2H3Cl3O2)
hidrato de cloral.
kloramfenikolo (med., farm.: substância obtida sinteticamente, ou da cultura de Streptomyces venezuelae, usada por sua ação antibiótica de amplo
espectro) cloranfenicol.
Klorisa 1 (pren.fem.)
Clóris.
Klorisa 2 (mit.:
deusa das flores, ninfa da fábula e mulher de Zéfiro) Clóris.
klorito (min.:
grupo de minerais monoclínicos, esverdeados, de aspecto, composição e estrutura
semelhantes às das micas) clorita. Vd. klorito.
klorocito (biol.: hemácia com
baixa concentração de hemoglobina) clorócito.
klorofilo (bot.: pigmento das células
vegetais, que dá cor verde às folhas, e cuja função é a de catalisar, na
presença da luz, a síntese dos hidratos de carbono a partir do dióxido de carbono
e da água) clorofila. klorofilazo (biol.: enzima que hidrolisa a clorofila) clorofílase, clorofilase.
kloroformo (quím.: substância
usada como solvente em extintores de chama e que, no passado, era empregada
como anestésico) clorofórmio.
kloroformi (tr.) 1 (quím.:
misturar com clorofórmio) cloroformizar. 2 (med.:
anestesiar com clorofórmio) cloroformizar. kloroformado (quím.:
ato ou efeito de cloroformizar) cloroformização.
kloromo 1 (med.: linfoma periósteo
de cor esverdeada, na face e no crânio) cloroma. 2 (med.: coleção sólida de células leucêmicas
fora da medula óssea) cloroma,
sarcoma granulocítico.
kloropenio (med.) quantidade
insuficiente de cloreto de sódio no sangue ou nos tecidos.
kloroplasto (bot.:
corpúsculo portador da clorofila, existente no interior das células verdes) cloroplasto.
kloropreno (quím.:
substância usada na produção do neopreno) cloropreno.
klorozo 1 (med.: anemia que
ataca frequentemente as mulheres jovens, caracterizada pelo tom
amarelo-esverdeado da pele do rosto e associada a perturbações menstruais e
fraqueza geral) clorose. 2 (bot.: amarelecimento ou branqueamento de tecidos clorofilados, frequentemente
causado por bactérias ou por deficiência mineral) clorose. kloroza (relativo
a ou que apresenta clorose) clorótico. klorozmalsana 1 (tb.
palmalsana) (med.) clorótico. 2 (bot.) clorótico.
klostro 1 claustro, convento. 2 (num convento, galeria coberta e
geralmente arqueada, que forma os quatro lados do pátio interior) claustro.
klostrofobia claustrofóbico, claustrófobo. klostrofobio (med.: doença mental caracterizada pelo medo dos lugares fechados) claustrofobia. klostrofobiulo (indivíduo que sofre de
claustrofobia) claustrofóbico, claustrófobo.
klostrido (biol.:
designação comum às bactérias do gênero Clostridium) clostrídio.
kloŝo (recipiente em forma de
sino, ordinariamente de vidro, destinado a resguardar objetos e cobrir
alimentos) campânula, redoma. kloŝa (que
tem forma de sino) campanulado, campanular. kloŝeto (bot.)
pequena flor campaniforme. kloŝfloro (bot.) = kampanulo. kloŝoforma campaniforme, em forma de campânula. ¨ lampa kloŝo globo
de lâmpada.
Kloto (mit.: na mitologia grega, uma das três Moiras, que fiava o fio da
vida) Cloto. Vd. Moiro,
Parco.
Klotaro (pren.masc.)
Clotário.
Klotildo (hist.: rainha dos
francos, mulher de Clóvis I, c.475–545) santa Clotilde.
Klotilda (pren.fem.)
Clotilde.
klozeto (tb.
necesejo) privada,
latrina, WC.
klozoneo (tb. ĉelemajlo) (art.plást.: técnica de
esmalte em que as cores são separadas em lóculos por filetes de metal) “cloisonné”,
esmalte “cloisonné”, esmalte alveolado, esmalte cloasonado. klozonea (art.plást.: relativo a essa técnica) cloasonado.
klubo clube, grêmio, círculo. klubano sócio (ou membro) de clube. klubdomo clube,
sede de clube. klubejo (tb. klubdomo) clube,
sede de clube.:
ĉu vi iros al la klubejo
sabaton? você
vai ao clube sábado?. noktoklubo (casa
de diversões, geralmente aberta à noite, onde se pode dançar, assistir a
“shows”, beber, comer, jogar etc.) casa noturna, “nightclub”,
boate, “boîte”, cabaré, inferninho. samklubano consócio (de clube).
Klubo de la
Jakobenoj (hist.: sociedade política
revolucionária criada na França em 1789) Clube dos
Jacobinos.
kluĉi (tr.) 1 (mec.:
engatar o motor de uma máquina com o mecanismo que deve ser acionado) embrear.
2 (fazer uso do pedal de embreagem) embrear, debrear, engatar,
engrenar: kluĉi la unuan
rapidumon engatar
a primeira marcha. kluĉi retrorapidumon engatar a marcha a ré. kluĉado (ação de embrear) embreagem, embreadura. kluĉilo (mecanismo para embrear) embreagem. kluĉita embreado,
engatado. kluĉostango (autom.: num veículo automotor, dispositivo
usado para a alternância das marchas) alavanca de de câmbio,
alavanca de mudanças, alavanca de marchas, alavanca de velocidades. kluĉpedalo (autom.)
pedal de embreagem. malkluĉi (tr.:
desengatar o motor de uma máquina do mecanismo que deve ser acionado) desembrear.
trakluĉi (tr.) (autom.) passar por todas as marchas:
trakluĉi la rapidumojn de
aŭto passar
por todas as marchas de um carro.
kluki (i.) 1 (falando-se de galinhas e outras aves de canto parecido) cacarejar,
cantar. 2 (imitar a galinha) cacarejar, cantar. kluko (tb. klukado) cacarejo. ¨ klukkluki (i.) = glugli.
kluk kluk onomat.
(tb. glu
glu) (imita o som de líquido saindo de uma garrafa ou
de um cano)
glu-glu.
Klunizo (geogr.:
cid. da França) Cluny. kluniza (rel.:
relativo à abadia de Cluny) de Cluny: kluniza reformo reforma de Cluny. ¨ abatejo de Klunizo (rel.)
abadia de Cluny.
klupeo (zool.: designação
comum aos peixes do gênero Clupea, vulgarmente conhecidos como arenque) clúpeo. klupeedoj (zool.:
família de peixes teleósteos da ordem dos clupeiformes, Clupeidae) clupeídeos.
kluso 1 (cada uma das aberturas da
frente do navio, pelas quais passam cabos e correntes) escovém. 2 (geol.)
desfiladeiro.
kluzo (pequeno canal, em
águas onde há grandes desníveis, a fim de possibilitar a descida ou a subida de
embarcações) eclusa, esclusa, comporta, dique, represa. kluzi (tr.) passar uma embarcação pela
eclusa. kluzisto operador de porta eclusa. kluzoĉambro parte da eclusa entre as
duas portas. kluzopordo (cada uma das portas que fecham as extremidades da
eclusa) comporta.
km (fís.,
metr.) abrev.
de kilometro.
k.m.a. abrev. de kaj
multaj aliaj.
kmero = ĥmero. kmera = ĥmera. ¨ kmera lingvo (ling.) = ĥmera lingvo.
km/h (fís., metr.) símb. de kilometro
en horo.
kn. símb. de nodo.
knabo menino, garoto, guri, rapaz, cachopo. knaba pueril.
knabaĉo
menino mal-educado, menino
travesso, pivete. knabaĵo (ação característica de
menino) meninice, criancice, infantilidade.
knabeco (idade de menino) meninice, infância, meninez, puerícia. knabego (adulto com maneiras de menino) meninão, bebezão, marmanjo. knabino menina,
rapariga, cachopa. ĉjo-knabino (mulher de aspecto e atitudes masculinos) machona, mulher-macho. ĥorknabo
(rel.,
mús.) coroinha. mesknabo (tb. meshelpanto) (rel.: menino que auxilia
o sacerdote durante a celebração da missa) coroinha. mirknabo garoto prodígio, menino prodígio.
njo-knabo (homossexual masculino) veado,
bicha, paca, catamito. pilkoknabo (desp.) gandula. ¨ vireca knabino = ĉjo-knabino.
knali (i.) explodir produzindo
barulho, explodir estrepitosamente, estalar (chicote etc.), estourar (balão),
pipocar (tiro). Praknalo (tb.
Praeksplodo) (cosm.: explosão cósmica que deu
origem ao universo) bigue-bangue, “big bang”.
knari (i.) ranger, chiar (roda etc.). knarado rangido, chiado. knarilo matraca.
plumknari (i.)
produzir som de arranhado ao escrever. plumknaristo (aquele que escreve mal) escrevinhador, borra-papéis, escritor medíocre, escritor reprovável.
knebelo * (med.: aparelho para retificar os dentes) “knebel”.
knedi (tr.) amassar, sovar,
malaxar. kned– (tb. knedo–) de
modelar: knedo-plasto massa de modelar. knedo (tb.
knedado) (ação de amassar, de
sovar) amassadura.
knedaĵo (aquilo que é amassado) amassadura, massa de
farinha, pasta. knedantino (mulher que amassa) amassadeira.
knedujo (tb. pastujo) (recipiente
onde se amassa) alguidar, amassadeira, amassadouro, masseira. knedmaŝino (máquina elétrica para
preparar a massa de farinha) amassadeira.
knedlo (cul.) = knedliko.
knedliko 1 (cul.) nhoque, “gnocchi”. 2 (cul.) almôndega.
knelo (cul.) almôndega.
knido 1 (zool.:
célula epidérmica especializada e característica dos cnidários, dotada de nematocistos)
cnidócito, cnidoblasto. kniduloj (zool.) cnidários.
Knido 2 (hist.:
antiga cid. da Cária) Cnido.
knokaŭti (tr.) (desp.: dar o golpe decisivo no adversário, em uma luta de boxe) pôr a nocaute, nocautear. knokaŭto (desp.) nocaute.
Knoso (hist.: cap. da Creta
antiga) Cnosso, Cnossos.
knoto (mar.) = nodo (‘unidade de velocidade’).
knuto 1 1 (na
antiga Rússia, açoite açoite de tiras de couro com arame ou bolas de metal nas
extremidades) cnute,
“knut”. 2 suplício com a aplicação
do cnute.
Knuto 2 (pren.masc.)
Canuto.
Knuto 3 (nome
de vários soberanos escandinavos) Knud, Knut.
Ko (abrev. de Kompanio)
Cia.: la firmo X k Kº a
firma X & Cia.
koadjuktoro (rel.:
prelado que ajuda ou substitui o bispo residencial de uma diocese, ou padre que
ajuda o pároco no exercício de seu ministério) coadjutor.
koagli (i.) = koaguli.
koaguli (tr.) coagular, coalhar:
citrono koagulas lakton o limão coagula o leite. koagulado (ação
de coagular) coagulação. koagulaĵo coágulo, grumo. koaguliĝi coagular, coagular-se: sango
koaguliĝas en libera aero o sangue se coagula ao ar
livre. koaguliĝo 1 (ação de coagular-se) coagulação.
2 (tb. koagulaĵo) (algo que se coagulou) coágulo. koaguliĝinta (que
se coagulou) coagulado.
koagulita (que sofreu coagulação) coagulado. antikoagulanto (med.: droga que impede a
coagulação do sangue) anticoagulante. trokoaguliĝemo (med.: tendência para a coagulação
espontânea do sangue no organismo) inopexia.
koakso (quím.: combustível obtido
da calcinação e pirólise do carvão mineral) coque, “coke”, carvão
artifical. koaksigi (tr.) (transformar carvão
mineral em coque) coqueificar. koaksigado (ato de coqueificar) coqueificação, coqueamento. koaksigejo usina de coqueificação. koaksoforno forno de coqueificação.
koalo (zool.: marsupial
australiano, Phascolarctos
cinereus) coala.
koalesko (med: aderência ou junção de
partes que se achavam separadas, como sucede na cicatrização de feridas) coalescência.
koalicio (união de Estados para
atacar um inimigo comum) coligação, coalizão, coalização. koalicia de coalizão, coligado. koalicii (i.) coligar-se, unir-se por
coligação. koaliciano coligado. koaliciigi coligar.
koaltaro (quím.: resíduo da
destilação do carvão ou de determinadas madeiras) coltar, coaltar, alcatrão
da hulha.
koano (anat.: designação
comum aos oríficios posteriores das fossas nasais) cóano.
Koario (geogr.:
mun. do estado do Amazonas) Coari. Vd.
Amazono (‘estado’). koaria (relativo ao mun. Koario AM ou aos seus naturais ou habitantes) coariense: la koaria kulturo estas riĉa a cultura coariense é rica.
koariano
(o natural ou habitante do mun. Koario AM) coariense: la koarianoj
estas feliĉaj
os coarienses são felizes.
koatio (zool.) = nazuo (‘designação comum’, Nasua nasua). ¨ ruĝnaza koatio (zool.) =
ruĝa nazuo (Nasua nasua).
kobo (econ.: 1/100 de najro, moeda da
Nigéria) kobo.
kobajo 1 (tb. ratporketo) (zool.: roedor
sul-americano da família dos caviídeos, Cavia porcellus) cobaia,
preá, porquinho-da-índia. Vd. kavio. 2 (p.ext.:
animal ou pessoa usada em experimentos científicos) cobaia.
3 (fig.: campo, assunto ou
objeto de experiências) cobaia: li ne amis ŝin, ŝi estis nura kobajo por li não
a amava, ela era apenas uma cobaia sua.
kobalto (quím.: elemento
químico de número atômico 27; símb.: Co) cobalto. kobaltbluo (a cor azul-escura do cobalto) cobalto,
azul-cobalto.
kobeo 1 (bot.: designação comum às lianas do gênero Cobaea, da família das polemoniáceas) cobeia. ¨ grimpa kobeo (bot.: arbusto da
família das polemoniáceas, Cobaea scandens) estefânia, cabacinha.
Kobeo 2 (geogr.:
cid. do Japão) Kobe.
kobitido (zool.: designação
comum aos peixeis do gênero Cobitis) cobítis.
koboldo duende, trasgo, papão. lupkoboldo (tb. lupfantomo) lobisomem.
kobro (zool.:
designação comum às serpentes do gênero Naja e
outros aparentados) naja, cobra-de-capelo.
Kocito (mit.: um dos rios do
Inferno, na mitologia grega) Cocito.
koĉo 1 (zool.: inseto
homóptero da família dos dactilopiídeos, Dactylopius coccus) cochonilha-do-carmim. 2 (zool.: designação comum aos insetos homópteros do gênero Coccus) cochonilha.
koĉenilo (quím.: corante
vermelho encontrado na cochonilha-do-carmim, usado para colorir alimentos, em
preparações farmacêuticas e como indicador químico) cochonilha. koĉenilaĵo 1 = koĉenilo. 2 (têxt.:
tecido tingido com cochonilha) cochinilha.
koĉero 1 1 (indivíduo
que conduz uma carruagem) cocheiro. 2 =
veturigisto.
Koĉero 2 (tb. Ĉarstiristo)
(astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Auriga, Aurigae; abrev.: Aur) Cocheiro, Auriga. ¨ Alfa Koĉera (tb. Kaprino)
(astr.) “Capella”, “Alpha Aurigae”.
Koĉinĉinio (geogr.: região do
Vietnã meridional) Cochinchina.
koĉinĉinia (relativo à Cochinchina ou aos seus habitantes) cochinchino.
koĉinĉiniano (o natural ou habitante da Cochinchina) cochinchino.
kodo 1 (jur.: coleção de leis) código: civila kodo
código civil. 2
(sistema de signos simples ou complexos, organizados e convencionados de
tal modo que possibilitem a construção e transmissão de mensagens) kodo: morsa,
binara kodo código morse, binário. kodi (tr.)
(expressar-se por código) codificar, cifrar: kodi
mesaĝon codificar
uma mensagem; escrever uma mensagem em código. kodado (ato de escrever em código) codificação, cifragem. kodigi (jur.:
reunir em código) codificar: kodigi la maran juron codificar o direito marítimo. kodigo codificação.
kodigado codificação. kodigaĵo (efeito de codificar) codificação.
kodiginto codificador. kodita codificado, cifrado, escrito em código: kodita mesaĝo mensagem em código,
mensagem cifrada. kodlibro código. kodrompisto (inf.) “cracker”. kodvorto (palavra cifrada) cifra. kodumi
(tr.) programar (computadores).
kodumanto
programador (de computadores). enkodigi (tb. kodigi) codificar. malkodi (tr.) (interpretar o que
está escrito em código) decodificar, decifrar. poŝtkodo código postal. QR-kodo (tb. kuo-ro-kodo) código
QR. strekkodo (representação gráfica, por meio de barras, de dados numéricos ou alfanuméricos) código de barras. strikodo = strekokodo. ¨ civila
kodo
código civil. genetika kodo (biol.: total de informações genéticas contidas na molécula de DNA) código genético. Morsa kodo código Morse, código de
Morse. puna kodo
código penal.
kodako (fot.: máquina fotográfica
portátil) “kodak”, codaque. kodaki (tr.) fotografar com codaque.
kodeino (quím.: alcaloide extraído
do ópio) codeína.
kodekso 1 = farmakopeo. 2 (jur.: conjunto sistematizado de leis ou normas) código.
3 (reunião, coleção,
compilação de manuscritos, documentos históricos ou leis) códice,
códex. ¨ kodekso de Hamurabo código de Hamurabi.
kodicilo (escrito assinado que altera
disposições testamentárias) codicilo.
Kodoo (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Codó. Vd.
Maranjano (‘estado’). kodoa (relativo ao mun. Kodoo MA ou aos seus naturais ou habitantes) codoense: la kodoa kulturo estas riĉa a cultura codoense é rica. kodoano (o natural ou habitante do mun. Kodoo MA) codoense: la kodoanoj
estas feliĉaj
os codoenses são felizes.
kodono (gen.: sequência de três nucleotídeos que na síntese de proteínas
determina a posição do aminoácido na cadeia polipeptídica) códon.
koeficiento 1 (mat.: número que, colocado
à esquerda de uma quantidade algébrica, lhe serve de multiplicador) coeficiente. 2 (fís.:
número que caracteriza uma propriedade determinada de uma substância) coeficiente.
¨ koeficiento de disperso (fís.) coeficiente de dispersão. koeficiento
de kuba dilato (fís.) coeficiente de dilatação volumétrica. koeficiento de linia dilato (fís.)
coeficiente de dilatação linear. koeficiento de memindukto (fís., el.) =
induktanco (‘razão’). koeficiento
de varmodilato (fís.) coeficiente de dilatação térmica.
Koeljo-Neto (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Coelho Neto. Vd. Maranjano (‘estado’). koeljo-neta (relativo ao mun. Koeljo-Neto MA ou aos seus naturais ou habitantes) coelho-netense: la koeljo-neta kulturo estas riĉa a cultura coelho-netense é
rica. koeljo-netano
(o natural ou habitante do mun. Koeljo-Neto MA) coelho-netense: la koeljo-netanoj
estas feliĉaj
os coelho-netenses são felizes.
koenduo (zool.: designação comum aos roedores do gênero Coendu) ouriço-cacheiro, cuandu.
kof [Hebr.] (décima nona letra do alfabeto hebraico) “cuf”.
kofero (bot.) =
lavsonio (Lawsonia inermis).
koferdamo (espécie de dique provisório usado para desviar a água de um lugar onde
se deva trabalhar) ensecadeira.
kofro baú, mala, cofre, arca, canastra, mala de viagem. kofrujo (tb.
valizujo) (autom.: compartimento,
geralmente situado na traseira dos automóveis, destinado a carregar malas ou outros
objetos) porta-malas, porta-bagagem, mala. enkofrigi (colocar e/ou organizar em mala, valise etc.) emalar.
¨ ansa kofro cofre de alças. lada kofro cofre.
kognato (parente pelo lado das mulheres) cognato. Vd. agnato. kognateco (parentesco pelo lado das mulheres) cognação. Vd.
agnateco.
koheno (rel.: sacerdote judeu) cohen, kohen.
koheri (i.) 1 manter-se em adesão. 2 manter-se coerente. kohera (fís., quím.: que adere, que se liga) coerente. kohero (tb.
ligforto)
(fís., quím.) coesão. koherado (fís., quím.) coesão.
Kohinuro (nome de um famoso diamante, pertencente à família real inglesa) Koh-I-Noor.
kohobi (tr.) (destilar várias vezes (um líquido), para obter maior
concentração) coobar.
kohorto 1 (hist.: uma décima parte
de uma legião romana) coorte. 2 (fig.: grupo numeroso de pessoas) coorte,
magote.
Koĥo (médico e microbiologista alemão, 1843–1910) Robert Koch. ¨ Koĥa bacilo (biol.: bactéria aeróbica, Gram-positiva, causadora da tuberculose, Mycobacterium tuberculosis) bacilo de Koch.
koincidi (i.) coincidir, acertar,
cair, acontecer: mia alveno koincidis
kun la via minha
chegada coincidiu com a sua. koincida coincidente.
koincido coincidência: kia stranga koincido! que estranha coincidência! koincidaĵo coincidência. koincideco coincidência.
koincidigi fazer
coincidir.
koiti (i.) copular, transar, fazer
sexo, foder. koito cópula,
coito, transa, ato sexual.
kojlo (anat.: parte do intestino
grosso entre o ceco e o reto) cólon. kojlektomio (med.:
extirpação total ou parcial do cólon) colectomia. kojloinflamo (med.)
= kojlito. kojlito (tb.
kojloinflamo) (med.: inflamação do cólon)
colite. kojlopatio (med.: qualquer desordem ou moléstia do cólon) colonopatia, colopatia. kojlostomio (cir.: incisão nos intestinos, para fazer um ânus artificial) colostomia, enterotomia. ¨ ascenda
kojlo (anat.: parte inicial do cólon,
que vai desde o ceco até o cólon transverso) cólon ascendente. descenda kojlo (anat.: parte do cólon que vai do cólon transverso
até o cólon sigmoide) cólon descendente. sigmoida kojlo (tb.
sigmoido) (anat.: última parte do cólon, antes do reto) cólon sigmoide, alça sigmoide.
transversa kojlo (anat.: maior porção e de
maior mobilidade do intestino grosso, que vai desde o cólon ascendente até o
descendente) cólon
transverso.
kojlono (anat.) = kojlo.
kojno 1 cunha, calço, taco. 2 (para prender portas) encosto
de porta, retentor de porta. ¨ kojnoforma skribo escrita cuneiforme. || kojne fendi rachar com cunha. oni elbatas kojnon per kojno (prov.: ‘bate-se uma cunha com uma cunha’)
mordedura de cão cura-se com o pelo do mesmo cão; um cravo tira o outro, um amor faz esquecer outro.
kojono (infrm.) testículo, bola, bago Vd.
testiko.
kojoto (tb. prerilupo) (zool.: mamífero da família dos canídeos,
encontrado do Alasca ao Panamá, Canis latrans) coiote.
kojpo (tb. miokastoro) (zool.:
grande roedor da família dos capromiídeos, Myocastor coypus) ratão-do-banhado.
kojsana
lingvaro (ling.: família de línguas que compreende o
boxímane, o hotentote e diversos dialetos de ambos, além o cungue e do quaitsi)
“khoisan”.
Kojte-do-Nojo (geogr.: mun. do estado de
Alagoas) Coité
do Noia. Vd. Alagoo
(‘estado’). kojte-do-noja (relativo ao mun. de Kojte-do-Nojo AL ou aos seus naturais ou habitantes) coitenense, coiteense. kojte-do-nojano (o natural ou habitante do mun. de Kojte-do-Nojo AL) coitenense, coiteense.
Kojvaro (geogr.: mun. do estado do
Piauí) Coivaras.
Vd. Piaŭio
(‘estado’). kojvara (relativo ao mun. de Kojvaro PI ou aos
seus naturais ou habitantes) coivarense. kojvarano (o natural ou habitante do mun. de Kojvaro PI) coivarense.
koko 1 1 (zool.: ave
doméstica da família dos fasianídeos Gallus gallus) galo. 2 (tb.
globbakterio) (bac.:
elemento formador dos nomes de bactérias aproximadamente globulares) -coco: mikrokoko micrococo. kokaĵo
(cul.: prato feito com essa ave) galo, carne de galo. kokbatalo briga de galos,
rinha. kokejo
(tb. kokinejo) galinheiro. kokido (zool.: pinto da galinha, já desenvolvido, mas não adulto) frango. kokidaĵo
(cul.: prato feito com frango) frango, carne de frango: kokidaĵo en sangosaŭco
frango ao molho pardo. kokideto (zool.:
frango (ou franga) recém-nato) pinto, pintinho, pintainho. kokidineto (zool.: a fêmea do pinto) pinta. kokino (zool.: a fêmea do galo) galinha. kokinaĵo (cul.: prato feito com galinha) galinha, carne de galinha: kokinaĵo kun rizo galinha com arroz. kokinejo (tb. kokejo) galinheiro.
kokobirdoj (zool.) =
galinoformaj birdoj. kokokrio (tb. kokeriko) cocorocó, cocoricó,
cocorocô, cocoricô, canto. kokokrii (i.)
(tb. kokeriki) fazer cocorocó. akvokoko
(zool.) = galinolo (‘designação comum’). batalkoko
galo de briga, galo de rinha. marĉokoko
(zool.) = galinolo (‘designação comum’). ventokoko =
ventoflago. virkoko (zool.: o macho da galinha) galo. ¨ kokaĵa
burgero (cul.)
hambúrguer de frango. kokaĵa hamburgero (cul.) hambúrguer de frango. kokinaĵo kun rizo 1 (cul.) galinha com arroz. 2 (cul.: prato preparado
com galinha e arroz) galinhada.
trompita koko (tb. kokrito) (fig.: homem traído pela mulher) chifrudo, corno.
kokao (bot.: arbusto frondoso
da família das eritroxiláceas, Erythroxylum
coca, principal fonte para o
preparo da pasta de coca, de que se produz o “crack” e a cocaína) coca.
kokaino (farm.: alcaloide obtido das folhas de coca) cocaína,
coca. kokainismo (med.: envenenamento pela
cocaína) cocainismo. kokainizi (tr.) (anestesiar com cocaína) cocainizar. kokainizo (ação de cocainizar) cocainização. kokainomanio (med.:
dependência psíquica da cocaína) cocainomania. kokainomaniulo (indivíduo
viciado em cocaina) cocainômano.
kokacoj (bot.: em algumas classificações, família de
bactérias que compreende as com forma mais ou menos esférica, agora raras vezes
consideradas um grupo natural, Coccaceae)
cocáceas.
Koka-Kolao (tb. “Coca-Cola”) (marca registrada de um
certo refrigerante de cola) Coca-Cola, coca.
kokakolao = Koka-Kolao.
Kokalo (geogr.:
mun. do estado do Piauí) Cocal. Vd. Piaŭio
(‘estado’). kokala (relativo ao mun. Kokalo PI ou aos
seus naturais ou habitantes) cocalense: la kokala kulturo estas riĉa a cultura cocalense é rica.
kokalano
(o natural ou habitante do mun. Kokalo PI) cocalense: la kokalanoj
estas feliĉaj
os cocalenses são felizes.
Kokal-do-Sulo (tb.Suda Kokalo) (geogr.: mun.
do estado de Santa Catarina) Cocal do Sul. Vd.
Santa-Katarino (‘estado’). kokal-do-sula (tb . sud-kokala) (relativo ao
mun. de Kokal-do-Sulo SC ou aos seus naturais ou habitantes) cocalense. kokal-do-sulano (tb . sud-kokalano) (o natural ou habitante do mun. de Kokal-do-Sulo SC) cocalense.
kokardo laço (de fita), cocar,
tope (no chapéu). kokardeto roseta.
kokcidio (zool.: espécime
dos coccídios) coccídio. kokcidioj (zool.: ordem de protozoários
esporozoários, parasitas das células epiteliais) coccídios. kokcidiozo (med.: enfermidade causada pela presença de coccídios) coccidiose.
kokcigo (anat.: osso
remanescente da cauda dos embriões na base da coluna, geralmente formado por
quatro vértebras que se fundem ao longo da vida adulta) cóccix.
kokcinelo (zool.: designação
comum aos insetos do gênero Coccinela, conhecidos como joaninhas) joaninha,
coccinela, cocinela.
Kokejro-Seko (geogr.:
mun. do estado de Alagoas) Coqueiro Seco. Vd. Alagoo (‘estado’). kokejro-seka (relativo ao mun. de Kokejro-Seko AL ou aos seus naturais ou
habitantes) coqueirense,
coqueiro-sequense. kokejro-sekano (o natural ou habitante do
mun. de Kokejro-Seko AL) coqueirense,
coqueiro-sequense.
kokeriko (tb. kokokrio, kikeriko) (o canto do galo)
cocorocó,
cocoricó. kokeriki (i.) (falando-se do galo) cocoricar, cocoriar,
cantaricar, cucuricar, fazer cocorocó, cantar: matene la
koko kokerikas de manhã o galo canta.
koketa faceiro, garrido, casquilho, coquete, gaiteiro. koketi (i.) coquetear,
mostrar-se coquete, procurar agradar. koketado (ação de coquetear) coqueteio. koketaĵo (atitude de coquete) coquetismo, coqueteria, faceirice, garbosidade. koketeco garridice, coqueteria,
meiguice. koketulino coquete,
garrida, sirigaita.
kokleario (bot.: designação comum às plantas do gênero Cochlearia, da família das crucíferas) cocleária. skorbutkokleario (bot.)
= oficina kokleario. ¨ oficina kokleario (tb.
skorbutkokleario, kokleario) (bot.: planta, Cochlearia
officinalis, da família das crucíferas) cocleária.
kokluŝo (med.: doença infecciosa,
caracterizada por tosse convulsiva) coqueluche. klokluŝoida (med.: diz-se de uma tosse semelhante à coqueluche) coqueluchoide.
kokolobo (bot.: designação comum às árvores, arbustos e lianas do gênero Coccoloba, da família das poligonáceas)
cocóloba. ¨
uva kokolobo (bot.: árvore pequena ou arbusto, Coccoloba
uvifera, da família das poligonáceas) baga-da-praia.
kokono (zool.: invólucro fabricado
pelas larvas de certos insetos (p.ex., o bicho-da-seda), que abriga uma fase imóvel
(pupa) de suas vidas, ou por certas aranhas para proteger seus ovos) casulo. kokonejo lugar onde se criam
bichos-da-seda. ¨ kokono de silka raŭpo casulo do bicho-da-seda.
kokoso 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Cocos,
da família das palmas, com uma espécie apenas) coco. 2 (bot.: palmeira de até 30 m, única espécie do gênero Cocos, Cocos
nucifera) coqueiro, coco, coco-da-baía.
Vd. kokossuko, kokosbutero, kokosoleo. 3 (tb.
kokosnukso, kokosfrukto)
(bot.: o fruto dessa palmeira) coco. kokosarbo (bot.)
= kokoso
(‘palmeira’). kokosarbaro (bot.) coqueiral. kokosejo (bot.) coqueiral. kokosfrukto (bot.) = kokoso (‘fruto’). kokosnukso (bot.)
= kokoso (‘fruto’).
kokospalmo (bot.) = kokoso (‘palmeira’). kokosujo (bot.) = kokoso (‘palmeira’). ¨ kokosa butero manteiga de coco. kokosa raspaĵo (cul.)
coco ralado.
kokotraŭsto 1 (tb. kernrompulo, kernmordulo) (zool.: designação comum
aos pássaros do gênero Coccothraustes,
da família dos fringilídeos) bico-grossudo, trinca-pinhão. 2 (zool.: ave da família dos
fringilídeos, Coccothraustes coccothraustes)
bico-grossudo, trinca-pinhão.
kokri (tr.) cornear, ferir na
honra conjugal, ser infiel a (como marido
ou esposa), chifrar: plurfoje li kokris sian koramikinon por várias vezes
ele chifrou a namorada. kokrito chifrudo,
corno, cornudo.
kokso (anat.: cada uma das
laterais do corpo humano, da cintura à articulação da coxa) quadril, anca,
cadeira. Obs.: também se usa no plural. koksosto (tb. iliako) (anat.: cada um dos dois
ossos resultantes da soldadura do ílio, ísquio e púbis, que formam a cintura
pélvica) ilíaco,
osso do quadril. koksalgio 1 (med.: dor intensa e
profunda na articulação superior da coxa) coxalgia. 2 (med.: tuberculose da
articulação da coxa) coxalgia. || meti
la manojn al la koksoj pôr
as mãos nas cadeiras. svingi la koksojn balançar as cadeiras.
koktelo (cul.: drinque que combina
duas ou mais bebidas, geralmente alcoólicas, ao qual pode-se acrescentar gelo,
fruta, açúcar etc.) coquetel, “cocktail”, rabo-de-galo. koktelkelnero “bartender”. koktelkelnerino
“bartender”. koktelmiksisto
“bartender”. molotov-koktelo (tb.
brulbotelo) (garrafa
cheia de substância inflamável, usada como explosivo em combates de rua) coquetel
molotov.
kolo 1 (anat.: parte do corpo humano que une o tronco à cabeça) pescoço, colo. 2 (a parte extrema e mais fina de uma vasilha) gargalo, colo. kola (relativo à garganta ou ao
pescoço) do
pescoço, cervical, jugular. kolbridi (tr.) encabrestar. kolbrido cabresto. kolĉeno colar. koldoloro (tb. koltordo,
tortikolo) (med.) torcicolo. koleto pescoço fino, delicado: ĉirkaŭpreni
vian lilian koleton cingir seu pescocinho de lírio. kolglando (anat.) tonsila, amígdala. kolharoj (tb. kolhararo) juba, crina. kolringo (tb. koliero, kolĉeno) colar.
kolrompa arriscado,
fatigante. koltuko fichu,
“foulard”, cachecol, cachenê. kolumo colarinho,
gola. botelkolo gargalo. ĉirkaŭkolo 1 (tb. koliero) (ornato que se usa
no pescoço) colar. 2 (correia
usada em volta do pescoço de cães e outros animais) coleira. 3 colarinho. ĝiskole completamente, até o pescoço,
por aqui: ĝiskole
armita armado
até o pescoço. markolo (geogr.: canal natural de pequena largura que estabelece a comunicação
entre dois mares ou duas seções do mesmo mar) estreito: Ĝibraltara
Markolo estreito de Gibraltar. terkolo (tb. istmo) (geogr.: estreita faixa de terra que liga duas áreas de terra maiores)
istmo: Terkolo
de Panamo istmo
do Panamá. preskaŭ ĉiuj terkoloj
estas nun tratranĉitaj per kanalo quase todos os istmos são agora cortados por um
canal. ¨ kola vejno (anat.) veia jugular. || kun la kolo ĵetita
malantaŭen escogotado.
kolao 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cola) cola,
coleira. 2 (bot.: árvore da família das
esterculiáceas, Cola acuminata, e cujas sementes são conhecidas como
noz-de-cola) coleira. 3 (cul.: refrigerante preparado com noz-de-cola
ou substância sintética com o mesmo sabor) cola: la plej konataj kolaoj estas Koka-Kolao kaj “Pepsi” as
colas mais conhecidas são a Coca-Cola e a Pepsi. 4 (cul.:
qualquer bebida não alcoólica, geralmente com gás) refrigerante., refri. kolaonukso
(bot.: semente das plantas do gênero Cola,
especialmente da Cola acuminata) noz-de-cola.
Kola
Duoninsulo (geogr.: península russa ao
Norte do mar Branco) península de Kola (ou de Cola).
kolageno (bioq.: proteína
fibrilar presente no tecido conjuntivo dos animais) colágeno, colagênio.
kolapso 1 (med.: falência de
função, de força, ou de estado geral) colapso, esgotamento: kora kolapso colapso cardíaco. 2 (med.: achatamento
conjunto das paredes de uma estrutura) colapso: pulma kolapso colapso pulmonar. 3 (astr.: falando-se de
estrela etc., processo de contração e compressão por ação do próprio campo
gravitacional) colapso, colapso gravitacional. 4 (inf.:
falando-se de sistema, programa de computador etc., incapacidade súbita de funcionamento)
colapso, erro, erro fatal: relanĉi programon post kolapso reiniciar
um programa depois de um erro. 5 (fig.: derrocada, desmoronamento,
ruína) colapso: kolapso de la ekonomia sistemo colapso
do sistema financeiro. kolapsi
(i.) colapsar,
sofre colapso, entrar em colapso. kolapsigi
colapsar, causar colapso.
kolargolo (quím.: prata coloidal,
usada na terapêutica) colargol.
kolaterala 1 = apuda. 2 =
nerekta. 3 =
flanka.
Kolatino (geogr.: mun. do estado do
Espírito Santo) Colatina. Vd. Espirito-Santo
(‘estado’). kolatina (relativo ao mun. Kolatino ES ou aos
seus naturais ou habitantes) colatinense: la kolatina kulturo estas riĉa a cultura colatinense é
rica. kolatinano
(o natural ou habitante do mun. Kolatino ES) colatinense: la kolatinanoj
estas feliĉaj
os colatinenses são felizes.
kolatitudo (geogr.: complemento da latitude, i.é, distância angular entre um lugar
e o polo, ou entre uma estrela e o polo da eclíptica) colatitude.
kolazioni (i.) (tomar uma pequena refeição entre as 4 e 7 horas da tarde) merendar,
lanchar. kolaziono (pequena refeição que se faz
entre as 4 e as 7 da tarde) lanche, merenda, colação.
kolbo (tb. pafilkapo) (de
espingarda, pistola etc.) coronha.
kolbaso 1 (tb. kolbasvaro)
(cul.: designação comum aos alimentos constituídos de carne picada, de
diversas naturezas, metida em tripas ou algo semelhante) enchido, embutido: fako de kolbasvaroj
de superbazaro seção
de embutidos de um supermercado. 2 (cul.) linguiça, chouriço. 2 rastilho de mina, banana de dinamite.
kolbasego 1
(tb seka kolbaso)
(cul.) paio. 2 salsichão. 3 (cul.) = mortadelo. kolbaseto 1 (tb.
brogkolbaseto)
(cul.) salsicha. 2 (tb. tripkolbaso)(cul.) linguiça. brogkolbaseto (cul.)
= kolbaseto.
cerbokolbaso (cul.) =
cervelaso. farunkolbaso (cul.: enchido ou chouriço que contém carne
de porco e farinha ou miolo de pão, além de temperos, típico da culinária
portuguesa) farinheira. fritkolbaso
(cul.) linguiça
(crua, para fritar). kajenkolbaso (cul.) “pepperoni”. markolbaso (zool.)
= holoturio. sangokolbaso (cul.) morcela. ¨ mola kolbaso (cul.) salsicha. seka kolbaso 1 (cul.)
= kolbasego. 2 (cul.) salame.
Kolĉido (hist.: antiga região
junto ao mar Negro e ao Sul do Cáucaso) Cólquida.
kolĉiko (bot.: designação comum
às plantas do gênero Colchicum, da família das colquicáceas) cólquico. kolĉikino (farm.:
alcaloide encontrado na planta vulgarmente conhecida como dama-nua, usado no
tratamento da gota) colquicina. kolĉiktinkturo (farm.:
tintura feita dos colmos e sementes dessas plantas) cólquico.
¨ aŭtuna kolĉiko (bot.: planta da família das colquicáceas, Colchicum autumnale) dama-nua.
koldkremo (farm.: variedade de unguento,
usado como cosmético e ingrediente de pomadas) “cold-cream”.
koleo 1 el.comp.
(med., quím.: exprime a ideia de bile) col(e)-. koleato (quím.: sal ou éster do
ácido coleico) coleato. kolecisto (anat.) = galveziko. kolecistektomio (med.: extirpação da vesícula biliar) colecistectomia.
kolecistito (med.: inflamação da vesícula biliar) colecistite.
kolecistografio (med.: exame ou registro radiográfico da
vesícula biliar) colecistografia. kolecistogramo (med.:
registro gráfico de uma colecistografia) colecistograma. kolecistoskopio (med.: radioscopia da vesícula biliar) colecistoscopia. kolecistotomio (med.:
abertura da vesícula biliar) colecistotomia. koleemio (med.:
presença de bile no sangue) colemia. koleurio (med.: presença de bile na urina) colúria.
¨ koleata acido (quím.: um dos ácidos orgânicos da bile;
fórm.: C24H40O5) ácido
coleico.
koleo 2 (bot., arc.:
antiga denominação do plectranto) cóleo. Vd. plektranto.
koledoko (anat.: ducto formado
pela junção dos canais hepático e cístico e que vai ter ao duodeno) colédoco.
kolego colega, confrade, condiscípulo. kolege como colega. kolegamo coleguismo.
kolegaro círculo
de colegas, companhia, corporação, confraria, colegas, turma. kolegemo coleguismo.
kolegino colega.
kolegio 1 (corporação cujos
membros têm igual dignidade) colégio. 2 (escola média) = mezlernejo. 3 (escola
superior) = fakultato, supera
lernejo. kolegia colegial. kolegiano colegial. kolegiestro diretor de colégio. ¨ Kolegio de la Kardinaloj (tb. Kardinalaro, Kardinala Kolegio) (rel.: corporação de cardeais
da Igreja católica, que tem entre suas funções a eleição dos papas) Sacro Colégio, Colégio Cardinalício. Sankta Kolegio (tb. Kardinala Kolegio, Kolegio de la
Kardinaloj) (catol.) Sacro Colégio.
kolekti (tr.) colecionar,
arrecadar, reunir, colher, recolher, coligir, ajuntar, amontoar, angariar, coletar.
kolekto coleção,
conjunto, sistema, compilação, reunião. kolektado (ação de colher) coleta, colheita. kolektanto colecionador.
kolektiĝi reunir-se, ajuntar-se. kolektiĝo reunião, concurso, ajuntamento. kolektisto 1 colecionador.
2 coletor, cobrador, recebedor. kolektujo 1 reservatório. 2 coletor. alkolektiĝi juntar-se. armilkolekto =
panoplio. ĉasisto-kolektisto (indivíduo pertencente a povo que subsiste
caçando ou coletando) caçador-coletor. elkolektiĝi seletar, selecionar. enkolekti (tr.) recolher.
elkolekti (tr.) seletar,
selecionar. enkolekti (tr.) recolher.
enkolektado colheita, apanha. jarkolekto (conjunto de periódicos de
um determinado ano, encadernados juntos) coleção do ano. monkolekto
coleta,
peditório. monkolektado coleta,
peditório, cobrança. monkolektanto coletor.
ŝirkolekti (tr.)
apanhar, catar (frutos, folhas etc.
de árvores e arbustos).
kolektiva (que abrange muitas coisas
ou pessoas) coletivo. kolektivo coletividade.
kolektivismo coletivismo.
kolektivisto coletivista.
Kolekto
Aprobita (E-o: nome das obras
editadas pela firma Hachette com a aprovação de L. L. Zamenhof [1901–1905]) Coleção Aprovada.
kolelitiazo (med.: presença ou
formação de cálculos nas vias biliares) colelitíase, litíase biliar.
kolemio (med.) = koleemio.
koleopteroj (zool.: ordem de insetos
cujo tipo é o besouro) coleópteros.
koleri (i.) 1 estar zangado, estar colérico. 2 encolerizar-se. kolera colérico, zangado, bravo, assomado,
irritado, enfezado. kolero cólera,
ira, braveza, raiva, zanga. kolerega exasperado.
koleregi (i.) exasperar-se. kolerego raiva, furor. kolerema colérico, irascível,
arrebatado, árdego. kolereta contrariado. kolereto enfado, arrelia, birra. koleriga provocador, irritante. koleretiĝi ofender-se, sentir, melindrar-se: li koleretiĝis
pro la malmildaj vortoj de la kolego
ele ofendeu-se com as palavras duras do colega. kolerigi encolerizar,
irritar, agastar, assanhar, assomar. koleriĝi encolerizar-se, zangar-se,
irritar-se, alterar-se, arrenegar-se, ficar com raiva, enfezar. kolerkrii (i.) vociferar.
ekkoleri (i.) irritar-se.
ekkolerema irritadiço. postkolero (tb.
rankoro) rancor,
ressentimento profundo. senkolere calmamente, desapaixonadamente.
senkoleriĝi abrandar-se, acalmar-se, aplacar-se.
|| ĵeti koleran rigardon al
iu olhar feio para alguém.
kolerao (med.) = ĥolero.
kolerika (med.: relativo a um dos quatro temperamentos, segundo Hipócrates) colérico.
Vd. sangvina,
flegma, melankolia. kolerikulo (med.: pessoa ora
melancólica, ora irritada, mostrando predisposição para perturbações digestivas
e hepáticas) colérico.
kolesterino (bioq.) = kolesterolo.
kolesterolo (bioq.) colesterol. Vd. sterolo.
Kolĥido (hist.) = Kolĉido.
kolĥozo (empresa rural de
administração coletiva, na Rússia) colcoz, “kolkhoz”. kolĥozano membro de um colcoz.
kolibacilo (bac.) = kojlobacilo.
kolibro (tb. muŝbirdo) (zool.: designação
comum das aves da família dos troquilídeos, de bico longo e fino, usado para
retirar o néctar das flores, Trochilidae) beija-flor,
binga, chupa-flor, chupa-mel, colibri, cuitelinho, cuitelo, guainumbi,
guanambi, guanumbi, guinumbi, pica-flor.
Kolidero (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Colíder. Vd.
Mato-Groso (‘estado’). kolidera (relativo ao mun. Kolidero MT ou aos seus naturais ou habitantes) colidense: la kolidera kulturo estas riĉa a cultura colidense é rica.
koliderano
(o natural ou habitante do mun. Kolidero MT) colidense: la kolideranoj
estas feliĉaj
os colidenses são felizes.
koliero (tb. kolĉeno, kolringo) colar.
koliko 1 (med.) cólica. 2 (med.) cólica do cólon. ¨ hepata koliko (med.) cólica hepática. rena koliko (med.) cólica renal. utera koliko (med.) cólica menstrual, cólica
uterina.
koliklo (anat.: cada uma das quatro proeminências que constituem os corpos
quadrigeminados da audição e da visão) colículo. ¨ malsupra
koliklo (anat.)
colículo inferior. supra koliklo (anat.) colículo superior.
kolikvativa (med.: produzido por
coliquação, dissolução orgânica, que se manifesta por excreções abundantes) coliquativo.
kolimati (tr.) (fís.: tornar paraleos) colimar: kolimati
lumgarbon colimar
um feixe de luz. kolimatilo (fís.) colimador.
kolimbo (zool.) = gavio. kolimbedoj (zool.:
família de aves aquáticas, à qual pertence o mergulhão) podicipedídeos, colimbídeos. kolimboformaj (zool.:
ordem de aves aquáticas, vulgarmente conhecidas como mergulhões) colimbiformes, podicipediformes.
Kolino (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Colinas. Vd.
Maranjano (‘estado’). kolina (relativo ao mun. Kolino MA ou aos seus naturais ou habitantes) colinense: la kolina kulturo estas riĉa a cultura colinense é rica.
kolinano
(o natural ou habitante do mun. Kolino MA) colinense: la kolinanoj
estas feliĉaj
os colinenses são felizes.
Kolinas-do-Tokantinso (tb. Tokantinsa Kolino) (geogr.:
mun. do estado do Tocantins) Colinas do Tocantins. Vd. Tokantinso (‘estado’). kolinas-do-tokantinsa (tb. tokantins-kolina) (relativo ao mun. Kolinas-do-Tokantinso TO ou aos seus naturais ou habitantes) colinense: la kolinas-do-tokantinsa (ou tokantins-kolina) kulturo
estas riĉa
a cultura colinense é rica. kolinas-do-tokantinsano
(tb. tokantins-kolinano) (o natural
ou habitante do mun. Kolinas-do-Tokantinso TO) colinense: la kolinas-do-tokantinsanoj (ou tokantins-kolinanoj) estas feliĉaj os colinenses são felizes.
kolirio (tb. okulakvo, okulkuracilo) (med.: líquido para o tratamento da
conjuntivite ou para alívio dos olhos) colírio.
kolito (med.) =
kojlito.
kolizii (i.) colidir, chocar-se
com, chocar-se contra, ir de encontro a, abalroar: la aŭto koliziis kun arbo o carro colidiu com uma
árvore. kolizio colisão,
choque, conflito, pancada. kolizifuĝinto (trâns.) motorista que, após colisão,
foge para evitar consequências. koliziigi (fazer ir de encontro a) colidir:
la akvofluo koliziigis la aŭton kontraŭ la arbo a correnteza
colidiu o carro contra a árvore. koliziigilo
(fís.: tipo de acelerador de partículas que faz com
que os feixes de partículas colidam em velocidades próximas à da luz) colisor,
colisionador. Vd. “LHC”. ¨ kolizii kun (ou kontraŭ) hocar-se
com, chocar-se contra, colidir com, colidir contra, bater em, ir de encontro a,
abalroar: la eksprestrajno koliziis
kun la vartrajno o
trem expresso chocou-se com o trem de cargas. || viaj ideoj kolizias kun la miaj suas ideias vão de encontro
às minhas; suas ideias chocam-se com
as minhas.
kolkotaro (quím.: óxido de ferro, vermelho, usado como pigmento e abrasivo para
polimento de vidros óticos; fórm.: Fe2O3) colcotar.
Kolnizo (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Colniza. Vd.
Mato-Groso (‘estado’). kolniza (relativo ao mun. Kolnizo MT ou aos seus naturais ou habitantes) colnizense: la kolniza kulturo estas riĉa a cultura colnizense é rica.
kolnizano
(o natural ou habitante do mun. Kolnizo MT) colnizense: la kolnizanoj
estas feliĉaj
os colnizenses são felizes.
kolobomo (med.: deformação congênita
que consiste em uma fissura da pálpebra superior, da íris, da coroide ou da
retina) coloboma.
kolocinto (bot.: trepadeira herbácea da família das cucurbitáceas, Citrullus colocynthis, sin. Cucumis colocynthis) coloquíntida,
colocinto.
kolodio (quím.: algodão-pólvora
dissolvido em éter e álcool, para emprego em terapêutica e fotografia) colódio.
kolofono 1 (tip.: parte do documento que dá informações
sobre o autor, local e ano de edição etc.) colofão, cólofon.
kolofono 2 (tb. rezinaĵo) (quím.: espécie de resina usada para passar nos fios do arco, a fim
de que firam as cordas do instrumento musical) colofônia, breu, breu de
colofônia, colofônio.
koloido (quíim.: sistema de
partículas micrônicas, dispersas num meio adequado) coloide. koloida 1 (quím.: que tem propriedades de coloide) coloidal: koloida
elektrolito eletrólito
coloidal. 2 (quím.: referente a coloide) coloidal: koloida
kemio química
coloidal.
kolokazio 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Colocasia) colocásia. 2 (tb. taro) (bot.:
erva da família das aráceas, Colocasia esculenta) colocásia,
inhame. ¨ manĝebla kolokazio (bot.)
= kolokazio
(Colocasia esculenta).
kolokinto (bot.) = kolocinto.
kolokvo (reunião, geralmente de especialistas, em que se discutem e confrontam
informações e opiniões pessoais sobre determinado tema) colóquio: kolokvo
de vortaristoj colóquio
de dicionaristas.
Kolomano (pren.masc.) Colomano.
kolombo 1
1 (zool.: designação comum a várias aves columbiformes da família dos
columbídeos, especialmente do gênero Columba) pomba. 2 (tb.
domkolombo) (zool.: espécie domesticada de pomba, Columba
livia domestica) pombo. kolomba (relativo ou pertecente a pomba ou a pombo) columbino, columbáceo. kolombaro 1 bando de pombos. 2 (em
voo) revoada. kolombedoj (zool.: família de aves
columbiformes, que inclui as pombas e as rolas, Columbidae) columbídeos. kolombejo pombal.
kolombeto (zool.) pombo pequeno. kolombido borracho, filhote de pombo. kolombideto borracho, filhote de pombo. kolombino (zool.: a fêmea do pombo) pomba. kolomboformaj (zool.: ordem de aves
cosmopolitas, Columbiformes) columbiformes. kolombokolora de cor entre violeta e
cinza. kolombumi (i.) 1 (p.f.) arrulhar, gorjear: la
geamantoj kolombumis en la
ĝardeno os
namorados arrulhavam no jardim. 2 =
kveri. arbokolombo (zool.) =
enado. domkolombo (zool.:
ave da família dos columbídeos, Columba livia) pombo. kurierkolombo (tb.
leterkolombo) (zool.: variedade de pombo usado no transporte de comunicações escritas)
pombo-correio. ringokolombo (zool.)
= palumbo (Columba palumbus).
rokkolombo (zool.)
= livio. virkolombo
(o macho
da pomba, especialmente da pomba doméstica) pombo. ¨ kolombo de la paco (pombo
branco, representando a paz, que é solto em ocasiões especiais) pomba da paz, pombo da paz. Novzelanda kolombo (zool.) = violdorsa kolombo. violdorsa kolombo (tb.
kereruo, Novzelanda kolombo) (zool.: Hemiphaga
novaeseelandiae) pomba-da-nova-zelândia. ||
rostita kolombeto ne flugas al buŝeto (prov.: ‘pombinho assado
não voa para a boquinha’) quem não
trabalha não come; dinheiro não cai do céu; Deus não manda nem
assado nem cozido.
Kolombo 2
(geogr.: cap. do Sri Lanka) Colombo. Vd.
Kolumbo, Kristoforo
Kolumbo.
Kolombo 3
(astr.: constelação do
hemisfério sul; lat.: Columba, Columbae; abrev.: Col) Pomba.
Kolombo 4
(geogr.: mun. do estado do Paraná) Colombo.
Vd. Paranao
(‘estado’). kolomba (relativo ao mun. Kolombo PR ou aos
seus naturais ou habitantes) colombense, colombino: la kolomba kulturo estas riĉa a cultura colombense (ou colombina) é rica. kolombano
(o natural ou habitante do mun. Kolombo PR) colombense, colombino: la kolombanoj
estas feliĉaj
os colombenses (ou colombinos) são felizes.
Kolombio (geogr.:
país da América do Sul; cap.: Bogoto; símb.autom.: CO) Colômbia.
Vd. Kolumbio. kolombiano (o natural ou habitante da Colômbia) colombiano.
Kolombino (teat.: personagem da
comédia italiana) Colombina.
Kolombina (teat.) =
Kolombino (‘personagem’).
kolono 1 1 (arq.: pilar cilíndrico ou quase cilíndrico
que sustenta ou enfeita construções) coluna. 2 coluna,
pilar, pilha. kolonaro colunata.
kolonejo (tb. kolonhalo) galeria. koloneto coluneta. punkolono (tb. pilorio, malhonora kolono) pelourinho. surkolonaĵo entablamento. ¨ Kolono Prestes (hist.)
Coluna Prestes. dorika kolono (arq.)
coluna dórica. ionika kolono (arq.)
coluna jônica. korintika kolono (arq.)
coluna coríntia. kvina kolono (classe
de indivíduos que espionam ou fazem propaganda subversiva em país prestes a
entrar ou já em guerra com outro) quinta-coluna. malhonora
kolono (tb.
pilorio) pelourinho. Trajana kolono (coluna triunfal erguida em 113 no fórum de
Trajano) coluna Trajana.
kolono 2 1 (econ.: moeda
da Costa Rica; = 100 centimoj) colón
costarriquenho, colom. 2 (econ.: moeda de El Salvador; = 100 centavoj) colón salvadorenho, colom.
kolonelo (mil.: posto militar) coronel. koloneleco coronelato. subkolonelo (mil.) tenente-coronel.
kolonio 1 (região
onde povoadores e emigrantes se fixam) kolonio. 2 (território
administrado por um Estado e que se situa fora de suas fronteiras) colônia, possesão,
domínio: la Portugalaj kolonioj en Afriko as colônias
portuguesas na África. 3
(grupo de indivíduos de
mesma nacionalidade que habitam numa cidade ou região de um país estrangeiro) colônia, comunidade: la Japana kolonio en San-Paŭlo a colônia japonesa em São Paulo. kolonia colonial. kolonii (tr.) (tb. starigi
koloniojn) colonizar, estabelecer
colônias. koloniano colono.
koloniisto colonizador. ekskolonio ex-colônia, antiga colônia. ekskoloniiĝi tornar-se ex-colônia. ¨ kolonio
de abeloj colônia de abelhas. starigi kolonion = kolonii.
Kolonjo 1 (geogr.:
nome de algumas cid. do Império Romano) Colônia. 2 (geogr.:
cid. da Alemanha) Colônia, Köln. Vd. Kolonja akvo.
Kolonja-Leopoldino (geogr.:
mun. do estado de Alagoas) Colônia Leopoldina. kolonja-leopoldina (relativo ao mun. de Colônia Leopoldina AL ou aos seus naturais ou
habitantes) leopoldinense.
kolonja-leopoldinano (o natural ou habitante do
mun. de Colônia Leopoldina AL) leopoldinense.
Kolonja-Ponapeo (geogr.: cid. e cap. do
estado de Pohnpei, nos Estados Federados da Micronésia) Kolonia.
koloro cor, colorido, timbre (de
voz). Obs.: kolor- também pode
ser usado como sufixo: brikkolora
da cor de
tijolo. kolora de
cor, colorido. kolori (tr.) colorir (p.f.), tingir. kolorado (ação de colorir) coloração. koloraĵo cor, tinta, colorido. koloraro colorido, cores. kolorefekto efeito resultante da mistura
e uso das cores. koloriga corante,
colorante. kolorigi colorir,
pôr em cores, tingir, pintar. kolorigaĵo (quím.: substância usada para colorir outra) corante,
colorante. kolorigilo (quím.: substância usada para colorir outra) corante,
colorante, cor,
matéria colorante. kolorigisto pintor (de paredes, casas etc.).
koloriĝi tingir-se, pintar-se. kolorilo (quím.: substância usada para colorir outra) corante,
colorante. koloristo (aquele que se ocupa em
colorir) colorista.
kolorkonserva (tb. lumrezista) (que mantém
suas cores, mesmo se exposto à luz) fotorresistente. kolorometro colorímetro. kolorometrio colorimetria. kolorricĉa (que apresenta muitas cores) multicolorido, policromo, multicor, policromático,
variegado. akvokolorilo (tb. akvokolorigilo) tinta para
aquarela. alikoloriĝi mudar de cor. belkolora que tem bela cor, de belas
cores. diverskolora (tb. mikskolora) variegado, matizado. dukolora (de duas cores) bicolor. lankolora bege, “beige”. mikskolora = diverskolora. multkolora (tb. multekolora,
bunta, plurkolora) multicolorido,
policromo, multicor, policromático, variegado. naturkolora (não
tingido) de cor natural: naturkolora lano lã de cor natural, lã bege. rozokolora róseo,
rosado, cor-de-rosa. senkolora incolor. senkolorigita 1 descolorido.
2 clorótico (fig.). ŝanĝkolora furta-cor,
cambiante. trikolora (de três cores) tricolor. trikoloreto (bot.) = trikolora penseo (Viola tricolor). unukolora (tb. monokromata) (de uma só cor)
unicolor,
monocromático.
Kolorado (geogr.: rio dos Estados Unidos) Colorado. Koloradio (tb. Koloradlando) (geogr.: um dos Estados dos Estados Unidos)
Colorado. Koloradlando (geogr.) = Koloradio.
koloraturo (mús.: ornamentação florida em música vocal) coloratura, floreado,
“fioritura”.
koloso 1 (pessoa,
estátua ou objeto de grande tamanho) colosso. 2 (pessoa
de grande tamanho) colosso, brutamontes. kolosa colossal,
descomunal, tremendo.
Koloso (hist., bíbl.: antiga
cid. da Frígia, na Ásia Menor) Colossos, Colossas. kolosano (hist., bíbl.: natural ou
habitante de Colossos) colossense, colossino: epistolo al la kolosanoj
(bíbl.) epístola aos colossenses.
Koloseo 1 (anfiteatro de Roma, do qual restam ruínas) Coliseu. 2 (hist.,
bíbl.) = Koloso (‘antiga cid.’). koloseano
(bíbl.) = kolosano.
kolostro (primeiro leite, logo depois
do parto) colostro.
kolp/- el.com. (significa “vagina”) colp(o)-: kolpocelo colpocele.
kolpocelo (med.: hérnia ou prolapso da
vagina) colpocele.
kolpopatio (med.: alteração, tumoral ou não, da vagina) colpopatia.
kolporti (tr.) mascatear. kolportisto 1 mercador ambulante, vendedor ambulante,
caixeiro-viajante, alabama, cometa, mascate, bufarinheiro. 2 (pessoa que se dedica à
venda domiciliar ou em locais de trabalho de mercadorias geralmente populares,
como roupas, bijuterias e produtos eletrônicos) sacoleiro.
kolŝito (pessoa que dirigia os rituais de embalsamamento no antigo Egito) embalsamador.
koltro (tb. plugilfero) (agric.: ferro que se adapta
ao timão do arado, adiante da relha, a fim de facilitar a lavra e cortar as
raízes) sega.
kolubro (zool.: serpente não venenosa do gênero Coluber) cobra. kolubredoj (zool.: família de serpentes não venenosas, Colubridae) colubrídeos.
¨ maiza kolubro (zool.:
cobra do gênero Pantherophis,
de origem norte-americana) cobra-do-milho.
Kolumbo (pren.masc.) Colombo.
Kolumbo (Kristoforo) (navegador genovês, c. 1451-1506, descobridor
da América) Cristóvão Colombo. Vd. ovo de
Kolumbo.
kolumbario (local onde se guardam as cinzas de corpos incinerados) columbário.
Kolumbio (geogr.: distrito
federal dos EUA; cap.: Vaŝingtono) distrito
de Colúmbia.
Kolumbio
(Rivero) (geogr.: rio dos EUA, anteriormente denominado rio
Oregon) rio Columbia, rio
Colúmbia. Vd. Oregono (‘rio’), Usono.
kolumbiumo * (quím.: antigo nome do
elemento químico nióbio) colômbio, colúmbio. Vd. niobo.
kolumelo 1 (bot.: eixo da cápsula de musgos e de algumas hepáticas) columela. 2 (zool.:
eixo interior das conchas univalves) columela, modíolo. 3 (anat.:
nos anfíbios, répeis e aves, bastonete ósseo ou cartilaginoso que conecta a
membrana timpânica ao ouvido interno) columela.
kolumno 1 (de jornal, de algarismos, de soldados, de coisas empilhadas, de
tabuleiro de xadrez ou de damas) coluna. 2 (enx.:
no tabuleiro, conjunto de casas contíguas e alternadamente pretas e brancas,
tomadas no sentido vertical) coluna: reĝkolumno coluna
do rei. reĝintura kolumno coluna da torre da
rainha. ¨ vertebra kolumno (anat.)
coluna vertebral.
koluro (astr.: cada uma das duas interseções do equador com a eclíptica) coluro.
koluteo (bot.: designação comum às plantas do gênero Colutea) colútea. ¨ arbusta koluteo (bot.:
arbusto da família das leguminosas, Colutea arborescens) falso-sene,
colútea.
kolutorio (farm.: líquido medicamentoso, usado
para as gengivas ou as mucosas da boca) colutório.
koluzio colusão, conluio, conspiração, maquinação, acordo secreto.
kolzo (tb. oleonapo) (bot.: variedade de couve, Brassica napus) colza, canola. ¨ kolza oleo (cul.) óleo de colza, óleo de canola. kolza semo (bot.)
semente de colza.
Kom (mat.: o conjunto dos números complexos) Complexos.
komo (gram.: sinal gráfico de pontuação [,]) vírgula. komoforma virgulado: komoformaj strekoj riscos virgulados. punktokomo
(gram.: sinal gráfico de
pontuação [;]) ponto-e-vírgula. ¨ decimala komo (vírgula que se coloca entre
as partes inteira e fracionária de um número escrito no sistema decimal) vírgula decimal.
komao (mús.: intervalo que
separa duas notas enarmônicas, geralmente admitido como a nona parte do tom) coma, “comma”, microtom.
komanĉo (etnol.: indivíduo pertencente ao grupo dos comanches) comanche. komanĉoj (etnol.: indígenas nômades da América do Norte, atualmente estabelecidos
em uma reserva do Oklahoma, nos EUA) comanches.
komandi (tr.) 1 (mil.:
dirigir como superior) comandar. 2 (ter domínio sobre) comandar,
mandar, conduzir, dominar: komandi siajn pasiojn dominar suas paixões. komando 1 comando, ordem. 2 (mil.: ordem breve que comanda a execução de um movimento) voz de comando: ‘marŝ!’
estas militista komando ‘marche!’ é uma voz de
comando militar. komandanto comandante. komandeco (autoridade) comando. komandejo casa
de comando. telekomandi (tr.) (emitir sinais por linha de comunicação para comandar a distância [aeronave,
navio, míssil, mecanismo etc.]) telecomandar,
teleconduzir, teleguiar, teledirigir. telekomando (ação
de telecomandar) telecomando.
komandito 1 (econ.) comandita,
sociedade em comandita. 2 (econ.) capital de sócio comanditário. komanditi (tr.) (econ.: investir dinheiro em uma sociedade em comandita, como sócio
comanditário) comanditar.
komanditanto sócio
comanditário.
komandoro (mar.: aquele que tem
comenda) comendador. komandoreco (dignidade
de comendador) comendadoria.
Komando Ruĝa (organização criminosa da cid. do Rio de Janeiro; sigl.: KR) Comando Vermelho (CV).
komasacio (agric., fin.: reagrupamento de parcelas (de terreno) para facilitar o
cultivo com recursos mecânicos) “Flurbereinigung”, reorganização e
reengenharia de parcelas.
komato (med.: estado de
inconsciência durante o qual ficam anuladas as atividades cerebrais superiores,
conservando-se apenas respiração e circulação) coma. komata (med.:
referente a coma) comatoso: komata febro febre comatosa. komata stato quadro comatoso. komatogena (med.:
que produz coma) comatógeno. ¨ alkohola komato (med.)
coma alcoólico. diabeta komato (med.)
coma diabético.
komatulo (zool.: espécime dos
equinodermos) equinodermo,
comátula. ¨ komatululoj (zool.: filo de animais invertebrados
marinhos que inclui as estrelas-do-mar, ouriços-do-mar e pepinos-do-mar) equinodermos,
comátulas.
kombi (tr.) 1 pentear. 2 cardar. kombado (ação
de pentear) penteadura. kombilo pente. kombisto cabeleireiro. komblano lã
com mais de 15 cm de comprimento. diskombi (tr.) cardar.
elkombi (tr.) retirar com o pente: elkombi sablon,
lignerojn, pedikojn el siaj haroj com o pente, tirar areia,
farpas de madeira, piolhos dos seus cabelos. elkombitaĵo o
que resta no pente após a penteadura. malkombi (tr.) despentear.
nekombita desgrenhado, desgadelhado,
despenteado. platkombitaĵo (cada
uma das duas partes em que, num certo tipo de penteado, o cabelo é repartido ao
meio e esticado para os lados da cabeça, cobrindo as orelhas, sendo preso atrás
geralmente por meio de um coque) bandó. retrokombi (tr.) pentear
os cabelos para trás. venuskombilo (bot.:
Scandix pecten-veneris) = skandiko. ¨ maldikdenta kombilo (pente cujos dentes são finos) pente fino.
kombajno (agr.: máquina
agrícola, empregada na colheita de cereais, que ceifa, trilha, classifica e
ensaca) colheitadeira.
kombini (tr.) combinar, ajustar,
assentar. kombino combinação,
ajuste. kombinaĉaĵo jeitinho. kombinado (ação de combinar) combinação. kombinaĵo 1 combinação, coisa combinada,
ajuste. 2 (quím.) combinação. 3 (mat.) combinação. kombiniĝemo (quím.)
afinidade. kombiniĝi combinar-se. kombiniĝemo (quím.) afinidade. kombinita assente. kombinumo (econ.)
= kartelo. malkombini (tr.) (quím.: fazer que
as moléculas de um corpo se separem) decompor. ¨ malica
kombino cambalacho.
kombinacio = kombinaĵo.
kombinato (com.) = kartelo.
kombinatoriko (mat.: parte da
matemática que estuda a formação, contagem e propriedades que se podem
constituir, segundo leis determinadas, com um número finito de elementos) análise combinatória.
kombineo 1 (vest.: roupa íntima
feminina) combinação. 2 (vest.: roupa de trabalho de aviadores,
técnicos etc., com as calças costuradas à camisa, ou prolongando-se num
peitoral seguro por acessórios) macacão. 3 (vest.: macacão desenhado especialmente para dar segurança e conforto a
tripulantes de aviões de combate e de naves espaciais) macacão de voo. 4
(vest.: macacão, geralmente de
neoprene, usado por mergulhadores) traje de mergulho, roupa de mergulho. 5
(vest.: roupa inteiriça para bebês) macacão.
¨ astronaŭta kombineo traje
espacial.
komedio (teat.) comédia. komedia de comédia, cômico, falso. komedii (i.) 1 representar uma comédia,
fingir: malgraŭ la seriozeco
de la situacio li nur komediis a despeito da gravidade da situação, ele só fingia. 2
trapacear. komediaĵo comédia, impostura, trapaça. komedianto (tb. komediisto) cômico (ator), comediante. komedieto burleta.
komediisto =
komedianto. komediverkisto comediógrafo.
komedono (med.: cilindro
vermiforme sebáceo com a extremidade superior negra, localizado no rosto e
principalmente na pele do nariz) comedão, cravo.
komelino (bot.: designação comum
às plantas do gênero Commelina,
da família das commeliáceas) commelina, comelina.
komenci (tr.) começar,
principiar, encetar, iniciar, dar início a: la instruisto komencis la lecionon je la 8-a horo o professor começou a aula
às 8 horas. komenca inicial,
primário, elementar. komence (tb. en la komenco) no começo, no início,
inicialmente, primeiramente, em primeiro lugar. komenco começo, início, princípio,
primórdio, advento. komencaĵo (tb. primico) primícias.
komencanto principiante,
novato, noviço, neófito, praticante. komenc-aspekta (gram.) incoativo: komenc-aspekta verbo verbo incoativo. komenciĝi começar, iniciar, ter início,
ter princípio. komenciĝo começo, início, princípio, advento. komenciĝanta incipiente, incoativo. monatkomenco festa que alguns povos
antigos celebravam no início de cada lunação. rekomenci (tr.) recomeçar, reiniciar. ¨ komenci
(+ infntv.) começar a: komencis pluvi começou
a chover. eterna komencanto (forma jocosa de se referir àquele que nunca passa dos conhecimentos
iniciais de alguma matéria) eterno iniciante. komence de a partir de. en la komenco = komence. vortkomenca litero =
inicialo.
Komenio
(filósofo, educador e bispo tcheco, 1592–1670) Comenius, Jan Amos Komensky.
komenti (tr.) 1 (expressar sua opinião) comentar, anotar. 2 =
komentarii.
komentarii 1 (tb. prinoti) (esclarecer
com notas um texto) comentar: komentarii Iliadon, leĝprojekton
comentar a
Ilíada, um projeto de lei. 2 comentar,
anotar, observar. komentario 1
(notas com que se esclarece um
texto) comentário, apostila, anotação. 2 reflexão. komentariisto comentador,
comentarista.
komerci (tr.) comerciar, negociar, mercadejar. komerca (tb. de komerco,
komerc–) comercial, do comércio, de comércio: komerca
ĉambro câmara
do comércio. komerco comércio.
komercaĉi (tr.) traficar, fazer negócios
fraudulentos. komercado comércio.
komercaĵo (tb. varo) mercadoria,
artigo. komercejo (local onde se comercia) mercado, feira, loja. komercisto comerciante, negociante. komercistaro (o conjunto dos comerciantes) comércio, comerciantes. komercodomo casa de comércio, casa
comercial, loja. komercoficisto comerciário. brutkomercisto negociante de reses. forkomerci (tr.) liquidar
(um estoque). interkomerco intercâmbio,
intercâmbio comercial. kaŝkomerco mercado negro. retkomerco (intern.:
atividade comercial que utiliza a internet para as transações) comércio
eletrônico, “e-commerce”. sklavokomercisto escravocrata. ¨komerca
centro “shopping”, “shopping center”,
“mall”, centro comercial. komerca ĉambro câmara de comércio. komerca ŝipo navio mercante.
kometo (astr.) cometa. kometa de cometa, cometário: kometa
astronomio astronomia
cometária. ¨
Haleja kometo cometa de Halley.
komforto conforto, bem-estar, comodidade. komforta confortável, cômodo. komforte confortavelmente. komfortigi 1 acomodar (alg.). 2 (atenuar, dar
alívio) relevar: amika vorto komfortigas la penon uma palavra amiga releva
as dores. malkomforta 1 desconfortável 2 desanimador. senkomforta desconfortável.
komio (o natural ou habitante da República dos Komis, na Rússia) komi. Komiio (geogr.) = Komia
Respubliko. Komilando (geogr.) =
Komia Respubliko.
Komia
Respubliko (tb. Komiio, Komilando) (geogr.:
república da Rússia; cap.: ) República dos Komis.
komiforo 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Commiphora, sin. Balsamodendron, da família das
burseráceas) comífora. 2 (bot.: arbusto da família das burseráceas, Commiphora myrrha) mirra. Vd. mirho.
komika cômico, bufo, impagável, divertido. komikaĵo comédia, fato ridículo. komikeco comicidade,
ridículo. komikisto (ator de comédias) cômico. komikulo (pessoa engraçada) cômico. komikopero ópera bufa, ópera cômica. || tre komika! é boa! tre komike! é boa! trovi
ion komika achar
graça de algo. trovi iun komika achar
graça de alguém.
komikso (gráf.) história em quadrinhos, HQ, banda desenhada. ¨ japana komikso (gráf.) = mangao.
komisaro 1 (aquele que exerce comissão) comissário. 2 encarregado. 3 (pol.) comissário. komisarejo (local onde o comissário exerce as suas funções) comissariado. ¨
polica komisaro comissário de polícia.
komisariato (órgão estatal de funções administrativas ou judiciárias) comissariado.
komisii (tr.) comissionar,
incumbir, encarregar, deputar, constituir, dar mandato a. komisio 1 comissão.
2 encargo, carga. komisiaĵisto (tb. komisia agento) agente, o que tem uma casa
de comissões. komisiinto (tb. komisianto) (aquele que atribuiu, ou atribui, uma comissão a outrem) comitente. komisiisto (aquele que recebe uma comissão a desempenhar) comissionado, comissário. komisiito (tb komisiulo) (aquele que
recebeu uma comissão a desempenhar) mandatário, comissário, comissionado. komisiitaro comissão, comitê. komisiulo = komisiito. ¨ komisia agento = komisiaĵisto. en komisio de (tb. komisiite de, komisie de) por incumbência de, da parte
de.
komisiono comissão, delegação (de
pessoas encarregadas de um assunto). komisionano membro de uma comissão. subkomisiono subcomissão.
Komisiono de Virina Agado (órgão da UEA;
abrev.: KVA) Comissão de Ação Feminina.
komisuro 1 (anat.: faixa de fibras
que liga partes correspondentes esquerda e direita, principalmente do cérebro e
da medula espinal) comissura. 2 (anat.: ponto de junção de duas partes que
formam um ângulo) comissura: komisuro de lipoj, de fingroj ktp comissura dos lábios, dos
dedos etc. 3 (biol.: superfície
ou linha de contato entre dois órgãos ou entre duas ou mais porções orgânicas,
separáveis ou não) comissura. ¨ lipkomisuro
(tb. lipangulo) (anat.) comissura
dos lábios.
komitato 1 comissão (permanente de
pessoas). 2 junta, comitê. komitatano membro de uma comissão (permanente). komitatejo sala de comissão. komitatestro presidente de comissão. gvidkomitato comissão, diretório. plenumkomitato comissão executiva.
komizo (com.) caixeiro,
empregado, balconista, vendedor. komizino vendedora,
balconista, empregada. ĉefkomizo primeiro caixeiro. ¨ migra
komizo
= vojaĝanta (ou vojaĝa) komizo. vojaĝa
komizo = vojaĝanta komizo. vojaĝanta komizo caixeiro-viajante,
alabama, cometa.
komocio (med.: abalo, estremecimento causado no organismo, especialmente no
sistema nervoso) concussão,
comoção, pancada. komocia comocional. komocii (tr.)
(med.: causar comoção ou concussão) concutir.
¨ cerba
komocio (med.) concussão cerebral.
komodo (tb. tirkestaro) (peça de
mobiliário, com gavetas) cômoda, gaveteiro.
Komodo (Insulo) (geogr.: ilha
da Indonésia) Komodo. ¨ Komoda varano (zool.:
lagarto da família dos varanídeos, Varanus
komodoensis) dragão-de-komodo.
komodoro 1 (comandante de esquadra
holandesa) comodoro. 2 (oficial de marinha inglesa e americana,
inferior a contra-almirante e superior a capitão-de-mar-e-guerra) comodoro.
3 (título honorífico em outros países) comodoro.
Komoroj (geogr.: país insular da
África, no oceano Índico, a Noroeste de Madagascar; cap.: Moronio; símb.autom.: COM) Comores. komora (geogr.: relativo a Comores ou aos seus naturais ou habitantes) comorense, comoriano. komorano (o natural ou habitante de Comores) comorense, comoriano. ¨ komora lingvo (ling.: língua deComores) comorense, comoriano.
kompakta compacto, masssudo, cerrado, denso. kompakto coisa compacta. kompaktigi compactar. malkompakta frouxo, rarefeito, ralo.
kompano companheiro, chegado, camarada.
kompanio 1 (com.: união de pessoas para dirigir um negócio comercial ou
industrial; abrev.: K-io,
Ko) Companhia
(Cia.): la firmo X kaj Kompanio a firma X & Companhia. 2 associação. kompaniano associado.
kompaniulo companheiro.
¨ akcia
kompanio sociedade
por ações. asekura kompanio companhia
de seguro. en kompanio kun em sociedade com. flugkompanio companhia aérea.
Kompanio de
Jesuo (ordem
religiosa fundada por santo Inácio de Loiola em 1540) Companhia de Jesus,
Sociedade de Jesus. Vd. jezuito.
kompari (tr.) comparar,
confrontar, aferir, cotejar, pôr em paralelo. kompara comparativo: kompara vorteto vocábulo comparativo. komparo comparação, cotejo, colação. komparado comparação. komparebla (que se pode comparar) comparável. komparinda digno de ser comparado,
comparável. nekomparebla (tb. senkompara) incomparável, sem par. nekompareble (tb. senkompare) sem confronto. senkompare sem confronto. ¨ kompare kun (tb. en komparo kun) em comparação com, a par
de.
komparacio (gram.: sistema que uma
língua utiliza para mostrar os vários graus de adjetivos e advérbios) comparação.
komparativo (gram.) comparativo. ¨ egaleca komparativo (gram.) comparativo de igualdade. malsupereca komparativo (gram.) comparativo de inferioridade. supereca komparativo (gram.) comparativo de superioridade.
Kompartio abrev. de Komunista
Partio.
kompaso 1 (fís.:
instrumento dotado de uma agulha magnética livremente suspensa sobre um ponto
de apoio e cujas pontas estão permanentemente voltadas para os polos magnéticos
da Terra) bússola, agulha de marcar. kompaskarto (tb.
rozo [‘mostrador’])
(mar.) rosa-dos-ventos.
kompasujo bitácula.
¨ kompasa montrilo agulha de bússola. kompaso
de deklinacio (tb. busolo de deklino) (fís.: bússola
que mede a declinação magnética) bússola de declinação, declinômetro, declinatória. kompaso de inklinacio
(tb. busolo
de deklino) (fís.: instrumento dotado de agulha imantada
destinado a medir a inclinação magnética) bússola de inclinação, círculo de inclinação
magnética.
Kompaso 2 (astr.:
constelação do hemisfério sul; lat.: Pyxis, Pyxidis; abrev.: Pyx) Bússola.
kompati (tr.) compadecer-se de, lastimar, ter compaixão de, apiedar-se de,
condoer-se de, ter dó de, ter misericórdia de. kompata compassivo, piedoso. kompate compassivamente, piedosamente.
kompato piedade,
compaixão. kompatante compassivamente,
piedosamente. kompatema compassivo,
piedoso. kompatemulo (tb. kompatulo) pessoa
compassiva. kompatiga lastimável,
lastimoso. kompatigi inspirar
compaixão, apiedar, enternecer. kompatinda lamentável,
desgraçado, coitado, digno de compaixão, pobre, lastimável. kompatindeco estado lastimoso.. kompatindulo pobre criatura, um infeliz,
um coitado. malkompatema (tb. senkompata) implacável, feroz, cruel, rigoroso,
insensível. ¨ sen
ia ajn kompato sem
dó nem piedade.
kompatibila (que pode existir conjuntamente com outro ou ouros) compatível. kompatibileco compatibilidade. nekompatibileco incompatibilidade.
kompendio compêndio, resumo, epítome, manual. kompendie em resumo. ¨ kompendio de fiziko compêndio de física.
kompensi (tr.) compensar,
ressarcir, indenizar, reparar, contrabalançar. kompensa compensatório. kompense em compensação. kompenso 1 compensação. 2 (soma
paga (às vezes de forma oculta) como retribuição pela preferência na realização
de um negócio, por serviço prestado etc.) luvas. kompensado (ação de compensar) compensação. kompensaĵo (o que se dá para compensar) compensação. kompensilo (el.) compensador.
monkompensi (tr.) indenizar,
ressarcir. monkompenso indenização, ressarcimento. ¨ kompensa balancilo balança de compensação. kompensa repago (jur.) torna. (mone) sin rekompensi pagar-se.
kompensatoro (el.)
= kompensilo.
kompetenta competente, habilitado, abalizado, autorizado: ŝi
estas kompetenta en artoj ela é competente em artes. kompetente competentemente. kompetento competência, autoridade,
alçada. kompetenteco competência,
autoridade, alçada. kompetentulo competente,
autoridade, conhecedor, entendedor: pri tio zorgu la kompetentuloj
disso cuidem os
competentes. nekompetenta incompetente. nekompetenteco incompetência.
kompili (tr.) compilar, coligir,
reunir. kompilo compilação.
kompilado (ação de compilar) compilação. kompilaĵo (obra compilada) compilação. kompilanto (tb kompilinto, kompilisto) compilador.
kompilero (inf.: programa que converte para linguagem de máquina) = tradukilo. kompilieri (tr.) (inf.: converter para linguagem de máquina) = traduki.
kompleksa complexo, multíplice. komplekso 1 (conjunto de coisas diferentes unidas para um
mesmo fim) complexo.
2 (psicn.) komplekso. komplekseco complexidade,
complexo. ¨ edipa komplekso (psicn.) complexo de Édipo.
kompleksio 1 (tb. konstitucio) (med.: conjunto das características corporais de um ser) compleição, complexão, constituição, biótipo.
2 (disposição psicológica ou moral) compleição, complexão, índole,
feitio, temperamento.
komplemento 1 (gram., mat.) complemento. 2
(gram.) objeto, regime. 3 (ling.: numa oração, cada termo que tem uma função sintática em relação a
uma palavra que estabelece predicação) argumento: en la frazo ‘Petro donis
libron al Maria’ la verbo ‘doni’ havas tri komplementojn: Petro, libro kaj Maria na frase ‘Pedro deu um livro à Maria’, o verbo ‘dar’
tem três argumentos: Pedro, livro e Maria. komplementa complementar. 4 (tb.
adjekto) (gram., PMEG § 3.2: termo da oração que diz de que maneira, em
que lugar, em que tempo, com qual objeto etc. acontece a ação do verbo
principal. Complemento é todo termo que não seja o subjekto (sujeito), o ĉefverbo (verbo principal), o objekto (objeto), o perverba priskribo (predicativo) ou o alvoko
(vocativo)) complemento, complemento ciscunstancial, adjunto
adverbial. ¨ al-komplemento (tb. nerekta objekto,
dativa objekto) (gram., PMEG § 3.2) complemento com
al, objeto indireto. (PMEG:
§ 12.3.5.1, § 30.4). E-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento
adverbial, complemento com palavra com E. en-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento com en. loka komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de
lugar. maniera komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de
modo. nerekta (ou pera) komplemento (gram.) complemento indireto, objeto
indireto. N-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento com N. rekta (ou senpera) komplemento (gram.) complemento direto, objeto
direto. tempa komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de tempo.
kompleta completo, inteiro, perfeito, pleno, integral, íntegro. komplete completamente, de modo completo, profundamente, legal,
integralmente: vi komplete fuŝis la situacion você
estragou legal a situação. kompleto 1 jogo
(um todo, uma coleção), “kit”. 2 (vest.) terno. kompleteco (qualidade do que é completo) completude. kompletiga complementar. kompletigi completar, acabar,
arredondar. nekompleta 1 incompleto. 2 (gram.)
defectivo: nekompleta
verbo verbo
defectivo. nekompleteco (qualidade do que é incompleto) incompletude. ¨ kompletiga kurso curso de aperfeiçoamento. kompleto da vestoj enxoval. en plena kompleteco (ou
kompleto) cheio, inteiro.
kompletiva (gram.: diz-se do constituinte que exerce a função
de complemento) completivo.
kompletorio (rel.: última parte do serviço divino) completas,
completa, completório.
komplezo 1 favor, complacência, gentileza, fineza. 2 cortesia: liaj multaj komplezoj
konfuzigis min suas muitas cortesias
deixaram-me confuso. 3 obséquio: faru
al mi la komplezon fermi la
fenestron faça-me
o obséquio de fechar a janela. kompleza obsequioso,
serviçal, atencioso, agradável, amável. komplezi (i.) obsequiar,
servir, dispensar favores a. komplezoj atenções.
komplezema obsequioso,
serviçal, atencioso, agradável, amável. komplezemo oficiosidade.
komplico (jur.: aquele que toma parte em ação criminosa) cúmplice,
sócio, parceiro, coautor, auxiliar de crime. kompliceco cumplicidade. || pruvi ies komplicecon provar a cumplicidade de
alguém.
kompliki (tr.) complicar. komplika complicado. komplikaĵo complicação, dédalo. komplikeco complicação, complexidade,
emaranhamento. komplikiĝi complicar-se. komplikiĝo = komplikiteco. komplikita complicado. komplikiteco (tb. komplikiĝo) complicação, complexidade, emaranhamento.
|| kial fari komplike se eblas
fari simple? para
que complicar se pode simplificar?
komplimento cumprimento, felicitação, vênia, lisonja, civilidade. komplimenta cumprimenteiro, lisonjeiro. komplimenti (tr.) cumprimentar:
komplimentu lin komisie de mi cumprimente-o em meu nome. komplimentema cumprimenteiro, lisonjeiro. komplimenti (tr.) cumprimentar.
¨
fari komplimenton (tb. komplimenti) lisonjear:
vi faras al mi komplimentojn
você está me
lisonjeando.
komploto trama, conjuração, conluio, “complot”, complô, inconfidência. komploti (i.) tramar,
conspirar. komplotano membro
de conjuração.
komponi (tr.) (bel-art., quím., gram., mús.) compor. komponado (ação de compor) composição. komponaĵo (uma coisa composta) composição. komponanto (parte constituinte de um todo) componente. komponisto compositor. biomalkomponebla biodegradável.
malkomponi (tr.) dissociar, desagregar. malkompono (tb. malkomponado) dissociação.
komposti (tip.) compor. komposto (ação de compor) composição: la komposto
de la libro daŭris unu semajnon a composição do livro durou uma semana. kompostado (ação de compor) composição. kompostaĵo composição. kompostareo (tip.) dimensão da parte impressa
de uma página. kompostilo (tip.: máquina com que o
compositor arranja os tipos em linhas iguais) compositora, máquina
compositora. kompostisto (tip.) compositor. kompostitaĵo composição. malkomposti (tr.) (tip.) distribuir (os tipos).
kompoŝto (agric.: mistura de várias espécies de resíduos de matérias orgânicas,
eventualmente com adição de cal ou esterco mineral, usada na estercada ou
melhoria da terra) composto. kompoŝti (tr.) (agric.) estercar com um composto.
kompoto (cul.: doce feito de
frutas cozidas com açúcar, água ou vinho) compota. kompotujo (vasilha em que se serve
compota) compoteira.
kompozicio (mús.: peça musical) composição.
kompozito 1 (arq.: ordem
arquitetônica criada pelos romanos) composta.
kompozitoj 2 (tb. asteracoj) (bot.: família das asterales, Compositae) compostas, asteráceas.
kompreni (tr.) compreender, entender, perceber, apreender, alcançar, sentir: kompreni la valoron de artaĵo sentir o valor de uma obra de arte. kompreno compreensão, entendimento. komprenado (faculdade de compreender) compreensão, percepção,
apreensão. komprenaĵo concepção, conceito, noção,
ideia. komprenebla compreensível. kompreneble compreensivelmente,
naturalmente, certamente, claro, evidentemente, lógico: ĉu
vi iros al la festo morgaŭ? — kompreneble,
mi iros você
vai à festa amanhã? — lógico que vou. komprenebleco compreensibilidade. komprenebligi aclarar (o espírito). komprenema inteligente, perspicaz, compreensivo.
komprenemo (tb. komprenpovo) inteligência, entendimento. kompreneti (tr.) adivinhar, suspeitar,
inferir, intuir. komprenigi fazer compreender, explicar,
esclarecer. kompreniĝi compreender-se, tornar-se
compreendido. kompreniĝadi compreender-se reciprocamente.
kompreniĝado compreensão. komprenilo (tb. kompreniĝilo) instrumento para
compreensão. komprenitaĵo concepção, conceito, noção,
ideia. ekkompreni (tr.) começar a compreender,
apreender. interkompreniĝi compreender-se (mutuamante). interkompreniĝo compreensão recíproca. interkomprenilo (tb. interkompreniĝilo) instrumento para compreensão
mútua. memkomprenebla 1 compreensível por si mesmo,
evidente, óbvio. 2 (que esclarece o próprio conteúdo) autoexplicativo.
memkompreneble compreensivelmente,
naturalmente, de certo, obviamente, evidentemente. miskompreni (tr.) compreender
errado, compreender mal. miskompreno incompreensão, engano. nekompreno incompreensão. nekomprenado incompreensão. nekomprenebla incompreensível. subkompreni (tr.) subentender. subkomprenigi deixar
subentendido. transkompreni (tr.) ler
nas entrelinhas. || saĝa kapo
duonvorton komprenas (prov.: ‘uma cabeça sábia compreende meia palavra’) a bom entendedor meia palavra basta.
kompreso (med.: pedaço de tecido
qualquer, ordinariamente dobrado, que se aplica sobre ferida ou parte doente) compressa.
kompromiso (acordo a que chegam dois ou
mais litigantes, por meio de concessões de parte a parte) compromisso,
transação, solução de compromisso.
kompromiti (tr.) comprometer, pôr
em embaraço, sujeitar a um desaire: ne kompromitu
min! não me
comprometa! kompromita que
compromete, comprometedor. kompromito (tb. kompromitado) (ato de comprometer) comprometimento. kompromitanta que compromete, comprometedor.
kompromitiĝi (tb. sin kompromiti) comprometer-se, ficar
comprometido. kompromitiĝo (estado de alguém ou de
alguma coisa comprometida) comprometimento.
kompufono (inf.:
telefone celular com funções de computador) “smartphone”.
kompunda 1 (técn.: formado de duas ou
mais partes) composto, complexo. 2 (técn.: que contém dois ou mais sistemas) composto,
complexo. 3 (técn.: que executa duas ou mais funções) composto, complexo.
komputi (tr.) 1 (inf.: calcular por meio de um algoritmo, especialmente usando um
computador) computar. 2 (arc.) contar, calcular, medir. komputo 1 (ação de computar) computação. 2 cômputo. komputiko informática, ciência da
computação, computação. komputila 1 (relativo a computador) computacional, computadorizado.
2 (tb. perkomputila) (que utiliza computador) computadorizado: komputila
tomografio tomografia
computadorizada. komputilo 1 (inf.) computador.
2 (arc.) contador, registrador,
medidor, calculador, calculadora. tekokomputilo (tb. tekkomputilo, portebla komputilo) (inf.: computador portátil
de dimensões um pouco acima do formato A4 e de peso de 1 a 3 kg) “laptop”, “notebook”.
komputero (inf.) = komputilo.
komputoro (inf.) = komputilo.
komuna 1 comum, geral, coletivo, público,
social: komuna nomo nome comum. Vd. propra. 2 (gram.: diz-se de substantivo comum que denota uma
classe de seres) apelativo: komuna
nomo nome
apelativo. komune em
comum. komuno 1 (aquilo que é comum) coisa comum. 2 = komunumo. komunaĵo coisa comum a muitas pessoas.
komuneco (qualidade daquilo que é
comum) comunidade.
komunehoma da
comunidade humana. komunigi tornar
comum, pôr em comum, generalizar. komunismo (pol.) comunismo. komunisto (adepto do comunismo) comunista. komunonaj (mat.) que têm divisor comum. komunuma comunal,
municipal. komunumo comuna,
comunidade, município. komunumestro prefeito. komunutila de
utilidade comum. komunuza usual,
corrente. kriptokomunisto (aquele que não manifesta claramente sua ideologia comunista) cripotocomunista. nekomuna raro. ¨ komuna saĝo o senso comum. ĉio komuna 1 tudo em comum. 2 tudo a ver: mi
havas ĉion komunan kun tio tenho tudo a ver com isso. nenio komuna 1 nada em comum. 2 nada a ver: mi
havas nenion komunan kun tio nao
tenho nada a ver com isso.
Komuna
Eŭropa Referenckadro por lingvoj (sigl.: KER) Quadro Europeu Comum de
Referência para as Línguas (QECR).
komunii (tr.) (catol.) dar a
comunhão a, administrar o sacramento, comungar. komunio (catol.: sacramento da Eucaristia) comunhão. komuniiĝi (catol.) comungar, receber a comunhão. forkomuniigi excomungar.
komuniki (tr.) comunicar,
participar. komuniko 1 comunicação,
participação. 2 comunicado,
mensagem, recado. komunikado comunicação.
komunikaĵo comunicação, mensagem, recado. komunikebla comunicável. komunikejo corredor, passagem,
passadiço. komunikema comunicativo, expansivo. komunikiĝi comunicar-se. komunikiĝo comunicação. komunikiĝejo corredor, passagem,
passadiço. komunikiĝema comunicativo, expansivo. komunikilo meio
de comunicação. komunikiloj meios
de comunicação. komunikisto mensageiro.
amaskomunikiloj (publ.)
mídia, meios de comunicação de massa. ekkomunikiĝi entrar em comunicação,
entrar em relações. interkomuniki(i.) estar
em comunicação mútua. interkomunikiĝo intercomunicação, intercâmbio.
senkomunikiĝa isolado. telekomuniki (tr.) telecomunicar.
telekomunikiĝo telecomunicação. ¨ komunikiĝantaj vazoj vasos comunicantes.
Komunista
Manifesto = Manifesto
de la Komunista Partio.
Komunista
Partio (abrev.: Kompartio) Partido
Comunista.
Komunumo de
Landoj de la Portugala Lingvo = Komunumo de Portugallingvaj Landoj.
Komunumo de
Portugallingvaj Landoj (organização que congrega os países cuja
língua oficial é o Português; sigl.: KPL) Comunidade dos Países de
Língua Portuguesa (CPLP).
komuti (tr.) 1 (el.:
mudar de circuito a corrente elétrica) comutar. 2 (fer.) desviar. komuto comutação, desvio. komutado (ação de comutar) comutação, desvio. komutilo (tb. komutatoro) comutador. komutilaro quadro da distribuição da
eletricidade. komutvojo desvio.
relkomutilo (fer.) agulha (de desvio).
komutatoro (el.)
= komutilo.
koni (tr.) conhecer,
saber, ser conhecedor de, ter conhecimento de. kono conhecimento. konado conhecimento.
konaĵaro cabedal, conhecimento,
conhecimentos. konanto conhecedor. konata conhecido.
konato 1 conhecido, pessoa conhecida.
2 (tb. nekonataĵo) mat. incógnita: trovi la nekonaton de problemo determinar a
incógnita de um problema. konataĵo (mat.) dado. konataro relações, pessoas
conhecidas. konateco notoriedade, conhecimento,
relacionamento. konebla cognoscível.
konigi fazer
conhecer, expor, mostrar, apresentar, relacionar. koniĝi conhecer-se, fazer-se
conhecido, fazer conhecimento, travar relações, travar conhecimento. konatigi fazer
conhecer, expor, mostrar, apresentar, relacionar. konatiĝi conhecer-se, fazer-se conhecido, fazer conhecimento, travar relações,
travar conhecimento. konatiĝo conhecimento. konebla cognoscível. konigi tornar
conhecido, revelar. diskonigi divulgar,
difundir, propagar. diskonigo 1 (tb. diskonigado) divulgação. 2 (de mercadoria) promoção.
ekkoni (tr.) 1 conhecer,
discernir, reconhecer., passar a conhecer, travar conhecimento com, começar a
conhecer. 2 travar relações com. ekkono conhecimento: ĉi
tiu informo estas por via nura ekkono
esta informação
é apenas para seu conhecimento. ekkonigilo distintivo. interkona
de apresentação mútua (ou recíproca), de conhecimento mútuo (ou recíproco): interkona vespero de kongreso noite de apresentação mútua de um congresso. interkonatiĝi travar relações. interkonatiĝo conhecimento recíproco. interkoniĝo conhecimento recíproco. malkoni (tr.) ignorar. memkono (tb. sinkono) conhecimento de si mesmo,
autoconhecimento. nekonado desconhecimento.
nekonaĵo (tb. nekonataĵo) (mat.) incógnita. nekonata desconhecido,
ignorado, recôndito. nekonate incógnito:
la artisto vojaĝis nekonate
o artista
viajava incógnito. nekonato desconhecido, estranho. nekonataĵo incógnita. nekonateco obscuridade.
nekonebla incognoscível.
nerekonebla irreconhecível.
rekoni (tr.) reconhecer. rekonado reconhecimento.
rekonigi fazer
que (alguém) reconheça. ¨ krie konigi (ou diskonigi) apregoar. la timo antaŭ la nekonataĵo o medo do desconhecido, o receio do ignoto. senrajte diskonigi (divulgar indevidamente) violar: senrajte diskonigi sekreton violar um segredo. senrajte
diskonigebla violável. tre konata afamado. || la sceno ne restis konata nur al la du personoj a cena não ficou
circunscrita apenas às duas pessoas.
Konakrio (geogr.: cid. e cap. da
República da Guiné) Conacri,
Conakry.
koncedi (tr.) 1 conceder. 2 outorgar, assentir. 3 reconhecer:
mi koncedas, ke mia sinteno
povas ŝajni stranga, sed... reconheço que minha atitude pode parecer estranha,
mas.... koncedo (gram., ret.) concessão. || oni devas koncedi, ke... temos de reconhecer que...
koncentri (tr.) concentrar: koncentri
trupojn, sian atenton, klopodojn concentrar tropas, sua atenção, esforços. koncentra concêntrico. koncentro concentração. koncentreco concentração. koncentrejo campo de concentração. koncentriga concentrativo. koncentrigi concentrar. koncentriĝi concentrar-se. koncentriĝo concentração. koncentrita concentrado. koncentriteco (grandeza química) concentração. malkoncentri (tr.) 1 desconcentrar, dispersar. 2 (quím.)
diluir. malkoncentriĝi desconcentrar-se,
dispersar-se. sinkoncentrado concentração (de pensamento). sinkoncentrigo (ação de se concentrar) concentração.
koncentra =
samcentra.
koncepto conceito, ideia. koncepti (tr.) (fil.) conceber. konceptado (fil.) concepção. konceptaro conjunto
de conceitos, concepção.
koncerni (tr.) concernir, dizer
respeito a, interessar, competir: tio ne koncernas
vin isso não
lhe diz respeito; isso não lhe compete; não é da sua conta; isso não te interessa. koncerna (tb. koncernanta) concernente,
de que se trata, em questão. koncerne quanto
a, relativamente a: koncerne tion quanto a isso. koncernato interessado,
pessoa de que se trata. ¨ koncerne al no que concerne a. || la koncernata objekto o objeto de que se trata. tio ne koncernas min isso não é comigo, isso não é da minha conta.
koncerto (mús.: execução pública ou privada de uma obra musical) concerto:
hodiaŭ okazos koncerto
kun verkoj de Bach hoje haverá um concerto com obras de Bach. koncerta 1 (mús.: relativo a concerto) de concerto, para concerto. 2 (tb. podia) (mús.: que é ouvido ao ser executado) ao vivo. 3 (tb.
podia) (mús.: gravado durante um
concerto) ao
vivo, acústico “in concert”. koncertaĵo (tb. koncertpeco) (mús.: peça
musical) concerto.
koncertanto concertista,
executante. koncertejo (tb. koncerta salono) salão de concertos. koncertisto concertista. koncertkafejo café-concerto. ¨ koncerta
salono = koncertejo.
koncertino (mús.:
instrumento da família do acordeão) concertina.
koncesio 1 (permissão oficial para
exploração de bens naturais ou serviços públicos ou de usufruir de certos
privilégios) concessão. 2 (com.) franquia. koncesii (tr.) dar
em concessão, conceder. koncesihavanto =
koncesiulo. koncesiulo (tb. koncesihavanto) concessionário.
koncevo concepção, geração. kontraŭkoncevilo meio para evitar a
concepção.
koncilio (catol.: assembleia de
prelados católicos em que se tratam de assuntos dogmáticos, doutrinários ou
disciplinares) concílio. koncilia (relativo a concílio) conciliar:
konciliaj dekretoj decretos conciliares. koncilia delegito delegado
conciliar. ¨ ekumena koncilio concílio
ecumênico. ĝenerala koncilio = ekumena koncilio. Nicea Koncilio (catol.) Concílio de Niceia. Trenta Koncilio (catol.) Concílio
de Trento. Vatikana Koncilio (catol.) Concílio Vaticano.
koncipi (tr.) conceber,
gerar: ŝi koncipis
filon de la najbaro ela concebeu um filho do vizinho. koncipa (relativo à concepção) concepcional. koncipado (ato de conceber) concepção, conceição. koncipiĝo (ato de ficar concebida) concepção, conceição. koncipiteco (estado da mulher que foi concebida) concepção, conceição. koncipopreventilo = kontraŭkoncipilo. antikoncipa = kontraŭkoncipa. kontraŭkoncipa (tb. antikoncipa) contraceptivo,
anticoncepcional, anticonceptivo. kontraŭkoncipilo (tb. antikoncipilo) contraceptivo,
anticoncepcional, anticonceptivo. ¨ senmakula (ou senpeka) koncipiĝo (tb. senmakula koncipiteco) (rel.: dogma católico da
concepção imaculada da Virgem Maria, que lhe confere o privilégio de ter
nascido sem pecado original) Imaculada Conceição. senmakula (ou senpeka) koncipiteco (rel.)
= senmakula koncipiĝo.
konciza (que se exprime por poucas
palavras) conciso, lacônico, resumido, breve, sucinto. koncizeco concisão. malkonciza pormenorizado, detalhado,
extenso, prolixo.
konĉerto (mús.: peça musical em que um ou mais instrumentos dialogam com
uma orquestra) concerto: konĉerto por
violono kaj orkestro concerto para violino e orquestra.
Kondo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Conde. Vd.
Paraibo (‘estado’). konda (relativo ao mun. de Kondo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) condense.
kondano (o natural ou habitante do
mun. de Kondo PB) condense.
Kondado 1
(geogr.: mun. do estado de Pernambuco)
Condado. Vd. Pernambuko
(‘estado’). kondada (relativo ao mun. de Kondado PE ou aos seus naturais ou
habitantes) condadense.
kondadano (o natural ou habitante do
mun. de Kondado PE) condadense.
Kondado 2
(geogr.: mun. do estado da Paraíba) Condado. Vd. Paraibo (‘estado’). kondada (relativo ao mun. de Kondado PB ou aos seus naturais ou
habitantes) condadense.
kondadano (o natural ou habitante do
mun. de Kondado PB) condadense.
kondamni (tr.) 1 condenar,
sentenciar. 2 amaldiçoar. kondamna condenatório.
kondamno condenação.
kondamnado (ação de condenar) condenação. kondamnaĵo sentença, condenação. kondamnebla que pode ser condenado,
condenável. kondamnenda que
deve ser condenado, condenável. kondamninda que
merece ser condenado, condenável. kondamnito condenado,
sentenciado. malkondamni (tr.) (tb. absolvi) absolver. mortkondamnita condenado à morte, padecente.
mortkondamnito condenado à morte,
padecente.
kondensi (tr.) (fís., quím.) condensar. kondensiĝi condensar-se. kondensilo (el., fot.) condensador.
kondensatoro 1 = kondensilo.
2 (fís.) = kondensoro.
kondensoro (ópt.: sistema óptico convergente usado para iluminar objetos numa
observação ou numa projeção) condensador.
kondicionalo (tb. us-modo) (gram.: modo verbal que exprime uma ação que depende de uma condição
ou é apenas provável) condicional, modo condicional, futuro do pretérito: en
Esperanto la kondicionalo finiĝas per “-us” no Esperanto, o condicional termina em “-us”.
kondiĉo 1 condição. 2 cláusula.
kondiĉa condicional,
convencional. kondiĉi (tr.) condicionar, convencionar,
estipular, convir, implicar: la aliĝo al la societo kondiĉas
la akcepton de ĝia statuto a adesão à sociedade implica na aceitação de seus
estatutos. kondiĉaro condições
(em conjunto). kondiĉita
condicionado: kondiĉita reflekso reflexo condicionado. liverkondiĉaro caderno de encargos. senkondiĉa incondicional, absoluto. senkondiĉe incondicionalmente, sem condições,
sem condição, à discrição. vivkondiĉoj (tb. vivokondiĉoj) condições
de vida. ¨ kondiĉa modo (gram.) condicional, modo condicional, futuro do pretérito. kondiĉe, ke (tb. kun la
kondiĉo, ke; en la kondiĉo, ke) com a condição de que, contanto
que, se. meti kondiĉojn apresentar condições. sub la kondiĉo, ke... sob a condição de que...
kondilo (anat.: saliência articular
de um osso, arredondado de um lado e achatado de outro) côndilo.
kondilomo (med.: excrescência carnuda
e dolorosa que se forma no ânus, no períneo e nas partes genitais do homem e da
mulher) condiloma.
kondimento (cul.) tempero, condimento. kondimentujo (utensílio de mesa em que se conservam temperos como o galheteiro, a
pimenteira, o saleiro etc.) vaso de tempero.
kondolenci (tr.) apresentar
condolências a, dar pêsames a: kondolenci vidvinon (ou al
vidvino) apresentar (suas)
condolências a uma viúva; dar (seus) pêsames a uma viúva. kondolenca de pêsames: kondolenca
telegramo telegrama
de pêsames. kondolenco condolências,
pêsames: esprimi (ou prezenti) sian
kondolencon
al vidvino dar
seus pêsames a uma viúva; apresentar suas condolências a uma viúva. Obs.:
em Esperanto, kondolenco é usado preferencialmente no
singular, enquanto condolências e pêsames usam-se no plural.
kondomo (tb. penisingo) (med.: invólucro para o
pênis, usado para prevenir gravidez e contaminação por doenças venéreas) preservativo,
camisa-de-vênus, camisinha, preventivo, “condom”. ¨ virina
kondomo (receptáculo de mesmo fim que a mulher introduz na
vagina para receber o pênis) camisinha feminina.
kondoro 1 (tb. Anda
kondoro) (zool.: grande ave de rapina da América do
Sul, Vultur gryphus) condor, abutre-do-novo-mundo, condor-dos-andes. 2 (tb.
Kalifornia kondoro) (zool.: ave da família dos ciconídeos, parente próxima do
condor-dos-andes e dos urubus, e que habita os Estados Unidos, Gymnogyps californianus) condor-da-califórnia.
kondotiero (hist.: na Itália medieval e renascentista, chefe de
mercenários) “condottiero”, “condottiere”.
kondro el.comp. (anat.: cartilagem) condr(o)-. kondrino (med.: substância que se extrai de certa cartilagens) condrina. kondrektomio (med.: extração de uma cartilagem) condrectomia. kondrito (med.: inflamação da cartilagem) condrite. kondromo (med.: tumor maligno constituído por hiperplasia dos tecidos cartilaginosos)
condroma. enkondromo (med.) condroma interno.
kondrino (tb.
ĥondrino) (proteína semelhante à gelatina, que se extrai das cartilagens) condrina.
kondrito (tb.
ĥondrito) (med.: inflamação de uma cartilagem) condrite.
kondromo (tb.
ĥondromo) (med.: tumor, ou crescimento semelhante a um tumor, de células cartilaginosas)
condroma.
kondrosteoj
(zool.: superordem de peixes actinopterígios, Chondrostei) condrósteos.
konduki (tr.) conduzir, levar, guiar: kien kondukas
tiu ĉi strato? aonde leva esta rua? tiu vojo kondukas al la maro aquela estrada leva ao mar.
ĉu vi povas konduki min al kelkaj
butikoj? você
pode me levar a algumas lojas? konduko condução, direção. kondukado condução, direção. kondukanto 1 (tb. kondukisto) condutor, cocheiro,
motorista, chofer, “chauffeur”, piloto, maquinista. 2 (mús.: o sétimo grau da
escala diatônica) sensível. Vd. duto.
kondukebla governável,
submisso, dócil. kondukejo (tb. konduksido, konduksidejo) boleia, assento (do cocheiro, motorista). kondukilo guidão, direção, rédea. kondukisto motorista. kondukŝnuro cabresto, rédea. aerkonduka (que conduz ar) aerífero. akvokonduko 1 condução de
água. 2 (evi.) = akvokondukilo. akvokondukilo 1 aqueduto.
2 tubulação, encanamento, tubagem, canalização, adutora. 3
bueiro. alkonduka adutor. alkonduki (tr.) trazer. bovkondukisto (indivíduo que conduz carro de boi) bovkondukisto. brutkondukisto condutor de gado. dekonduki (tr.) 1 (tb. elkonduki, forkonduki) levar, tirar, afastar, fazer
sair. 2 dissuadir: li
dekondukis lin de la malbona vojo dissuadiu-o do mau caminho. elkonduko (mús.:
seção conclusiva de uma composição) coda. enkonduki (tr.) 1 introduzir,
apresentar. 2 admitir. 3 (tb.
postuli) (gram.: ter como dependente)
reger: ĉi
tiu verbo enkondukas akuzativon este verbo rege o acusativo.
enkonduko introdução, apresentação,
preâmbulo. forkonduki (tr.) = dekonduki. forkondukito deportado. frazenkondukilo (gram.) = frazenkonduka
vorteto (gram., PMEG). kunkonduki (tr.) levar
consigo, arrastar. mulkondukisto almocreve, recoveiro,
tropeiro. nekondukebla indócil, ingovernável. rekonduki (tr.) reconduzir.
reenkonduki (tr.) reintroduzir.
telekonduki (tr.)
teleguiar. trakonduki (tr.) levar
através de. trakonduko passagem. transkonduki (tr.) conduzir
para além de. ¨ konduki aŭtomobilon (ou aŭton) dirigir um automóvel. ĝenerala enkonduko de Esperanto (E-o) aceitação generalizada do Esperanto. Vd. Fina Venko.
kondukti (fís.) transmitir: fero bone konduktas varmon o ferro transmite bem o
calor. kondukto (capacidade
de conduzir calor ou eletricidade) condutividade. konduktanco (fís.: o oposto da resistência à corrente
elétrica) condutância. kondukteco (el.) condutibilidade. konduktilo (el.: fio de metal usado para transmitir
corrente elétrica) condutor. konduktiva (el.: capaz de conduzir) condutivo.
konduktivo (fís.:
capacidade de conduzir) condutividade. konduktometro (el.) condutômetro. konduktometrio (el.) condutometria. superkonduktanto (fís.) supercondutor. varmokonduktivo (grandeza física) condutividade térmica.
konduktanco (fís: o oposto de
resistência à corrente elétrica) condutância.
konduktoro 1 condutor (de bonde). 2 chefe de trem.
kondurango (bot.: trepadeira da família
das asclepiadáceas, Marsdenia cundurango,
sin. Gonolobus cundurango) condurango.
konduti (i.) comportar-se,
proceder, haver-se, portar-se, conduzir-se, agir. konduto conduta, comportamento,
procedimento, atitude. kondutmaniero modo de agir, modo de se comportar, conduta,
jeito: li havas strangan kondutmanieron ele tem um jeito esquisito de se comportar. bonkonduta bem-comportado,
comportado, bem-procedido. malbonkonduta malcomportado, travesso. malbonkonduti (i.) comportar-se
mal. malbonkonduto mau procedimento. ¨ antaŭa
konduto antecedentes.
erotomania konduto
comportamento erotomaníaco. malsolida konduto dissipação.
koneksa conexo. konekso (ligação de uma coisa com
outra) conexão,
dependência, relação, nexo.
konekti (tr.) 1 (el., inf., técn.) conectar, ligar. 2 associar (pilhas).
konekto 1 (ação de conectar) conexão, ligação. 2 (inf.)
conexão: rapida konekto
al interreto conexão
rápida à internet. konektilo 1 (inf.: componente destinado a
conectar dois dispositivos) conector: konektilo de presilo, de modemo conector de impressora, de
modem. 2 (el.) = ŝtopilo. 3 (el.) = ŝaltilo. konektilingo (el.) = ŝtopilingo.
konektingo (el.) = ŝtopilingo. konektita (inf.: conectado direta ou remotamente a um computador e pronto para
uso) “on-line”.
konektite (inf.) “on-line”: li restis konektite (ou rektlinee) la tutan nokton ele ficou “on-line” a noite toda. malkonekti (tr.) (el.) desconectar, desligar. malkonektilo (el.) interruptor. memkonektilo (el.) interruptor
automático. miskonekto (el.) mau
contato. nekonektita (inf.) “off-line”.
konektivo 1 (bot.: membrana que une as
duas células da antera) conectivo. 2
(gram.: conjunções que ligam orações
no período) conectivo. 3 (tb. kuniga histo) (anat.: tecido que liga e dá
sustentação a várias estruturas do corpo) tecido
conjuntivo. konektiva (anat.:
diz-se de tecido) conectivo, conjuntivo.
konestablo (mil.: na Idade Média, chefe supremo do exército) condestável. konestablino (mil.) condestablessa.
konfederi (tr.) =
konfederacii. konfedero =
konfederacio. konfederita =
konfederaciita.
konfederacio 1 (pol.: associação estável
de Estados soberanos ou de Estados nacionais que, no interesse comum, põem-se
sob a dependência de um governo central, conservando, porém, a sua soberania em
outros domínios) confederação:
Helvetia Konfederacio
Confederação Helvética.
2 (pol.: associação
permanente de Estados soberanos para o propósito de adotar uma ação comum
frente a outros Estados) confederação
3 (tipo de organização que congrega um grupo de organizações independentes
como sindicatos, associações etc.) confederação. konfederacia confederativo.
konfederacii (pol.)
(tb. konfederi) confederar. konfede
raciiĝi (unir-se em confederação) confederar-se.
konfekcio (vest.: produção em série de roupas, em tamanhos padronizados) confecção,
“prêt-à-porter”. konfekcia (relativo a confecção) de confecção: konfekcia
jupo saia de
confecção. konfekcii (tr.) confeccionar. konfekciaĵo (peça de roupa produzida em série) confecção, roupa de confecção.
konferenco (reunião de diplomatas ou
outras pessoas, para discutir assuntos importantes) conferência. konferencano membro de conferência,
conferencista. kulminkonferenco (conferência em que os Estados são representados por seus presidentes
ou autoridades máximas, que debatem temas de importância mundial) conferência de cúpula,
cimeira, reunião de cúpula. ¨ gazetara
konferenco
(jor.) entrevista coletiva,
conferência de imprensa.
Konferenco de
Unuiĝintaj Nacioj pri Komerco kaj Disvolvado (sigl.: KUNKD) Conferência
das Nações Unidas sobre Comércio e Desenvolvimento.
konfervo (bot.: designação comum às algas do gênero Conferva, que se criam sobre as águas estagnadas formando o que vulgarmente
se chama de limo) conferva. konfervacoj (bot.: uma das famílias de algas, Confervaceae)
conferváceas.
konfesi (tr.) 1 confessar: konfesi
krimon confessar
um crime. 2 professar (uma
crença). 3 reconhecer.
4 acusar. konfeso confissão.
konfesado (ato de confessar) confissão. konfesanto 1 confitente. 2 penitente. konfesejo (tb. konfesprena seĝo) confessionário.
konfesigi (tb. konfespreni, konfesricevi) confessar, ouvir a confissão
de. konfesprenanto (sacerdote que ouve as
confissões de penitentes) confessor, padre confessor. estkonfesi (tr.) reconhecer como seu: estkonfesi
filon reconhecer
um filho como seu. forkonfesi (tr.) (renunciar publicamente a religião, crença etc.) abjurar, arrenegar, renegar.
kredkonfeso (declaração pública que alguém faz de suas crenças religiosas ou de
suas opinões políticas ou sociais) profissão de fé. malkonfesi (tr.) negar, deixar de reconhecer.
nemalkonfesebla incontestável. ¨ konfesi la meritojn de prestar justiça a. fari konfeson confessar-se.
konfesio (rel.: credo, seita) confissão: katolikismo
kaj luteranismo estas kristanaj konfesioj
catolicismo e
luteranismo são confissões cristãs.
konfeto (rodelinhas de papel de
várias cores, usadas em comemorações) confete.
konfidi (tr.) 1 (arc.)
= fidi. 2 (pôr sob a guarda de) confiar: forveturante, la
gepatroj konfidis la infanon al la
vartistino ao
viajar, os pais confiaram a criança à babá. 3 (revelar) confiar: konfidi
sekreton al iu confiar
um segredo a alguém. konfida (que mostra confiança) fiduciário. konfide confiantemente. konfido confiança. konfidatesto (carta) credencial. konfidato (tb. konfidulo) confidente. konfidema confiante.
konfidiga que
desperta confiança. konfidinda digno
de confiança, confiável. konfidindigi acreditar (alg.). malkonfidi (tr.) desconfiar,
suspeitar, duvidar. malkonfido desconfiança, suspeita. malkonfidindigi desacreditar (alg.). senkonfide desconfiadamente.
konfidenco confidência. konfidenca confidencial.
konfidence confidencialmente,
em confidência. konfidenci (tr.) confidenciar, confiar. konfidencema dado a confidências. konfidenculo (pessoa a quem se confia um segredo) confidente. malkonfidencema reservado,
reconcentrado. ¨
konfidenca letero carta confidencial.
Konfinso (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Confins. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). konfinsa (relativo ao mun. de Konfinso MG ou aos seus naturais ou
habitantes) confinense.
konfisano (o natural ou habitante do
mun. de Konfinso MG) confinense.
konfirmi (tr.) 1 confirmar,
consagrar, homologar, ratificar, respaldar. 2 (rel.) crismar. konfirma confirmatório. 3 acusar, confirmar: ni
konfirmas la ricevon de via letero acusamos o recebimento da
sua carta. konfirme em
confirmação. konfirmo confirmação,
respaldo. konfirmita confirmado:
konfirmita flugo voo confirmado. konfirmoto (rel.) candidato à confirmação, à crisma. malkonfirmi (tr.) desmentir,
vetar. || konfirmi la ricevon de acusar o recebimento de.
konfirmacio (tb. konfirmo) (rel.: sacramento da
confirmação do batismo) crisma, confirmação.
konfiski (tr.) confiscar,
apreender. konfisko (tb. konfiskado) confisco.
konfiti (cul.: preparar frutas,
deixando-as mais ou menos tempo em calda grossa que as penetra e conserva) confeitar. konfitaĵo (cul.:
fruta preparada em calda grossa e nela conservada) fruta
em calda, doce
de calda. konfitejo doceria,
confeitaria.
konflagracio (fil.: no estoicismo, incêndio generalizado que destruirá o universo) conflagração.
konflikto 1 conflito, antagonismo, oposição. 2 encrenca. konflikta oposto, contraditório. || veni en konflikton kun la gramatiko entrar em conflito com a
gramática.
Konflikt-Komisiono
de SAT (sigl.: KK) Comissão de Conflitos da
SAT.
konforma conforme, adequado, apropriado. konforme conforme, em conformidade. konformi (i.) responder, corresponder, estar conforme: la kopio ne konformas al mia letero a cópia não corresponde à
minha carta.. konformeco conformidade. konformigi (tb. alkonformigi) conformar,
tornar conforme, acomodar, adapatar, ajustar, apropirar, avir. konformigebla acomodável. konformiĝi conformar-se, amoldar-se,
aceder. konformiĝo concordância. konformismo conformismo.
konformisto conformista.
alkonformigi adaptar, ajustar, apropriar,
avir. alkonformiĝi adaptar-se, avir-se. celkonforma adequado. interkonformigi conformar, adequar
reciprocamente. nekonforma inadequado. nekonformismo inconformismo. ¨ konforme al de
conformidade com, conforme, em conformidade. konformigi sin (tb. alkonformigi
sin, konformiĝi, alkonformiĝi) conformar-se,
amoldar-se, aceder, adaptar-se, avir-se.
Konfrezo (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso) Confresa. Vd. Mato-Groso (‘estado’). konfreza (relativo ao mun. Konfrezo MT ou aos seus naturais ou habitantes) confresense: la konfreza kulturo estas riĉa a cultura confresense é
rica. konfrezano
(o natural ou habitante do mun. Konfrezo MT) confresense: la konfrezanoj
estas feliĉaj
os confresenses são felizes.
konfronti (jur.) acarear, confrontar (testemunhas, depoentes): la
juĝisto ordonis konfronti unu atestanton kun
la alia o juiz
mandou acarear uma testemunha com a outra.
Konfuceo (filósofo, político e
educador chinês, 551–479 a.C.) Confúcio. konfucea (relativo a Confúcio, ou à sua doutrina, ou aos seus seguidores) confuciano. konfuceano (adepto do confucianismo) confucianista, confuciano. konfuceanismo (tb. konfuceismo) (fil., pol., hist.: doutrina filósofica e política de Confúcio) confucianismo.
konfuzi (tr.) confundir;
embasbacar, atrapalhar, perturbar, desconcertar, embaraçar, pôr em desordem,
turvar, enlear, embrulhar, alterar, atarantar, afobar, pasmar. konfuza confuso, vago, arrevesado. konfuze em confusão, atabalhoadamente.
konfuzo (ato de confundir) confusão, perturbação. konfuzaĵo coisa confusa, confusão,
imbróglio. konfuzebla (que se pode confundir) confundível. konfuzegi (tr.) transtornar.
konfuzego algaravia
(fig.), barulheira. konfuzegaĵo tumulto, balbúrdia,
confusão, pandemônio. konfuzigi confundir,
tornar confuso, perturbar, arrevesar. konfuziĝi confundir-se, atrapalhar-se,
atarantar-se. konfuziĝema acanhado, desconfiado. konfuzita confundido,
confuso. konfuzite confusamente,
de cambulhada. konfuziva capaz
de lançar confusão. disputkonfuzo (tb. disputkonfuzego) balbúrdia,
barafunda. interkonfuzi (tr.) emaranhar,
enredar, embaraçar: interkonfuzitaj haroj cabelos embaraçados. malkonfuzi (tr.) desembaraçar,
desembrulhar, deslindar, aclarar, pôr em ordem, esclarecer. nekonfuzebla 1 inconfundível, impossível de
confundir. 2 imperturbável. senkonfuza claro, distinto.
Konfuzio = Konfuceo.
kongo 1 = kongano.
Kongo 2 1 (geogr.: rio
da África) Congo. 2 (geogr.) = Respubliko
Kongo. 3 (geogr.) = Demokratia Respubliko Kongo. kongoruĝo (quím.: indicador vermelho em meio básico e azul em meio ácido) congo, congo-vermelho.
Kongo (Demokratia Respubliko) (geogr.:
país da África, anteriormente denominado Congo Belga e Zaire; cap.: Kinŝaso) Congo,
República Democrática do Congo. ¨
Okcidenta Kongo (geogr.: antiga denominação da República do Congo) Congo Ocidental. Orienta Kongo (geogr.: antiga denominação da República Democrática do Congo) Congo Oriental.
Kongo (Respubliko) (tb. Kongo Brazavila) (geogr.: país da África; cap.: Brazavilo) Congo,
República do Congo.
kongeli (tr.) (abaixar a temperatura
(de algo) até -30ºC e conservá-la em -18ºC) congelar: kongelita
viando carne
congelada. kongelado (técn.) congelamento. kongeltekniko (técn.) congelamento. kongelujo (tb. frostigilo) (técn.: dispositivo para
produzir frio constante em geladeira) congelador. Vd.
fridujo.
kongesti (tr.) (med.) congestionar. kongesta (med.) congestionado. kongesto (tb.
sangalfluo) (med.: acúmulo excessivo ou
anormal de um fluido, muitas vezes o sangue, num órgão ou numa determinada
região do corpo) congestão, derrame. ¨ cerba kongesto (med.) congestão cerebral.
konglomeri (tr.) (fís., min.: reunir em massa) conglomerar. konglomero (fís., min.: ação de conglomerar) conglomeração. konglomeraĵo (fís., med.: massa formada de minerais que se fundiram naturalmente em
forma de rocha) conglomerado, conglomerato: konglomeraĵo
de rokoj conglomerado
de rochas. konglomeriĝi (fís., min.) conglomerar-se, reunir-se em
conglomerado.
konglomerato (fís, min.) =
konglomeraĵo.
Kongolo (geogr.) = Kongo.
Kongonjo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Congonhas.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). kongonja (relativo ao mun. Kongonjo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) congonhense: la kongonja kulturo estas riĉa a cultura congonhense é
rica. kongonjano
(o natural ou habitante do mun. Kongonjo MG) congonhense: la kongonjanoj
estas feliĉaj
os congonhenses são felizes.
kongro (tb. marangilo) (zool.: designação
comum aos peixes do gênero Conger) congro, corongo, enguia-do-mar.
kongregacio 1 (sociedade religiosa de
diversas naturezas) congregação. 2 (rel.: comissão de cardeais e funcionários
da cúria romana, encarregada das questões administrativas da Igreja católica) congregação:
Kongregacio pri la Dia Kulto kaj la Disciplino
de la Sakramentoj Congregação
para o Culto Divino e Disciplina dos Sacramentos. Kongregacio
por la Doktrino de la Kredo Congregação para a Doutrina da Fé. kongregaciano (membro de congregação religiosa) congregado. ¨
Mariana Kongregacio (rel.: associação pública de leigos católicos, iniciada em 1563) Congregação Mariana. mariana kongregaciano congregado mariano.
Kongregacio
por Doktrino de la Kredo (catol.) Congregação para a Doutrina da Fé.
kongreso (reunião solene de
especialistas, pessoas de interesses comuns, profissionais de áreas afins etc.,
para tratar de seus interesses, além de participar de outras atividades) congresso,
reunião. kongresa (relativo a congresso) congressional, congressista.
kongresi (i.) reunir-se em congresso,
fazer um congresso. kongresano (participante de um
congresso) congressista.
antaŭkongreso (congresso secundário, geralmente de caráter recreativo ou turístico,
que antecede um principal) antecongresso, pré-congresso. postkongreso (congresso secundário, geralmente de caráter recreativo ou turístico,
que segue um principal) pós-congresso.
Kongreso de la
Popoloj (abrev.: KdP) Congresso dos Povos.
kongrui (i.) coincidir, convir,
assentar, adaptar-se, estar de acordo, estar coerente. kongrua congruente, proporcionado,
conveniente, justo. kongruo congruência. kongruanta congruente,
proporcionado, conveniente, justo.
konĥoido (mat.) = konkoido.
konio (bot.: designação comum às plantas do gênero Conium, da família das umbelíferas, vulgarmente conhecidas como
cicuta) conio, cicuta. ¨ makula
konio (tb.
granda cikuto) (bot.: planta da família das umbelíferas, Conium
maculata) cicuta-da-europa, cicuta,
funcho-selvagem, ansarinha-malhada, cegude.
konidio (bot.: esporo assexuado formado na extremidade dos conidióforos) conídio.
konidioforo (bot.: ramo especializado, ereto e aéreo, do micélio de um fungo, que
produz conídios sucessivos por abstração) conidióforo.
konifero (bot.: espécime das coníferas) conífera. koniferoj (tb. pinopsidoj) (bot.:
classe da divisão das gimnosperas) coníferas, pinópsidas.
koniino (quím.: alcaloide encontrado na cicuta-da-europa) coniina.
koniko (mat.) cônica, seção cônica.
koniozo (med.: doença causada pela inalação habitual de ar que contém poeira) coniose,
pneumoconiose.
konizo (bot.: designação comum às plantas do gênero Conyza, da família das compostas) coniza.
konjako (certo tipo de bebida) conhaque, “cognac”.
konjekti (tr.) conjecturar,
supor, calcular, presumir, palpitar, sentir: ŝi
konjektis, ke
tiu estas la edzino de la pordisto
ela supôs que aquela fosse a esposa do porteiro. konjekta conjectural.
konjekto conjectura,
palpite. konjektado conjectura.
konjektaĵo uma conjectura. konjektebla presumível,
provável. konjektema especulativo.
konjektigi sugerir,
insinuar. nekonjektebla improvável.
konjugi (tr.) (gram., fís., mat.) conjugar.
konjungita conjugado.
konjugacio (gram.) conjugação: la portugallingvaj verboj finiĝantaj per “-ar” apartenas al la
unua konjugacio os verbos da língua portuguesa terminados em “ar”
pertencem à primeira conjugação. konjugacii (gram.) conjugar.
konjunkcio 1 (gram., astr.) conjunção. konjunkcia conjuncional. 2 (gram., PAG) = kunliga vorteto (gram, PMEG). ¨ kunordiga
konjunkcio (gram.) conjunção coordenativa. subordiga konjunkcio (gram.) conjunção subordinativa.
konjunktivo 1 (anat.: membrana mucosa
que forra a parte anterior do globo do olho) conjuntiva. 2 (gram.)
= subjunktivo. konjunktivito (med.: inflamação da
conjuntiva) conjuntivite.
konjunktivito (med.) Vd. konjunktivo.
konjunkturo 1 (encontro de
acontecimentos ou circunstâncias) conjuntura. 2 (econ.: conjunto de elementos que influenciam
o comportamento do mercado) conjuntura.
konko 1 (zool.) concha,
búzio. 2 pavilhão (de orelha). 3 (objeto em forma de
concha) konko. konkaĵo 1 obra feita de conchas. 2 (a
concha sem o molusco) concha: infanoj amas
kolekti konkaĵojn sur la plaĝo crianças gostam de colher
conchas na praia. konkoforma (em forma de concha) concoide, concoidal,
conchiforme, conquiforme. konkohava (que tem concha) conquífero. konkologia conquiliológico. konkologio (parte da história natural que trata das conchas, independentemente dos
animais de que elas fazem parte) conquiliologia. konkuloj (zool.) crustáceos. borkonko (zool.) =
foladedo. monkonko concha
especial que serve ou servia de moeda em alguns países orientais. perlokonko (tb. meleagreno,
pinktado) (zool.: concha que produz
pérolas verdadeiras) meleagrina.
konkava côncavo. konkavaĵo (parte côncava de um objeto)
concavidade.
konkaveco (forma do que é côncavo) concavidade.
konkeri (tr.) conquistar (p.f.). konkero 1 (ato de conquistar) conquista. 2 (coisa conquistada) conquista. konkerado (ação de conquistar) conquista. konkerebla (que pode ser conquistado) conquistável. konkerinto conquistador. nekonkerebla invencível.
Konkisto (geogr.:
outra denominação do mun. Vitorja-da-Konkisto BA) Vitória da Conquista, Conquista. konkista = vitorja-da-konkista. konkistano
= vitorja-da-konkistano.
konklavo (catol.: congresso de cardeais) conclave. konklavejo (local onde acontece um conclave) conclave.
konkludi (tr.) concluir, tirar
conclusão de, depreender, inferir. konklude em
conclusão. konkludo conclusão.
konkludiga concludente.
konkoido (mat.) concoide, conchoide.
konkordo (paz e harmonia entre
pessoas) concórdia. konkorda concorde,
concordante. konkordi (i.) estar em paz e harmonia. konkordigi pôr em harmonia, concordar. malkonkordi (i.) discordar,
discrepar, dissentir. malkonkordo discórdia, discrepância, dissensão,
divisão (fig.).
malkonkordigi dividir, desavir, provocar
discórdia.
konkordanco (índice de todas as palavras
de uma obra — especialmente da Bíblia — com citação de todos os lugares em que
a palavra está empregada) concordância.
konkordato 1 (com.: acordo entre o
falido e seus credores) concordata. 2
(tratado entre o papa e um governo
soberano sobre os respectivos direitos da Igreja e do Estado) concordata.
Konkordjo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Concórdia. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). konkordja (relativo ao mun. Konkordjo SC ou aos seus naturais ou habitantes) concordiense, concordense,
concordiano: la konkordja kulturo estas riĉa a cultura concordiense é rica. konkordjano (o natural ou habitante do mun. Konkordjo SC) concordiense, concordense,
concordiano: la konkordjanoj estas feliĉaj os concordienses são felizes.
Konkordja-do-Parao (tb.: Paraa Konkordjo) (geogr.:
mun. do estado do Pará) Concórdia do Pará. Vd. Parao
(‘estado’). konkordja-do-paraa (tb.: para-konkordja) (relativo ao mun. Konkordja-do-Parao PA ou aos seus naturais ou habitantes) concordiense: la konkordja-do-paraa (ou para-konkordja) kulturo
estas riĉa
a cultura concordiense é rica. konkordja-do-paraano
(tb.: para-konkordjano) (o natural ou habitante do mun. Konkordja-do-Parao PA) concordiense: la konkordja-do-paraanoj (ou para-konkordjanoj) estas feliĉaj os concordienses são felizes.
konkremento 1 (anat.: corpo duro, frequentemente
calcáreo, e que aparece depois de algumas inflamações crônicas) concreção. 2 (fís.:
reunião de partes em um corpo sólido) concreção: sala
konkremento concreção salina.
konkreta (que exprime uma realidade
perceptível pelos sentidos) concreto. konkretaĵo (coisa concreta) concreção. konkreteco (qualidade de concreto) concreção. konkretigi concretizar. konkretigo concretização. konkretiĝi concretizar-se.
konkubo (homem que vive com uma
mulher com a qual não está casado) concubinário. konkubeco (estado de um homem e uma mulher que coabitam como cônjuges, sem serem
casados) concubinato.
konkubino
1
(mulher que vive com um homem, sem estar casada com ele) concubina. 2 (tb.
kromvirino) concubina, amante, amásia, amiga, arranjo,
banda-de-esteira, barregã, boneja, cacho, camarada, caseira, caso, china,
clori, coia, comborça, dama, encosto, espingarda, fêmea, franjosca, gansa, iça,
manceba, moça, murixaba, muruxaba, osso, puxavante, rapariga, sexta-feira,
súcuba.
konkuri (i.) concorrer,
competir, rivalizar, porfiar, disputar. konkura de competição, de concurso. konkure à porfia, em concorrência, à compita, em competência.
konkuro concorrência,
competência, rivalidade. konkurado concorrência,
competência, rivalidade. konkurante à
porfia, em concorrência, à compita, em competência. konkuranto concorrente, rival, êmulo. konkurejo campo de competição. impetkonkuro (autom.) corrida de arrancada. nekonkurebla incomparável. prezkonkurado (processo pelo qual um trabalho é proposto a empresas responsáveis, sob
condição de que a vitoriosa será a que propuser preço mais baixo) concorrência
de preços: meti en prezkonkurado la reeldonon de milpaĝa vortaro pôr em concorrência
a reedição de um dicionário de mil páginas. vetkonkuri (i.) disputar:
vetkonkuri kun iu pri io disputar algo com alguém.
konkurenco (com., ind.) concorrência. konkurenci (i.) fazer
concorrência a, competir com. konkurenculo (pessoa ou firma que faz concorrência)
concorrente.
¨ nelojala konkurenco concorrência
desleal.
konkurso concurso,
certame, gincana. konkursa de
concurso. konkursi (i.) concorrer, competir. konkursanto concorrente, competidor. aŭtokonkurso corrida de automóveis. ĉevalkonkurso corrida de cavalos. ¨
motorcikla konkurso corrida de motocicleta.
konoido (geom.) conoide.
konosamento (tb. ŝarĝatesto, frajtoletero) (econ.: de carga, de embarque) conhecimento, conhecimento de embarque.
Konrado (pren.masc.) Conrado.
konscii (tr.) ter consciência de, ser consciente de, conhecer, saber. konscia consciente, cônscio. konscie conscientemente, com
consciência. konscio consciência,
sentimento de si, conhecimento. konsciigi fazer
que alguém tenha consciência. ekkonscii (tr.) tomar
consciência. memkonscia que tem consciência de suas
qualidades e defeitos. memkonscio autoconsciência. nekonscia inconsciente. nekonscio (fil.) o inconsciente. rekonsciiĝi voltar a si. senkonscia inconsciente: en
la tria tago li fariĝis senkonscia
no terceiro dia
ele ficou inconsciente. ¨ esti senkonscia estar
inconsciente. konsciante, ke cônscio de que; sabedor de que.
konscienco consciência, foro íntimo. konscienca consciencioso. konscience conscienciosamente. konsciencdubo escrúpulo. konscienceco consciência, qualidade de
ser consciencioso. konsciencriproĉo (tb. konsciencriproĉado) remorso,
compunção. senkonscienca sem consciência,
inconsciente. senkonscienciĝi perder o sentimento.
Konsejsano 1 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Conceição.
Vd. Paraibo
(‘estado’). konsejsana (relativo ao mun. de Konsejsano PB ou aos
seus naturais ou habitantes) conceiçãoense, conceiçãozense. konsejsanano (o natural ou habitante do mun. de Konsejsano PB) conceiçãoense, conceiçãozense.
Konsejsano 2 (geogr.: outra denominação do mun. de Konsejsan-do-Parao MG) Conceição do Pará, Conceição. konsejsana = konsejsan-do-paraa. konsejsanano
= konsejsan-do-paraano.
Konsejsan-da-Baro (geogr.:
mun. do estado do Espírito Santo) Conceição da Barra. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). konsejsan-da-bara (relativo ao mun. Konsejsan-da-Baro ES ou aos seus naturais ou habitantes) barrense: la konsejsan-da-bara kulturo estas riĉa a cultura barrense é rica. konsejsan-da-barano
(o natural ou habitante do mun. Konsejsan-da-Baro ES) barrense: la konsejsan-da-baranoj estas feliĉaj os barrenses são felizes.
Konsejsan-da-Fejro (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Conceição da Feira. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-da-fejra (relativo ao mun. de Conceição da Feira BA ou aos seus naturais ou
habitantes) conceiçoense,
conceição-feirense. konsejsan-da-fejrano (o natural ou habitante do
mun. de Conceição da Feira BA) conceiçoense, conceição-feirense.
Konsejsan-do-Aragvajo (geogr.:
mun. do estado do Pará) Conceição do Araguaia. Vd. Parao (‘estado’). konsejsan-do-aragvaja (relativo ao mun. Konsejsan-do-Aragvajo PA ou aos seus naturais ou habitantes) araguaiano, conceicionense,
conceiçoense: la konsejsan-do-aragvaja kulturo estas riĉa a cultura araguaiana é rica.
konsejsan-do-aragvajano
(o natural ou habitante do mun. Konsejsan-do-Aragvajo PA) araguaiano,
conceicionense, conceiçoense:
la konsejsan-do-aragvajanoj estas feliĉaj os araguaianos são felizes.
Konsejsan-do-Ĵakuipo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Conceição do Jacuípe. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-do-ĵakuipa (relativo ao mun. Konsejsan-do-Ĵakuipo BA ou aos seus naturais ou habitantes) conjacuipense, jacuipense: la konsejsan-do-ĵakuipa kulturo estas riĉa a cultura conjacuipense é
rica. konsejsan-do-ĵakuipano
(o natural ou habitante do mun. Konsejsan-do-Ĵakuipo BA) conjacuipense,
jacuipense: la konsejsan-do-ĵakuipanoj estas feliĉaj os conjacuipenses são felizes.
Konsejsan-do-Kojteo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Conceição do Coité. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-do-kojtea (relativo ao mun. Konsejsan-do-Kojteo BA ou aos seus naturais ou habitantes) coiteense: la konsejsan-do-kojtea kulturo estas riĉa a cultura coiteense é rica.
konsejsan-do-kojteano
(o natural ou habitante do mun. Konsejsan-do-Kojteo BA) coiteense: la konsejsan-do-kojteanoj estas feliĉaj os coiteenses são felizes.
Konsejsan-do-Parao (tb. Konsejsano) (geogr.: mun.
do estado de Minas Gerais) Conceição do Pará, Conceição. Vd.
Minas-Ĵerajso (‘estado’). konsejsan-do-paraa (tb.
konsejsana) (relativo ao mun. de Konsejsan -do-Parao MG ou aos seus naturais ou habitantes) conceição-paraense,
conceiçoense. konsejsan-do-paraano
(tb. konsejsanano) (o natural ou habitante do
mun. de Konsejsan-do-Parao MG) conceição-paraense,
conceiçoense.
konsekri (tr.) (rel.) consagrar,
sagrar. konsekre em
consagração, em sagração. konsekro (tb. konsekrado) sagração,
consagração.
konsekvenco consequência (conclusão lógica). konsekvenca 1 coerente, consistente: konsekvenca
uzado de la interpunkcio uso coerente da pontuação. 2
consequente: konsekvenca konkludo conclusão consequente. konsekvence consequentemente, por
conseguinte, em consequência. konsekvenceco consequência,
consistência. malkonsekvenca inconsequente. nekonsekvenca inconsequente. nekonsekvenco (tb. senkonsekvenco) inconsequência.
Konseljejro-Lafajeto (tb. Lafajeto) (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Conselheiro Lafaiete, Lafaiete. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). konseljejro-lafajeta (tb. lafajeta) (relativo ao mun. Konseljejro-Lafajeto MG ou aos seus naturais ou habitantes) lafaietense: la konseljejro-lafajeta (ou lafajeta) kulturo estas riĉa a cultura lafaietense é
rica. konseljejro-lafajetano
(tb. lafajetano) (o natural ou habitante do mun. Konseljejro-Lafajeto MG) lafaietense: la konseljejro-lafajetanoj (ou lafajetanoj) estas feliĉaj os lafaietenses são felizes.
konsenti (i.) consentir, concordar, estar de acordo, aceder, admitir, deferir,
aquiescer, assentir, anuir, conceder, estar pelos autos. konsenta acorde, concorde, avindo. konsente de comum acordo,
amigavelmente: konsente gesti fazer um gesto de assentimento. konsente kun de acordo com. konsento acordo, consentimento,
consenso, aquiescência, assentimento, aceitação, acessão, beneplácito,
concordância, deferimento. Vd. kunsento. konsentado (ato de consentir) consentimento, anuência. konsentebla aceitável,
admissível. konsentema condescendente,
conciliante. konsentigi pôr
de acordo. konsentiĝi entrar em acordo, pôr-se de acordo. konsentinta acorde, concorde, avindo. konsentita consentido, combinado, dito. konsentite de acordo. antaŭinterkonsenti (i.) apalavrar. forkonsenti (tr.) conceder,
renunciar a. interkonsenta amigável, conciliatório. interkonsente (tb. ĉiukonsente) de comum acordo,
consensualmente. interkonsenti (i.) acordar,
convencionar, entender-se, concordar, estar de acordo, ajustar, combinar,
pactuar. interkonsento acordo, convenção, ajuste,
avença, consentimento mútuo, pacto. interkonsentigi acordar, conciliar,
arranjar, avir. interkonsentiĝi acordar, vir a acordo, entrar
em acordo, chegar a um acordo, avir-se: Paŭlo interkonsentiĝis kun Petro Paulo entrou em acordo com
Pedro. malkonsenti (i.) discordar,
discrepar: malkonsenti
kun iu discordar
de alguém. malkonsenti
pri io discordar
de algo. malkonsento 1 desacordo, litígio, briga. 2 discrepância. 3 divergência. nekonsenta desacorde, discordante. nekonsenti (i.) recusar-se
a: nekonsenti fari ion recusar-se a fazer algo. nekonsenti
pri io recusar-se
a algo. ¨ konsente kun de acordo com. konsentite, ke convenhamos que; vá que;
tudo bem que; vamos e venhamos; venhamos e convenhamos. malica interkonsento cambalacho.
perfide interkonsenti pactuar. sekrete interkonsenti conluiar-se. volonta konsento anuência. volonte konsenti anuir, dar de barato. || konsentite! consentido!;
combinado!; está combinado!; está dito! ĉio konsentita, ĉu ne? tudo combinado? ĉu konsentite? consentido; combinado?; tudo combinado?; está dito? ni konsentu venhamos
e convenhamos; vamos e venhamos.
konservi (tr.) 1 conservar, guardar, manter, entreter,
armazenar. 2 (inf.) salvar: konservi dosieron en
dosierujo salvar
um arquivo numa pasta (ou num
diretório).. konservo (tb. konservado) conservação,
guarda, manutenção, armazenagem. konservaĵo (cul.) conserva, picles. konservanto (tb. konservisto) (pessoa encarregada
de conservar algo) conservador. konservebla (que se pode conservar) conservável. konservema (propenso à conservação) conservador, preservativo. konservejo depósito, despensa. konservema conservador, preservativo. konserviĝi conservar-se. konservilo (quím.:
substância química adicionada a produtos alimentícios para prevenir oxidação,
fermentação ou outra deterioração usial, inibindo a proliferação de bactérias;
número E entre 200 e 299) conservador, conservante. konservinda (que merece ser conservado) conservável. konservujo reservatório, receptáculo. memkonservo conservação (de si mesmo), autopreservação, autoconservação.
pankonservujo = panujo. ¨ instinkto de memkonservo instinto
de conservação, instinto de autopreservação. kaŝe konservi (tb. kovi) (fig.) chocar, incubar.
konservativa (pol.: que é contrário a
mudanças políticas) conservador. konservativeco (tb. konservativemeco) (pol.) conservadorismo, conservantismo. konservativulo (pol.: indivíduo que defende a manutenção do “status quo”
político-social) conservador. ¨
Konservativa Partio (pol.) Partido Conservador.
konservatorio (mús.: escola superior
destinada ao ensino de música) conservatório.
konsideri (tr.) considerar, refletir, reputar, encarar, atentar, ter em
vista, julgar, refletir sobre, sentir: mi ne konsideras lin naiva não o considero (ou sinto) ingênuo. konsidere (tb. konsiderante, konsiderinte) considerando, tendo em
vista, tomando em consideração. konsidero (tb. konsiderado) consideração,
considerando, atenção, reflexão, ponderação, exame. konsideradi (tr.) refletir. konsiderado
consideração, considerando, reflexão. konsideraĵo considerando, consideração. konsiderante 1 considerando. 2 tendo em vista. konsiderema refletivo, refletido. konsideremeco reflexão. konsiderinda considerável, apreciável,
aproveitável. konsiderindaĵo (cada uma das razões em que
se apoia uma lei, decreto etc., que começa com a palavra ‘considerando’ ou
‘atendendo’) considerando,
consideração: transsalti la konsiderindaĵojn
kaj iri al la deciditaĵoj deixar os ‘considerando’ e partir para os ‘finalmente’. konsiderita
considerado, refletido. nekonsiderinda inconsiderável. rekonsideri (tr.) 1 reconsiderar, 2 refletir. senkonsidera irrefletido.
¨ konsideri sin 1 considerar-se, sentir-se, achar-se: mi konsideris min ia sentaŭgulo senti-me um inútil. 2 dar-se
por: mi konsideras min feliĉa dou-me por feliz. pro konsidero al em consideração a, em atenção
a. || konsideri ion el la plej bona flanko considerar algo do melhor ponto de vista.
konsigni (tr.) consignar (mercadorias), entregar à comissão. konsignaĵo (mercadoria consignada) consignação. konsigninto (pessoa que consigna) consignante, consignador. konsignato (tb. konsignatulo) (pessoa que recebe mercadorias a consignação) consignatário.
konsili (tr.) aconselhar,
persuadir, dizer konsili iun fari ion aconselhar alguém a fazer algo. kion vi konsilas al mi fari? o que você me aconselha a fazer? konsilo 1 (parecer sobre o que convém fazer) conselho. 2 ditame. konsilano (tb. konsilanto, konsilisto) conselheiro. konsilanaro (tb. konsilantaro, konsilistaro) (assembleia de
conselheiros) conselho.
konsilanejo sala
de conselho. konsilebla que
aceita conselho. konsilestro presidente
de conselho. konsiliĝi aconselhar-se, consultar. konsiliĝo consulta, deliberação. konsilinda aconselhável.
konsilisto consultor. dekonsili (tr.) (tb. malkonsili) desaconselhar. interkonsiliĝi conferenciar. malkonsili (tr.) 1 (tb. dekonsili) desaconselhar.
2 dissuadir, divertir (ant.): mi
provis malkonsili lin fari tion,
sed vane tentei
dissuadi-lo de fazer aquilo, mas foi em vão. malkonsilinda repreensível, condenável. nekonsilinda desaconselhável. popolkonsiliĝo (tb. plebiscito) plebiscito. prikonsiliĝo (tb. konsiliĝo) deliberação,
consulta. senkonsila indeciso. senkonsileco indecisão, embaraço.
Konsilantaro
de Ekonomia Interhelpo (sigl.: KEI) Conselho de Cooperação
Econômica.
konsilio (jur.: corpo administrativo,
com função consultiva ou deliberativa) conselho. konsiliestro presidente de conselho.
Konsilio de
Eŭropo (organização que congrega 47 países da
Europa, fundada em 5 de maio de 1949) Conselho da Europa. Vd. Eŭropa Konsilio.
Konsilio de la
Ligo de Nacioj Conselho da Liga das Nações.
Konsilio de
Sekureco de la Unuiĝintaj Nacioj Conselho de Segurança das
Nações Unidas.
konsisti (i.) consistir, constar, compor-se, ser constituído. konsista (tb konsistanta, konsistiga) constituinte, componente: la
konsistaj partoj de vorto as partes constituintes de
uma palavra. konsisto constituição,
composição, natureza. konsistaĵo componente, elemento, ingrediente. konsistigi constituir, compor,
estabelecer. diverskonsista (tb. mikskonsista) (que se compõe de diversos elementos dessemelhantes) variegado, heterogêno. ¨ konsisti el consistir em (ou de), compor-se de, ser constituído de, constituir-se de, ser de: unu
minuto konsistas el sesdek sekundoj
um minuto se
compõe de sessenta segundos. la ŝuldo konsistis
el ducent realoj a
dívida era de duzentos reais. konsisti en (ter como parte principal ou
essencial) consistir
em: lia sukceso konsistas
en konstanta strebado seu sucesso consiste no esforço constante. muziko
ne konsistas en sola frapado de klavoj a música não consiste só na
percussão de teclas.
konsistorio 1 (rel.: reunião de cardeais
presidida pelo papa) consistório. 2 (rel.: conselho superior das igrejas
protestantes) consistório. konsistoria consistorial.
konskripcio 1 (alistamento obrigatório
para o serviço militar) conscrição. 2
recrutamento.
konskripto (indivíduo que foi alistado no serviço militar) conscrito,
recrutado.
konsoli (tr.) consolar,
confortar, relevar. konsola (tb. konsolanta, konsolema) consolador, aliviador. konsolo consolo, consolação, alívio,
conforto. konsolanto consolador,
auxiliador. konsoliĝi consolar-se, sentir alívio. konsoliĝo (consolo recebido em momento de
preocupação ou aflição) conforto,
consolação. nekonsolebla (tb. senkonsola) inconsolável, desolado. senkonsoleco desolação. ¨ konsoli sin (tb. konsoliĝi
pri) consolar-se, sentir alívio.
konsomeo (cul.: caldo grosso de carne, galinha ou peixe, servido frio ou quente)
consomê, “consommé”.
konsonanco 1 (mús.: acordo de sons em
unidade harmônica) consonância. Vd. disonanco.
2 (fon.: uniformidade de sons
na terminação das palavras ou dos versos) consonância. konsonanca (mús.) consonante.
konsonanto (fon.) consoante. konsonanta consonantal. konsonantigo (fon.,
gram.: passagem de um som vocálico a consonântico. Ex.: la iam > pt
já) consonantização. Vd. vokaligo. ¨ ŝuŝa konsonanto (fon.: consoante fricativa pré-palatal, como
as consoantes de ‘chá’ e ‘já’) consoante chiante: la ŝuŝaj konsonantoj de Esperanto
estas ŝ kaj ĵ as consoantes chiantes do
Esperanto são “ŝ” e “ĵ”.
konsorcio 1 (econ.) consórcio. 2 (com.: de
empresas) consórcio.¨ konsorciaj negocoj (econ.) comunhão de interesses bancários em grandes negócios.
konspiri (i.) conspirar,
conjurar, conluiar, tramar, maquinar. konspiro (tb. konspirado) conspiração, conjuração,
conluio, maquinação, trama. konspiranto conspirador,
conjurado. konspirestro cabeça
(de motim).
konspiracio = konspiro.
konstablo (guarda de segurança pública, na Inglaterra) policial.
Konstanco 1 (pren.masc.) Constâncio.
Konstanco 2 1 (geogr.: cid. da Alemanha) Constança,
Konstanz. 2 (geogr.: cid. da Romênia) Konstanco.
Konstanca (pren.fem.) Constança, Constância.
Konstanca Lago
(geogr.: lago da formado pelo rio Reno, entre a
Alemanha, a Suíça e a Áustria) lago Constança.
Konstancio (pren.masc.) Constâncio.
Konstancia (pren.fem.) Constância, Constança.
konstanta 1 constante, permanente, contínuo, aturado, assíduo. konstante constantemente, com
constância, sempre. konstanto (mat.) constante. konstanteco (qualidade do que é constante) constância. konstantigi perpetuar, tornar
permanente. malkonstanta (tb. nekonstanta) inconstante,
volúvel, mudável. malkonstanteco (tb. nekonstanteco) inconstância, volubilidade,
instabilidade. malkonstantulo (tb. malkonstantulino) pessoa
inconstante, borboleta (fig.). ¨ konstanta ofico cargo permanente. konstanta prezo preço fixo. konstanta vetero tempo firme. konstante loĝi ter morada (ou residência) fixa.
Konstanto 2 (pren.masc.) Constante.
Konstantino (pren.fem.) Constantina.
Konstanta Komitato de la Kongresoj (sigl.: KKK) Comitê Permanente dos
Congressos.
Konstanta
Kongresa Sekretario de UEA (sigl.: KKS) Secretário Permanente de
Congressos da UEA.
konstantano (quím.: liga de cobre, níquel e um pouco de magnésio, usada em
resistências elétricas e termopares) constantã, constantan, konstantan.
Konstanta
Reprezentanto de la Naciaj Societoj (sigl.: KR) Representante Permanente das
Sociedades Nacionais.
Konstanteno (pren.masc.) Constantino.
Konstantino (geogr.: cid. da Argélia) Constantina, Constantine.
Konstantinopolo (hist.: antigo nome de Istambul, na Turquia) Constantinopla. Vd. Istanbulo, Bizanco.
konstati (tr.) constatar, verificar,
reconhecer, achar, averiguar, apurar. konstato constatação, verificação,
reconhecimento, averiguação, prova. konstatebla constatável,
averiguável.
konstelacio (tb. stelfiguro) (astr.: grupo de estrelas próximas umas das outras, tal como vistas da
Terra, que os antigos imaginavam formar figuras) constelação: konstelacio
de la Virgulino, de Oriono constelação da Virgem, de Órion.
konsterni (tr.) consternar,
atordoar, desconcertar, aniquilar, bestificar. konsterna consternador. konsterno (tb. konsterneco, konsterniĝo) consternação, estupefação. konsternanta consternador. konsterneco consternação, horror,
pânico. konsternegi (tr.) consternar, horrorizar,
aterrar. konsterniĝi consternar-se, ficar consternado, aniquilar-se. konsternita consternado, desacoroçoado,
pasmado, desapontado. nekonsternebla imperturbável.
konstipi (med.) constipar, causar prisão de ventre. konstipa (med.: que causa constipação) constipativo, antidiarreico: cidonio
havas konstipan substancon o marmelo tem uma substância
constipativa. konstipo (med.) constipação, prisão de
ventre. konstipiĝi (med.) tornar-se constipado, fica
com prisão de ventro.
konstitui (tr.) constituir,
compor, formar: intenco jam konstituas krimon a intenção já constitui um
crime.
konstitucio 1 (pol.: coleção de leis
fundamentais de um regime político) constituição. 2 (tb. kompleksio) (med.: conjunto das características corporais de um ser) constituição, compleição,
físico: fortika, debila konstitucio
uma
constituição forte, fraca. konstitucia 1 (referente a constituição) constitucional. 2 constituinte. konstitucii (i.) redigir
uma constituição. konstitucianta (que elabora uma constituição)
constituinte:
konstitucianta asembleo assembleia constituinte. konstitucianto (indivíduo que tem a missão de elaborar a constituição) constituinte. konstitucirompo golpe contra a constituição,
golpe de Estado. kontraŭkonstitucia anticonstitucional, inconstitucional.
¨ konstitucia monarkio monarquia constitucional.
konstrikcio (pressão circular que faz diminuir
o diâmetro de um objeto) constrição. konstrikcia constritivo.
konstrikti (tr.) (diminuir o diâmetro ou o volume de) constringir, contrair,
diminuir, reduzir. konstrikta (que constringe) constritor, constritivo. konstriktiĝi constringir-se, contrair-se.
angiokonstrikta (med.: diz-se de droga que constringe o diâmetro de um vaso sanguíneo
ou linfático) vasoconstritor.
konstriktoro (zool.: designação comum aos ofídios que matam a presa constrigindo-a) constritor.
konstrui (tr.) construir,
edificar, erigir, arquitetar, fabricar. konstrua 1 (relativo a construção) construtivo. 2
(tb. konstrukapabla) (capaz de construir) construtivo. konstruo 1 (tb. konstruado) (ação de construir) construção. 2
(tb. konstruaĵo, konstruitaĵo) (coisa construída) construção, edifício,
prédio, edificação. konstruado (ação de construir) construção, edificação. konstruanto (aquele que constrói) construtor. konstruejo (local onde se constrói uma casa ou algo semelhante, ou onde se fazem
trabalhos de reparação em ruas etc.) obra, canteiro de obras, construção: malpermesite
eniri en la konstruejon é proibido entrar na obra. konstruema construtivo, construtor. konstruigi (fazer construir) construir: la urbestro konstruigis
mil popolajn domojn o prefeito construiu mil casas populares. konstruiĝi tornar-se construído. konstruisto trabalhador em construção,
operário, peão de obra. konstruarto (tb. arkitekturo) arquitetura.
konstrubriko tijolo.
konstruentreprenisto empresário de construção, construtor. konstrumaterialo material de construção. konstruplano construtura. enkonstruita embutido, incorporado: enkonstruita
vestoŝranko en dormoĉambro armário embutido num quarto de dormir. malkonstrui (tr.) demolir,
destruir. pretkonstruita (elemento de construção já preparado na fábrica) pré-fabricado. prikonstrui (tr.) encher
de construções: prikonstrui
areon de urbo encher
de construções uma área da cidade. rekonstrui (tr.) reconstruir. rekonstruado reconstrução. subkonstruaĵo embasamento. ¨ pluretaĝa
konstruaĵo edifício, prédio.
konsubstancia (tb. samsubstanca) (que tem uma só substância) consubstancial. konsubstanciiĝo (rel.: união de dois ou mais corpos na mesma substância) consubstanciação.
konsulo (hist., dipl.) cônsul. konsula consular. konsuleco (cargo de cônsul) consulado. konsulejo (local) consulado. ĉefkonsulo cônsul-geral.
konsulti (tr.) consultar (médico, advogado etc.): konsulti
kuraciston consultar
um médico. konsulti sian konsciencon (fig.) consultar sua consciência. konsulto consulta.
konsultado consulta.
konsultanto consulente,
consultante. konsultejo consultório.
konsultiĝa consultivo. konsultokabineto = konsultejo.
¨ konsultiĝa komitato comitê consultivo. konsultinte neniun sem consultar ninguém, de sua cabeça.
konsumi (tr.) consumir, gastar,
esgotar, roer, carcomer. konsumo (tb. konsumado) 1 (ação de consumir) consumo, consumição. 2 dispêndio.
konsumanto consumidor. konsumiĝi consumir-se, perder-se pouco
a pouco. konsumiĝo consumpção, consumição, consunção. konsumita consumido, exausto. konsumiteco esgotamento, depauperamento.
konsumkooperativo cooperativa de consumo. konsumlacigi extenuar. brulkonsumiĝi abrasar-se, arder,
consumir-se pelo fogo. forkonsumi (tr.) consumir,
esgotar. frotkonsumi (tr.) gastar,
puir. nekonsumebla inesgotável. plenkonsumi (tr.) esgotar.
Konŝalo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Conchal. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). konŝala (relativo ao mun. Konŝalo SP ou aos seus naturais ou habitantes) conchalense: la konŝala kulturo estas riĉa a cultura conchalense é
rica. konŝalano
(o natural ou habitante do mun. Konŝalo SP) conchalense: la konŝalanoj
estas feliĉaj
os conchalenses são felizes.
konto 1 (com.) conta. 2 (inf.: num sistema computacional para vários
usuários, dado que indica quais recursos computacionais determinado usuário
pode utilizar, e que é identificado pelo nome do usuário) conta. konteltiro extrato (de conta). kontisto contador,
calculista. kontlibro livro
de contas-correntes. kontregistristo (tb. kontisto) contador,
calculista. kontulo (indivíduo que usa uma conta-corrente em instituição
bancária) correntista: ĉu vi estas kontulo de nia banko? o senhor é correntista de nosso banco? ¨ kuranta
konto (fin.: inscrição em
instituição bancária que dá direito a utilizar seus serviços) conta-corrente. poŝta ĉekkonto (abrev.: pĉk.) conta
postal. || reguligi la kontojn kun iu ajustar as contas com
alguém.
kontaĝi (tr.) contagiar, pegar (doença), contaminar, infectar. kontaĝa (p.f.) contagioso. kontaĝo (med.) contágio. kontaĝaĵo (med.) causa material de contágio: skvamoj kaj ekskreciaĵoj
estas oftaj kontaĝaĵoj escamas e excreções são
causas frequentes de contágio. ¨
mensa kontaĝo (fig.) contágio mental.
Kontaĵo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Contagem.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). kontaĵa (relativo ao mun. Kontaĵo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) contagense: la kontaĵa kulturo estas riĉa a cultura contagense é rica.
kontaĵano
(o natural ou habitante do mun. Kontaĵo MG) contagense: la kontaĵanoj
estas feliĉaj
os contagenses são felizes.
kontakto contato, contiguidade,
toque. kontakti (tr.) contatar, entrar em contato
com, ter contato com. kontaktigi pôr
em contato. kontaktiĝi entrar em contato. kontaktilo (el.) = ŝtopilo,
ŝtopo. kontaktilo (el.: dispositivo destinado a estabelecer contato
entre duas partes de um circuito) contato, contator. kontaktilingo (tb. kontaktingo) (el.) = ŝtopilingo, ŝtopingo. kontaktolenso lente de contato. fuŝkontakto (el.) 1
mau contato. 2 curto-circuito.
malkontaktigi desligar, desfazer o contato. telekontakti (tr.) telecontatar: telekontakti planedon per radaro telecontatar um planeta com radar. terkontakto (el.: contato de um condutor
elétrico com a terra) terra.
kontaktoro (el.) = kontaktilo.
kontanta 1 (econ.) a
dinheiro, de contado, à vista, no ato: pagi ion per kontanta mono pagar
algo à vista. 2 (fig.) verdade: akcepti
belajn parolojn por kontanta mono
aceitar belas
palavras por dinheiro à vista (i.é, como
verdade). kontante a
dinheiro, à vista, de contado, contra pagamento. kontantaĵo (tb. enkasaĵo) (conjunto do dinheiro disponível) numerário. kontanto (tb. kontanta mono) dinheiro de contado. ¨ kontanta aĉeto compra
à vista. kontanta mono dinheiro de contado, dinheiro vivo. kontanta pago pagamento à vista.
konteo * 1 condado. 2 município.
kontempli (tr.) contemplar. kontempla contemplativo. kontemplado (ação de contemplar) contemplação. kontemplema contemplativo.
Kontendo (geogr.: mun. do estado do
Paraná) Contenda.
Vd. Paranao
(‘estado’). kontenda (relativo ao mun. de Kontendo PR ou aos
seus naturais ou habitantes) contendense. kontendano (o natural ou habitante do mun. de Kontendo PR) contendense.
kontenero contêiner, “container”, cofre de carga.
kontenta contente, satisfeito. kontenteco contentamento,
satisfação. kontentiga satisfatório.
kontentigi contentar,
satisfazer, bastar. kontentigo satisfação,
contentamento, indenização (que se dá a
outra pessoa).. kontentiĝi (tb. kontentigi sin) contentar-se, satisfazer-se: mi kontentiĝis silenti contentei-me em (ou com) silenciar. kontentiĝo satisfação, contentamento (que se dá a si mesmo). kontentiĝema acomodatício. malkontenta descontente, amuado. malkontentigi desapontar. malkontentiĝi
ficar desapontado. malkontentulo descontente.
nekontenta desiludido, insaciado,
insatisfeito. nekontentigebla insaciável. ¨ kontenta pri contente
com. kontenta pri io contente com algo.
kontesti (tr.) contestar, impugnar, refutar.
nekontestebla incontestável.
kontinento (tb. terparto) (geogr.:
vasta extenção de terra cercada pelas áreas oceânicas) kontinento: laŭtradicie
la kvin kontinentoj
estas Eŭropo, Azio, Afriko, Ameriko kaj Oceanio tradicionalmente, os cinco
continentes são: Europa, Ásia, África, América e Oceania. kontineta continental.
kontingenca (que pode ocorrer ou não) contingente, contingencial, eventual,
incerto. kontingenco contingência.
kontingencismo (fil.: doutrina segundo a
qual as leis do universo não são absolutas, são eventuais) casualismo, contingentismo,
tiquismo.
kontingento (número de homens, de
soldados, para certo serviço) contingente, quota. kontingenti (tr.) fornecer
contingente, contribuir com.
kontinua contínuo, ininterrupto. kontinui (i.) continuar,
ser contínuo, ter continuidade. kontinuo continuação.
kontinueco continuidade.
kontinuorompo solução de continuidade. malkontinua (tb. nekontinua) descontínuo.
kontoido (fon.) contoide.
kontoro escritório (comercial ou
industrial). kontorestro chefe
de escritório. kontoristo empregado
de escritório. kontormeblaro mobiliário de escritório.
kontrabando 1 (importação clandestina de
mercadorias) contrabando, muamba. 2 fraude.
kontrabandi (tr.) 1 contrabandear,
fazer contrabando de. 2 fraudar. kontrabandaĵo (mercadoria de contrabando) contrabando, muamba. kontrabandisto contrabandista, muambeiro.
kontrabaso (mús.) contrabaixo,
rabecão. kontrabasisto (mús.) contrabaixista, contrabaixo.
kontradanco (mús., arc.) = kvadrilo.
kontradmiralo (mil.: oficial de marinha,
imediatamente abaixo de vice-almirante) contra-almirante.
kontrafagoto (mús.: instrumento musical de uma oitava abaixo do fagote) contrafagote.
kontrahi (tr.) (fisiol.: falando-se de músculos) contrair, encolher,
encurtar. kontrahiĝo (fisiol.: retraimento dos
músculos ou dos nervos) contração.
kontrakti (tr.) contratar,
ajustar, fretar, pactuar. kontrakto contrato,
pacto, acordo, ajuste, convenção. kontraktanto contratante,
contraente. dungokontrakto (tb.
laborkontrakto) contrato de trabalho. laborkontrakto = dungokontrakto. lukontrakto contrato de arrendamento,
contrato de alugel. ¨ armea kontraktisto fornecedor
do exército. edziĝa (ou edziniĝa
ou geedziĝa) kontrakto contrato de casamento,
contrato nupcial, acordo pré-nupcial. ŝiplua
kontrakto carta
de fretamento.
kontrakturo (med.: contração
involuntária de músculos) contratura.
kontralto (tb. aldo) (mús.: no canto, a voz feminina mais grave) contralto. kontraltulo (mús.: homem que tem essa voz) contralto. kontraltulino (mús.: mulher que tem essa voz) contralto.
kontramarko 1 (a segunda marca em um volume)
contramarca. 2 (teat.) senha.
kontraposto (art.plást.) contraposto.
kontrapunkto (mús.: arte de compor música
para ser executada por dois ou mais instrumentos ou vozes) contraponto.
kontrasto contraste, oposição: kontrasto
de la ombro kaj de la lumo contraste entre a sombra e a luz. kontrasti (i.) contrastar,
estar em contraste com. kontrastigi fazer
contrastar, pôr em contraste. ¨ kontraste
al por oposição a.
kontratenoro (mús.: voz masculina que ultrapassa a tessitura de tenor) contratenor.
Vd. tenoro. kontratenorulo (mús.: cantor que tem essa voz) contratenor.
kontraŭ prep. 1 contra, em frente de, por, com,
para com, a, defronte de, em face de, para, para com, em troca de, em relação
a. 2 (tb. al) para
com: ŝi
estis tre simpatia kontraŭ la gekolegoj. 3 para: kuracilo kontraŭ
tusado remédio
para tosse. 4 (emprega-se com a ideia de
oposição entre participantes de competições esportivas, disputas judiciais etc.;
símb.: ×) contra, “versus”: la
matĉo Teamo A kontraŭ Teamo B a partida Time A “versus”
Time B. · pref. 5 anti-: kontraŭrevolucia antirrevolucionário. 6 contra-:
kontraŭrevolucia contrarrevolucionário. kontraŭa contrário,
oposto, adverso, antagônico, antônimo, avesso. kontraŭe pelo
contrário, contra, em frente, ao contrário, antes, às avessas. kontraŭi (tr. ou com al) contrariar,
opor-se, obstar, impedir, contradizer, prejudicar, afetar, ser do contra, reagir,
resistir, combater. kontraŭo oposto, avesso, contradição.
kontraŭagi (i.) contravir,
contrariar. kontraŭaĵo contrariedade, empecilho, contratempo,
obstáculo, impedimento, complicação. kontraŭatako contra-ataque.
kontraŭbatali (tr.) reagir,
resistir, combater, opor-se. kontraŭdiri (tr.) contradizer.
kontraŭdirema discutidor, argumentador. kontraŭeco oposição,
hostilidade, contraste. kontraŭema contrário, refratário. kontraŭgermana antigermânico. kontraŭiga (gram.) adversativo. kontraŭiĝi resistir, opor-se. kontraŭklerikala anticlerical. kontraŭleĝa ilegal. kontraŭmeti (tr.) opor. kontraŭnorma anormal.
kontraŭorda (tb. kontraŭregula) desordenado. kontraŭordono contraordem. kontraŭparoli (i.) objetar,
replicar, discutir. kontraŭparolo objeção. kontraŭprovo contraprova.
kontraŭstari (tr.) afrontar,
arrostar, resistir. kontraŭstarigi confrontar, pôr em oposição.
kontraŭulo 1 adversário, antagonista. 2 (cine.) “bad guy”. kontraŭveneno contraveneno, antídoto. kontraŭvento vento contrário, vento pela
proa. kontraŭvizaĝe face a face. kontraŭvola involuntário.
kontraŭvole contra a vontade, de mau
grado. nekontraŭdirebla inegável, irrefutável. nekontraŭdireble seguramente, sem dúvida alguma. ¨ kontraŭe de defronte
de, em frente de. || al li plaĉas kontraŭi ele
gosta de ser do contra. diskuti pri la por kaj la kontraŭ discutir os prós e os contras.
kontreo (mús.) “country music”.
kontribui (i.) contribuir,
concorrer, colaborar. kontribuo contribuição,
colaboração. kontribuaĵo contribuição, colaboração. kontribuanto (tb. kontribuisto) colaborador.
kontribucio (mil.: indenização que um país vencido paga ao vencedor) contribuição.
kontricio (rel.: arrependimento ou dor profunda de ter ofendido a Deus, com o
firme propósito de não mais pecas) contrição.
kontroli (tr.) controlar, inspecionar, fiscalizar, conferir, verificar,
apurar, averiguar, superintender, vigiar, disciplinar. kontrolo (tb. kontrolado) (ação de controlar) controle, verificação, inspeção. kontrolanto (tb. kontrolisto) fiscal, inspetor,
verificador, controlador. kontrolbileto senha, bilhete de controle. kontrolebla verificável,
controlável. kontrolfolio (tb. kontrolpeco) canhoto, talão. kontrolilo instrumento de controle. kontroliri (i.) rondar,
patrulhar. kontroliro ronda,
patrulha. kontrolisto controlador,
controlista. kontrolkunvoko (mil.) revista, chamada. kontrolkomitato conselho fiscal. laborkontrolisto
feitor. muzikkontrolisto =
diskestro. nekontrolebla inverificável,
incontrolável. opinikontrolo pesquisa de opinião pública.
senkontrole sem controle. ¨ akcia kontrolo
(econ.) controle
acionário. bileta kontrolejo (tb. registrejo) (em aeroportos etc., lugar destinado ao “check-in”) “check-in”.
kontroloro = kontrolisto.
kontroversa controverso,
controvertido. kontroversaĵo controvérsia. kontroverseco controvertibilidade.
kontumaco (jur.: recusa obstinada em comparecer em juízo) contumácia. kontumaca (jur.: que se recusa a aparecer em juízo) contumaz.
konturo (linha que limita
exteriormente um corpo) contorno, âmbito: la konturo
de la urbo o
contorno da cidade. konturi (tr.) delinear, esboçar. konturiĝi desenhar-se, esboçar-se, delinear-se.
kontuzi (tr.) contundir,
machucar, pisar, magoar, fazer contusão em: pro la falo, la ludisto kontuzis al si la genuon por causa do tombo,
o jogador contundiu o joelho. kontuza contundente.
kontuzo (med.:
lesão causada por golpe ou impacto com algo não cortante) contusão, machucadura,
pisadela, pisadura. kontuzaĵo (tb.
bluaĵo) (med.: parte do corpo
que sofreu contusão, adquirindo uma cor azulada) contusão.
kontuzanta contundente. kontuziĝi contundir-se, machucar-se. kontuzita (que sofreu contusão) contundido, contuso.
konuro 1 (zool.:
subfamília de aves, Aratinginae, que inclui a jandaia e a maritaca) conuro. 2 (zool.:
gênero de aves psitacídeas, Conurus) conuro, jandaia, maritaca,
periquito, tiriba.
konuso 1 (geom.) cone. 2 cartucho (de papel para gêneros): konuso
da sukero, da rostitaj arakidoj cartucho de açúcar, de amendoim torrado. 3 (bot.)
estróbilo, cone. konusa (relativo a cone) cônico. konusforma (que tem forma de cone) cônico, coniforme. abikonuso (tb. abifrukto, strobilo)
(bot.) = estróbilo,
pinha, cone. ¨
hakita konuso (tb. konustrunko) (aquele que foi cortado por um plano paralelo ou oblíquo à base) cone truncado. rotacia konuso cone circular.
konvalo 1 (tb. majfloro) (bot.:
designação comum às plantas do gênero Convallaria, da família das convalariáceas) convalária. 2 (bot.:
erva da família das convalariáceas, Convallaria
majalis) lírio-do-vale, lírio-convale, convalária.
konvalamarino (farm.: glicosídeo venenoso encontrado nas raízes do lírio-do-vale;
fórm.: C23H44O12) convalamarina.
konvalarino (farm.: glicosídeo encontrado nas flores do lírio-do-vale; fórm.: C34H62O11) convalarina.
konvalesko (med.: transição do estado de doença ao de saúde) convalescênça. konvaleski (i.) convalescer, estar em convalescença, ir
recuperando a saúde.
konvekcio (met.: corrente atmosférica predominante vertical que tem origem no
movimento do ar pelo aquecimento do solo, decorrente do calor solar) convecção.
Vd. advekcio.
konveksa convexo, boleado, bojudo. konveksaĵo bojo, bossa (parte convexa de alg.c.). konvekseco convexidade. konveksigi abaular. vojkonvekso convexidade de uma estrada
construída de tal maneira que a água da chuva corre do meio boleado para os
lados.
konvekti (tr.) (fís.: fluindo, transportar consigo) transmitir por
convecção: konvekti la varmon transmitir o calor por
convecção. konvekto (fís.: transferência de calor através de um fluido que ocorre devido ao
movimento do próprio fluido) convecção. 2 (met.) = konvekcio.
konveni (i.) 1 convir, ser conveniente,
quadrar, servir, ser apropriado, ser adequado: ĉi tiu
kompleto bone konvenas al mi este terno é bem adequado
para mim. 2 relevar. konvena (tb. konvenanta) conveniente,
apropriado, adequado, proporcionado: la knaboj opiniis,
ke ĉio estis konvena por ili os meninos achavam que tudo
era conveniente para eles. konvene a
propósito, convenientemente, como deve ser, em ordem, bem: mi
konvene plenumis mian taskon cumpri convenientemente
minha tarefa. konveneco conveniência,
cabida, cabimento. konvenigi apropriar,
acomodar. malkonvena inoportuno, mal adequado,
deslocado. malkonvenaĵo inconveniência, rata,
“gaffe”, gafe. nekonvena inconveniente, inadequado,
descabido, impróprio.
konvencio (t.s.) convenção. konvencia convencional.
konvento 1 (comunidade religiosa) convento.
2 (habitação de uma comunidade religiosa) convento. 3 (reunião
geral dos maçons de um país) convento.
konverĝi (i.) (tb. maldiverĝi) (dirigir-se
para um ponto comum) convergir: la vicoj konverĝis
al la biletvendejoj as filas convergiam para as bilheterias. konverĝa convergente. konverĝo (fís.,
mat.) convergência.
Vd. diverĝo. konverĝeco (qualidade
daquilo que converge) convergência. Vd.
diverĝeco. konverĝigi fazer convergir. malkonverĝi (i.) (tb. diverĝi) (afastar-se progressivamente um do outro a partir de um ponto de
partida comum) divergir.
konversi (i.) 1 (tb.
konversacii) conversar.
2 (fin.) = konverti. konverso 1 (tb. konversacio) conversação. 2 (fin.) = konverto.
konversacio conversa, conversação, palestra, colóquio. konversacie em conversa. konversacii (i.) conversar,
palestrar. ¨ supraĵa konversacio conversa
superficial, abobrinha. || teni konversacion kun amiko, dum duonhoro manter
uma conversação com um amigo, por meia hora.
konverti (tr.) 1 (rel.)
converter: provi konverti iun al sia religio tentar converter alguém à
sua religião. koverti republikanon al
monarkio converter
um republicano à monarquia. 2 (fís., quím.: mudar a forma ou a qualidade
de algo material) converter. 3 (fin.: amortizar uma dívida com o dinheiro
obtido de outro empréstimo, de taxa de juros geralmente menor) converter. konverto (tb. konvertado) 1 (rel.) conversão: la konverto (ou konvertado) de la indianoj al katolikismo fare de la Katolika
Eklezio a conversão dos índios ao
catolicismo, feita pela Igreja católica. 2 (fís., quím.) conversão. 3 (fin.: mudança de uma dívida para outra) conversão. konvertebla convertível, conversível. konvertiĝi converter-se. konvertiĝo (rel.) conversão: post sia konvertiĝo al budhismo li mortis depois de sua conversão ao budismo, ele morreu. konvertilo (tb. konvertoro) (fís.:
dispositivo para converter) conversor. konvertiĝinto (indivíduo que se converteu) convertido, prosélito. konvertito (indivíduo que foi convertido) convertido, prosélito. biokonverti (tr.) (técn.: transformar um material orgânico em outro ou outros
através de processos que envolvem seres vivos, especialmente micro-organismos) bioconverter: biokonverti
rubaĵon al metano bioconverter o lixo em metano. biokonverto (tb. biokonvertado) bioconversão.
biokonvertilo bioconversor. ĵuskonvertiĝinto neófito.
konvertoro (tb. konvertilo) (fís.,
técn.) conversor.
konvikti (tr.) 1 (jur.) provar a culpa de alguém. 2 (jur.)
declarar alguém culpado: konvikti iun pri krimo declarar alguém culpado de
um crime.
konvinki (tr.) (tb. persvadi,
instigi) convencer, persuadir, impressionar, calar (no espírito): konvinki
iun pri io convencer
alguém de algo. konvinka convincente
persuasivo, probante.
konvinke convincentemente, persuasivamente,
conclusivamente. konvinko convicção.
konvinkado convicção.
konvinkebla convencível.
konvinkeco persuasiva,
poder de convencer. konvinkiĝi convencer-se. konvinkiĝo convicção (por si mesmo). konvinkilo meio de convicção,
argumento, prova. konvinkiteco convicção
(de quem foi convencido).
konvojo (mar.: navios mercantes
protegidos por belonaves) comboio. konvoji (tr.) (acompanhar navios mercantes para protegê-los) comboiar.
konvolvulo (bot.: designação comum às plantas do gênero Convolvulus, da família das convolvuláceas) convólvulo. konvolvulacoj (bot.:
família de plantas, Convolvulaceae) convolvuláceas. ¨
agra konvolvulo (bot.: planta da família das convolvuláceas, Convolvulus arvensis) corriola, campainha.
konvulsio (med.: contração súbita e
involuntária dos músculos voluntários) convulsão, vasca. konvulsia convulsivo. konvulsii (i.) ter
convulsões. konvulsioterapio Vd. terapio.
konvulsiulo (aquele que sofre ou simula
convulsões) convulsionário.
konzerno (união econômica de empresas
autônomas) consórcio.
konzolo 1 (arq.: peça saliente e
ornada, para sustentar estátuas, vasos etc., ou para servir de apoio a sacadas,
cornijas etc.) consola, consolo (ó), mísula. 2 (móvel de decoração, em que
se colocam jarras ou pequenos objetos de curiosidade ou ornato) “console”. 3
(inf.) console.
kooperi (i.) (econ.) participar de sociedade cooperativa. koopera cooperativo. kooperado 1 cooperação. 2 cooperativismo. kooperanto cooperador, cooperário.
kooperativo (tb. koopera societo)
(econ.: sociedade ou empresa constituída por membros de determinado grupo
econômico ou social, e que objetiva desempenhar, em benefício comum, determinada
atividade econômica) cooperativa, sociedade cooperativa. kooperativano (membro de uma cooperativa) cooperado, cooperativado. kooperativismo cooperativismo. konsumkooperativo cooperativa de consumo.
koopti (tr.) (jur.: admitir por cooptação) cooptar. kooptado (modo de admissão em
usa sociedade, o qual consiste na escolha pelos próprios sócios) cooptação.
koordinato 1 (mat., geogr.) coordenada.
2 (cada uma das coordenadas esféricas (longitude e latitude) de um ponto
do globo terrestre que tem como referência o equador e um meridiano de origem) coordenada
geográfica, coordenada terrestre. ¨ kartezia
koordinatsistemo (geom.) sistema
de coordenadas cartesianas. karteziaj koordinatoj 1
(geom.:
coordenadas de um ponto do plano em que as curvas coordenadas são retas
paralelas) coordenadas
cartesianas. 2 (geom.: coordenadas de um ponto do espaço em que as superfícies coordenadas
são planos paralelos) coordenadas
cartesianas. 3 (geom.: coordenadas de um ponto de um espaço de n dimensões, em que
as superfícies coordenadas são hiperplanos paralelos) coordenadas cartesianas. Vd. absciso, ordinato.
kopaifero 1 (bot.: designação comum às
árvores do gênero Copaifera, da
família das leguminosas) copaíba, copaibeira. 2 (bot.: árvore da família
das leguminosas, Copaifera officinalis)
copaíba, copaibeira, copaíba-verdadeira. Vd. kopaivo.
kopaivo (farm.: óleo extraído da
copaíba) copaíba, óleo de copaíba, bálsamo de copaíba. kopaivarbo (tb. kopaivujo) (bot.: qualquer árvore do gênero Copaifera
que produz o óleo de copaíba) copaíba, copaibeira. Vd. kopaifero.
Kopakabano (geogr.: bairro da cid.
do Rio de Janeiro) Copacabana.
kopalo (quím.: designação de várias
resinas duras e vítreas que se extraem de certas árvores das regiões tropicais,
especialmente do jatobá) copal.
kopalarbo (tb. kopalujo) qualquer
árvore que produza copal.
kopeko (econ.: 1/100 de rublo, moeda da
Rússia; abrev.: k.) copeque.
Kopenhago (geogr.: cid. e cap. da
Dinamarca) Copenhague. kopenhagano (o natural ou habitante de Copenhague) copenhaguense.
Koperniko (astrônomo polonês, 1473–1543) Nicolau Copérnico. kopernika (relativo a Nicolau
Copérnico ou à sua teoria cosmológica do sistema heliocêntrico) coperniciano,
copernicano: kopernika sistemo (astr.)
sistema copernicano.
kopernikio (tb. kopernikiumo*) (quím.: nome
provisório do elemento químico de número atômico 112; símb.: Cn) copernício.
Vd. unúmbio.
kopernikiumo (quím.) = kopernikio*.
kopii (tr.) copiar,
transcrever. kopia (que serve para copiar) copiativo, de cópia: kopia
papero papel
copiativo. kopio cópia.
kopiado (ação de copiar) cópia. kopiaĵo (coisa copiada) cópia. kopiiĝo cópia, reflexão. kopiilo máquina de copiar, copiadora.
kopiisto 1 copista. 2 amanuense. kopilibro (com.: livro para cópias) copiador. kopipapero Vd. papero. kopirajto Vd. rajto. fotokopii (tr.) (reproduzir por fotocópia) fotocopiar.
fotokopiilo
fotocopiadora. kserokopii (tr.)
(tb. fotokopii) xerocopiar, xerocar. miskopii
(tr.) errar
na cópia. copiar errado. rekopii (tr.) copiar pela segunda vez. ŝtelkopii
(tr.)
(copiar algo sem ter tido permissão do autor) piratear.
telekopii
(tr.) =
faksi. telekopiilo = faksilo. trakopii (tr.) (tb. paŭsi) estresir, calcar. transkopii (tr.) decalcar.
¨ glace-papera kopio (fot.) cópia em papel glacê.
koplo 1 (lit.) pequena estrofe
de dois versos. 2 (lit.:
poema típico espanhol) “copla”. 3 (lit.) quadra.
kopro (cul.: amêndoa seca do coco-da-baía) copra.
kopro-/ el.comp. (significa “fezes”, “excremento”, “obscenidade”) copro-: koprofagio
coprofagia. koprolalio
coprolalia.
koprofagio (tb. fekomanĝemo) (med.: estado mórbido que
leva o indivíduo a ingerir excrementos) coprofagia. koprofagiulo (animal que se alimenta de excrementos) coprófago.
koprolalio (med.: doença caracterizada pela tendêcia para dizer obscenidades ou
plebeísmos) coprolalia.
koprolito (excremento fóssil) coprólito.
koprostazo (med.: retenção dos
excrementos) constipação, coprostasia, copróstase.
kopso (agric.: bosque ou pequena floresta que são cortados a cada dez ou
quinze anos e que são compostos pelas jovens árvores que crescem dos troncos
remanescentes) mato de corte, souto, bosquete.
kopto (rel., hist.) copta, copto. kopta copta, cóptico. ¨ kopta lingvo (ling.: língua originada do egípcio antigo) copta.
kopuli 1 (i.) copular, foder, ter relações sexuais com. kopulo cópula, coito, ato sexual. kopulado (tb. kopulacio (evi.)) cópula, coito, ato
sexual.
kopulo 2 1 (gram.) verbo
de ligação, cópula. 2 (gram.,
PAG § 26) =
priskriba verbo (gram., PMEG).
kopulacio = kopulado.
koro 1 (anat., fig.) coração. kora cordial, do coração. kore de coração, cordialmente. koradipozo gordura no coração. kora-vaskula (anat.:
relativo ao coração e aos vasos sanguíneos) cardiovascular: kora-vaskula sistemo sistema
cardiovascular. koreco cordialidade.
korelverŝado expansão, sentimento afetuoso. korenuo saudade. korfavora (tb. favorkora) compassivo,
misericordioso. korfavori (tr.) ter dó de, ter misericórdia
de. korgrafikilo (tb. korgramilo, kardiografo) (aparelho registrador dos movimentos do coração) cardiógrafo. korinklino afeto, amizade, amor. korkaresa terno. kormalsano cardiopatia, doença do coração.
koropatio (tb. kora difekto) cardiopatia (designação genérica das afecções no
coração). korogramo (tb. korografiko, kardiogramo) (curva
obtida pela aplicação do cardiógrafo) cardiograma. korpremo opressão. korrompa que despedaça o coração. korspasmo espasmo cardíaco. korsufero dor de coração, desgosto
profundo. korŝira dilacerante, pungente. kortuŝi (tr.) comover, enternecer. kortuŝiteco emoção. korventriklo (anat.) ventrículo. korvestiblo (anat.) aurícula. antaŭkora precordial. bonkora bondoso, benigno,
caritativo. bradikoreco (tb. bradikardio) (ritmo
cardíaco com 60 batimentos ou menos por minuto) bradicardia. elkore cordialmente, de braços
abertos. favorkora =
korfavora. favorkori (tr.) ter misericórdia de,
compadecer-se de, ter dó de: la reĝo favorkoris
la ribelulojn o
rei teve misericórdia dos rebeldes. molkora de
coração mole, sensível, emotivo, influenciável, que se emociona facilmente. plenkora muito sincero. senkora desumano, cruel, egoísta,
brutal. senkoreco desumanidade, crueldade. takikoreco (tb. takikardio) (o pulsar do
coração mais rápido do que o normal) taquicardia. tutkore de todo o coração. ¨ el tuta koro (tb. tutkore) de todo o coração. esti molkora (tb. havi molan koron) ter coração mole, ser
emotivo, ser sensível. malfermi sian koron (declarar-se sinceramente a alguém, desabafar sobre algum problema, contar
a verdade sobre algo) abrir o coração: li malfermis al ŝi sian koron
kaj deklaris sian amon al ŝi ele abriu-lhe seu coração e declarou-lhe o seu amor.
|| for de l’ okuloj, for de la koro (prov.) longe dos olhos (ou da vista), longe do coração; o que os olhos não veem o coração não sente.
koro 2 (bíbl.:
medida de capacidade, equivalente a c. 364 l) coro.
Vd. efo, bato,
ĥomero, omero.
koracio (zool.: designação
comum às aves do gênero Coracias, da família dos coraciídeos) corácio. koraciedoj (zool.: família de aves, Coraciidae)
coraciídeos.
koracioformaj (zool.: ordem de aves, Coraciiformes) coraciiformes. garolkoracio (zool.: ave da família dos coraciídeos, Coracias garrulus) rolieiro-comum.
Koraĥo (pren.masc.) Corá.
korako (tb. korvo, nigra korvo) (zool.: espécie de corvo, Corvus corax) corvo. korakino (zool.: a fêmea do corvo) corvacha. korakoida (que possui forma semelhante ao bico de um corvo) coracoide. ¨ korakoida apofizo (ou proceso) (anat.) hipófise coracoide, processo coracoide.
koraklo (tb. korboboato) (mar.: pequeno
bote de forma geralmente arredondada ou quadrada usado, entre outros povos,
pelos celtas do País de Gales, da Irlanda e da Escócia) coracle.
koralo (formação calcárea de certos
pólipos, geralmente vermelha) coral. korala coralíneo, de coral. koralaĵo banco de coral. koraluloj (zool.: classe de cnidários, Anthozoa)
antozoários,
coraliários. stelkoralo (zool.) = madreporo. ¨ korala insulo ilha de coral.
Korala Maro (geogr.: parte do oceano Pacífico, a Nordeste da Austrália) mar de Coral.
koralino (bot.: designação comum às algas calcáreas do gênero Corallina, da família das coralináceas)
coralina.
Korano (rel.: livro sagrado dos muçulmanos) Alcorão, Corão, Moçafo. korana (relativo
ao Alcorão) alcorânico, corânico: korana lernejo escola alcorânica.
Korasan-de-Ĵezuso (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Coração de Jesus. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). korasan-de-ĵezusa (relativo ao mun. Korasan-de-Ĵezuso MG ou aos seus naturais ou habitantes) corjesuense, jesuense: la korasan-de-ĵezusa kulturo estas riĉa a cultura corjesuense é
rica. korasan-de-ĵezusano
(o natural ou habitante do mun. Korasan-de-Ĵezuso MG) corjesuense,
jesuense: la korasan-de-ĵezusanoj estas feliĉaj os corjesuenses são felizes.
Korasan-de-Mario (geogr.: mun. do estado da Bahia) Coração de Maria. Vd. Baio (‘estado’). korasan-de-maria (relativo ao mun. de Korasan-de-Mario BA ou aos seus naturais ou habitantes) mariense. korasan-de-mariano (o natural ou habitante do
mun. de Korasan-de-Mario BA) mariense.
korbo (recipiente para carregar coisas) cesto, cesta, cabaz, açafate, balaio,
gigo, samburá, canastra, paneiro, alcofa, condessa. korbego canastra,
canastro,
paneiro. korbfaristo cesteiro. korbopilko (desp.) basquete, basquetebol. abelkorbo (tb. abelujo) colmeia, cortiço. aĉet-rulkorbo carrinho
de supermercado. bazarkorbo carrinho de feira. florkorbo cesta
de flores, corbelha, “corbeille”, açafate. litkorbo (cesta para transportar crianças) moisés,
alcofa. paperkorbo cesto
de papel.
korbelo (arq.) alpendre, modilhão, mísula, corvo.
Korciro (geogr.:
ilha do mar Jônico, hoje denominada Corfu) Corcira. Vd. Korfuo.
kordo 1 (mús.: fio usado em
instrumentos musicais) corda. 2
(anat.) corda. 3 (mat.,
evi) = ŝnuro. 4 (fís.) corda: teorio
de kordoj teoria das cordas. kordinstrumento (mús.) instrumento de corda. kordito (med.: inflamação
das cordas vocais) cordite. Vd. kordito (‘explosivo’). kordstreĉilo 1 cravelha. 2 chave de afinar.
baskordo (mús.) bordão. unukorda monocórdico. voĉkordoj (tb. voĉaj kordoj) (anat.) ¨ dorsa kordo (tb. ĥordo) (zool.: primeiro
sinal da coluna vertebral nos embriões) notocorda, notocórdio, corda-dorsal. timpana kordo (anat.: nervo do ouvido médio) corda do tímpano.
kordeliero 1 frade franciscano. 2 (hist.) membro de um clube político
durante a Revolução Francesa.
kordialo (farm.: bebida, estimulante cardíaco, contendo ordinariamente álcool
aromatizado e adoçado) cordial.
kordilero (geol.: vasta cadeia de montanhas, produzida pelo orogenismo) cordilheira.
kordito (explosivo violento, sem fumaça, apresentado sob a forma de fibras) cordite.
Vd. kordito (‘inflamação’).
kordobo 1 (econ.: unidade monetária da Nicarágua;
= 100 centavoj) ouro
córdoba, córdoba.
Kordobo 2 (geogr.: cid. da
Argentina) Córdoba.
kordono 1 (mil.) cordão, galão. 2 faixa, cordão, grega (insígnia religiosa). 3 cordão de isolamento. 4 fila, cordão (de árvores, pessoas etc.):
kordono da arboj
ĉirkaŭ placo um cordão de
árvores em volta de uma praça. 5
(rel.: cordão longo usado pelo sacerdote para
prender a alva) cíngulo. 6 (anat.) = funiklo.
kordovo (econ.) = kordobo.
Kordovo (geogr.: cid. da Espanha) Córdoba.
kordurojo (têxt.) veludo cotelê (ou “côtelé”).
koreo 1 (tb. ĥoreo) (med.: síndrome aguda ou crônica caracterizada por movimentos involuntários
típicos) coreia,
remelexo. ¨ hereda kronika koreo de Huntington (med.: afecção hereditária
que acomete indivíduos na fase adulta, caracterizada por movimentos
irregulares, distúrbios da fala e demência) coreia de Huntington. reŭmatisma koreo de Sydenham (med.: a que é provocada por uma estreptococcia na qual os anticorpos
antiestreptocócicos secretados pelo sistema imunitário atacam o tecido nervoso)
coreia de
Sydenham, dança-de-santo-antônio, dança-de-são-guido, dança-de-são-vito.
koreo 2 (o natural ou habitante da Coreia) coreano. korea (relativo à Coreia ou aos coreanos) coreano.
koreia (relativo
à Coreia) coreano. Koreio (tb. Koreujo) (geogr.: país da Ásia, atualmente dividido em Coreia do Norte e Coreia
do Sul) Coreia.
Koreujo (geogr.) = Koreio. nordkoreia (relativo à Coreia do Norte) norte-coreano. Nord-Koreio (geogr.) = Norda Koreio. sudkoreia (relativo à Coreia do Sul) sul-coreano. Sud-Koreio (geogr.) = Suda Koreio.
¨ korea lingvo (ling.: língua da Coreia) coreano. Norda Koreio (tb. Nord-Koreio,
Korea Demokratia Popola Respubliko) (geogr.: país da Ásia; cap.: Pjongjango) Coreia
do Norte. Suda Koreio (tb. Sud-Koreio,
Korea Respubliko) (geogr.: país da Ásia; cap.: Seulo) Coreia
do Norte.
Korea
Demokratia Popola Respubliko (geogr.: país da Ásia) República Democrática
Popular da Coreia, Coreia do Norte. Vd. Norda
Koreio.
Korea
Duoninsulo (geogr.: península da Ásia compreendida entre o mar
do Japão e o mar Amarelo) península da Coreia.
Korea
Respubliko (geogr.: país da Ásia; símb.
autom. ROK) Coreia
do Sul, República da Coreia. Vd. Suda
Koreio.
Koreauo (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Coreaú. Vd. Searao
(‘estado’). koreaua (relativo ao mun. de Koreauo CE ou aos
seus naturais ou habitantes) coreauense. koreauano (o natural ou habitante do mun. de Koreauo CE) coreauense.
koregono (zool.: designação comum aos peixes do gênero Coregonus, da família dos salmonídeos) corégono. koregonedoj
(zool.: família de peixes
da ordem dos salmoniformes) “Coregonidae”.
Korego-Novo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Córrego Novo. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). korego-nova (relativo ao mun. de Korego-Novo MG ou aos seus naturais ou
habitantes) córrego-novense.
korego-novano (o natural ou habitante do
mun. de Korego-Novo MG) córrego-novense.
koregrafo (indivíduo versado em coreografia) coreógrafo. koregrafio (dnç.: a arte de conceber os movimentos e passos que vêm compor determinada
dança, e de fazer a respectiva notação) coreografia.
Koreja-Pinto (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Correia Pinto. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). koreja-pinta (relativo ao mun. de Koreja-Pinto SC ou aos seus naturais ou
habitantes) correia-pintense.
koreja-pintano (o natural ou habitante do
mun. de Koreja-Pinto SC) correia-pintense.
korekti (tr.) corrigir,
retificar, emendar. korekta 1 corretivo,
de correção: korekta domo casa de correção. 2 (evi.)
= laŭregula,
ĝusta. korekto (tb. korektado) (ação de corrigir) correção, emenda, retificação. korektaĵo emenda, retificação,
correção. korekteco = ĝusteco:
prefekta korekteco (= ĝusteco) de desegno correção perfeita de um
desenho. korektiĝi corrigir-se, emendar-se. korektisto corretor,
revisor. korektodomo (tb. punkorektejo) casa de correção,
reformatório. korektofara que
introduz correção. malkorekta =
malĝusta. malkorektaĵo =
malĝustaĵo. malkorektega = malĝustega.
miskorekti (tr.) 1 corrigir
erradamente. 2 corrigir aquilo que
não precisa ser corrigido. nekorekta =
neĝusta. nekorektita não
corrigido, deixado sem correção. punkorekti (tr.) corrigir
(com castigo), castigar. punkorektejo casa de correção, reformatório.
surkorekti (tr.) corrigir,
escrevendo a palavra certa sobre a errada. surkorekto palavra escrita sobre outra.
korekturo (tb. presprovaĵo,
provaĵo) (gráf.: primeira impressão de qualquer trabalho tipográfico que se
tira para revisão e marcação de correções) prova, prova de impressão.
korelacio 1 (est.: interdependência de
duas ou mais variáveis) correlação. 2 = korelativeco.
korelativa 1 (gram.: que se
correspondem mutuamente) correlativo: ‘tiom’ estas
korelativa kun ‘kiom’, ‘tiel’ kun ‘kiel’ ‘tiom’ é correlativo de ‘kiom’, e ‘tiel’, de ‘kiel’.
2 (fon.) correlativo: /p/ kaj /b/ estas korelativaj
fonemoj /p/ e
/b/ são fonemas correlativos. korelativo (gram.) = tabelvorto (gram., PMEG). korelativeco correlatividade.
korelizio (med.: operação que consiste
em suprimir as aderências da face posterior da íris e do cristalino) corélise.
Koremo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Coremas. Vd.
Paraibo (‘estado’). korema (relativo ao mun. de Koremo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) coremense.
koremano (o natural ou habitante do
mun. de Koremo PB) coremense.
Korento (geogr.:
mun. do estado do Piauí) Corrente. Vd.
Piaŭio (‘estado’). korenta (relativo ao mun. Korento PI ou aos seus naturais ou habitantes) correntino, correntense: la korenta kulturo estas riĉa a cultura correntina é rica.
korentano
(o natural ou habitante do mun. Korento PI) correntino, correntense: la korentanoj
estas feliĉaj
os correntinos são felizes.
Korentino (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Correntina. Vd.
Baio (‘estado’). korentina (relativo ao mun. Korentino BA ou aos seus naturais ou habitantes) correntinense: la korentina kulturo estas riĉa a cultura correntinense é
rica. korentinano
(o natural ou habitante do mun. Korentino BA) correntinense: la korentinanoj
estas feliĉaj
os correntinenses são felizes.
koreopso (bot.: designação comum às plantas do gênero Coreopsis, da família das compostas) coreópsis.
korespondi (i.) 1 (trocar cartas com alguém) corresponder-se,
cartear-se. 2 corresponder (ferrovia). korespondo correspondência. korespondado (ação de corresponder) correspondência. korespondaĵo (cartas, telegramas etc., que se recebem ou que se expedem) correspondência. korespondanto correspondente. korespondisto (com.: representante de um banco ou casa bancária, onde não há agência
do estabelecimento) correspondente.
Korfuo (geogr.: ilha do mar Jônico, anteriormente
denominada Corcira) Corfu.
Vd. Korciro.
korgramilo = korgrafikilo.
korio (biol.:
nos répteis, aves e mamíferos, membrana celular que envolve o embrião e o saco vitelínico,
e que, nos mamíferos placentários, as associa ao alantoide para formar a
placenta) cório,
córion. korioida (anat.) corioide, coroide. ¨ glata
korio (embr.: membrana delgada aderida à face externa da
membrana amniótica) cório liso. vila korio (embr.: porção do cório que
constituirá a placenta) cório frondoso.
koriandro 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Coriandrum, da família das umbelíferas) coentro, coriandro, cheiro. 2
(bot., cul.: erva da família das
umbelíferas, usada como condimento, Coriandrum
sativum) coentro. ¨
kultiva koriandro (bot.: planta, Coriandrum
sativum, da família das umbelíferas) coentro, cheiro, coendro.
koribanto (mit.: sacerdote frígio de Cibele) coribante.
koridoro (arq.: passagem de
ligação entre os cômodos de uma casa ou entre os apartamentos ou salas de um
andar) corredor, passadiço, passagem, galeria. ¨ flanka
koridoro passagem
lateral.
korifeo 1 (teat.: diretor ou regente
dos coros nas tragédias, nas óperas) corifeu. 2 (fig.) corifeu, líder, “leader”, caudilho, chefe.
korifeno 1 (zool.: designação comum
aos peixes do gênero Coryphaena, da
família dos corifenídeos) corifena. 2
(zool.: peixe da família dos corifenídeos,
Coryphaena hippurus) dourado-do-mar.
korikso (zool.: designação comum a vários insetos do gênero Corixa, da ordem dos hemípteros, que
compreende várias espécies de percevejos aquáticos) corisa.
korimbo (bot.: tipo de inflorescência em que os pedúnculos florais, partindo de
pontos distintos da haste, se elevam a um mesmo nível) corimbo. korimba (bot.)
corimbífera.
korimboforma (ou korimbforma)
(bot.) corimbiforme.
Korinto 1 (geogr.: cid. da
Grécia) Corinto. korinta (relativo a Corinto, na Grécia) coríntio., coríntico. korintano (o natural ou habitante de Corinto, na Grécia) coríntio: epistolo
al la korintanoj epístola aos coríntios.
Korinto 2 (geogr.: mun. do
estado de Minas Gerais) Corinto. Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). korinta (relativo a Korinto MG) corintiano,
corintense. korintano (o natural ou habitante de Korinto MG) corintiano, corintense.
Korinta Golfo (geogr.) golfo de Corinto.
Korinta Istmo (geogr.) istmo de Corinto.
Korinta Kanalo
(geogr.) canal de Corinto.
koriono (biol.) = korio.
korintika (arq.: diz-se de uma
das três ordens da arquitetura grega clássica) coríntio: korintika kapitelo capitel coríntio. Vd. dorika, ionika.
Koriolano (pren.masc.) Coriolano.
korizo (tb. rinito) (med.: rinite aguda de origem infecciosa ou alérgica) coriza, defluxo.
korko 1 (bot.: casca, ou súber, de várias árvores,
como o sobreiro) cortiça. 2 (tampa feita de cortiça) rolha. korka (referente a cortiça) corticeiro, cortíceo, corticento. korki (tr.) arrolhar,
pôr rolha (de cortiça). korkado (ação de arrolhar com rolha de cortiça) arrolhamento. korkimaŝino máquina de arrolhar. korkokverko Vd. kverko. korktirilo (tb.
korkotirilo) (objeto
usado para tirar rolhas de garrafas) saca-rolhas, saca-rolha. malkorki (tr.) desarrolhar. ¨ korka savzono cinto de salvação (ou de
segurança) feito de cortiça.
korkoro (bot.: designação comum às plantas do gênero Corchorus, da família das
tiliáceas, como a juta) córcoro.
Vd. juto. ¨ kapsula korkoro (bot.:
planta da família das tiliáceas, Corchorus
capsularis, nativa da Índia) juta,
juta-indiana, juta-marrom. ĝardena korkoro (bot.: planta da família das tiliáceas, Corchorus olitorius,
da China) juta, juta-azul.
Korkovado
(geogr.:
pequena elevação na cid. do Rio de Janeiro) morro do Corcovado.
kormofitoj (bot.) cormófitas.
kormorano (tb. markorvo) (zool.: ave da família dos
falacrocoracídeos, especialmente do gênero Phalacrocorax) biguá, cormorão, carapirá,
corvo-marinho. kormoranedoj (zool.: família da ordem dos pelecaniformes, Phalacrocoracidae, à qual pertence o biguá) falacrocoracídeos.
korno 1 (zool.: cada um dos
dois apêndices ósseos presentes na parte superior da cabeça de muitos
ungulados) chifre, corno, chavelho. 2
buzina, corno. 3 (símbolo dos correios na Europa) corneta.
korna (relativo
a corno, a chifre) córneo. korneca (da natureza do corno dos animais
ou semelhante a ele) córneo. kornohava (que tem chifres) chifrudo, cornudo. kornopiki (tr.) (tb. kornpiki) (atacar com os cornos) escornar, chifrar. kornoporta (que tem chifres) chifrudo, cornudo. ĉaskorno buzina.
dukornulo bicorne,
bicórnio. prakorno (tb.
bronzepoka
trumpeto) (mús.: antigo instrumento de sopro) lur. ŝukorno calçadeira.
unukornulo 1 (tb. unikorno) (mit.:
animal fabuloso que tem corpo de cavalo e um chifre no meio da testa) unicórnio. 2 (zool.)
= rinocero. || al porko Dio kornon ne donas (prov.: ‘Deus
não dá chifre ao porco’) Deus não dá asa a cobra. preni la bovon per la kornoj pegar o boi (ou o
touro) pelos chifres; pegar o touro à unha.
korneo (anat.: membrana
transparente, situada na parte anterior do olho, por diante da pupila) córnea.
korneito (tb. keratito) (med.: inflamação da córnea) corneíte, ceratite, queratite.
kornedo 1 (vest.) touca
de dormir com dois cornos, de algumas freiras.
kornedo 2 (mil.) porta-estandarte
de cavalaria.
Kornelio (pren.masc.) Cornélio.
Kornelia (pren.fem.) Cornélia.
Korneljo-Prokopjo (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Cornélio Procópio. Vd. Paranao (‘estado’). korneljo-prokopja (relativo ao mun. Korneljo-Prokopjo PR ou aos seus naturais ou habitantes) procopense, procopiense,
cornélio-procopiense: la
korneljo-prokopja kulturo estas riĉa a cultura procopense é rica.
korneljo-prokopjano
(o natural ou habitante do mun. Korneljo-Prokopjo PR) procopense,
procopiense, cornélio-procopiense: la korneljo-prokopjanoj estas feliĉaj os procopenses são felizes.
kornemuzo (mús.: certa gaita-de-foles, com bordão) cornamusa.
korneto (mús.) corneta. kornetisto corneteiro,
corneta.: kiam la kornetisto
signalis, ĉiuj alkuris quando o corneta deu o sinal, todos acorreram.
kornico 1 (arq.: parte superior do
entablamento que forma sacada com o plano geral deste) cornija. 2 (arq.:
ornato que assenta sobre o friso de uma obra arquitetônica) cornija. 3 (arq.:
todo ornamento saliente que acompanha a parte superior de uma porta, de um
móvel etc.) cornija. 4 console. 5 (arq.)
cachorro. 6 (fig.) vereda perigosa à beira de um precipício: estis neniu vojeto, sed apenaŭ
rimarkebla kornico, tute apude de la abismo não havia nenhuma vereda, mas uma cornija que
mal se notava, muito à beira do abismo. 7
balcão (de janela). kornica (relativo a cornija) de cornija.
korniko (zool.: ave do gênero Corvus, especialmente a da espécie Corvus corone cornix, de coloração cinzenta) gralha, corvo. || korniko vundita propran voston timas (prov.: ‘gralha ferida teme
a própria cauda’) gato escaldado tem medo de água fria.
kornuso 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cornus, da família das cornáceas) corno. 2 (bot.: arbusto da família das cornáceas, Cornus
mas) corniso. 3 (bot.:
arbusto da família das cornáceas, Cornus sanguinea) sanguinho, sangrinho,
sanguinho-legítimo. kornusacoj (bot.: família da ordem das
cornales) cornáceas.
kornusfrukto (bot.: o fruto do corniso) cornisolo, cereja-brava.
Kornvalo 1 (geogr.: península
na extremidade sudoeste da Inglaterra) península da Cornualha. kornvala (geogr.: relativo à península da Cornualha) córnico, da Cornualha.
Kornvalo 2 (geogr.: condado
no Sudoeste da Inglaterra) Cornualha, Cornwall. kornvala (relativo ao condado da Cornualha) córnico. kornvalano (o natural ou habitante do condado da Cornualha) córnico. ¨ kornvala lingvo (ling.: língua gaélica da Cornualha, extinta no séc. 18) córnico.
Koroatao (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Coroatá. Vd.
Maranjano (‘estado’). koroataa (relativo ao mun. Koroatao MA ou aos seus naturais ou habitantes) coroataense: la koroataa kulturo estas riĉa a cultura coroataense é
rica. koroataano
(o natural ou habitante do mun. Koroatao MA) coroataense: la koroataanoj
estas feliĉaj
os coroataenses são felizes.
korodi (tr.) corroer, carcomer,
gastar, desgastar. koroda (que corrói) corrosivo.
korodo (ação de corroer) corrosão. korodaĵo (substância que corrói) corrosivo. korodebla corrosível. korodema (que corrói) corrosivo. korodimuna resistente
à corrosão, incorrosível.
koroido (anat.: membrana que envolve
o olho, situada entre a esclera e a retina) coroide, coroideia. koroidito (med.: inflamação da coroide) coroidite. irisokoroidito (med.: inflamação simultânea da íris e da coroide) iridocoroidite.
korolo (bot.: verticilo da flor
formado pelas pétalas) corola. Vd. korolfolio.
korolario (lóg.: proposição que não necessita
de prova particular para deduzir-se facilmente de outra demonstrada
anteriormente) corolário, consequência.
Koromandelo (geogr.:
mun. do estado de Minas Gerais) Coromandel. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). koromandela (relativo ao mun. Koromandelo MG ou aos seus naturais ou habitantes) coromandelense: la koromandela kulturo estas riĉa a cultura coromandelense é
rica. koromandelano
(o natural ou habitante do mun. Koromandelo MG) coromandelense: la koromandelanoj
estas feliĉaj
os coromandelenses são felizes.
korono (astr.: parte da atmosfera luminosa do Sol, visível durante eclipse
total) corona.
koronaria (anat.: diz-se de cada um
dos vasos, ligamentos etc., que recobre um órgão ou parte do corpo como se
fosse uma coroa) coronário. koronariito (med.: arterite nas artérias
coronárias) coronarite.
¨ koronariaj arterioj (anat.: cada uma das duas
artérias, direita e esquerda, responsáveis pela oxigenação cardíaca) artérias coronárias. koronaria vejno (anat.) veia coronária.
koronelo (zool.: designação comum às cobras do gênero Coronella) coronela.
Koronel-Fabrisiano (tb. Fabrisiano) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Coronel Fabriciano, Fabriciano.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). koronel-fabrisiana (tb. fabrisiana) (relativo ao mun. Koronel-Fabrisiano MG ou aos seus naturais ou habitantes) fabricianense: la koronel-fabrisiana (ou fabrisiana) kulturo estas riĉa a cultura fabricianense é
rica. koronel-fabrisianano
(tb. fabrisianano) (o natural
ou habitante do mun. Koronel-Fabrisiano MG) fabricianense: la koronel-fabrisiananoj (ou fabrisiananoj) estas feliĉaj os fabricianenses são felizes.
Koronel-Frejto (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Coronel
Freitas. Vd. Santa-Katarino
(‘estado’). koronel-frejta (relativo ao mun. de Koronel-Frejto SC ou aos seus naturais ou habitantes) freitense, freitano, coronelense.
koronel-frejtano (o natural ou habitante do
mun. de Koronel-Frejto SC) freitense,
freitano, coronelense.
koronio (astr.: elemento químico imaginário, que se supunha existir na coroa
solar) corônio.
koronilo (bot.: designação comum às plantas do gênero Coronilla) coronila.
koronoida (que tem a forma de bico de
gralha) coronoídeo, coronoide. ¨ koronoida apofizo (anat.: parte do osso temporal, de forma cônica, situado por detrás do
pavilhão da orelha) apófise coronoídea.
Kororo (geogr.: cid. de Palau e sua
antiga cap.) Koror.
Vd. Palaŭo,
Melekeoko.
korozo (tb. vegetaĵa eburo) (bot.: albume muito duro
da semente de algumas palmeiras (jarina, piaçaba etc.), usado no fabrico de
botões e outros objetos) marfim-vegetal.
korpo 1 (t.s.) corpo. 2 (tb. mezosternumo) (anat.: a
parte central do esterno) corpo, mesosterno. Vd. sternumo,
manubrio, ksifoido, mezosternumo. korpa do corpo, corporal. korpaĵo (rel.) carne. korpeto corpúsculo.
korpgardisto (tb. korpogardisto) guarda
do corpo, guarda-costas, guarda pessoal. korpigi dar corpo a. korpiĝi tomar a forma de corpo. korpobalanco bamboleio.
antikorpo (biol.) anticorpo. elkorpigi separar
do corpo. enkorpigi (tb. korpigi) dar
corpo a, incorporar, personificar, encarnar, materializar. enkorpiĝi (tb. korpiĝi) encarnar-se, tomar corpo, incorporar-se. graskorpa (tb. dikkorpa) gordo,
corpulento, obeso. senkorpa incorpóreo, imaterial,
espiritual. ¨ astrala korpo (rel.: em teosofia, contraparte sutil do corpo humano que o acompanha
em vida, raro dele se separando, e que sobrevive à morte) corpo astral. Vd. perispirito. flava korpo (anat.) =
luteo. paĉinia korpeto (anat.: cada um dos corpúsculos mecanorreceptores que se encontram no tecido
conjuntivo dos seres humanos) corpúsculo de Pacini. Vd. Paĉinio.
korporacio 1 (econ.)
corporação,
companhia. 2 empresa, firma, sociedade, organização. korporacia corporativo,
corporativista. korporacie em corporação. korporaciano membro
de uma corporação. korporaciemo espírito de corporação. samkorporaciano confrade,
colega.
korporalo (rel.: pano sobre o qual o sacerdote põe o cálice e a hóstia no altar) corporal.
korpulenta corpulento, obeso: interne sidis la korpulenta figuro de virino de matura aĝo no interior estava assentada
a figura corpulenta de uma mulher de idade madura. korpulenteco corpulência.
korpuso 1 (mil.) corporação, corpo de tropas, corpo de
exército.
korpuso 2 (ling.:
conjunto de enunciados numa determinada língua que servem como material para
análise linguística) “corpus”,
coletânea.
korpusklo 1 corpúsculo. 2 (fís., arc.) = partiklo.
korso (rua ou avenida larga e geralmente arborizada) alameda, bulevar.
korsaĵo (vest.: peça do vestuário feminino que cobre o tronco, geralmente
amarrada à cintura) blusa. korsaĵeto (vest.: blusa curta de mulher) “top”, bustiê, corpete, corpinho, corselete. subkorsaĵo (vest.) corpete, corpinho.
korsako (tb. stepvulpo) (zool.: raposa asiática, encontrada nas estepes áridas e zonas
subdesérticas, Vulpes corsac) corsaco, raposa-das-estepes.
korsaro 1 (mar.: tripulante de navio
corsário) corsário, pirata. 2 (mar., evi) =
korsarŝipo. korsarŝipo navio corsário, corsário,
pirata.
korseto (vest.: veste de mulher com barbatanas de baleia ou lâminas de
aço, que era usado justo ao corpo, para comprimir a cintura e dar elegância ao tronco) espartilho, colete. gainkorseto (vest.: espartilho elástico, sem lâminas de aço ou
barbas de baleia) cinta. ¨ korseta laĉo atacador de espartilho. ortopedia korseto colete ortopédico.
Korsiko (geogr.: região insular da França, no Mediterrâneo) Córsega. korsika (relativo à Córsega ou aos seus habitantes) corso, córsico. korsikano (o natural ou habitante da Córsega) corso, córsico. ¨ korsika lingvo (ling.) corso.
korto pátio, quintal, terreiro, eirado. korta do quintal: korta
pordo portão do
quintal. kortbirdaro aves domésticas. kortega da
corte, áulico, palaciano, palatino: kortega
klaĉo intriga
da corte. kortego 1 (a residência, a moradia de
um soberano) corte,
paço. 2 (conjunto de pessoas, especialmente as da nobreza, que frequenta a
moradia de um soberano) corte, séquito. kortegano (indivíduo da corte) cortesão, palaciano. korteganino dama da corte, cortesã. kortegestro (tb. ĉambelano) (fidalgo que serve
um rei, rainha, ou pessoa nobre, em seus aposentos, e cuida da manutenção
destes) camareiro, camarista, mordomo-mor. kortegulo palaciano. korthundo (tb. kortohundo) cão
de guarda, mastim. kortisto porteiro.
kortumo corte,
tribunal. antaŭkorto pátio anterior ao pátio principal
de uma casa grande. birdokorto (pátio reservado aos animais domésticos) terreiro, quintal. manĝadkorto = restoraciejo. ¨ kortega spritulo bobo, truão. alta kortumo tribunal superior, alta
corte. apelacia kortumo (jur.) tribunal (ou corte) de apelação, tribunal de justiça. kasacia kortumo (jur.) tribunal (ou corte) de cassação.
kortekso 1 (tb. paliumo,
cerebra kortekso) (anat.: camada mais externa do cérebro) córtex cerebral, córtex,
córtice.. 2 (anat.: camada mais externa do cerebelo) córtex cerebelar. Vd. kortiko.
Kortesoj (hist.: assembleia legislativa na Espanha e em Portugal) cortes.
korteza (de acordo com a tradição dos antigos trovadores, que cantavam um amor
refinado e não material) cortês.
kortiko 1 (anat., bot.: camada mais externa
dos órgãos ou estruturas animais e vegetais) córtex, cortiça, córtice. Vd. kortekso. 2 (anat.: porção externa da
glândula adrenal) córtex adrenal. kortikoafina (med., quím.) =
kortikotropa. kortikostimula (med., quím.) =
kortikotropa. ¨ rena kortiko (anat.: porção do rim constituída
de lóbulos renais na zona externa, contendo os glomérulos e túbulos contornados
proximais e distais) córtex renal.
kortikotropa 1 (tb. kortikoafina) (med., quím.: que tem afinidade com o córtex adrenal) corticotrófico,
corticotrópico. 2 (tb.
kortikostimula) (med., quím.: que estimula o córtex
adrenal) corticotrófico, corticotrópico.
kortizono (quím., farm.: hormônio produzido pelas adrenais, utilizado em medicina;
fórm.: C21H28O5) cortisona.
Kortrejko (geogr.: cid. da Bélgica) Kortrijk, Courtrai.
korugacio corrugação, enrugamento (da
pele).
Korumbao (geogr.: mun. do estado de
Mato Grosso do Sul) Corumbá. Vd. Suda Mato-Groso
(‘estado’). korumbaa (relativo ao mun. Korumbao MS ou aos
seus naturais ou habitantes) corumbaense: la korumbaa kulturo estas riĉa a cultura corumbaense é
rica. korumbaano
(o natural ou habitante do mun. Korumbao MS) corumbaense: la korumbaanoj
estas feliĉaj
os corumbaenses são felizes.
korundo (min.: óxido de alumínio,
usado na indústria de abrasivos) coríndon, corindo, corundo: rubeno,
safiro kaj smirgo estas variaĵoj de korundo
o rubi, a
safira e o esmeril são variedades de coríndon.
Korupao (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Corupá. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). korupaa (relativo ao mun. de Korupao SC ou aos seus naturais ou
habitantes) corupaense.
korupaano (o natural ou habitante do
mun. de Korupao SC) corupaense.
korupti (tr.) (tb. subaĉeti) corromper, subornar, peitar,
comprar (por suborno). korupto corrupção, suborno, peita. koruptado (ação de corromper) corrupção, suborno, peita. koruptaĵo (tb. korupta mono) (dinheiro ou valor com que se suborna) peita, luvas, suborno. nekoruptebla incorruptível.
Koruripo (geogr.:
mun. do estado de Alagoas) Coruripe, Cururipe. Vd. Alagoo (‘estado’). koruripa (relativo ao mun. Koruripo AL ou aos seus naturais ou habitantes) coruripense, cururipense: la koruripa kulturo estas riĉa a cultura coruripense é
rica. koruripano
(o natural ou habitante do mun. Koruripo AL coruripense, cururipense: la koruripanoj
estas feliĉaj
os coruripenses são felizes.
koruso (mús.) = ĥoro.
korvo 1 1 (zool.:
designação comum às aves da família dos corvídeos, especialmente aquelas do
gênero Corvus) corvo. 2 (tb. korako, nigra korvo) (zool.: ave
da família dos corvídeos, Corvus corax)
corvo,
corvo-comum. korva corvino.
korvedoj (zool.: família de aves passeriformes
que inclui as gralhas e os corvos, Corvidae)
corvídeos. korveto (zool.) = monedo (Corvus monedula). Vd. korveto
(mar.). korvino (zool.: a fêmea do corvo) corvacha. korvobleki (i.) grasnar,
crocitar. korvenigra negro e lustroso. markorvo (zool.) = kormorano. montkorvo (zool.) =
pirokorako. ¨
nigra korvo (zool.) = korako, korvo (Corvus corax). || korvo al korvo okulon ne pikas (prov.: ‘corvo não bica o olho de
corvo) corvos a corvos não se tiram
os olhos.
Korvo 2 (astr.:
constelação do hemisfério sul; lat.: Corvus, Corvi; abrev.: Crv) Corvo.
korveto (mar.: navio de guerra de
três mastros, semelhante à fragata, porém menor) corveta. Vd. korveto (zool.).
kosekanto (geom.) Vd. sekanto.
kosinuso (geom.) Vd. sinuso.
kosmo 1 (espaço
universal, composto de matéria e energia e ordenado segundo suas próprias leis)
cosmos, cosmo, universo. kosma (pertencente ou relativo ao
cosmos) cósmico.
kosmologo (especialista em cosmologia)
cosmólogo,
cosmologista. kosmologio (astr.: ramo da astronomia
que estuda a estrutura e a evolução do univeso no seu todo, preocupando-se
tanto com a origem quanto com a evolução dele) cosmologia. Vd. kosmogonio. kosmoŝipo Vd. ŝipo. makrokosmo (tb. Universo) macrocosmo. mikrokosmo 1 cosmos, universo em
miniatura. 2 (fig.) pequena sociedade. 3 (o homem, o corpo humano considerados como
um pequeno universo) microcosmo.
Kosmo 2 (pren.masc.) Cosme.
kosmetiko (arte de cuidar da higiene e/ou embelezamento físico de uma pessoa,
através do uso de produtos químicos) cosmética. kosmetikaĵo (cada um dos produtos utilizados nessa arte, como pomadas, cremes de
beleza, leite, maquiagem, pasta de dente, creme de barbear etc.) cosmético.
Kosmo de
Mediĉoj (banqueiro e mecenas florentino,
1389–1464) Cosme
de Medici. Vd. Mediĉoj.
kosmogonio (teoria ou doutrina que se
dispõe a explicar a origem do universo) cosmogonia. Vd. kosmologio.
kosmogonia cosmogônico.
kosmografo (astr.: especialista em
cosmografia) cosmógrafo. kosmografio (astr.: divisão da
astronomia cujo objeto é a descrição do universo) cosmografia, astronomia
descritiva. kosmografa (relativo ou pertencente a
cosmógrafo) cosmográfico.
kosmografia (relativo ou pertencente a
cosmografia) cosmográfico.
Kosmo la 1a de
Mediĉoj (duque de Florença e primeiro
grão-duque da Toscana, 1519–1574) Kosmo la 1a de Mediĉoj. Vd. Mediĉoj.
kosmonaŭto (tb. astronaŭto) (astrn.:
piloto ou passageiro de nave espacial) cosmonauta, astronauta.
Kosmopolo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Cosmópolis. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kosmopola (relativo ao mun. Kosmopolo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cosmopolense: la kosmopola kulturo estas riĉa a cultura cosmopolense é
rica. kosmopolano
(o natural ou habitante do mun. Kosmopolo SP) cosmopolense: la kosmopolanoj
estas feliĉaj
os cosmopolenses são felizes.
kosmopolito (tb. mondcivitano) (indivíduo
que se considera cidadão do mundo todo) cosmoplita. kosmopolita (próprio de cosmopolita) cosmopolita: kosmopolitaj
agmanieroj costumes
cosmopolitas. kosmopoliteco (qualidade de cosmopolita) cosmopolitismo. kosmopolitismo (doutrina) cosmopolitismo.
kosmoramo (quadros para serem
observados por instrumentos óticos ampliativos) cosmorama.
Kosovo (geogr.: região do Sul da Sérvia, declarada independente, de forma
unilateral, em fevereiro de 2008; cap.: Priŝtino) Kossovo,
Cossovo, Kosovo. kosova (relativo ao Kossovo ou aos
seus naturais ou habitantes) kossovar, cossovar, kosovar. kosovano (o natural ou habitante do Kossovo) kossovar, cossovar, kosovar..
kosti (tr.) custar, importar em, valer, ser: kiom kostas tio? quanto
custa isso? la libro kostas
kvindek realojn o
livro custa cinquenta reais. ĝi kostas
multe ele custa
muito; é caro. kiom
ĝi kostas por kilogramo? quanto custa por quilo?; quanto é o quilo? kosta custoso, caro, oneroso. kosto 1 custo, preço. 2 custa, custas. malmultekosta barato.
multekosta custoso, caro, precioso, de
alto valor. multekosteco carestia. sendkostoj (tb. sendokostoj) (preço que se paga para que
uma mercadoria seja entregue no endereço do comprador) frete
(bras.), despesas de envio. senkosta (tb. senpaga) gratuito,
grátis, de graça: senkosta
aliro al kinejo entrada
grátis ao cinema. senkoste (tb. senpage) sem custo, grátis, gratuitamente,
de graça: vojaĝi senkoste
viajar grátis. ¨ kostpage de = per la kostpago
de. per la kosto de =
per la kostpago de à custa de. || kio kostas malmulte, kostas plej kare (dito)
o barato sai caro. kiom kostas tio? quanto
custa isso? kostu, kiom ĝi kostos, mi iros al la kongreso custe
o que custar, irei ao congresso.
Kostariko (geogr.: país da América
Central; cap.: San-Joseo; símb.autom.:
CR) Costa
Rica. kostarika (relativo à Costa Rica, na
América Central, ou aos seus habitantes) costa-riquenho, costarriquenho. kostarikano (o natural ou habitante da Costa Rica) costa-riquenho, costarriquenho.
kostumo traje, veste, costume. balkostumo vestido de baile. fianĉinkostumo vestido de noiva. ¨ fantazia
kostumo fantasia
(veste). formala vespera kostumo
traje a rigor, “smoking”, “black tie”. nacia kostumo traje nacional.
koŝo 1 (roda girante, por cuja
circunferência cavada passa uma corda ou corrente) roda cavada, sapatilho. 2 (el.:
peça de conexão entre fios elétricos) conector.
koŝera 1 (cul.: diz-se do alimento sancionado pelas leis judaicas) “kosher”: koŝera rostaĵo assado “kosher”. 2 (p.ext.: que segue as
leis judaicas referentes à alimentação) “kosher”: koŝera restoracio restaurante “kosher”.
Koŝio (matemático francês, 1789–1857) Augustin Cauchy.
Koŝino (geogr.:
mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Coxim. Vd. Suda
Mato-Groso (‘estado’). koŝina (relativo ao mun. Koŝino MS ou aos
seus naturais ou habitantes) coxinense: la koŝina kulturo estas riĉa a cultura coxinense é rica.
koŝinano
(o natural ou habitante do mun. Koŝino MS) coxinense: la koŝinanoj
estas feliĉaj
os coxinenses são felizes.
koŝmaro (tb. inkubsonĝo) pesadelo,
mau sonho.
koto lama, barro, lodo, vasa. kota enlameado,
lamacento, lodoso, pantanoso. koti (i.) enlamear, defecar. kotejo (tb. kotujo) lamaçal, atoleiro, lodaçal,
pântano, charco. kotisto varredor de rua. kotkovrita enlameado, lamacento, lodoso. kotŝirmilo (autom.) guarda-lama, para-lama. enkotigi atolar. enkotiĝi (p.f.) atolar-se. enkotiĝinta atolado: enkotiĝinta
aŭto carro
atolado. senkotigi tirar
a lama de.
kotangenso (trig.) = kotangento.
kotangento (trig.) = kotangento.
koterio (grupo de pessoas que só se importam com aqueles que pertençam ao grupo) facção,
associação, igrejinha, panelinha, “coterie”.
Kotio (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Cotia. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). kotia (relativo ao mun. Kotio SP ou aos seus naturais ou habitantes) cotiano: la kotia kulturo estas riĉa a cultura cotiana é rica. kotiano (o natural ou habitante do mun. Kotio SP) cotiano: la kotianoj
estas feliĉaj
os cotianos são felizes.
kotiledono 1 (tb. ĝermfolio) (bot.: folha ou cada uma das folhas que se
forma no embrião das angiospermas e gimnospermas) cotilédone. 2 (anat.: qualquer das divisões da superfície uterina da placenta) cotilédone. dukotiledona (bot.: que apresenta dois cotilédones) dicotiledôneo, dicotilédone.
dukotiledonulo (bot.: espécime das dicotiledôneas) dicotiledônea.
dukotiledonuloj (bot.: classe, Dicotyledoneae, de angiospermas) dicotiledôneas. unukotiledona (bot.: que apresenta apenas
um cotilédone) monocotiledôneo, monocotilédone. unukotiledonulo (bot.:
espécime das monocotiledôneas) monocotiledônea.
unukotiledonuloj s.f.pl. ‘(bot.: classe, Monocotyledoneae, de angiospermas) monocotiledôneas.
kotiljono (mús.: antiga dança de salão) cotilhão, “cotillon”.
kotizi (i.) (pagar sua parte para uma despesa comum) contribuir, pagar a
sua cota, cotizar-se: la lernantoj kotizis por donaci memoraĵon al la instruisto os estudantes cotizaram-se para dar uma lembrança
ao professor. kotizo 1 cota. 2 contribuição, mensalidade, anuidade. kotizado (ação de cotizar-se) cotização. kotizaĵo contribuição (de cota). kotizanto (tb. kotizulo) subscritor (de cota). ¨ pensia kotizo (valor pago mensalmente por
funcionário ou assalariado, ao Estado ou a empresa de previdência privada, e
que lhe garantirá direito à aposentadoria após certa idade ou tempo de contribuição)
contribuição,
contribuição previdenciária.
kotleto (cul.: costela de porco, boi, carneiro etc., assada ou preparada de
alguma outra forma) costeleta, costelinha. ¨ bovida
kotleto (cul.) costeleta de vitela.
kotoo (mús.: instrumento de
cordas japonês, uma espécie de cítara com uma caixa de ressonância pousada no
chão, sobre a qual se esticam 13 cordas de seda) coto, “koto”.
kotono (têxt.: fibra vegetal que envolve as sementes do algodoeiro) algodão. kotona de algodão. kotonaĵo coisa feita de algodão. kotoneca felpudo, penugento. kotonujo (tb. kotonarbo) 1 (bot.: designação comum aos
arbustos e árvores pequenas do gênero Gossypium,
da família das malváceas) algodoeiro. 2 (bot.) = gosipio. brilkotono algodão
sedoso e brilhante obtido por processo químico. fulmkotono (quím.: certa substância
derivada da celulose) celoidina, algodão-pólvora. ¨ kotonaj teksaĵoj (têxt.) tecidos de algodão. puriga kotono (massa de fios não aproveitados na tecelagem, que se usa na limpeza de
motores, automóveis etc.) estopa. mercerizita kotono (processo industrial de tratamento de fibras com soda cáustica para
aumentar o brilho dos fios e tecidos de algodão) algodão mercerizado.
kotorno (teat.: calçado de sola
grossa, usado pelos antigos atores) coturno.
koturno 1 (zool.:
designação comum às aves do gênero Coturnix) codorna. 2 (zool.:
ave asiática da família dos fasianídeos, há muito domesticada, especialmente
para a produção de ovos, Coturnix
japonica) codorna,
codorna-caseira.
koŭtoŭi (i.) (curvar-se ao chão em sinal de profundo respeito) prosternar-se.
kovi (tr.) chocar, incubar. kovado (ação de chocar) choco. kovaĵo ninhada (ovos). kovejo ninho, abrigo. kovilo (tb. kovaparato) incubadora. kovitaro ninhada (de pintos, de filhotes). duonkovita (diz-se de ovo) podre, choco, gorado. elkovi (tr.) chocar
o tempo suficiente para que os filhotes saiam do ovo. elkoviĝi sair da casca.¨ sidigi kovi deitar
(ave).
kovalenta (quím.) covalente. kovalenteco (quím.) covalência.
kovarda covarde,
cobarde, ignóbil, vil. kovarde
de forma covarde, de forma vil. kovardaĵo covardia.
kovardeco covardia. kovardulo covarde.
|| bati infanon estas kovarde bater
em criança é covardia.
koverto sobrecarta, sobrescrito, invólucro, envelope. enkovertigi pôr
na sobrecarta, envelopar.
Kovno (geogr.: cid. da
Lituânia) Kaunas.
kovri (tr.) 1 cobrir, revestir, tapar, acobertar. 2 dissimular. kovro 1 (ação de cobrir) cobertura, cobrimento, cobrição, acobertamento. 2 (tb. kovrilo, kovraĵo) coisa que cobre (em sentido mais geral). kovrado (ação de cobrir) cobertura, cobrimento, cobrição. kovraĵo (substância, material que cobre) cobertura, coberta. kovriĝi cobrir-se. kovrilo 1 tampa, cobertura, capa (de livro). 2 (peça móvel que
tapa ou cobre) tampa,
tapador, tapadouro, tapa. 3 (de garrafas, frascos) rolha. 4 (de cama) (tb. litkovraĵo, litkovrilo) cobertor,
coberta, cobre-leito. kovropovo número
de metros quadrados que se pode revestir com um quilograma de tinta. kovrumo (cobertura dobrável de couro, lona ou outro material, para automóveis
conversíveis, caminhonetes etc.) capota. ĉirkaŭkovri (tr.) cobrir
envolvendo. domkovristo operário que cobre casas com
telhas etc. lankovrilo cobertor
de lã. litkovraĵo = kovrilo
(‘de cama’). litkovrilo = kovrilo
(‘de cama’). malkovri (tr.) 1 descobrir, revelar,
desvendar. 2 desabafar. malkovro (ação de descobrir) descobrimento. malkovraĵo lugar de um corpo,
construção, terra etc. que não está coberto. malkovriĝi descobrir-se. malkovrita descoberto, destampado. nekovrita descoberto. nubkovraĵo camada uniforme de nuvem que
se estende completamente no céu. senkovra exposto ao ar livre. superkovrilo (tb.
supra kovrilo) (coberta de cama, geralmente
decorada) colcha, cobre-leito. ŝutkovri (tr.) cobrir
espalhando. tabulkovri (tr.) cobrir
de tábuas (p.ex. o piso de uma casa).
volbokovraĵo cobertura fina de asfalto ou
de cimento aplicada a uma abóbada para impedir a penetração de água. volvekovri (tr.) cobrir
envolvendo. ¨ supra kovrilo
(de cama) = superkovrilo.
kozako 1 (soldado de cavalaria do tsar
da Rússia) cossaco. 2 salteador
nômade. 3 homem cruel e desumano.
kozimazo (quím.: enzima do complexo enzimático que transfere oxigênio) cozimase,
cofermento.
kp símb. de kilopundo.
KPL sigl.
de Komunumo de Portugallingvaj Landoj.
kpm símb. de kilopundmetro.
Kr 1 (quím.) símb. de kriptono.
KR 2 sigl. de Konstanta Reprezentanto
de la Naciaj Societoj.
KR 3 sigl. de Komando Ruĝa.
kr. (econ.) símb. de krono (‘moeda’).
krabo (zool.: Brachyura) caranguejo. markrabeto (zool.: crustáceo braquiúro, marinho) siri.
krabli (i.) (mover-se como os
animais que têm muitos pés) “centopear”, andar de gatinhas (ou de gatas, de
quatro, de quatro pés). krablejo (espécie
de móvel cercado com grades onde se colocam crianças de colo ou que não sabem andar)
cercado, chiqueirinho.
krabro (zool.: inseto himenóptero da família dos vespídeos, Vespa crabro)
vespa, vespão.
kraĉi (i.) cuspir, salivar, escarrar: kraĉi sur iun cuspir
em alguém. kraĉi sur ies vizaĝon cuspir na cara de alguém. kraĉo (tb. kraĉaĵo) cuspo,
cuspe, saliva, escarro. kraĉado (ação de cuspir) cuspidura. kraĉeti (i.) cuspinhar.
kraĉotusi (i.) expectorar. kraĉujo escarradeira. elkraĉi (tr.) vomitar.
|| kraĉi en la puton, el kiu oni
trinkis (tb. pisi
en la puton, el kiu oni trinkis) cuspir
no prato que comeu.
krado 1 grade, gradil, gradeamento, cancela. 2 (inf.:
nome do símbolo #) cerquilha,
tralha, quadrado, sustenido. 3
grelha. kradi (tr.) (pôr grade em) gradear. kradaĵo grade, caniçada. kradaro (conjunto ou série de
grades) gradaria.
kradrostilo grelha. ĉirkaŭkradi (tr.) cercar com grade. dratokrado (armação de arame para sustentar plantas trepadeiras) latada. dekradi (tr.)
separar por meio de grade. paŝkrado grade que serve de soalho ou passagem sobre algo. rostokrado
grelha. stangokrado (armação de varas para sustentar plantas
trepadeiras) latada.
Kraibo (geogr.:
mun. do estado de Alagoas) Craíbas. Vd.
Alagoo (‘estado’). kraiba (relativo ao mun. de Kraibo AL ou aos seus naturais ou
habitantes)
craibense. kraibano (o natural ou habitante do
mun. de Kraibo AL) craibense.
krajono lápis. krajoni (tr.) escrever ou desenhar com
lápis. krajoningo lapiseira.
krajonujo caixa
de lápis. feltokrajono pincel atômico, marcador de quadro branco. globkrajono
esferográfica, caneta esferográfica. ¨ ardeza
krajono lápis
de pedra.
kraki (i.) crepitar,
estalar, estrondear, estrugir. krak (interj.: expressa queda ou choque de corpos) pá. kraka estrepitoso. krako 1 estalo, estalido, estrondo. 2 (quím.: droga tóxica derivada da cocaína e comercializada na forma de
cristais) “crack”. krakadi (i.) estalar seguidamente. krakanta estrepitoso. krakegi estrondear, estrugir. krakego estrondo. kraketi (i.) crepitar.
kraketado crepitação.
krakigi fazer
estalar. enkraki (tr.) invadir,
sem direito, casa desocupada. enkrakisto invasor (sem direito, de casa desocupada).
krakeno (cul.: tipo de biscoito crocante) 1 bviscoito seco. 2 (cul., p.ext.) “cream-cracker”,
bolacha, rosca, biscoito torrado.
Krakovo (geogr.: cid. da Polônia) Cracóvia.
krakova (relativo a Cracóvia) cracoviano. krakovano (o natural ou habitante de Cracóvia) cracoviano.
krakto (zool.: Cractes) ave da
família dos corvídeos.
kralo curral.
krambo 1 (bot.:
designação comum às ervas do gênero Crambe,
da família das crucíferas) crambe. 2 (bot.:
erva da família das crucíferas, Crambe
maritima) couve-marinha.
kramfo (med.: contração
involuntária e dolorosa do tecido muscular) câimbra, cãibra: suferi kramfon de la suro ter cãibra na panturrilha.
krampo 1 (med.) grampo, gato (de ferro). 2 (tip., gram.: sinal de pontuação) parêntese, colchete. Vd. parentezo. krampi (tr.) engatar,
agarrar, prender, fixar com grampo, grampear. krampilo grampeador.
finkrampo (tip.) colchete direito, colchete
final. interkrampe entre parênteses. interkrampigi pôr entre parênteses. ¨ angulaj krampoj 1 (gram.:
os símbolos < e >) parênteses angulares. 2 (mat.: os símbolos < e >) menor e maior que. ferma krampo (tb. finkrampo) 1 (tb. ronda ferma krampo, ronda
finkrampo) (tip.: o símbolo )) parêntese
direito, parêntese. 2 (tb. angula ferma krampo,
angula finkrampo) (tip.: o símbolo >) parêntese
angular direito. 3 (tb. rekta ferma krampo,
rekta finkrampo) (tip.: o símbolo ]) colchete
direito, colchete, parêntese reto direito. 4
(tb. kuniga ferma krampo, kuniga finkrampo) (tip.: o símbolo }) chave direita, chave. inter krampoj entre
parênteses. komenca krampo (tb.
malferma krampo, ekkrampo) 1 (tb. ronda malferma krampo, ronda
ekkrampo) (tip.: o símbolo () parêntese
esquerdo, parêntese. 2 (tb. angula malferma krampo, angula ekkrampo) (tip.: o símbolo <) parêntese
angular esquerdo, parêntese angular, parêntese. 3 (tb. rekta
malferma krampo, rekta ekkrampo) (tip.: o símbolo [) colchete
esquerdo, colchete, parêntese reto esquerdo, parêntese reto. 4 (tb. kuniga ferma krampo,
rekta finkrampo) (tip.: o símbolo {) chave
esquerda. kunigaj
krampoj (tip.: os símbolos { e }) chaves. rektaj krampoj (gram.:
os símbolos [ e ]) parênteses
retos, colchetes. rondaj
krampoj (gram.: os símbolos ( e )) parênteses
redondos.
krampfo (med.) = kramfo.
krano torneira, bica. kran(o)– de torneira: kranakvo
água de
torneira. kranaro conjunto
de torneiras de uma instalação, máquina etc. akvokrano torneira
de água. Vd. kranakvo.elkrani (tr.) fazer correr água para fora
do recipiente. lignokrano (pedaço de madeira aguçado com que se veda orifício aberto no tampo de
barril ou tonel) espicho. ¨
trivoja krano torneira com três aberturas.
kranio 1 (anat.) crânio, caveira. 2 (fig.) cabeça. krania (relativo a crânio) cranial. kraniektomio (cir.: operação em que se
abre o crânio, para permitir que o cérebro se desenvolva) craniectomia. kraniologio 1 (parte da antropologia que estuda o crânio) craniologia. 2 (tb.
frenologio) (estudo dos crânios nas
suas relações com as aptidões e os instintos dos indivíduos) craniologia, frenologia. kraniomezurado (tb. kraniometrio) (medição do crânio) craniometria. kraniotomio (cir.: abertura cirúrgica do crânio) craniotomia. pneŭmokranio (med.: presença de ar ou gás
na cavidade craniana) pneumocrânio. postkranio (tb.
okcipito) nuca,
cachaço, cogote. senkraniuloj (zool.: animais cordados providos de notocórdio, mas sem coluna
vertebral e sem crânio) acraniotas. ¨ pintkrania homo (indivíduo de crânio alto e
pontudo) acrocéfalo.
|| en ĉiu kranio estas sia
opinio em
cada cabeça uma sentença.
kranko (mec.) manivela. mankranko manivela, manícula.
Kraso (pren.masc.) Crasso.
Krasso (pren.masc.) Crasso.
krasulo (bot.: designação comum às
ervas do gênero Crassula, da família
das crassuláceas) crássula, uvas-de-rato. krasulacoj (bot.: família da ordem das rosales) crassuláceas.
kraŝi (i.) 1 (aer.: falando-se de avião, em acidente) espatifar-se,
esborrachar-se. 2 (econ.: falando-se de ações em bolsas de
valores) sofrer acentuada queda na cotação. kraŝo 1 (aer.) espatifamento. 2 (econ.: acentuada queda na cotação de ações
em bolsas de valores) craque, “crash”, derrocada, colapso financeiro. kraŝsindromo (med.) = premvunda sindromo. diskraŝi (i.) esborrachar-se.
Krato (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Crato. Vd. Searao
(‘estado’). krata (relativo ao mun. Krato CE ou aos
seus naturais ou habitantes) cratense: la krata kulturo estas riĉa a cultura cratense é rica. kratano (o natural ou habitante do mun. Krato CE) cratense: la kratanoj
estas feliĉaj
os cratenses são felizes.
kratago 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Crataegus, da
família das rosáceas) cratego. 2 (bot.: designação comum a dois arbustos
espinhosos do gênero Crataegus, da
família das rosáceas, Crataegus monogyna
e Crataegus oxyacantha) pilriteiro.
kratero 1 (vaso antigo, com duas
asas e sem gargalo, onde os gregos e romanos misturavam vinho com água) cratera.
2 (boca de vulcão, pela qual ele expele as matérias inflamadas) cratera.
Krateuso (geogr.:
mun. do estado do Ceará) Crateús. Vd.
Searao (‘estado’). krateusa (relativo ao mun. Krateuso CE ou aos seus naturais ou habitantes) crateuense, crateusense,
crateopolitano: la krateusa kulturo estas riĉa a cultura crateuense é rica. krateusano (o natural ou habitante do mun. Krateuso CE) crateuense, crateusense,
crateopolitano: la krateusanoj estas feliĉaj os crateuenses são felizes.
kraŭlo (desp.) “crawl”, nado “crawl”. Vd. naĝi.
kravato (vest.) gravata. kravatpinglo alfinete de gravata. bantkravato (vest.: gravata cujo laço forma duas pontas achatadas, iguais e perfeitamente
simétricas, evocativas das asas de uma borboleta) gravata-borboleta, gravatinha.
Kravinjo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Cravinhos. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). kravinja (relativo ao mun. Kravinjo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cravinhense: la kravinja kulturo estas riĉa a cultura cravinhense é
rica. kravinjano
(o natural ou habitante do mun. Kravinjo SP) cravinhense: la kravinjanoj
estas feliĉaj
os cravinhenses são felizes.
kravmagao (luta de origem
israelita) “krav-magga”,
krav-magá.
kravokravo (med.) variedade de
doença de pele que aparece na África.
krazo 1 (gram.: contração de duas
vogais em uma só) crase. 2 (med.: composição normal dos líquidos do
corpo, especialmente a do sangue em função da sua capacidade de coagulação) crase.
3 (med.: temperamento, constituição) crase. Vd. diskrazio.
kr.ĉ. (econ.) símb. de krono ĉeĥa.
kr.d. (econ.) símb. de krono dana.
krei (tr.) criar, fazer,
instituir. krea (relativo a criação) criativo, criador. kreo (tb. kreado) (ação de criar) criação. kreaĵo criação, coisa criada. kreanto criador, autor, artífice,
inventor. kreiĝi criar-se, nascer. kreinto 1 criador, autor, artífice, inventor. 2 (fig.) pai. kreisma (rel.: relativo ao criacionismo) criacionista, criacionístico:
la kreisma doktrino a doutrina criacionista. kreismo (rel.: para a Igreja católica e outras instituições
religiosas, doutrina baseada no Gênese bíblico, segundo a qual o mundo foi
criado por Deus a partir do nada, e todos os seres vivos tiveram criação
independente e se mantêm biologicamente imutáveis) criacionismo. Vd.
evoluismo. kreista (rel.: relativo ao que é adepto do criacionismo) criacionista,
criacionístico. Vd. evoluista.
kreisto (rel.: adepto do criacionismo) criacionista. Vd.
evoluisto. kreito criatura. kreitaĵo criatura, criação, produção,
obra. kreitaro criação,
as criaturas. malkreiĝi aniquilar-se. ¨ la Kreinto (Deus) o Criador.
kredi (tr.) crer, acreditar,
afigurar-se. kredo 1 crença,
fé. 2 (catol.: uma das três
virtudes teologais) fé. Vd.
virto. kredado (ato de crer) crença. kredaĵo objeto de crença, crença. kredanto crente.
kredantaro fiéis, comunidade de crentes, igreja. kredebla crível, acreditável,
provável, verossímil. kredeble provavelmente,
talvez, possivelmente. kredema crédulo.
kredemo credulidade.
krediga persuasivo,
convincente. kredigi fazer
crer, levar a crer, deixar crer, persuadir. kredinda digno de crédito, digno de
fé, fidedigno, provável, autêntico, fiável, idôneo. kredindeco fidedignidade, idoneidade. bonkrede de boa-fé, sinceramente. liberkredo (crença em Deus, mas não nas religiões reveladas) crença livre. malkredi (tr.) descrer,
duvidar. nekredo (tb. nekredado) descrença,
falta de fé. nekredanto descrente. nekredebla incrível, inacreditável,
fantástico. senkrede com descrença. senkredeco descrença, incredulidade. senkredulo ímpio, ateu. || estas nekredeble! é incrível!
kredenco 1 (rel.: mesa, ao pé do
altar, onde se põem as galhetas e outros acessórios da missa) credência. 2 (aparador
ou mesa em sala de jantar e onde se põem objetos que se devem utilizar durante
a refeição) credência, bufete.
kredito (com., fin.) crédito. kredite a crédito, fiado: kredite
aĉetita vesto roupa comprada a crédito, roupa fiada. krediti (tr.) creditar.
kreditaĵo crédito, haver. kreditigi abonar,
acreditar (tornar digno de crédito, de
confiança). kreditilo “coucher”.
kreditletero carta de crédito. malkredito (tb. miskredito) descrédito.
malkreditigi (tb. senkreditigi, miskreditigi) desacreditar, comprometer o
crédito (de alguém). rekreditigi reabilitar. rekreditigo reabilitação. || kredite nur morgaŭ (cartaz em bares) fiado, só amanhã.
kreditoro (fin.: pessoa a quem se
deve) credor.
krejcero (antiga moeda austro-húngara)
“kreuzer”.
kremo 1 (substância espessa,
amarelada, que se forma na superfície do leite) creme, nata. 2 (farm.: preparado
farmacêutico apresentado sob a forma de emulsão semissólida, e para uso tópico)
creme: belecokremo
creme de
beleza. 3 (fig.: o melhor de um conjunto de pessoas ou coisas) creme, nata,
escol. krema (relativo a ou que contém
creme) cremoso:
krema bombono bombom cremoso. kremaĵo (cul.: substância grossa e pastosa feita com leite e açúcar, farinha ou
ovos, usada em recheios, confeitos, ou como sobremesa) creme: kremaĵo
kun abrikotoj creme
com damasco. kremfromaĝo 1 queijo de nata. 2 requeijão.
kremkolora cor de creme, cremado. kremujo vasilha
para nata. acidkremo coalhada, creme fermentado. belecokremo (cosmt.) creme
de beleza. haŭtkremo (cosmt.: creme usado sobre a
pele para hidratá-la) creme hidratante. razkremo (cosmt.) creme
de barbear. senkremigi desnatar. senkremigilo desnatadeira. ¨ acida kremo = acidkremo.
kremacio cremação (de cadáveres). kremacii (tr.) cremar,
incinerar. kremaciejo (tb krematorio) (local onde se cremam cadáveres) crematório. ¨
kremacia fornego forno crematório.
kremaljero (peça munida de dentes, em relógios
e outros maquinismos) cremalheira. ¨ kremaljero de mikroskopo cremalheira de microscópio.
krematorio (tb. kremaciejo) (forno ou lugar onde se queimam os cadáveres) crematório.
krementi (tr.) (alterar o valor de uma variável por uma diferença constante) variar.
alkrementi (tr.) (mat.: aumentar o valor de uma variável por uma diferença
constante) incrementar:
alkrementi variablon per 1 incrementar uma variável em 1. alkremento (mat.: a quantidade incrementada a uma unidade) incremento. dekrementi (tr.) (mat.: aumentar o valor de uma variável por uma diferença
constante) decrementar:
dekrementi variablon per 1 decrementar uma variável em 1. dekremento (mat.: a quantidade decrementada de uma variável) decremento.
kremlo (parte central e fortificada das cidades russas antigas) kremlin. Kremlo (antiga fortaleza e atual bairro central de Moscou) Kremlin.
kreno (tb. kampara armoracio) (bot.: planta, Armoracia
rusticana, da família das crucíferas) raiz-forte, rábano-bastardo,
rábano-de-cavalo, rábano-picante, rábano-rústico, rábano-silvestre,
rábano-silvestre-maior, rábão-silvestre, rabiça-brava, rabo-de-cavalo,
saramago-maior.
krenato (quím.: sal que se encontra
em algumas águas minerais) crenato.
krenelo 1 (aberturas no cimo de
muralhas, pelas quais se atira) ameia. 2
(cada um dos pequenos parapeitos,
intervalados, da parte superior das muralhas de castelos ou fortalezas) ameia.
krenela que
apresenta ameias. kreneli (tr.) fazer ameias. ¨ krenela remparo muralha com ameias.
krenoterapio (med.: tratamento pelas
águas minerais) crenoterapia.
kreolo (pessoa de raça branca,
nascida nas colônias europeias, particularmente na América) crioulo. ¨ kreola lingvo (ling.: resultado da transformação de um pídgin em língua que tem
falantes nativos) crioulo.
kreolino (quím.: nome comercial de um
líquido antisséptico extraído do alcatrão de hulha) creolina.
Kreono 1 (pren.masc.) Creonte.
Kreono 2 (mit.: cunhado
de Édipo) Creonte.
kreosoformo (quím.: mistura de creosoto
e formol) creosofórmio.
kreozolo (quím.: líquido aromático
incolor ou amarelo, constituinte do creosoto; fórm.: C8H10O2)
creosol.
kreozoto (quím.: destilado do
alcatrão, oleoso e volátil, usado como expectorante e no tratamento de cáries) creosoto.
kreozoti
(tr.) (quím.: aplicar creosoto a) creosotar: kreozoti lignon por fari ĝin neputrema creosotar uma madeira para torná-la imputrescível.
krepo (têxt.: tecido leve de seda
ou lã, mais ou menos transparente) crepe, escumilha. krepa (que apresenta superfície encrespada) crepe,
crepom. ¨ krepa kaŭĉuko (certo tipo de borracha, de superfície
rugosa, usado em solas de sapato) crepe. krepa papero (papel enrugado, muito flexível, usado
especialmente para confecção de enfeites) papel crepom, crepom,
papel crepe, crespão. ĉina krepo (têxt.: crepe fino e macio, com superfície mais lisa do que a dos outros
crepes) crepe
da China.
krepido 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Crepis, da família
das compostas) crépis, crépide. 2 (bot.: designação comum a algumas plantas do
gênero Crepis, da família das compostas)
almeiroa.
krepiti (i.) (tb. kraketi) crepitar,
estalar: la salo krepitas
sur la fajro o
sal crepita no fogo. krepita crepitante:
krepita raslo de pneŭmonito o estertor crepitante de uma
pneumonia
krepusko (luminosidade que precede o
nascer do sol, ou que persiste algum tempo depois que ele se põe) crepúsculo.
krepuska crepuscular,
sombrio. krepuski (i.) (iluminar fracamente) fazer crepúsculo: komencas
krepuski começa a fazer crepúsculo, inicia o crepúsculo. krepuskiĝi crepusculejar, cair a noite,
declinar o sol. duonkrepusko meia-luz. elkrepuskiĝi despontar, surgir, nascer o
dia. matenkrepusko crepúsculo matutino, aurora,
alva. vesperkrepusko crepúsculo vespertino.
Krepusko de la
Dioj (La) (mús.: ópera de Richard
Wagner, 1874) O
Crepúsculo dos Deuses.
kreso (bot.: designação comum a
várias ervas da família das crucíferas) agrião. kresejo canteiro de agrião. akvokreso (bot.) = oficina nasturtio. ¨ ĝardenkreso (tb. kultiva lepidio) (bot.: planta, Lepidium
sativum, da família das crucíferas) agrião-de-jardim, agrião, agrião-da-índia,
agrião-mouro, mastruço, mastruço-ordinário.
krescento (tb. lunarko) (figura que tem forma de meia-lua) crescente, semicírculo.
kresĉendo (mús.: aumento progressivo da
intensidade sonora; símb.: >) crescendo.
kreski (i.) crescer, acrescer,
altear, aumentar, avultar, medrar. kreska
(tb. malfalanta)
(fon.: diz-se de ditongo) crescente: kreska diftongo ditongo crescente. kresko 1 altura: infanoj
de sama kresko crianças de mesma altura. 2 (tb.
kreskado) (ação de crescer) crescimento, acréscimo, aumento, altura. kreskaĵo vegetal, planta. kreskaĵaro (tb.
flaŭro)
(bot.: vegetação própria de uma região ou época) flora.
kreskaĵido rebento, renovo. kreskanta crescente,
ascendente. kreskejo “habitat”.
kresketi (i.) vegetar. kreskigi 1 fazer crescer: la nova leĝo kreskigis la nombron de trafikakcidentoj a nova lei fez crescer o
número de acidentes de trânsito. 2 acrescentar,
altear, aumentar, ampliar, amplificar, avultar, medrar. 3 criar, cultivar, cuidar de: ŝi ŝatas kreskigi plantojn en sia domo ela gosta de criar (ou cultivar) plantas em sua casa. kreskiĝi crescer, aumentar. altkreska alto, grande, crescido. belkreska de bom crescimento, bem
feito. diskreski (i.) desenvolver-se.
diskreskigi (fazer) desenvolver. ekkreski (i.) grelar,
brotar, germinar. ekkresketi (i.) apontar.
elkreski (i.)
apontar,
nascer, crescer, surgir, brotar, atingir o pleno crescimento. elkreskaĵo (tb. superkreskaĵo) excrescência.
fuŝkreska (tb. duonkreska) enfezado, raquítico,
definhado, enguiçado. kunkreskaĵo coisa que cresceu com outra.
longkreska alto, delgado, esguio. malkreska (tb.
falanta)
(fon.: diz-se de ditongo) decrescente: malkreska diftongo ditongo decrescente. malkreski (i.) decrescer,
minguar. malkresko atrofia. malkreskiĝo decadência. markreskaĵo alga do mar. mezkreska de crescimento médio, de
crescimento medíocre. miskreska (tb. miskreskinta) enfezado:
miskreska arbusto arbusto enfezado. miskreski (i.) definhar.
miskreskigi enfezar.
plenkreska crescido,
adulto. plenkreskulo adulto. superkreska hipertrofiado.
superkreski (i.) (tb. trokreski) crescer demasiadamente,
hipertrofiar. surkreskaĵo (tb. elkreskaĵo) excrescência. surkreskanta (tb. adventiva) (bot.:
diz-se de raiz, ramo etc. que nasce fora do lugar normal) adventício. trokreski (i.) crescer
demasiadamente, hipertrofiar. volvekreskaĵo (tb. ĉiro) (bot.:
apêndice filamentoso, em espiral, de certas plantas, como a videira, p.ex.) gavinha. ¨ kreskaĵa regno reino vegetal. kreskanta luno crescente, quarto crescente, lua crescente. malkreskanta luno minguante, quarto minguante, lua minguante. miskreskinta (tb. miskreska) arbeto arbusto enfezado.
krespo 1 (cul.: pasta feita de
farinha de trigo com ovos, frita, e depois passada em calda de açúcar) coscorão,
filhó. 2 (tb. platkuko) (cul.: certo tipo de
panqueca) crepe.
kresto 1 (zool.: excrescência carnosa
localizada na cabeça das aves) crista. 2
(ornato plumário da cabeça de certas
aves) crista, penacho, poupa, topete. 3
(de monte, montanha) crista,
cume, cimo. 4 (de onda) crista. 5 (ornamento no alto de elmos, capacetes etc.)
crista, cimeira. kaskokresto (ornamento
que forma a parte superior de um capacete) cimeira. montokresto crista
de um monte. ondokresto crista das ondas, crista das
vagas. ¨
kun klinita kresto (fig.) de crista caída, desanimado, desencantado, abatido, desiludido.
krestomatio (coleção de escritos para
fins pedagógicos) crestomatia, coletânea.
kreto giz, greda branca, cré.
kretaceo (geol.: o terceiro e último
período da era mesozoica, imediatamente depois do jurássico) Cretáceo.
kreteno 1 (med.: indivíduo que sofre
de cretinismo) cretino. 2 (fig.) indivíduo cretino, pacóvio,
lorpa, idiota, imbecil, estúpido. kreteneco (fig.) cretinismo, burrice,
imbecilidade. kretenismo (med.: deficiência
físico-mental causada pela ausência ou mau funcionamento da glândula tireoide) cretinismo.
kretono (têxt.: tecido grosso de
linho ou algodão, usado em cortinas, colchas etc.) cretone, bramante.
Kreuzo 1 (pren.fem.) Creusa.
Kreuzo 2 (mit.: mulher de
Eneias) Creusa.
krevi (i.) 1 estourar, rebentar,
arrebentar, pipocar. 2 fender-se,
rachar. krevo fenda,
greta, racha. krevaĵo fenda, greta, racha. krevigi arrebentar, fazer arrebentar, quebrar. diskrevo arrebentação. diskrevigi arrebentar, explodir, fazer
em pedaços. diskreviĝi (i.) esborrachar-se.
korkreviga doloroso, aflitivo. premkrevigi esborrachar. ¨
kreviga malvarmo frio de rachar. || preskaŭ diskrevi pro grasego não caber na pele de gordo. preskaŭ diskrevi pro
ĝojo não
caber em si de contente.
krezo 1 (fig.: indivíduo
muito rico) creso, midas. Vd. Krezo
(‘rei’)
Krezo 2 (último rei da
Lídia, c.560–546 a.C.) Creso. Vd. krezo.
krezolo (quím.: designação comum a
três isômeros fenólicos derivados do tolueno, líquidos, voláteis, usados como
desinfetantes, antissépticos etc.; fórm.: C7H8O) cresol:
la kruda krezolo konsistas el
orto-krezolo, meta-krezolo
kaj para-krezolo o
cresol bruto consiste de ortocresol, metacresol e paracresol.
krii (i.) 1 gritar, bradar, berrar, clamar,
bramar, uivar: krii pri helpo gritar por ajuda. 2 (tb. kokokrii) (emitir a voz, falando-se de galo) cantar: koko krias
en la korto o
galo está cantando no terreiro. 3 (tb. perdrikkrii) (emitir a voz, falando-se de perdiz) cacarejar, correxar, cantar.
krio 1 grito,
brado, berro. 2 (tb. kokokrio,
kokeriko, kikeriko) (a voz do galo) cocorocó, cocoricó,
cocoricô, cocorocô, canto. 3 (tb. perdrikkrio) (a voz da perdiz) cacarejo, canto. kriaĉadi (i.) matraquear
(fig.). kriadi (i.) gritar
repetida ou continuadamente. kriado alarma,
gritaria. krianta 1 gritante. 2 flagrante. kriegi (i.) bradar,
berrar, urrar, bramir, clamar. kriego grito,
brado, berro. kriegado berreiro,
bramido, bulha. kriema gritador,
ralhador. krieti (i.) murmurar, chiar, piar. krietaĉi (i.) murmurar,
chiar, piar. kriisto 1 (em páreos de cancha aberta,
pessoa que dá a voz de partida dos cavalos) gritador. 2 (pessoa que faz anúncios e
reclamos, aos gritos, nas ruas e praças) gritador. kriprotesti (i.) clamar.
anonckrii (i.) apregoar.
brukriado alarido. dolorkrii (i.) (tb. ŝirkrii) dar ais, guinchar. ekkria
exclamativo, de exclamação: ekkria vorteto vocábulo exclamativo. ekkria signo ponto de exclamação. ekkrii (i.) exclamar,
abrir a boca, soltar um grito. ekkriego berro, urro. elkrii (tr.) 1 proclamar. 2 piar. ĝojkrii (i.) gritar de júbilo. kolerkriegi (i.) bradar,
vociferar. mokkrio (tb. mokkriado) vaia,
assuada. plorkrii (i.) chorar,
carpir, prantear. postkrii (i.) gritar
perseguindo. prikrii (tr.) fazer
reclamo aos gritos, anunciar aos gritos: prikrii
gazeton sur la strato anunciar uma revista na rua. vekriado lamentação, queixumes. ¨ ekkria signo (tip.) ponto de exclamação. malaprobe krii (tb. malestime
krii, moke krii) apupar. moka kriado assuada,
apupos. || krii el la tuta gorĝo gritar a plenos pulmões. krii helpon gritar por socorro; gritar por ajuda. la vento kriis la la korta pordo o vento uivava pela porta do
quintal. li kriis al sia
kolego forkuri gritou ao seu colega que fugisse.
kribo =
kripo.
kribaĝo* (lud.: certo jogo de
cartas) “cribbage”.
kribri (tr.) peneirar, joeirar,
coar, cirandar, esfarelar. kribro (tb. kribrado) (ação de peneirar) peneiramento, joeiramento. kribraĵo refugo. kribriĝi peneirar-se, coar-se. kribrila (relativo
a crivo) cribriforme, crivoso: kribrila lameno lâmina cribriforme (ou crivosa). kribrilo peneira, crivo, passador, joeira, tamiz. kribrileto peneirinha (de uso culinário). kribrilforma da forma de um crivo,
cribriforme. grenkribrilo joeira, crivo, crianda. || ĉerpi akvon per kribrilo (dito: trabalhar em vão) apanhar água com a peneira. kaŝi sunon per kribrilo (dito: tentar ocultar a
verdade) cobrir
(ou tapar) o sol com a peneira.
kriĉi (i.) guinchar, gritar (como o açor, o gavião).
krifo garra (de animal).
kriko (tb. radlevilo) (mec.:
aparelho para levantar cargas pesas, especialmente automóveis) macaco.
kriketo (desp.: jogo de origem
inglesa, disputado por duas equipes de 11 jogadores, que utilizam bastões e uma
pequena bola de madeira) críquete, “cricket”.
krikoido (anat.: anel cartilaginoso
que ocupa a parte inferior da laringe) cricoide. ¨ krikoida kartilago (anat.) cartilagem cricoide.
krilo (zool.: designação comum aos crustáceos da ordem dos eufasiáceos,
semelhantes a pequenos camarões) “krill”.
krimo crime. krima de
crime, criminoso, criminal. krimi (i.) cometer crime, delinquir,
violar a lei. krimeco criminalidade.
krimego atrocidade,
ultraje, crime hediondo. krimeto (tb. delikto) delito.
krimhelpanto (tb. komplico) cúmplice. krimulo criminoso, malfeitor. kunkrimulo cúmplice. militkrimo crime de guerra. senkrima inocente, isento de culpa. ¨ krimo de pasio (tb. pasia krimo) (jur.) crime passional. || kiu ne krimas, tiu ne
timas quem
não deve não teme. pagi krimon per la vivo
pagar um
crime com a vida. || fia krimo
um crime tenebroso.
Krimeo (geogr.: península da Ucrânia, que separa o mar Negro do mar de Azov) Crimeia.
Krimhildo (pren.fem.) Cremilda.
kriminala (jur.: que se refere a
julgamento de crimes) criminal: kriminala
juro direito criminal.
kriminalisto 1 (jur.: advogado ou jurisconsulto
que se dedica especialmente a assuntos criminais) criminalista. 2 detetive.
Krimo kaj puno
(lit.: romance de Fiódor Dostoiévski) Crime e Castigo.
krino (cada um dos pelos
rígidos e ásperos no pescoço ou na cauda de certos animais) crina, cerda. krinoj 1 (tb. krinaro) (pelos
compridos, duros e ásperos no pescoço de alguns animais) crina,
juba. 2 (tb. ĉevalharoj) crina
(de cavalo).
kringo 1 (cul.) rosquinha,
rosquilha, sequilho. 2 (cul.: bolo,
biscoito ou pão em forma de argola
retorcida) rosca.
krinoidoj (zool.: classe de equinodermos de corpo em forma de cálice, com cinco
longos braços ramificados) crinoides.
krinolino 1 (têxt.: tecido grosso,
feito primitivamente de crina, e depois de vários outros materiais, empregado
para forrar ou entrelar roupas) crinolina. 2 (vest.: saia em forma de campânula
semiesférica, armada a princípio com anáguas, depois sobre uma leve armação) crinolina,
merinaque, saia-balão, guarda-infantes, donaire.
krinumo (bot.: designação comum às plantas do gênero Crinum, da família das amarilidáceas) crino.
krio-/ el.comp. (significa “frio”) crio-, crim(o)-: krioterapio crioterapia, crimoterapia.
krioforo (aparelho para congelar água, por efeito de evaporação) crióforo.
kriogeniko (fís.: ramo da física que trata da produção e dos efeitos de
temperaturas muito baixas) criogenia.
kriolito (min.: fluoreto de alumínio e sódio) criolita.
kriometrio (fís.: medida do abaixamento da temperatura de congelação de
determinada solução) criometria.
krioskopio (físquím.: determinação de pontos de congelação produzidos em líquidos
por substâncias dissolvidas, a fim de determinar pesos moleculares de solutos,
e certas propriedades de soluções) crioscopia.
krioterapio (med.: processo terapêutico
baseado na aplicação de gelo, neve carbônica e outros veículos de frio intenso)
crioterapia, crimoterapia.
kripo 1 (tabuleiro em que se
deposita comida para vacas, cavalos etc. em estábulos) manjedoura, cocho. 2 (tb.
sankta stalo) (representação
do nascimento de Jesus) presépio.
kripla aleijado, estropiado, disforme, manco, mutilado, defeituoso. kriplaĵo aleijão, deformidade,
deformação, defeito físico ou moral. kripligi aleijar, estropiar, mutilar,
baldar, deformar. kripliĝi aleijar-se, ficar aleijado. kriplulo aleijado,
inválido. ¨
bastono de kriplulo muleta de aleijado.
kripto 1 (subterrâneo de igrejas
onde se enterravam os cadáveres) cripta. 2 (anat.: folículo ou pequena
glândula, na espessura das membranas mucosas ou dos tegumentos) cripta. kripta 1 de cripta, críptico. 2 (falando-se
de escrita ou linguagem) secreto, cifrado: la slango de la krimuloj estas kripta lingvo a gíria dos criminosos é uma língua secreta. kriptaĵo (escrito em caracteres secretos) criptograma. elkriptigi decifrar
(texto de escrita secreta).
kriptio * (geol.: primeira era do éon
hadeano, 4,5–4,1 Ga atrás) Críptico.
kripto/ el.comp. (significa “oculto”, “desconhecido”) cripto-: kriptotuberkulozo
criptotuberculose
kriptogamoj (bot.: plantas que têm os
órgãos sexuais ocultos ou pouco aparentes) criptogâmicas, criptógamas,
criptógamos.
kriptomerio 1 (bot.:
designação comum às árvores do gênero Cryptomeria, da família das taxodiáceas)
criptoméria.
2 (bot.: árvore grande
e piramidal da família das taxodiáceas, Cryptomeria japonica) cedro-japonês,
criptoméria.
kriptono 1 (quím.:
elemento químico de número atômico 36; símb.: Kr) criptônio,
crípton.
Kriptono 2 (lit.: planeta
onde nasceu o Super-Homem, no universo fictício da DC Comics) Krypton.
kriptonimo (tb. kaŝnomo) (nome falso
ou suposto que alguém usa para esconder seu verdadeiro nome) criptônimo, pseudônimo,
codinome.
kriptonito (lit.: em história em quadrinhos, mineral proveniente do planeta
Krypton, e que pode matar o Super-Homem) criptonita.
kriso (adaga de lâmina
ondulada, tradicionalmente usada pelos povos situados na Malásia e nas
Filipinas) cris.
Krisiumo (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Criciúma. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). krisiuma (relativo ao mun. Krisiumo SC ou aos seus naturais ou habitantes) criciumense: la krisiuma kulturo estas riĉa a cultura criciumense é
rica. krisiumano
(o natural ou habitante do mun. Krisiumo SC) criciumense: la krisiumanoj
estas feliĉaj
os criciumenses são felizes.
krismo 1 (rel.: óleo perfumado que
se usa na administração de alguns sacramentos) crisma: la
pastro prenis la krismon por sanktolei la
konfirmaciotojn o
padre pegou o crisma para ungir os crismandos. 2 (rel.) =
konfirmacio (‘sacramento’).
krisolo (tb. fandvazo) (vaso para
fundir e purificar metais) crisol, cadinho.
krispo 1 (vest.) gola
pregueada. 2 frisado, pregueado.3 crespidão. 4 (anat.) =
mesoentero. krispa crespo, frisado. krispigi encrespar, frisar (vest.).
krispiĝi crispar-se, encrespar-se.
Kristo (rel.) Cristo. kristana (rel.: relativo ao seguidor do cristianismo) cristão. kristano (seguidor do cristianismo) cristão. kristanaro (o conjunto dos cristãos) cristandade. kristanigi cristianizar. kristanismo (rel.: religião da fé em Jesus Cristo) cristianismo. nekristano pagão. prakristanismo (rel.: o cristianismo até por volta do séc.
3º) cristianismo primitivo. Vd. Kristnasko, kristarbo. ¨ pentekosta kristanismo (rel.) = pentekostismo.
kristalo cristal. kristala de
cristal, cristalino. kristaligi cristalizar.
kristaligebla cristalizável. kristaliĝi cristalizar-se. kristaliĝinta cristalizado. kristalografo (especialista em
cristalografia) cristalógrafo. kristalografia cristalográfico. kristalografio (ciência que classifica e descreve
os cristais e expõe as leis da sua formação) cristalografia. kristalopura cristalino, límpido. neĝkristalo (tb. neĝero) cristal de neve. ¨
likva kristalo cristal líquido.
kristalino 1
(anat.: estrutura ocular biconvexa,
transparente, localizada entre a câmara posterior e o corpo vítreo, e que
constitui parte do mecanismo de refração ocular) lente, cristalino.
Kristalino 2
(geogr.: mun. do estado de Goiás) Cristalina.
Vd. Gojaso
(‘estado’). kristalina (relativo ao mun. Kristalino GO ou aos
seus naturais ou habitantes) cristalinense: la kristalina kulturo estas riĉa a cultura cristalinense é
rica. kristalinano
(o natural ou habitante do mun. Kristalino GO) cristalinense: la kristalinanoj
estas feliĉaj
os cristalinenses são felizes.
kristalografo Vd. kristalografo.
kristalografio Vd. kristalografio.
kristalozo (quím.: substância branca empregada como sucedâneo do açúcar) sacarinato
de sódio.
Kristiano (pren.masc.) Cristiano.
Kristiana (pren.fem.) Cristiana.
kristianio 1 (desp.: freada
rápida dos esquis) cristiânia.
Kristianio 2 (geogr., hist.:
antigo nome de Oslo, na Noruega, 1624–1924) Cristiânia, Kristiania,
Christiania.
Kristnasko (rel.: festa em que os
cristãos celebram o nascimento de Jesus, em 25 de dezembro) Natal. ¨ postkristnaska tago (dia em que se dão presentes
de Natal) 26
de dezembro. || Feliĉan Kristnaskon kaj
Prosperan Novan Jaron! Feliz Natal e um Próspero Ano Novo.
Kristoforo (pren.masc.) Cristóvão. ¨
kristoforherbo (bot.) Vd. kristofora
herbo.
Kriŝno (rel.: divindade do hinduísmo, oitavo avatar de Vixnu) Krishna.
krita (relativo a um ponto, estado
ou quantidade no qual algo essencial se modifica) crítico: krita maso massa crítica. krita punkto ponto
crítico. krita temperaturo temperatura crítica. krita premo pressão
crítica. superkrita (fís.:
cuja temperatura e pressão estão acima do respectivo ponto crítico [diz-se de
fluido]) supercrítico.
kriterio (fundamento, base para uma
opção e/ou decisão) critério: por Kartezio la
evidenteco estas la kriterio de la vero para Descartes, a evidência
é o critério da verdade.
kriticismo =
kritikismo.
kritiki (tr.) 1 criticar, dizer. 2 apreciar. kritika 1 crítico.
2 repreensivo. kritike 1 com espírito crítico. 2 repreensivamente. kritiko crítica, discernimento. kritikado (ação de criticar) crítica. kritikanto (indivíduo que diz mal de
pessoa ou coisa) criticador. kritikebla (que pode ser criticado) criticável. kritikema (inclinado à crítica) criticador, criticante. kritikinda que merece crítica,
criticável. kritikismo (fil.: sistema filosófico de
Kant, que procura determinar os limites da razão humana) criticismo. kritikisto crítico. kritikpova (que é capaz de criticar) criticador, criticante. memkritiko autocrítica.
trokritikema impertinente. || kritiki estas
facile, fari malfacile (prov.) criticar é fácil, o
difícil é fazer.
Kritiko de
Praktika Racio (obra de Immanuel Kant) Crítica da Razão Prática.
Kritiko de
Pura Racio (obra de Immanuel Kant) Crítica da Razão Pura.
krizo 1 crise (de doença, de
acontecimentos). 2 emergência: krizostato
estado de
emergência. kriza de
crise, crítico. krizi (i.) estar em crise. kriziĝi tornar-se crítico.
krizalido 1 (zool.: pupa dos insetos
lepidópteros) crisálida, crisálide, aurélia. 2 (zool.: nos insetos holometabólicos,
estágio intermediário entre a larva e o imago) pupa, ninfa. 3 (fig.:
coisa que, antes de tomar nova fase ou ação, se acha no estado ou período de
recolhimento ou imobilidade) crisálida, crisálide.
krizantemo 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Crysanthemum, da
família das compostas) crisântemo. 2
(bot.: as mesmas plantas do gênero
anterior, acrescidas daquelas do gênero Dendranthema)
crisântemo.
krizarobino (quím., farm.: alcaloide
extraído do pó da araroba) crisarobina.
Krizeis (mulher
troiana, filha de Crises e escrava de Agamenon) Criseida, Criseis, Criseide.
Krizeisa = “Krizeis”.
krizofanika (quím.: diz-se do ácido
encontrado na raiz de ruibarbo, entre outras) crisofânico. ¨ krizofanika acido (quím.) ácido crisofânico.
krizokalo (liga de cobre, zinco,
estanho e chumbo, que imita o ouro) crisocalco, crisócalo.
krizolito (min.: variedade de olivina
verde-amarelada ou amarronzada) crisólita.
krizomelo (tb. orskarabo) (zool.: designação comum aos besouros do gênero Chrysomela) crisomela.
krizopo (zool.: designação comum aos insetos neurópteros do gênero Chrysopa, da família dos crisopídeos) crisopa.
krizoprazo (min.: variedade de calcedônia, de cor verde-maçã ou verde-amarelada
contendo níquel e usada como gema) crisoprásio.
Krizostomo (pren.masc.) Crisóstomo.
kroato (o natural ou habitante da
Croácia) croata. kroata (relativo aos croatas ou à Croácia) croata.
Kroatio (tb. Kroatujo) (geogr.: país da Europa; cap.:
Zagrebo) Croácia. Kroatujo (geogr.) = Kroatio. ¨ kroata lingvo (ling.: língua da Croácia) croata. kroatserba lingvo (tb. serbokroata lingvo, serbkroata lingvo) (ling.: língua eslava do
grupo meridional) servo-croata, sérvio-croata.
kroĉi (tr.) enganchar,
engatar, pendurar. kroĉado (ação de enganchar) enganchamento. kroĉiĝi aferrar-se, apegar-se,
agarrar-se. kroĉilo colchete,
gancho, patera. kroĉtriki (tr.) = kroĉeti.
alkroĉi (tr.) aferrar, enganchar, fixar. alkroĉiĝi aferrar-se, apegar-se,
agarrar-se. alkroĉita aferrado. dekroĉi (tr.) (tb. malkroĉi) despregar,
desacolchetar. kunkroĉiĝi agarrar-se. malkroĉi (tr.)
despregar, desacolchetar. rekroĉi (tr.) repregar,
tornar a dependurar. vestkroĉilo cabide.
kroĉeti (tr.) 1 fazer crochê em ponto de cadeia. 2 fazer de crochê. kroĉetaĵo crochê. kroĉetilo agulha de crochê.
krokedo (cul.: bolinho de forma alongada, feito de um creme misturado com carne
moída (de boi, ave, peixe etc.), passado em farinha de rosca e frito) croquete.
kroketo (lud.: jogo em que bolas de madeira, impelidas por um taco em forma de
marreta, devem passar por pequenos arcos, seguindo um trajeto predeterminado) croqué,
“croquet”, toque-emboque.
krokizi (tr.) esboçar, fazer o
“croquis”de. krokizo “croquis”,
esboço.
krokodilo 1 (zool.: designação comum
aos grandes répteis da família dos crocodilídeos, especialmente aqueles do
gênero Crocodylus) crocodilo. 2 (Esper.,
infrm.: pessoa que fala em língua nacional em um ambiente de esperantistas) crocodilo.
krokodila de crocodilo,
crocodiliano. krokodili (i.) (Esper., infrm.: falar em língua nacional em um
ambiente de esperantistas) crocodilar. krokodilado (Esper., infrm.: a prática de falar em língua
nacional em um ambiente de esperantistas) crocodilagem. krokodileto 1 (zool.) pequeno crocodilo. 2 = tukpinĉilo. ¨ krokodilaj larmoj (fig.: choro hipócrita, lágrimas fingidas) lágrimas de crocodilo. krokodila ledo couro de crocodilo.
krokuso (bot.: designação comum às
plantas do gênero Crocus, da família
das iridáceas, entre as quais, o açafrão) croco, crócus. Vd. safrano.
krom prep. voc.funç. (vocábulo
primitivo com o significado geral de “afora” (ESM
§ 224, PMEG § 12.3.6.3.). 1 A) krom excludente: exceto, salvo, com exceção de, a não ser, fora,
com exclusão de, senão, tirante: tie estis ĉiuj miaj fratoj, krom Petro ali estavam todos os meus irmãos, exceto o Pedro. krom la studento ĉiuj estis en la lito com exceção do estudante,
todos estavam na cama.
en la salono estis neniu krom li kaj lia fianĉino no salão não havia ninguém
a não ser ele e sua noiva.
la pioniroj de novaj ideoj renkontas nenion krom mokoj kaj atakoj os pioneiros de novas
ideias nada encontram além de zombarias e ataques. 2 B) krom includente:
além de, ademais de:
krom Petro tie estis ankaŭ ĉiuj
aliaj miaj fratoj
além do Pedro, estavam ali também todos os meus outros irmãos. per pruntedono ofte oni perdas krom sia havo ankaŭ la amikon por meio de empréstimo, frequentemente se
perde além da coisa possuída também o amigo. Obs.: krom tem sentido
negativo em frase positiva, e sentido positivo em frase negativa. krome além disso, ainda. kromaĵo (tb. kromprogramo) (inf.: pequeno programa que se associa a uma aplicação
maior para ampliar sua funcionalidade) “plug-in”. kromlinio (mús.) linha suplementar. kromvirino concubina. ¨ krom tio ke além de que, além do que,
ademais, além disso, além do mais.
kromo (quím.: elemento químico de número atômico 24; símb.: Cr) cromo,
crômio. kromii (tr.) (revestir de cromo) cromar.
Kromanjono (geogr.: localidade da
França) Cro-Magnon. ¨ homo
de Kromajono (antrpol.)
homem de Cro-Magnon.
kromata 1 (fís.: relativo a cores) cromático:
kromata aberacio aberração cromática. 2 (mús.:
composto de semitons) cromático: kromata gamo escala cromática.
kromatiko (tb.
ĥromatiko) (arte de combinar as cores) cromática.
kromatino (quím.,
biol.: substância constituinte do cromossomo da célula eucarionte e composta de
ADN, ARN e proteínas) cromatina.
kromatoforo (biol.:
célula dotada de pigmento e capaz de concentrá-lo ou dispersá-lo, causando a
mudança de cor em certos animais) cromatóforo.
kromatografio (quím.: processo de separar gases, líquidos ou sólidos, em uma mistura
ou solução, por adsorção) cromatografia.
kromio (quím.) = kromo.
kromleĥo (arql.: monumento pré-histórico, composto de menires que formam um ou
vários círculos ou elipses) “cromlech”.
kromo/ el.comp. (significa “cor”, “prigmento”) crom(o)-, cromat(o)-: kromofotografio
cromofotografia.
kromofora (quím.: relativo a, ou próprio de, ou que contém cromóforo) cromofórico.
¨ kromofora grupo (quím.: grupo de átomos responsável pela cor de um composto) cromóforo.
kromofotografio cromofotografia, fotografia a cores.
kromolitografio (processo litográfico de
imprimir em diversas cores) cromolitografia.
kromosfero (astr.) cromosfera.
kromosomo (biol.: parte da célula
animal ou vegetal que contém os genes determinantes das características desse
animal ou vegetal) cromosomo. kromosoma cromossômico.
¨ seksa
kromosomo (tb. heterosomo) (biol.: cromossomo que
participa na determinação do sexo) cromossomo sexual, heterocromossomo: la
virseksaj mamuloj havas malsamajn seksajn kromosomojn
(X/Y), dum la inseksaj havas la samajn seksajn kromosomojn (X/X) os mamíferos machos têm cromossomos sexuais diferentes
(X/Y), enquanto os fêmeos têm cromossomos sexuais iguais (X/X).
kromotipio (gráf.:
todo método de impressão tipográfica em cores) cromotipia, cromotipografia,
tipocromia.
Kromvelo (político inglês, 1599–1658) Oliver Cromwell.
krono 1 1 coroa. 2 (econ.: moeda de vários países; símb.: kr.) coroa. 3 coroação, remate, finalização. 4 (zool.:
a parte superior do casco dos cavalos, abaixo do machinho) coroa. Vd. fanono. 5 (tb. arbokrono) (bot.: a parte superior
das árvores) copa,
coma (de árvore). kroni (tr.) 1 coroar. 2 arrematar. 3 (odont.: cobrir o restante de um dente com
peça de metal) obturar: kroni denton per alojo obturar um dente com uma
liga. kronado coroação.
kronaĵo coroamento, remate. kroneto
coroinha, coroa pequena. kronprinco príncipe herdeiro. glorkrono auréola, nimbo, halo. plumkrono (adorno de cabeça feito de penas com suporte
trançado ou tecido para a cabeça, usado pelos indígenas) cocar. senkronigi descoroar.
surkroni (tr.) 1 coroar. 2 arrematar. surkronigi 1 coroar. 2 arrematar. ¨ krono ĉeĥa (econ.: moeda
da República Tcheca; = 100 heleroj; abrev.: kr.ĉ.) coroa
tcheca, koruna tcheca. krono dana (econ.: moeda da Dinamarca;
= 100 oeroj;
abrev.: kr.d.) coroa dinamarquesa. krono islanda (econ.: moeda da Islândia; = 100 oeroj) coroa islandesa. krono norvega (econ.: moeda da Noruega; = 100 oeroj); abrev.: kr.n.) coroa norueguesa. krono sveda (econ.: moeda da Suécia; = 100 oeroj) coroa sueca. imperiestra krono (bot.) =
imperiestra fritilario. la triobla krono (a tiara do papa) a tríplice coroa.
Krono 2 (mit.: deus
grego do tempo, pai de Zeus) Cronos. Vd.
Saturno.
kronaksio (fisl.: tempo que decorre entre a excitação do nervo motor e a
contração muscular) cronaxia.
kronika (med.: diz-se de doença de
longa duração) crônico. Vd. akuta.
kroniko 1 (narração
histórica, registro nos periódicos) crônica. kronikisto cronista.
Kroniko 2 (bíbl.: livro da
Bíblia, dividido em duas partes) Crônicas, Livro das Crônicas, Paralipômenos.
Vd. Paralipomenoj.
kronografo (instrumento para medição precisa do tempo) cronógrafo.
kronologio (ciênc.: parte da ciência
que trata do tempo e de suas divisões com o objetivo de determinar a ordem de
ocorrência dos fatos) cronologia. kronologia cronológico.
kronometro 1 (tb. klikhorloĝo) (pequeno relógio cujo
ponteiro pode ser acionado ou parado à vontade, para registrar o tempo exato) cronômetro. 2 (relógio de grande
precisão) cronômetro. kronometri (tr.) (verificar pelo cronômetro a duração de um fato) cronometrar. kronometrado (ação de cronometrar) cronometragem. kronometria (relativo à cronometria) cronométrico. kronometrio (fís.: parte da física que
trata da medida do tempo) cronometria. kronometristo (pessoa encarregada de cronometrar um evento) cronometrista.
kronostratigrafo (geol.: indivíduo versado em cronostratigrafia) cronostratígrafo. kronostratigrafia (geol.: relativo à
cronostratigrafia) cronostratigráfico, cronoestratigráfico: kronostratigrafia
unuo unidade
cronostratigráfica. kronostratigrafio (geol.: ramo da
estratigrafia que interpreta a história geológica através da determinação da
idade e sequência de tempo dos estratos das rochas terrestres) cronostratigrafia,
cronoestratigrafia.
kropo 1 (zool.: porção dilatada do
esôfago das aves e insetos, usada para estocar temporariamente o alimento) papo.
2 (med., evi) = strumo. postkropo (tb.
maĉstomako) (zool.: parte posterior do estômago de
diversos animais, especialmente das aves, com a função de triturar o alimento) moela.
kropfo (med.) = strumo.
krosopterigoj (zool.: certa subclasse de peixes, Crossopterygii)
crossopterígios.
krotalo (tb. sonserpento) (zool.:
designação comum às serpentes do gênero Crotalus,
vulgarmente conhecidas como cascavéis) crótalo, cascavel, cobra-cascavel,
serpente-de-campainha. krotaloidoj (zool.: família de répteis) crotalídeos, crotálidas, crotaloides.
krotalario (bot.: designação comum às plantas do gênero Crotalaria, da família das leguminosas) crotalária, xiquexique.
¨ junka
krotalario (bot.: planta da família das
leguminosas, Crotalaria juncea) cânhamo-de-bengala,
cânhamo-de-bombaim.
krotofago * (zool.: designação
comum às aves do gênero Crotophaga, da família dos cuculídeos) anu, anum. ¨ granda krotofago (zool.:
ave da família dos cuculídeos, Crotophaga major) anum-coroca, anu-coroca. nigra krotofago (tb.
anio*)
(zool.: ave da família dos cuculídeos, Crotophaga ani) anum-preto, anuí, anuaí, anum-pequeno.
krotono (bot.: designação comum às
plantas do gênero Croton) cróton.
krozi (i.) (ocupar ou vigiar certa
extensão de mar, percorrendo-a em todas as direções) cruzar. krozado 1 cruzeiro, corso. 2 (mar.:
viagem turística por mar) cruzeiro. krozanto (tb.
krozisto, krozŝipo) (belonave rápida para cruzar) cruzador.
kr.s. (econ.) símb. de krono sveda.
kruco 1 cruz, cruzeiro, madeiro. 2 suplício (da cruz). kruca de
cruz, em cruz, crucial, cruzado, cruciforme, crucífero. kruce (tb. laŭkruce) em forma de cruz, em cruz. kruci (tr.) cruzar:
kruci la brakojn cruzar os braços. kruci
araban ĉevalon kun angla ĉevalino cruzar um cavalo árabe com uma égua inglesa. krucado (ação de cruzar) cruzamento. krucaĵo resultado do cruzamento. krucbekulo (zool.) =
loksio. krucforma (em forma de cruz) crucial, crucífero, cruciforme.
krucigi cruzar,
pôr em (forma de) cruz. kruciĝo 1 cruzamento. 2 (tb. vojkruciĝo) entroncamento. Vd. navkruĉiĝo (arq.).
kruciĝejo (lugar onde duas estradas se
cortam) cruzamento.
krucisto cruzado.
kruckavaliro cruzado. krucmilito (hist.) cruzada. krucosigni (i.) persignar-se,
fazer o sinal-da-cruz. krucosigno (tb. signo
de kruco) sinal-da-cruz,
nome-do-padre, persignação: fari krucosignon
(ou. signon de kruco) fazer
o sinal-da-cruz. krucumi (tr.) crucificar. krucumo crucificação. krucumado crucificação. krucvorto (tb. krucvortenigmo) (lud.) palavras cruzadas. dekrucigo (ato de tirar da cruz o crucificado) descensão: la Dekrucigo
de Jesuo a
Descensão de Jesus da Cruz. diskruciĝejo cruzamento (de estrada de ferro). interkruciĝi cruzar-se (uns com os outros). Rozkrucismo Rosacrucianismo. trefkruciĝo (passagem em forma de 8 duplo, em autoestrada) trevo. turnkruco (cruz móvel fixada horizontalmente,
posta em uma passagem, a fim de permitir entrada de pessoas uma a uma) roleta, borboleta, catraca,
torniquete. vojkruco encruzilhada, cruzamento. vojkruciĝo (tb. kruciĝo,
vojkruco) entroncamento, cruzamento,
encruzilhada. ¨ kruca militiro (rel.) cruzada. kruca militisto (tb. militkrucisto) (rel.) cruzado. kruciĝado de rasoj (acasalamento de animais de
raças diferentes) cruzamento de raças. krucista milito (hist.) cruzada. krucoj kaj nuloj (tb. ikso
kaj o, tri en vico) (lud.) jogo da velha. interkruca punkto ponto
de interseção. la Krucumito (diz-se de Jesus) o Crucificado. Ruĝa Kruco (organização internacional humanitária) Cruz Vermelha. Suda Kruco (astr.) Cruzeiro do Sul.
kruciato (arc.) = krucmilitoj.
krucifero (bot.:
espécime das crucíferas) = brasikaco.
kruciferoj (tb. brasikacoj) (bot.: fam. de plantas dicotiledôneas) crucíferas.
kruciferacoj (bot.) = kruciferoj.
krucifikso (imagem de Cristo pregado na
cruz) crucifixo.
kruĉo cântaro, bilha, botija, jarra, jarro, bule, cafeteira, chaleira. kruĉeto caneca. akvokruĉo botija.
ĉokoladkruĉo chocolateira. kafkruĉo cafeteira, bule. tekruĉo chaleira, bule. trinkokruĉo pichel, caneco.
kruda 1 cru, rude, agreste,
abrupto, alarve, bronco, brutal, bruto, tosco, virgem, brusco. 2 (ling.)
forte: kruda spirito espírito forte. Vd. milda. krude em bruto, grosseiramente. krudaĵo (tb.
kruda materialo) (econ.: matéria-prima homogênea em estado bruto ou qualquer produto
primário mineral ou vegetal, produzidos em larga escala, geralmente destinado
ao comércio externo e cujo preço é regulado pela relação entre oferta e
procura) “commodity”, matéria-prima. krudeco crueza, brutalidade, rudeza,
grosseria. krudega bárbaro
(estilo). krudulo vilão, alarve, bruto. malkruda fino, delicado. ¨ kruda fero (quím.) ferro-gusa, gusa. kruda materialo (tb.
krudaĵo) matéria-prima,
“commodity”. kruda nescio ignorância crassa. kruda vorto palavra
rude.
kruela cruel, brutal, desalmado, áspero. kruelaĵo (ato, coisa cruel) crueldade, brutalidade. krueleco (qualidade do que é cruel) crueldade, crueleza, crueza,
brutalidade, rudeza, grosseria. kruelega (tb. feroca) atroz,
feroz, bárbaro. kruelegulo algoz
(fig.). kruelulo algoz (fig.).
kruoro (fisl.: a parte do sangue
que se coagula, por oposição ao soro) cruor.
krupo (med.: difteria com formação
de falsas membranas na laringe, a qual não raro determina a morte por asfixia) crupe,
garrotilho.
krupiero (auxiliar de banqueiro de
jogo) crupiê, “croupier”.
kruro 1 (anat.: cada um dos
apêndices de um animal usado especialmente para o suporte do corpo e para a
locomoção) perna, pé, pata. 2 (anat.: cada um dos membros inferiores do
corpo humano) perna. 3 (anat.: parte do membro inferior ou
posterior, situada entre o joelho e o tornozelo) perna. 4 (peça
que serve de apoio a um objeto) perna, pé: kruroj
de stablo os
pés de um cavalete. 5 (qualquer haste ou prolongamento de coisa
que se bifurca em ramos, linhas etc.) perna: la du kruroj
de cirkelo as
duas pernas de um compaso. la kruroj
de stelo as
pernas de uma estrela. krura da
perna, crural. kruringo 1 (ant.: parte da armadura que
protege a perna, entre o joelho e o pé) caneleira, grevas. 2 (desp.: proteção acolchoada
usada na parte frontal da perna) caneleira. krurkruce
de pernas cruzadas. krurumo 1 (vest.: parte da calça que cobre uma perna do
joelho ao pé) perna. 2 (vest.:
parte da bota que envolve a perna acima do tornozelo) cano. diskrurado (gin., bail.) =
spagato. interkrurigi pôr
cada uma das pernas ao lado de alguma coisa: interkrurigi seĝon sentar-se com as pernas
em volta da cadeira. kurbakrura (que tem pernas curvas ou tortas) cambaio, cambeta, zambro. longkrura pernalto. longkruruloj (zool.: em classificações antigas, ordem de aves que possuem pernas
longas desprovidas de penas) pernaltas. plumkrura (diz-se
da ave que tem penas compridas que lhe cobrem as pernas à semelhança de calças)
calçudo. unukrura 1 (indivíduo que só tem uma perna) coxo, perneta, manco. 2 (objeto que só tem um pé) de
um pé: kion helpas unukrura
cirkelo? de que
vale um compasso de apenas uma perna? verda-krura (bras.: relativo aos naturais ou habitantes do mun.Vila-Veljo ES) canela-verde. Vd. vila-velja (‘de
Vila-Veljo ES’). verda-krurulo (bras.: alcunha dos naturais ou habitantes do mun. Vila-Veljo ES) canela-verde. Vd. vila-veljano (‘de Vila-Veljo
ES’). ¨
sur sia paro da kruroj a pé, no calcante: vojaĝi tra la lando sur sia paro da kruroj viajar a pé pelo país.
krusto crosta, côdea, casca (de crustáceos,
pão etc.), cascão, crusta, coscoro. krusta 1 (tb. krusteca) coberto de crosta,
crustáceo. 2 (cul.) crocante. krustaĵo (cul.) pastel (de carne, de queijo etc.). krustiĝi encrostar-se. krustuloj (zool.) = krustacoj. enkrusti (tr.) (tb. inkrusti) incrustar.
pankrusto (cul.: camada externa endurecida do pão) crosta, côdea, casca. terkrusto (geol.) crosta terrestre.
krustacoj (zool.: classe de animais
artrópodes, predominantemente aquáticos e de respiração branquial) crustáceos.
kruta (que apresenta declive muito
inclinado, próximo da vertical) íngreme, escarpado, árduo, empinado,
alcantilado. kruti (i.) alcantilar-se, ser empinado.
krutaĵo 1 (geogr.: extenso rochedo
escarpado) penhasco,
barranco, barroca, escarpa, precipício. 2 (geogr.: tipo de costa que
apresenta escarpamento) arriba, falésia, costa íngreme. kruteco escabrosidade. krutega abrupto, a pique. krutegaĵo 1 (geogr.: extenso rochedo
escarpado) penhasco,
escarpa, precipício. 2 (geogr.:
tipo de costa que apresenta escarpamento) arriba, costa íngreme, falésia. krutvalo barranco, ravina. krutvaleto barranco, ravina. bordkrutaĵo costa alcantilada. interkrutejo (tb. intermonta
krutaĵo) garganta, desfiladeiro. malkruta em declive suave. rokkrutaĵo (geogr.) penhasco, escarpa,
precipício.
kruzado (econ.: antiga moeda do
Brasil; = 100 centavoj;
símb.: Cz$) cruzado.
Kruz-Alto (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cruz Alta. Vd. Suda
Rio-Grando (‘estado’). kruz-alta (relativo ao mun. Kruz-Alto RS ou aos
seus naturais ou habitantes) cruz-altense, cruzaltense: la kruz-alta kulturo estas riĉa a cultura cruz-altense é
rica. kruz-altano
(o natural ou habitante do mun. Kruz-Alto RS) cruz-altense, cruzaltense: la kruz-altanoj
estas feliĉaj
os cruz-altenses são felizes.
Kruz-das-Almo (geogr.:
mun. do estado da Bahia) Cruz das Almas. Vd. Baio (‘estado’). kruz-das-alma (relativo ao mun. Kruz-das-Almo BA ou aos seus naturais ou habitantes) cruz-almense: la kruz-das-alma kulturo estas riĉa a cultura cruz-almense é
rica. kruz-das-almano
(o natural ou habitante do mun. Kruz-das-Almo BA) cruz-almense: la kruz-das-almanoj
estas feliĉaj
os cruz-almenses são felizes.
Kruz-do-Espirito-Santo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Cruz do Espírito Santo. Vd. Paraibo. kruz-do-espirito-santa (relativo ao mun. de Cruz do
Espírito Santo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cruz-espírito-santense,
espírito-santense. kruz-do-espirito-santano (o natural ou habitante do
mun. de Cruz do Espírito Santo PB) cruz-espírito-santense, espírito-santense.
kruzejro 1
(econ.: antiga moeda do Brasil;
= 100 centavoj; símb.: Cr$) cruzeiro.
Kruzejro 2
(geogr.: mun. do estado de São Paulo)
Cruzeiro. Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kruzejra (relativo ao mun. Kruzejro SP ou aos
seus naturais ou habitantes) cruzeirense: la kruzejra kulturo estas riĉa a cultura cruzeirense é
rica. kruzejrano
(o natural ou habitante do mun. Kruzejro SP) cruzeirense: la kruzejranoj
estas feliĉaj
os cruzeirenses são felizes.
Kruzejro-do-Oesto (tb. Okcidenta
Kruzejro) (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cruzeiro do Oeste. Vd. Paranao (‘estado’). kruzejro-do-oesta (tb. okcident-kruzejra) (relativo ao
mun. de Kruzejro-do-Oesto PR ou aos seus naturais ou habitantes) cruzeirense, cruz-oestano,
cruz-d’oestano. kruzejro-do-oesta (tb. okcident-kruzejrano) (o natural ou habitante do mun. de Kruzejro-do-Oesto PR) cruzeirense, cruz-oestano,
cruz-d’oestano.
Kruzejro-do-Sulo (tb. Suda Kruzejro) (geogr.:
mun. do estado do Acre) Cruzeiro do Sul. Vd. Akro
(‘estado’). kruzejro-do-sula (tb. sud-kruzejra) (relativo ao mun. Kruzejro-do-Sulo AC ou aos seus naturais ou habitantes) cruzeirense: la kruzejro-do-sula (ou sud-kruzejra) kulturo estas riĉa a cultura cruzeirense é
rica. kruzejro-do-sulano
(tb. sud-kruzejrano) (o natural ou habitante do mun. Kruzejro-do-Sulo AC) cruzeirense: la kruzejro-do-sulanoj (ou sud-kruzejranoj) estas feliĉaj os cruzeirenses são felizes.
kruzero (evi., econ.) = kruzejro.
k.s. abrev. de kaj
similaj.
Ksanto (tb. Skamandro) (rio da
antiga Troia) Xanto,
Escamandro.
ksantelasmo (med.: formação de pequenas
placas amareladas, especialmente nas pálpebras) xantelasma.
ksantio (bot.: designação comum às plantas do gênero Xanthium, da família das compostas) xântio.
ksantino (bioq.: substância extraída
de organismos animais e vegetais, usada em medicina e como intermediário
químico; fórm.: C5H4N4O2) xantina.
Ksantipo (pren.masc.) Xantipo. Ksantipino (pren.fem.) Xântipe, Xantipa.
Ksantipa (pren.fem.) Xântipe, Xantipa.
Ksantipino (mulher de Sócrates, o filósofo grego) Xântipe.
ksanto/ el.comp. (significa “amarelo”, “amarelado”) xant(o)-: ksantofilo
xantofila.
ksantofilo (bioq.: pigmento amarelo encontrado em grande variedade de organismos;
fórm.: C40H56O2) xantofila.
ksantomo (pat.: nódulo ou placa
amarelada especialmente da pele, formada por células carregadas de gordura) xantoma.
ksantomozo (med.: termo genérico para
designar toda doença caracterizada pela disseminação de xantomas) xantomatose.
ksantoproteino (quím.: proteína amarela produzida pelo aquecimento de proteína comum
com ácido nítrico) xantoproteína.
ksantopsio (med.: doença visual na qual
todos os objetos parecem ter a cor amarela) xantopsia.
ksantosomo 1 (bot.: designação
comum às ervas do gênero Xanthosoma,
da família das aráceas) taioba, xantossoma, mangarito. 2 (bot.: erva da família das aráceas, Xanthosoma violaceum) taioba. 3 (bot.: erva da família das aráceas, Xanthosoma sagittifolium) mangarito.
Ksavero (pren.masc.) Xavier.
Ksavero
(Francisko Kandido) (médium e psicógrafo
brasileiro, 1910–2002, conhecido como Chico Xavier) Francisco Cândido Xavier, Chico
Xavier.
k.sekv. abrev. kaj
sekvantaj.
ksenartro (tb. edentato) (zool.:
indivíduo dos xenartros) xenartro. ksenartroj (tb. edentatoj) (zool.: ordem de
mamíferos que inclui as preguiças, os tatus e os tamanduás, Xenarthra,
sin. Edentata) xenartro, edentado.
kseno/ el.comp. (significa “estrangeiro”, “estranho”) xen(o)-: ksenofobio
xenofobia.
ksenofobo (indivíduo que manifesta aversão a estrangeiros, ou à cultura
estrangeira) xenófobo. ksenofobio (aversão a pessoas e coisas
estrangeiras) xenofobia.
Ksenofono 1 (pren.masc.) Xenofonte.
Ksenofono 2 (escritor,
filósofo e político grego, discípulo de Sócrates, c.430–c.355 a.C.) Xenofonte.
ksenono (quím.: elemento químico de número atômico 54; símb.: Xe) xenônio,
xênon.
kserazo (med.: doença que impede o
crescimento dos cabelos e das sobrancelhas) xerasia.
Kserkso (nome de vários reis persas) Xerxes.
Kserkso la 1a (tb. Kserkso
la Granda) (rei persa aquemênida, 486–465 a.C.) Xerxes 1º da Pérsia.
Kserkso la 2a (rei persa aquemênida, ?–424 a.C.) Xerxes 2º.
Kserkso la Granda = Kserkso la
1a.
ksero/ el.comp. (significa “secura”) xero-: kserografio
xerografia.
kserodermo (med.: ressecamento patológico da pele) xerodermia.
kserofito (bot.: vegetal que vive em ambiente seco) xerófito. kserofita (bot.: relativo aos xerófitos) xerófito: kserofita
vegetaĵaro vegetação
xerófita.
kseroftalmio (med.: ressecamento de
córnea e conjuntiva por falta de vitamina A) xeroftalmia, xerose.
kserografio (processo de reprodução de texto ou imagem que utiliza a reprografia a
seco) xerografia.
kserozo (med.: ressecamento patológico da pele ou das membranas mucosas) xerose.
ksi [Gr.] = ksio (‘letra grega’).
ksio (tb. “ksi”) (décima quarta letra do alfabeto grego, ξ, Ξ) csi, xi.
ksifio 1 (zool.: designação comum
aos peixes do gênero Xiphias, da
família dos xifiídeos) xífias, espadarte. 2 (tb. spadfiŝo) (zool.:
peixe da família dos xifiídeos, Xiphias
gladius) espadarte,
peixe-espada.
ksifoido (anat.: apêndice alongado e cartilaginoso que termina inferiormente o
esterno) apêndice xifoide, xifoide. Vd.
sternumo, manubrio, korpo (‘parte do esterno’), mezosternumo. ksifoida (anat.: diz-se desse apêndice) xifoide, xifóideo, xifoídeo.
ksilemo (bot.: tecido vascular das plantas) xilema, lenho.
ksileno (quím.: hidrocarboneto
líquido do grupo do benzênio) xileno.
ksilito (tb. ksilitolo) (quím.:
poliálcool obtido pela redução da xilose) xilitol.
ksilitolo (quím.) = ksilito.
ksilofono (tb. frapharmoniko) (mús.:
instrumento musical composto de placas de madeira de desigual comprimento,
colocadas sobre suportes, nas quais se bate com duas varinhas de madeira) xilofone. ksilofonisto xilofonista. ksilofonludisto xilofonista.
ksilografi (tr.) xilografar. ksilografado (arte de gravar em madeira) xilografia. ksilografisto xilógrafo.
ksilografo (pessoa versada em
xilografia) xilógrafo. ksilografi (tr.) xilogravar, xilografar. ksilografio (tb. lignogravuro) (arte ou processo de fazer desenhos e letras sobre madeira para
impressão) xilografia.
ksilozo (quím.: açúcar presente em madeira e associado à celulose) xilose.
kŝatrio (no sistema hindu de castas, membro da segunda delas, a dos guerreiros)
xátria.
ktenoforoj (zool.: filo de animais marinhos pelágicos, Ctenophora) ctenóforos.
ktp abrev. de kaj tiel plu.
k.t.p. abrev. de kaj tiel plu.
Ku (quím.) símb. de kurĉatovio.
kuo (nome da letra Q) quê.
Kuala-Lumpuro (geogr.: cap. da Malásia) Kuala
Lumpur.
kubo 1 1 (mat.: sólido
limitado por seis faces quadradas iguais) cubo. 2 (qualquer objeto cujo
formato seja semelhante a esse sólido) cubo. 3 (mat.: produto de um número
pelo seu quadrado) cubo. 4 (lud.: objeto geralmente cúbico, usados em
jogos, cujas faces são marcadas por números, naipes, figuras etc.) dado. kuba 1 cúbico. 2 cubiforme, cúbico. kubforma cubiforme,
cúbico. kubigi (mat.) elevar ao cubo. kuboido 1 (que tem formato de cubo) cuboide. 2 (anat.: osso curto do pé, na parte anterior
e superior do tarso) cuboide. ĵetkubo (tb. ludkubo) (lud.) dado. ¨ kuba ekvacio (mat.) equação de 3º grau. kuba metro metro cúbico. kuba radiko (mat.) raiz cúbica.
Kubo 2 (geogr.: país
insular das Antilhas; cap.: Havano; símb.autom.: C) Cuba.
Kuba (relativo a Cuba) cubano. kubano (o natural
ou habitante de Cuba) cubano. Vd. insulo Kubo.
Kubatano (geogr.: mun. do estado de
São Paulo) Cubatão.
Vd. San-Paŭlo
(‘estado’). kubatana (relativo ao mun. Kubatano SP ou aos
seus naturais ou habitantes) cubatense, cubatonense: la kubatana kulturo estas riĉa a cultura cubatense é rica.
kubatanano
(o natural ou habitante do mun. Kubatano SP) cubatense, cubatonense: la kubatananoj
estas feliĉaj
os cubatenses são felizes.
kubebo (bot.: planta da família das
piperáceas, Piper cubeba) cubeba,
cubebeira. kubebopipro (bot.: o fruto da cubeba) cubeba.
Kubo (insulo) (geogr.:
a maior ilha das Grandes Antilhas) ilha
de Cuba. Vd. Grandaj Antiloj, Kubo (‘país’).
kuboido (anat.: osso curto situado
na parte anterior e superior do tarso e articulado posteriormente com o
calcâneo) cuboide. kuboidosto (anat.) =
kuboido.
kubuto (anat.) cotovelo. kubuta do cotovelo, cubital.
Küçük
Menderes (geogr.) = Kaistro.
kudri (tr.) costurar, coser,
pontear. kudradi (tr.) costurar demoradamente. kudrado (ação de costurar) costura. kudraĵo trabalho de costura. kudrarto (arte de costurar) costura. kudrejo oficina de costura, ateliê,
ateliê de costura. kudrero ponto.
kudrilo agulha.
kudrilego agulha
de sapateiro. kudrilujo agulheiro.
kudristino costureira. kudromaŝino (tb. stebilo) máquina de costura. alkudri (tr.) pregar
(cosendo). ĉirkaŭkudri (tr.) embainhar, debruar. duonkudri (tr.) alinhavar.
duonkudraĵo (tb. provizora
kudraĵo) alinhavo. enkudriligi enfiar (linha) em uma agulha. kunkudri (tr.) (med.) suturar. kunkudro costura, sutura, cosedura. kruc-kudrero (cost.: pontos
de bordado ou tapeçaria em forma de cruz que, quando agrupados, formam um
desenho) ponto de cruz. malkudri (tr.) descoser,
descosturar. senkudra inconsútil. surkudri (tr.) aplicar
(fig.). surkudraĵo aplicação. ¨ enkudriligi fadenon enfiar uma linha na agulha.
kuduro* (dnç., mús.: gênero de dança e de música surgido em
Angola) kuduro.
kufo 1 (vest.) coifa,
touca, gorro. 2 (anat.: membrana que, às vezes, envolve a cabeça do feto ao nascer) coifa. Ruĝkufulineto (tb. Ruĝa Ĉapeto) (lit.: personagem de certa história infantil) Chapeuzinho Vermelho.
kuglo bala, projétil. kugletaĵo chumbo (para atirar). kuglingo estojo do cartucho. ¨ kompata
kuglo tiro de misericórdia: oni
ekzekutis la vunditojn per kompata kuglo
executaram os
feridos com um tiro de misericórdia.
kuiko (tb. frottamburo) (mús.) cuíca.
kuiri (tr.) cozinhar, cozer. kuira 1 (tb. kuir–) para cozinhar, de cozinha: kuirakvo água para
cozinhar. 2 (relativo ao cozimento ou à
arte de cozinhar) culinário: kuira talento dotes culinários. kuiro (tb. kuirado) cozimento, cozedura, cocção. kuiradi (tr.) preparar
toda a comida. kuiraĵo (cul.) iguaria, manjar, prato. kuirarto culinária, cozinha. kuirejo (parte
de uma residência ou restaurante onde se preparam os alimentos) cozinha.
kuiriĝi ficar cozido. kuirilo utensílio
de cozinha. kuirilaro bateria
(de cozinha). kuiristo cozinheiro. kuiristino cozinheira. kuirita cozido. nekuirita cru. premkuirilo (tb. prempoto, premmarmito) panela
de pressão. ¨ ferme kuirita (cul.) estufado. longe kuirita (ou rostita,
fritita, bakita) (cul.) bem passado: longe
kuirita bifsteko um
bife bem passado. mallonge kuirita (ou rostita,
fritita, bakita) (cul.) mal passado: mallonge
kuirita bifsteko um bife mal passado. mikroonda kuirilo forno
de micro-ondas, micro-ondas. sufiĉe kuirita (ou rostita,
fritita, bakita) (cul.) ao ponto: sufiĉe
kuirita bifsteko um bife cozido ao ponto.
Kujabao (geogr.: mun. do Brasil,
cap. do estado de Mato Grosso) Cuiabá. Vd. Mato-Groso
(‘estado’). kujabaa (relativo ao mun. Kujabao MT ou aos
seus naturais ou habitantes) cuiabano: la kujabaa kulturo estas riĉa a cultura cuiabana é rica. kujabaano (o natural ou habitante do mun. Kujabao MT) cuiabano: la kujabaanoj
estas feliĉaj
os cuiabanos são felizes. Vd. fiŝmanĝulo (‘alcunha’).
Kujteo (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cuité.
Vd. Paraibo
(‘estado’). kujtea (relativo ao mun. de Kujteo PB ou aos
seus naturais ou habitantes) cuiteense. kujteano (o natural ou habitante do mun. de Kujteo PB) cuiteense.
Kujte-de-Mamangvapo (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cuité
de Mamanguape. Vd. Paraibo
(‘estado’). kujte-de-mamangvapa (relativo ao mun. de Kujte-de-Mamangvapo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cuiteense. kujte-de-mamangvapano (o natural ou habitante do
mun. de Kujte-de-Mamangvapo PB) cuiteense.
Kujteĵio (geogr.: mun. do estado da
Paraíba) Cuitegi,
Cuiteji. kujteĵia (relativo ao mun. de Kujteĵio PB ou aos seus naturais ou habitantes) cuitegiense, cuitejiense. kujteĵiano (o natural ou habitante do mun. de Kujteĵio PB) cuitegiense, cuitejiense.
kuko (cul.) bolo. kukejo 1 confeitaria.
2 pastelaria. kuketo 1 (cul.)
bolinho, bolo de xícara. 2 (tb. mufeno) (cul.: bolo semelhante ao pão-de-ló, mas mais
compacto) bolo
inglês, queque. 3
(intern.:
bloco de dados que um servidor da Web armazena em um sistema cliente) “cookie”. fiŝkuko (cul.) = kamaboko. pankuko (cul.: fatia de pão embebida em leite, passada no ovo, frita e servida
com açúcar e canela) rabanada. patkuko (tb. platkuko) (cul.: massa fina, geralmente feita de farinha, leite e ovos, além de
outros ingredientes, assada numa chapa ou frigideira redonda) panqueca, crepe. Vd. blino, krespo. ¨ milana kuko (cul.)
=
panetono.
Kuk-Insularo (geogr.: arquipélago da Oceania, território
associado da Nova Zelândia; cap.: Avaruo) ilhas Cook.
Ku-Kluks-Klano (sociedade secreta americana) Ku Klux Klan.
kukolo (zool.: designação comum
às aves do gênero Cuculus, da família dos cuculídeos) cuco. kukolhorloĝo cuco, relógio de cuco. gvirkukolo (zool.;
ave da família dos cuculídeos, Guira guira) anum-branco, anu-branco. terkukolo (espécie de) cuco. || je l’ kukolo! (denota espanto, admiração positiva ou
descontentamento) com os diabos!, com a breca!
kukumo 1 (bot.: erva da
família das cucurbitáceas, Cucumis
sativus) pepineiro, pepineira, pepino. 2 (bot.: fruto do pepineiro) pepino, cocombro, cogombro. kukuma de pepino: kukuma
sandviĉo sanduíche
de pepino. kukumeto (cul.: variedade de pepino
miúdo, usado para conserva) pepinilho: peklitaj kukumetoj
pepinilhos em
conserva.
kukumiso 1 (bot.: designação
comum às plantas do gênero Cucumis) cucume. 2 (bot.: planta da família das cucurbitáceas, Cucumis anguria) maxixe.
Kuku-Noro (geogr.: mar interno da China) Kokonor, lago Qinghai.
kukurbo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cucurbita) abóbora, cucúrbita,
cucurbitácea. 2 (bot.: fruto da aboboreira) abóbora, abobra, bobra, cucúrbita, jerimu,
jerimum. kukurba de
abóbora, cucurbitáceo. kukurbacoj (bot.:
família de plantas na qual se incluem a abóbora, o melão, o pepino e a
melancia) cucurbitáceas. kukurbeto (tb. pepono, Italia kukurbo) (bot.: fruto de uma
variedade de abóbora-moranga, Cucurbita pepo,
usada na alimentação humana) abobrinha. kukurbomanĝula (bras., joc.: relativo ao natural ou habitante do mun. Natalo RN) papa-jerimum. kukurbomanĝulo (bras., joc.: alcunha dada aos naturais ou habitantes do mun. Natalo RN) papa-jerimum. ¨ kukurbforma vazo cucúrbita (de alambique). Italia kukurbo (bot.)
= kukurbeto (Cucurbita pepo).
kulo (zool.: gênero de insetos da
família dos culicídeos, Culex) mosquito,
pernilongo, muriçoca, bicuda, carapaná, carapanã, fincão, fincudo, meruçoca,
moroçoca, mosquito-pernilongo, muruçoca, perereca, sovela. Vd. moskito, anofelo. kulvualo. kuledoj (zool.:
família de insetos vulgarmente conhecidos como mosquitos, Culicidae) culicídeos.
kulako (camponês rico na
Rússia do séc. 19) cúlaque,
“kulak”.
kulaso 1 (arm.: parte posterior e/ou fecho do cano de arma de fogo) culatra. 2 (arm.: parte do revólver onde se colocam as
balas) tambor. 3 (técn.: de motor) culatra,
cabeça de cilindro. kulaslevilo (peça que fecha a abertura da culatra) bloco de culatra. kulasriglilo (arm.: peça metálica que serve para travar a culatra de certos fuzis e
carabinas no momento do tiro) ferrolho.
kulero (cul.: utensílio de
cozinha) colher. kulerego (colher grande, funda e de cabo largo, usada
para servir sopas, caldos etc.) concha, caço, colherão. ĉerpkulero colherão, concha, caço. kafkulero (pequena colher usada como medida para ingredientes
ou para mexer o açúcar na xícara de café ou de chá) colher de café. kuirkulero (colher
grande usada para misturar ingredientes na panela) colher,
colher de pau. plenkulero (porção
que cabe numa colher) colherada. supkulero (colher
usada como medida para ingredientes ou para ingerir alimentos líquidos) colher de sopa. tekulero colher de chá. ¨ kulero da colherada
de, colher de: bonvolu doni al mi kuleron
da sukero por
favor, dê-me uma colher de açúcar. plenkulero da colherada
de, colher de.
kulio (trabalhador chinês ou
indiano que trabalhava, geralmente, nos
portos das antigas colônias portuguesas) cule, cúli.
kulinara (cul.: relativo à
cozinha ou à arte de cozinhar) culinário.
kuliso 1 (teat.) bastidor,
corrediça. 2 (anat.) ranhura por onde passam os tendões. kulisŝovisto (teat.) maquinista. ¨ post la kulisoj 1 atrás
dos bastidores. 2 debaixo dos panos.
postkulisaj manovroj manobras de bastidores.
kulmo 1 (tb. grentrunketo) (bot.: o caule das
gramíneas, como o milho, o trigo, a cana etc.) colmo.
2 (lit.) = kulmino.
kulmino 1 (lit.) culminância. 2 cume,
culminância, ponto culminante, cimo, topo, pináculo, auge. 3 (astr.: o ponto mais alto
que um astro atinge acima do horizonte) culminação. kulmina culminante. kulmini (i.) culminar,
estar no auge.
kulminacio = kulmino. kulminacia =
kulmina.
kulombo 1 (fís.: unidade de carga elétrica; símb.: C) coulomb, colômbio. ¨ kulombo per kilogramo (fís.: unidade de dose de
exposição à radiação; símb.: C/kg) coulomb por
quilograma (C/kg).
Kulombo 2 (físico francês, 1736–1806) Charles Augustin de Coulomb.
kuloto 1 (hist.: vestimenta
dos antigos nobres) calção, culotes. 2 (vest.) bermuda, bermudas, calção. Vd. pantalono. jupkuloto (vest.)
meia-saia. senkulotulo (tb. pantalonulo) (hist.: republicano durante a Revolução Francesa) “sans-culotte”. sportkuloto (tb. ŝorto) “short”, “shorts”.
kulpa culpado, delituoso, faltoso, culposo. kulpi (i.) ser
culpado de, ter culpa de. kulpo culpa,
delito, falta, pecado. kulpatesto prova da culpa. kulpeco culpabilidade.
kulpigi acusar,
culpar. kulpiganto acusador. kulpigato (tb. kulpigito) acusado. kulpiĝi tornar-se culpado. kulpulo culpado, réu. kunkulpulo cúmplice, corréu. kunkulpulino cúmplice, corré. nekulpa (tb. senkulpa) inocente,
cândido. nekulpeco inocência. rekulpo (tb. rekulpiĝo) reincidência.
rekulpulo reincidente. senkulpe inocentemente. senkulpiga absolutório, absolutivo. senkulpigi absolver, excusar,
desculpar, exonerar. senkulpigo absolvição, desculpa. sinmemkulpigo acusação a si mesmo. || fari kulpon cometer uma falta.
kulto 1 (rel.) culto, cerimônia. 2 (fig.) culto, adoração: kulto al la
leĝoj culto às leis. kulti (tr.) cultuar,
render culto a. kultaĵo (pessoa, ideia, objeto, movimento, obra de
arte etc. que é cultuado nos meios intelectuais e artísticos) “cult”:
tiu filmo estas kultaĵo en
la arta medio aquele filme é um “cult” no meio artístico. kultata (diz-se
daquilo ou daquele que é objeto de culto nos meios intelectuais e artísticos) “cult”:
kultata televida dramserio um seriado “cult” de televisão. kultismo cultismo, culteranismo.
kultivi (tr.) cultivar (plantas). kultivo (tb. kultivado) (ação de cultivar) cultivação, cultivo. kultivatoro (tb. erpmaŝino) grade,
gradador. kultivebla cultivável.
kultivejo (lugar onde se cultiva) lavoura. arbarkultivo arboricultura, silvicultura.
motorkultivado agricultura mecanizada. terkultivo (tb. kultivado,
terkultivado) cultivo,
cultura. terkultivisto (tb. kultivisto,
agrikulturisto) agricultor, cultivador. vinberkultivisto vinicultor.
kultivaro (bot., agric.) = kultivovario.
kulturi (tr.) 1 cultivar. 2 amanhar.3 exercitar. kultura culto,
cultivado. kulturo cultura
(t.s.). kulturaĵo (biol.) cultura. kulturalterni (tr.) afolhar (o campo). kulturebligi arrotear (a terra). kulturejo plantação. kulturisto cultivador. kulturita culto, cultivado. abelkulturo = abelbredado. abelkulturisto = abelbredisto, abelisto. agrokulturo (tb. kampkulturo,
terkulturo, agrikulturo) agricultura.
arbkulturo (tb. arbarkulturo) arboricultura,
silvicultura. birdokulturo avicultura. ekkulturi (tr.) pôr
em cultura. ĝardenkulturo (tb. hortikulturo) horticultura. kafkulturejo cafezal. kankulturejo canavial.
nekulturata (tb. neokupata, senmastra) devoluto: nekulturata
tero terras
devolutas. nekulturita (tb. senkultura) inculto, bravio, baldio. sukerkankulturejo canavial. terkultura (tb. kampkultura) agrícola.
terkulturo (tb. kampkulturo) agricultura.
terpomkulturejo batatal.
kulverto 1 (viaduto de pequena extensão
em estradas) pontão. 2 (duto subterrâneo para escoamento de água) galeria,
bueiro. tubkulverto (conduto de cimento, metal ou gesso para escoamento de águas) bueiro, galeria.
kumo (econ.: 1/5 de ugijo, moeda da
Mauritânia) kum.
kumano (hist.: povo nômade que
invadiu a Rússia no séc. 13) cumano,
kiptchak, polovetsiano.
kumaro (bot.: antiga denominação, Coumarouna,
do gênero Dipteryx) cumaru. Vd. dipteriko. kumarato (quím.: sal do ácido cumárico) kumarato. kumarino (quím.: substância encontrada na semente do cumaru-verdadeiro e obtida
sinteticamente, usada como aromatizante, desodorante etc.) cumarina.
kumino 1 (bot.: designação comum às
plantas do gênero Cuminum, da
família das umbelíferas) cominho, cumino. 2 (cul.: os frutos secos da Cuminum cyminum, usados como
condimento) cominho. ¨ oficina kumino (bot.:
erva da família das umbelíferas, Cuminum cyminum) cominho.
kumiso (leite de égua ácido e
fermentado, usado como bebida) cúmis.
Kumrano (geogr.: sítio arqueológico da Cisjordânia, perto da costa oeste do mar
Morto) Qumran.
kumuli (tr.) (jur.) acumular, cumular (votos, cargos etc.): kumuli
la oficojn de urbestro kaj parlamentano acumular os cargos de prefeito e parlamentar. kumulo (tb. kumulado) acumulação,
acúmulo, cumulação (de cargos, votos etc.):
kumulado de oficoj acúmulo de cargos..
kumulonimbuso (met.: nuvem geralmente
escura e carregada, que prenuncia o trovão, a tempestade, e que, por causa dos
cristais de gelo, toma uma forma que lembra a de torreões superpostos) nimbo-cúmulo, cúmulo-nimbo. Vd. kumuluso, nimbuso.
kumuluso (met.: nuvem de base
horizontal e contornos arrendondados, semelhante a grande montanha de neve ou
floco de algodão) cúmulo,
cúmulos. Vd. kumulonimbuso, nimbuso.
kun prep. 1 com,
a, em companhia de, junto de, mais: Petro promenas kun
Maria Pedro passeia
com Maria. ŝi vivas kun
mi ela vive comigo.
2 de: mi prenos
nur telereton kun salato pegarei só um pratinho de salada. 3 conforme: tio ŝanĝiĝas kun la aĝo isso varia conforme a idade. 4 (mat.; símb.: È) união. kuna 1 conjunto, apenso, comum. 2 denso: kuna
erupcio erupção
densa. kune juntamente,
conjuntamente, a par, simultaneamente, por junto, juntos: ni
vojaĝos kune viajaremos juntos.. kunago (tb. kunagado) cooperação. kunaĵo conjunto, composto. kunceli (tr.) convergir.
kundisĉiplo (tb. kunlernanto) condiscípulo,
colega. kuneco comunhão,
união, ligação, relações, junção, reunião. kunekzisti (i.) coexistir.
kunestanta (que se manifesta
simultaneamente com outro) concomitante. kunfandiĝi fundir-se juntamente. kunflui (i.) confluir (correr para o mesmo ponto). kunhelpi (tr.) contribuir.
kuniga conectivo,
conjuntivo. kunigi 1 unir,
reunir, agregar, agremiar, juntar, ajuntar, associar, aliar, arrebanhar,
aproximar. 2 (tb. kunadapti) (tr.) (juntar (peças), ajustando) ensamblar, samblar. kunigo agremiação, aliança,
ajuntamento. kunigebla compatível. kuniĝi unir-se, reunir-se, agregar-se, agremiar-se, juntar-se, ajuntar-se,
associar-se, aliar-se. kuniĝo união, reunião, companhia, junção, aliança. kuniĝemeco afinidade. kunkudro 1 costura. 2 (med.:
operação que consiste em coser os lábios de uma ferida para os juntar) sutura.
kunlabori (i.) colaborar. kunligi (tr.) atar,
ligar, vincular. kunmeti (tr.) compor, combinar. kunmetaĵo composto, conjunto. kunmetita composto. kunmilitanto camarada de armas. kunokazi (i.) coincidir,
concorrer. kunporti (tr.) (tb. kunpreni) levar consigo. kunregado condomínio. kunsendi (tr.) remeter
juntamente. kunsenti (i.) simpatizar. kunsidi (i.) (tb. kunveni) reunir-se. kunsido sessão. kuntenaj que
se mantêm juntos. kunteniĝantaj que se mantêm juntos. kuntirebla (suscetível de se contrair) contrátil. kuntiro contração. kuntiriĝo contração. kunulo 1 (tb.
kunvivanto) (homem que mora com uma
mulher) companheiro. 2 companheiro, associado. kunularo companhia, comunidade. kunuleco sociabilidade. kunveno reunião. kunvojaĝanto
companheiro
de viagem. ĉi-kune aqui junto, anexo. diskunigi dissociar. ekkuntiro contração súbita de um
músculo. malkune separadamente. malkunigi separar, apartar. malkuniĝo separação. nekuniĝema incompatível. ¨ kune kun juntamente com, em
companhia de, ao mesmo tempo que, bem como. kunigi la brovojn franzir as sobrancelhas. esti kune (ter uma relação amorosa) estar juntos: ili estas kune
jam de tri monatoj eles estão juntos já há três meses. ŝajniga kunulino (mulher
que acompanha um “gay” em ocasiões sociais) acompanhante. || kuntiriĝanta vizaĝaspekto face crispada: kun kuntiriĝanta vizaĝaspekto li
forirs com a
face crispada, retirou-se.
Kunegunda
(pren.fem.)
Cunegundes.
kungfuo (desp.: arte marcial chinesa) “kung fu”. kungfuisto (desp.:) lutador de “kung fu”.
kuniklo (zool.: mamífero da
família dos leporídeos, Oryctolagus
cuniculus) coelho. kuniklaĵo (cul.: iguaria preparada com a carne do coelho) coelho. kuniklejo (local
destinado à criação de coelhos) coelheira. kuniklido láparo, coelho novo. kuniklino (a
fêmea do coelho) coelha.
Kunjo (geogr.:
mun. do estado de São Paulo) Cunha. Vd.
San-Paŭlo (‘estado’). kunja (relativo ao mun. de Kunjo SP ou aos seus naturais ou
habitantes)
cunhense. kunjano (o natural ou habitante do
mun. de Kunjo SP) cunhense.
Kunjataio (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Cunhataí. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kunjataia (relativo ao mun. de Kunjataio SC ou aos seus naturais ou
habitantes)
cunhataiense. kunjataiano (o natural ou habitante do
mun. de Kunjataio SC) cunhataiense.
KUNKD sigl. de Konferenco
de Unuiĝintaj
Nacioj pri Komerco kaj Disvolvado.
Kunluno (geogr.: cadeia de montanhas da Ásia) Kunlun, Cuenlum.
Kunmingo (geogr.: cap. da província de Yunnan, na China) Kunming. Vd. Junano.
Kuomintango (pol.: partido político chinês, atualmente restrito a Taiwan) Kuomintang,
Guomindang.
kupo 1 (objeto cônico, geralmente
de vidro ou metal, que se aplica sobre a pele para, depois de nele se ter
rarefeito o ar, provocar afluxo de sangue) ventosa. 2 (zool.: órgão que alguns animais
usam para se fixar a uma superfície) ventosa.
kupeo compartimento (de vagão etc.),
saleta. ¨
kupeo por fumantoj compartimento (ou saleta) para fumantes.
kupeli (tr.) (metal.: submeter à copelação) copelar. kupelado (metal.: operação de refino de metais nobres, na qual o material é
aquecido até à fusão numa mufla e as impurezas presentes são oxidadas e se
volatizam ou se depositam no fundo do cadinho) copelação. kupelujo 1 (metal.: vasilha de material refratário usado no processo de copelação)
copela. 2 (p.ext.)
cadinho, mufla, crisol.
kuperozo (med.: dilatação capilar que dá uma forte coloração vermelha ao
rosto, frequentemente com acne vermelha) rosácea, acne rosácea, cuperose, barros.
Kupido (tb. Kupidono) (mit.: deus
romano do Amor) Cupido. Vd. Eroso.
Kupidono (mit.) = Kupido.
kupli (tr.) 1 (mec.)
acoplar, engatar. 2 (el.) coletar, fazer derivação. 3 (tb.
kluĉi) (mec.) embrear. 4 (vet.:
falando-se de animais) acasalar.
kupokso (vet.) =
kaŭpokso.
kupolo (arq.: nome que se dá à
parte superior e hemisférica de determinadas construções, tanto em seu aspecto
côncavo interno — abóbada — quanto no aspecto convexo e externo — zimbório,
domo) cúpula.
Kupolo de l’
Roko (templo islâmico em Jerusalém) Cúpula da Rocha.
kupono 1 (fin.) cupom, cupão, “coupon”, bônus. 2 bilhete,
entrada. 3 (pequeno pedaço de papel, geralmente de máquina
registradora, que se recebe ao pagar por um produto ou serviço) ficha: li aĉetis kuponon por kaf-taseto comprou uma ficha para o cafezinho. 4 =
enirkupono. 5 “voucher”.
enirkupono (bilhete ou similar que permite o acesso a determinado local) entrada. respondkupono (abrev.: rpk.,
rk.) cupom-resposta. ¨ internacia
respondkupono
(abrev.: irk.) cupom-resposta
internacional.
kupro 1 (quím.: elemento químico
de número atômico 29; símb.: Cu) cobre.
2 (arc.) = bronzo. Obs.: Zamenhof usava kupro em vez de bronzo. kupra (tb. kupreca) de cobre, cúprico, cúpreo,
cuprífero. kupri (tr.) revestir de cobre. kupraĵoj objetos de cobre. kupristo (indivíduo que trabalha com cobre ou faz revestimentos de cobre) caldeireiro. kuproepoko (arql.) Idade do Cobre. Vd. ĥalkolitiko.
¨
flava kupro (quím.) latão. Vd. latuno.
kupulo (bot.: espécie de cálice,
formado de pequenas brácteas unidas entre si pela base e que envolvem a flor e
o fruto de alguns vegetais) cúpula, carapulo. kupulacoj (tb. kupuliferoj, fagacoj) (bot.: família de plantas
dicotiledôneas, cujos frutos têm cúpula, como o carvalho, a faia, o castanheiro
etc.) fagáceas,
cupuláceas, cupulíferas.
kupuliferoj (bot.) = kupulacoj.
kuri (i.) correr. kura corrente,
fluente, que corre. kure às
carreiras. kuro corrida,
carreira, curso, circulação. kuradi (i.) correr uma longa distância. kurado corrida, carreira, curso,
circulação. kuranta corrente,
fluente, que corre, corrediço: kuranta akvo água corrente. kuranto (tb. kuristo) (aquele que corre) corredor. kuratingi (tr.) alcançar (correndo). kurĉevalo cavalo de corrida. kurege a toda a brida. kuregi (i.) 1 meter pernas. 2 voar (fig.). kurego carreira
vertiginosa. kuregado carreira vertiginosa. kurigi fazer correr, expulsar,
enxotar, espalhar. alkuri (i.) acorrer,
acudir. boatvetkuro corrida de barcos (por aposta). ĉevalkurado corrida
de cavalos. ĉevalvetkuro corrida de cavalos (por aposta). diskuri (i.) 1 dispersar-se,
disparar, discorrer. 2 (tb. diskuregi) (dispersar-se rapida e confusamente,
especialmente falando-se de animais) disparar. diskuro disparada.
diskurado disparada. diskuregi (i.) dispersar-se,
disparar. diskurigi dispersar, pôr em debandada. ekkuri (i.) 1 partir,
arrancar (fig.), abalar. 2 (tb. ekkuregi) (pôr-se a correr desabaladamente) disparar: pro la tondro la ĉevalo ekkuris. ekkuro arrancada,
partida, arremesso. ekkuregi (i.) precipitar-se,
arremessar-se, arrojar-se. elkuri (i.) correr
saindo, escorrer. facilkura ágil, corrediço. facilkuranta corrediço, ágil. facilkureco agilidade. forkuri (i.) fugir,
abalar. forkuro fuga, escapada, deserção. forkurego fuga precipitada. forkurigi afugentar, pôr em fuga. forkurinto fugitivo. glitkuri (i.) patinar.
kunkuri (i.) concorrer,
competir. laŭkuri (tr.) correr
ao longo de. postkuri (tr.) (tb. ĉaskuri) perseguir. postkurado perseguição. preterkure de carreira. preterkuri (tr.) passar
(correndo) por. rekuranta (med.) recorrente: rekuranta febro febre recorrente. trakuri (tr.) percorrer, atravessar. transkuri (tr.) perpassar.
transkurinto desertor, renegado. velvetkuro corrida de barcos a vela (por aposta). vetkuri (tr.) correr (por aposta). vetkuro corrida (por aposta). vetkurado corrida (por aposta). ¨ postkuri brutaron campear gado.
kuraci (tr.) tratar (de doente, como médico), medicar. Vd. resanigi. kuraca curativo, salutar,
proveitoso. kuracado 1 tratamento,
terapia, terapêutica. 2 cura. kuracarto medicina,
terapêutica. kuracato paciente,
doente. kuracebla curável.
kuracejo 1 sanatório,
casa de saúde. 2 = hospitalo.
kuracilo curativo,
remédio: kuracilo kontraŭ
tusado remédio
para tosse. kuracisto médico,
facultativo. kuracistaĉo medicastro, charlatão. akvokuracado 1 tratamento pela
água. 2 hidroterapia, hidroterapêutica, hidropatia. akvokuracejo 1 balneário.
2 estância hidroterápica, banhos. bestkuracisto veterinário, alveitar. ekspertizisto-kuracisto médico
consultor. malriĉulkuracejo (tb. dispensario) (instituição
beneficente voltada para o atendimento a pacientes pobres) dispensário. nekuracebla incurável. okulkuracilo = kolirio. piedkuracisto calista, pedicuro, podólogo,
podiatra. sun-kuracejo (estabelecimento próprio para tratar certas doenças com banhos de sol) solário. vundkuracilo penso. ¨ abrupta
kuraco (privação, voluntária ou não, de substâncias tais
como álcool, heroína ou qualquer outra droga de que se é dependente) abstinência.
akva kuracado hidroterapia,
cura pela água. ĉambro de intensa
kuracado (med.) =
sektoro de konstanta flegado. duonefika kuracilo (tb. paliativo) (fig.: recurso provisório, só para contemporizar e aguardar coisa
definitiva) paliativo.
universala kuracilo (tb. panaceo) (remédio para todos os males) panaceia.
kuracao (cul.: licor feito com
cascas de laranja, açúcar e aguardente) curaçau.
kuraĝa corajoso, denodado, ousado, afoito, arrojado, ardido, atrevido,
brioso, intrépido, valente, destemido, bravo. kuraĝe corajosamente, com bravura. kuraĝi (i.) ousar,
ter coragem de, animar-se, arrojar-se, afoitar-se, atrever-se, arriscar-se. kuraĝo 1 coragem, denodo, ânimo,
arrojo, ousadia, brio. 2 (fil.:
uma das quatro virtudes cardeais) fortaleza. Vd. virto. kuraĝaĵo proeza. kuraĝeco coragem, afoiteza, ânimo. kuraĝega bravo, arrojado, audaz,
intrépido, temerário. kuraĝego bravura,
arrojo, audácia. kuraĝegeco bravura,
arrojo, audácia. kuraĝiga encorajador,
animador, alentador. kuraĝigi 1 animar,
alentar. 2 acoroçoar, dar coragem,
encorajar. kuraĝiĝi animar-se, tomar coragem, encorajar-se. kuraĝoplena ousado, fogoso, intimorato. kuraĝulo homem de coragem, valente,
bravo. malkuraĝa medroso, covarde. malkuraĝo covardia. malkuraĝaĵo covardia.
malkuraĝeco covardia. malkuraĝega pusilânime. malkuraĝigi acovardar. malkuraĝiĝi acovardar-se, arrefecer-se. malkuraĝulo (tb.
leporkorulo) poltrão, medroso, covarde. nekuraĝa 1 temeroso,
receoso. 2 tímido. nekuraĝe temerosamente, receosamente,
temeroso, receoso: ŝi diris iom nekuraĝe
ela disse, um
pouco temerosa. rekuraĝigi reanimar. senkuraĝa 1 desanimado, desalentado,
abatido. 2 temeroso, receoso. senkuraĝe temerosamente, receosamente,
temeroso, receoso: ŝi diris iom senkuraĝe
ela disse, um
pouco temerosa. senkuraĝo desânimo, desalento. senkuraĝeco desânimo, desalento. senkuraĝigi desanimar, acovardar, desmoralizar,
aniquilar.|| kuraĝe! (tb.
kuraĝon!) coragem!. perdi
la kuraĝon amarelar,
perder a coragem: kiam la situacio sin prezentis, li perdis la kuraĝon quando
surgiu a situação, ele amarelou.
Kurajs-Novo (geogr.:
mun. do estado do Rio Grande do Norte) Currais Novos. Vd. Norda
Rio-Grando (‘estado’). kurajs-nova (relativo ao mun. Kurajs-Novo RN ou aos
seus naturais ou habitantes) currais-novense: la kurajs-nova kulturo estas riĉa a cultura currais-novense é
rica. kurajs-novano
(o natural ou habitante do mun. Kurajs-Novo RN) currais-novense: la kurajs-novanoj
estas feliĉaj
os currais-novenses são felizes.
Kural-de-Simo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Curral de Cima. Vd. Paraibo (‘estado’). kural-de-sima (relativo ao mun. de Kural-de Simo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) curralense-de-cima.
kural-de-simano (o natural ou habitante do
mun. de Kural-de
Simo PB) curralense-de-cima.
Kuralinjo 1
(geogr.: mun. do estado do Pará) Curralinho.
Vd. Parao
(‘estado’). kuralinja (relativo ao mun. Kuralinjo PA ou aos
seus naturais ou habitantes) curralinhense, curralinense, curralense: la kuralinja kulturo estas riĉa a cultura curralinhense é
rica. kuralinjano
(o natural ou habitante do mun. Kuralinjo PA) curralinhense, curralinense,
curralense: la kuralinjanoj estas feliĉaj os curralinhenses são felizes.
Kuralinjo 2
(geogr.: mun. do estado do Piauí) Curralinhos.
Vd. Piaŭio
(‘estado’). kuralinja (relativo ao mun. de Kuralinjo PI ou aos
seus naturais ou habitantes) curralinhense. kuralinjano (o natural ou habitante do mun. de Kuralinjo PI) curralinhense.
Kural-Veljo (geogr.:
mun. do estado da Paraíba) Curral Velho. Vd. Paraibo (‘estado’). kural-velja (relativo ao mun. de Kural-Veljo PB ou aos seus naturais ou
habitantes) curral-velhense.
kural-veljano (o natural ou habitante do mun.
de Kural-Veljo PB) curral-velhense.
kuraro (veneno paralisante extraído
de plantas do gênero Strychnos e Chondodrendon, e usado pelos índios na
ponta de suas flechas) curare, ticuna. kurarizo 1 (envenenamento com curare) curarismo. 2 (med.: aplicação terapêutica do curare) curarismo.
Kurasao (geogr.: mun. do estado da Bahia) Curaçá. Vd.
Baio (‘estado’). kurasaa (relativo ao mun. Kurasao BA ou aos seus naturais ou habitantes) curaçaense: la kurasaa kulturo estas riĉa a cultura curaçaense é rica.
kurasaano
(o natural ou habitante do mun. Kurasao BA) curaçaense: la kurasaanoj
estas feliĉaj
os curaçaenses são felizes.
Kuraŝ (hist.:
nome persa de Ciro, fundador do império persa) Kurash.
Vd. Ciro.
kuratelo (jur.) = kuratoreco.
kuratoro 1 (jur.) curador, tutor.
2 (em universidades) decano. 3
(de museus, bibliotecas etc.) conservador,
diretor, curador. kuratoreco curadoria,
curatela, tutela, tutoria. ¨
kuratoro de muzeo museólogo, diretor, conservador, curador. kuratoro de biblioteko bibliotecário, diretor,
conservador, curador.
kurba curvo, sinuoso, tortuoso, adunco. kurbo curva, volta, arco. kurbabeka (de bico curvo) curvirrostro. kurbaĵo (coisa curva) curva. kurbakrura que tem pernas tortas,
zambro, cambaio. kurbanaza de
nariz curvo, de nariz aquilino. kurbeco curvatura,
curvidade: kurbeco de la tero curvatura da terra. kurbigi curvar, arquear. kurbigebla que pode ser curvado,
flexível, arqueável, flexo. kurbiĝi curvar-se, arquear-se, arcar-se. kurbiĝo curva, parte curva, dobra. kurbiĝadi contorcer-se. kurbiĝema flexuoso. senkurba (sem
curva) direito,
reto. senkurbigi desencurvar, descurvar, endireitar,
retificar,. desentortar. ¨ kurba linio curva, linha curva. || senkurbigi la dorson aprumar-se, desencurvar-se: la soldatoj senkurbigis la dorson por la revuo os
soldados desencurvaram-se para a revista.
kurĉatovio (quím.: nome pelo qual o elemento rutherfórdio era conhecido na Rússia
até 1997; símb.: Ku) kurchatóvio. Vd. ruterfordio, unnilkvadio.
kurdo (indivíduo dos curdos, povo nômade muçulmano do Curdistão) curdo. Kurdio (tb. Kurdujo) (geogr.: região da Ásia habitada pelos curdos, dividida entre a
Turquia, o Irã, o Iraque e a Síria) Curdistão. ¨
kurda lingvo (ling.: língua falada pelos
curdos) curdo.
kurento (el.: fluxo de carga elétrica
em um condutor) corrente, corrente elétrica. kurentintenso (el.) intensidade
de corrente elétrica. Vd. ampero. ¨ alterna kurento (el.) corrente alternada. altfrekvenca kurento (el.) corrente de alta frequência.
kontinua kurento (el.)
corrente
contínua. magnetiga kurento (el.) corrente
magnetizante.
kureto (cir.: instrumento cirúrgico em forma de colher, usado para raspagem) cureta.
kureti (tr.) (cir.: raspar com a
cureta) curetar.
kuretado (cir.: ação de raspar com a
cureta) curetagem.
kurio 1 1 (nome que os
primitivos ítalos davam a grupos religiosos de famílias, a que os gregos
chamavam fratria) cúria. 2 (divisão da tribo entre os antigos romanos) cúria.
3 (senado de Roma ou de antiga comuna) cúria. 4 (casa em que se reunia o
senado) cúria. 5 (administração papal ou episcopal da igreja
romana) cúria.
kurio 2 (fís.: unidade
de radioatividade equivalente a 3,7 ´ 1010
Bq; símb.: Ci) curie.
kuriero 1 correio, mensageiro, estafeta, carteiro. 2 (lud.: peça do jogo de xadrez) bispo. 3 (indivíduo
empregado num escritório para fazer entregas, visitas a bancos etc.) contínuo,
bói, “boy”, “office boy”. kurierŝipo Vd. kurierŝipo.
kurierveturilo Vd. kurierveturilo.
¨ kuriera veturilo = kurierveturilo.
Kuriloj (geogr.: arquipélago da Rússia) ilhas Kuriles.
Kurio (Maria) (física francesa de origem polonesa, 1867–1934) Marie Curie.
Kurio (Pierre)
(físico francês, 1859–1906) Pierre Curie.
kurioterapio (med.: método terapêutico pela aplicação de
raios de rádio e outros elementos radioativos) curioterapia.
kurioza curioso, interessante, singular, original, notável, insólito. kuriozaĵo coisa curiosa, curiosidade. kuriozeco (qualidade ou estado do que é curioso) curiosidade. || kolekti kuriozaĵojn colecionar curiosidades.
Kuritibo (geogr.: mun. do Brasil,
cap. do estado do Paraná) Curitiba. Vd. Paranao
(‘estado’). kuritiba (relativo ao mun. Kuritibo PR ou aos
seus naturais ou habitantes) curitibano: la kuritiba kulturo estas riĉa a cultura curitibana é rica.
kuritibano
(o natural ou habitante do mun. Kuritibo PR) curitibano: la kuritibanoj
estas feliĉaj
os curitibanos são felizes.
Kuritibano (geogr.:
mun. do estado de Santa Catarina) Curitibanos. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kuritibana (relativo ao mun. Kuritibano SC ou aos seus naturais ou habitantes) curitibanense: la kuritibana kulturo estas riĉa a cultura curitibanense é
rica. kuritibanano
(o natural ou habitante do mun. Kuritibano SC) curitibanense: la kuritibananoj
estas feliĉaj
os curitibanenses são felizes.
kuriumo (quím.: elemento químico de número atômico 96; símb.: Cm) cúrio.
kurkulio (zool.: designação
comum aos besouros do gênero Curculio, da família dos curculionídeos) gorgulho.
kurkumo (bot.: designação comum às
plantas do gênero Curcuma, da
família das gengiberáceas) cúrcuma.
kurlo (zool.) = numenio.
Kurlando (geogr.: antiga região da Letônia) Curlândia.
kurlingo (tb. glaciŝtonludo) (desp.: jogo
escocês semelhante ao boliche ou à bocha, jogado entre duas equipes, sobre uma
pista de gelo) “curling”.
Kuroŝio (geogr.: corrente marinha do Pacífico que percorre a costa oriental do
Japão) Kuroshio.
kurso 1 curso
(de lições): kurso
de la Portugala lingvo curso de Português. 2 percurso,
curso: la ŝipo tenis sian kurson
norden o navio
manteve seu curso rumo ao Norte. 3 (econ.) = kurzo. kursadi (i.) 1 fazer um percurso, percorrer,
trafegar: tiu trajno kursadas
nur sabate aquele
trem só trafega aos sábados. 2 (falando-se de dinheiro) circular: tiu
monero kursadis nur du jarojn aquela moeda circulou só
dois anos. kursano frequentador
de curso, aluno, estudante. kursogvidanto professor. elkursigi 1 tirar do curso: elkursigi
ŝipon tirar
um navio do curso. 2 (falando-se de dinheiro) tirar de circulação.
enkursigi (fazer que os objetos de correio sigam seu curso) encaminhar. samkursano condiscípulo, colega. ¨ ĉeesta
kurso (aquele que é realizado com
a presença da pessoa) curso presencial. en kurso de kolizio kun em rota de colisão com. paroliga kurso curso de conversação. porenira kurso (al fakultato) (curso) pré-vestibular (para faculdade). ŝnura kurso (desp.) =
ŝnurĝardeno.
kursivo 1 (gráf.: caractere tipográfico de realce, inclinado para a
direita) cursivo, itálico, grifo. 2 escrita
cursiva (inclinada para a direita). kursivigi (usar letras cursivas para um texto ou parte dele) grifar, italicizar: kursivigi
la fremdvortojn grifar
os estrangeirismos.
kursoro 1 (tb. montrilo,
tapjmontrilo, tajpkursoro) (inf.: sinal na
tela de um monitor indicando o ponto em que ficará o próximo caractere a ser
inserido no texto) cursor, ponto de inserção. 2 (tb. montrilo, musmontrilo, muskursoro) (inf.: seta ou elemento gráfico que se move
na tela de um monitor, acompanhando os movimentos do mouse ou dispositivo de
entrada semelhante) cursor, cursor do mouse. muskursoro (inf.) = kursoro (‘seta ou elemento gráfico’). tajpkursoro (inf.) = kursoro (‘sinal na tela’).
kurta (tb. mallonga) curto: kurtaj
ondoj ondas
curtas.
kurtaĝo (percentual recebido pelo
corretor em negociação da qual participa) corretagem, comissão.
kurteno 1 (peça, geralmente de pano,
que, suspensa, resguarda, enfeita ou envolve algo) cortina, cortinado. 2 (teat.:
pano, painel ou outro material usado para ocultar a boca de cena) pano de
boca, pano, cortina. 3 (peça de pano, cordas, contas ou outro
material pendente das portas interiores da casa) reposteiro. kurteni (tr.) cortinar,
guarnecer com cortinas. bambukurteno (pol.: fronteira imaginária entre os países do antigo bloco socialista
da Ásia e os demais países do continente) cortina de bambu. ferkurteno 1 (tb. rulkurteno) (espécie de
porta metálica de enrolar, usada para proteger vitrines, fechar lojas, garagens
etc.) porta
de aço. 2 (pol.: fronteira entre os antigos países europeus do bloco socialista e
os demais países daquele continente) cortina de ferro. flankkurteno cortina
lateral. litkurteno cortinado. pordkurteno cortina de porta, reposteiro.
rulkurteno 1 (espécie de cortina que se enrola numa vara, sendo abaixada e levantada
por meio de dispositivo especial) estore, corrediça. 2 (tb. ferkurteno) porta de aço. sunkurteno toldo. ŝovkurteno (tb. ŝova
kurteno) cortina de corrediças, cortina
corrediça, corrediça.
kurtino (mil.: nas fortificações,
parte da muralha localizada entre duas torres) cortina.
kuruko (zool.: ave da família dos silviídeos, Sylvia
curruca) papa-amoras-cinzento.
Kururupuo (geogr.:
mun. do estado do Maranhão) Cururupu. Vd.
Maranjano (‘estado’). kururupua (relativo ao mun. Kururupuo MA ou aos seus naturais ou habitantes) cururupuense: la kururupua kulturo estas riĉa a cultura cururupuense é
rica. kururupuano
(o natural ou habitante do mun. Kururupuo MA) cururupuense: la kururupuanoj
estas feliĉaj
os cururupuenses são felizes.
Kurusao (geogr.:
mun. do estado do Pará) Curuçá. Vd. Parao
(‘estado’). kurusaa (relativo ao mun. Kurusao PA ou aos
seus naturais ou habitantes) curuçaense: la kurusaa kulturo estas riĉa a cultura curuçaense é rica.
kurusaano
(o natural ou habitante do mun. Kurusao PA) curuçaense: la kurusaanoj
estas feliĉaj
os curuçaenses são felizes.
kuruŝo (econ.: 1/100 de nova turka liro, moeda da Turquia) kurush.
Kurvelo (geogr.: mun. do estado de
Minas Gerais) Curvelo.
Vd. Minas-Ĵerajso
(‘estado’). kurvela (relativo ao mun. Kurvelo MG ou aos
seus naturais ou habitantes) curvelano: la kurvela kulturo estas riĉa a cultura curvelana é rica.
kurvelano
(o natural ou habitante do mun. Kurvelo MG) curvelano: la kurvelanoj
estas feliĉaj
os curvelanos são felizes.
kurvimetro (instrumento para medir, nas plantas e mapas, o comprimento de linhas
curvas) curvímetro.
kurzo (econ.) câmbio, cotação,
taxa de câmbio. kurza (econ.) cotado. kurzhava (econ.) cotado. kurzaltiĝo (econ.) alta de câmbio. kurzofalo (econ.) queda de câmbio. senkurza (econ.) sem cotação.
kuso (bot.: árvore da família das
rosáceas, Hagenia abyssinca) cosso,
cusso.
kuseno almofada, travesseiro,
coxim. kusena almofadado.
kusenego (longo saco de pano,
preenchido com penas, sobre o qual se pode deitar) colchonete. Vd. plumono, peplomo. kuseneto almofada, almofadinha. kusentego = kusensako. kusentegaĵo = kusensako. kusentegilo = kusensako. kusensako fronha. aerkuseno (tb.
savkuseno) (autom.: bolsa
inflável que protege o motorista ou o passageiro em caso de colisão) “airbag”, bolsa inflável, bolsa
de ar, balão de ar. kapkuseno travesseiro.
litkuseno = kapkuseno. plumkusenego colchonete. Vd. plumono. savkuseno = aerkuseno. || garni per kusenoj almofadar.
kusineto (peça em forma de argola,
dentro da qual gira o eixo de um maquinismo) “coussinet”, mancal.
kuskuso 1 (cul.: iguaria originária
do Norte da África, feita com sêmola moída e cozida no vapor, e que se serve
com carne ou peixe, legumes e embutidos) cuscuz. 2 (tb. brazila
kuskuso) (cul.: bolo
salgado e bem condimentado cozido no vapor e feito com farinha de milho,
legumes, peixe e camarão, ou galinha e ovos cozidos) cuscuz. cuscuz-paulista. kuskuspoto (recipiente, geralmente feito de alumínio ou barro e provido de
pequenos furos no fundo, utilizado para fazer cuscuz) cuscuzeiro, cuscuzeira.
kuskuto (bot.: designação comum às
plantas do gênero Cuscuta, da
família das convolvuláceas) cuscuta. ¨
timiana kuskuto (bot.: trepadeira da família das convolvuláceas, Cuscuta epithymum epithymum) cabelos.
kuspi (tr.) 1 arrepiar (cabelos). 2 arrevesar (pôr ao revés, às avessas, do avesso). 3 arregaçar (calças, mangas de camisa etc.).
kuspido (anat.: formação pontiaguda projetada para adiante) cúspide. kuspida (anat.: relativo a cúspide) -cúspide: trikuspida
tricúspide.
kustardo 1 (tb. kremaĵo) (cul.: iguaria feita de leite, açúcar e farinha de milho fina) creme pasteleiro, creme. 2 (cul.)
manjar, pudim.
Kustodjo (geogr.:
mun. do estado de Pernambuco) Custódia. Vd.
Pernambuko (‘estado’). kustodja (relativo ao mun. Kustodjo PE ou aos seus naturais ou habitantes) custodiense: la kustodja kulturo estas riĉa a cultura custodiense é
rica. kustodjano
(o natural ou habitante do mun. Kustodjo PE) custodiense: la kustodjanoj
estas feliĉaj
os custodienses são felizes.
Kuŝ (tb. Etiopujo) (bíbl.: na geografia bíblica, Gênesis 2:13, nome da Etiópia, região
correspondente ao atual Sudão) Cuche, Cuxe, Cusã, Etiópia.
kuŝi (i.) 1 estar deitado, deitar-se, jazer. 2 estar situado, ficar, estar. kuŝa deitado, estendido. kuŝado posição
(ou postura ou atitude) de quem jaz. kuŝanta deitado, estendido. kuŝejo 1 leito, cama (de animais). 2 (geol.) jazida. kuŝema indolente, mandrião,
preguiçoso. kuŝigi pôr
deitado, pôr a deitar, deitar, estender: la patrino kuŝigis
sian fileton a
mãe pôs seu filhinho a deitar. kuŝiĝi (tb. kuŝigi sin, ekkuŝi) deitar-se, estender-se,
acamar. kuŝujo leito
(de rio, lago). akvokuŝejo (tb. akvofluejo) córrego, riacho. kunkuŝi (i.) estar deitado juntamente,
deitar-se com. kunkuŝanto (tb. litkunulo) companheiro
de cama. subkuŝi (i.) 1 estar debaixo de: tavolo,
kiu subkuŝas sub alia uma camada que está debaixo
de outra. 2 sucumbir: li
subkuŝis en tiu lukto ele sucumbiu naquela luta. tombkuŝi (i.) estar
enterrado, jazer: ĉi tie tombkuŝas
tre avara virino aqui
jaz uma mulher muito pão-duro. terenkuŝigi prosternar, prostrar. terenkuŝiĝi prosternar-se, prostrar-se.
kuto (vest.: vestimenta que os cavaleiros antigos usavam sobre a armadura) cota.
maŝkuto (vest.: revestimento em forma de camisa, usado sobre a armadura dos
soldados, e composto de pequenos anéis de metal ou ferro) cota de malha.
kutiklo 1(anat.: película, epiderme,
a flor da pele) cutícula. 2 (anat.) = ungohaŭteto.
kutimi (i.) ter o costume de, estar
habituado a, costumar, usar, soer. kutima costumeiro,
habitual. kutime usualmente,
habitualmente, de hábito. kutimo costume,
hábito: la kutimo
legadi o hábito
da leitura. kutimaĉo vezo, mania. kutimaĵo fato corrente, coisa costumeira. kutimeco frequência. kutimigi habituar, acostumar, afazer,
aclimatar, aclimar, amoldurar. kutimigita afeito.
kutiminta acostumado.
alkutimigi (tb. alkutimigadi,
kutimigadi) habituar,
acostumar, afazer, aclimatar, amoldar, disciplinar. alkutimiĝi (tb. kutimiĝi) acostumar-se,
tomar o costume, habituar-se, afazer-se, aclimar-se, aclimatar-se, amoldar-se,
afreguesar-se. alkutimiĝo (tb. alkutimiĝado) (ação de acostumar-se a, aquisição de um hábito) costume, hábito: la
alkutimiĝado al legado o hábito da leitura. dekutimigi desacostumar, privar (alguém) de um hábito. dekutimigita desacostumado. dekutimiĝi desacostumar-se,
desabituar-se. dekutimiĝinta desacostumado. ekskutima obsoleto. eksterkutima extraordinário, federal (bras., infrm.). laŭkutime como
de hábito. malkutimi (i.) perder
o costume. nekutima inusitado, insólito, federal
(bras., infrm.). ¨ juĝa
kutimo jurisprudência.
kutireakcio (tb. haŭtreago, kutireago) (med.: inflamação da pele pela inoculação de toxinas) cutirreação.
kutireago (med.) =
kutireakcio.
kutro (mar.: embarcação de um só
mastro e mastaréu, muito leve e veloz, com vela grande na retranca, duas velas
de proa e um gafetope) cúter, “cutter”.
kuvo (grande vasilha, geralmente
redonda, mais larga que funda) tina, cuba. bankuvo (tb. banujo) banheira.
baptokuvo pia batismal. lavkuvo cuba de barrela. vinberkuvo (dorna onde fermentam as uvas) balsa, balça, balseiro. ¨ kuvo da uma
tina de. kirlakva bankuvo (tb. kirlakva banujo) banheira
de hidromassagem, hidromassagem, hidro. plenkuvo da uma tina de.
Kuvajto 1 (geogr.: país da Ásia, no
golfo Pérsico; cap.: Kuvajto, Kuvajturbo; símb.autom.: KWT) Kuait. 2 (geogr.) = Kuvajturbo. Kuvajturbo (geogr.: cap. do Kuait) Al Kuait, Cidade do Kuait.
kuzo (homem em relação aos filhos
e filhas de tios e tias) primo. kuzino (mulher em relação aos
filhos e filhas de tios e tias) prima. bokuzo (o primo da esposa ou do esposo) primo por afinidade. gekuzoj (primos e primas, em
conjunto) primos.
kŭaks onom. (imita o som de sapos, rãs etc.) croc: “‘Kŭaks,
kŭaks, brekekekeks!’ estis ĉio, kion
[la bufo] povis diri” “— Croc! Croc! Brec-rec-rec! — foi tudo quanto disse [o sapo]”. [Elinjo-fingreto [A Polegarzinha], de H.
C. Andersen, trad. de L. L. Zamenhof]
kv (fon.) correspondente esperanto do grupo qu, quando o u
é pronunciado:
Ekvadoro Equador.
kV (fís.) símb. de kilovolto.
kvo = kuo.
Kvo (mat.: o conjunto dos
números racionais; símb.: Q) Racionais.
kva onomat. (imita a voz de sapos, rãs etc.) croc: la
ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!
KVA abrev. de Komisiono pri Virina Agado.
kvaĉo 1 (econ.: moeda da Zâmbia; =
100 gveoj) guacha
zambiano, kwacha zambiano. 2 (econ.: moeda do Malavi; = 100 tambaloj) kwacha do Maláui.
kvadro (tb. orta paralelepipedo) (geom.) paralelepípedo retângulo, ortoedro.
kvadranto 1 (geom.: 1/4 do círculo) quadrante. 2
(geom.: cada uma das quatro partes em
que uma superfície é dividida pelas coordenadas cartesianas) quadrante.
kvadrato 1 quadrado, quadro. 2 (lud.:
no jogo de xadrez ou de damas) casa. 3 (mat.: o produto de um
número por si mesmo) quadrado: naŭ estas la kvadrato de tri nove é o quadrado de três. 4 (tip.: bloco
tipográfico, mais baixo que o bloco de caracteres e com a face superior em
forma de um quadrado perfeito, usado para abrir claros em composições
tipográficas) quadratim. kvadrata 1 (que tem a forma de um quadrilátero
cujos lados e ângulos são iguais) quadrado: kvadrata
paperfolio folha
de papel quadrada. 2 (mat.: diz-se da raiz cujo índice é 2) quadrada:
raiz quadrada kvadrata radiko. kvadrati (tr.) (tb. kvadratumi, kvadratstreki) (desenhar quadrados sobre
algo) quadricular:
kvadrati mapon quadricular um mapa. kvadrateto (tip.) = kvadrato (‘espaço tipográfico’). kvadratigi 1 (dar forma quadrada a) quadrar: kvadratigi
marmorpecon quadrar
um bloco de mármore. 2 (mat.) elevar ao quadrado. kvadratigo (tb. kvadraturo) (mat.) quadratura. kvadratita (que se quadriculou) quadriculado: kvadratita
ŝtofo tecido
quadriculado. ¨ kvadrata radiko raiz quadrada. kvadratigo de cirklo (tb. kvadraturo
de cirklo) (geom.: redução de um círculo a um quadrado
de área equivalente) quadratura do circulo. blanka kvadrato (lud.:
no jogo de xadrez) casa branca. nigra kvadrato (lud.: no jogo de xadrez) casa preta.
kvadraturo (geom.: operação que
determina um quadrado de área equivalente a uma dada figura geométrica) quadratura,
quadração. ¨
kvadraturo de cirklo (tb. kvadratigo
de cirklo) (geom.: redução de um círculo a um quadrado
de área equivalente) quadratura do círculo: la kvadraturo
de la cirklo estas nesolvebla problemo a quadratura do círculo é um problema insolúvel.
kvadricepso (anat.: músculo femoral que se origina em quatro cabeças) quadríceps,
quádriceps, quadricípite.
kvadrigo (antigo carro de duas
rodas puxado por quatro cavalos) quadriga.
kvadriko (mat.: curva de segundo
grau) quádrica.
kvadrilo (dnç.: antiga dança
francesa de pares) quadrilha,
contradança. kvadrilfesto
(reunião social em que se pratica essa dança) quadrilha.
¨ brazila kvadrilo (dnç.: certa dança popular brasileira, própria dos festejos juninos) quadrilha.
kvadriliono num. 1 (tb. = kvariliono) (mil sextiliões (1024), segundo o sistema inglês) septilião, septilhão. 2 (mil trilhões (1015),
segundo o sistema francês, que é adotado no Brasil) quadrilhão, quatrilhão.
kvadriplegio (med.: paralisação dos
quatro membros) tetraplegia.
kvadriremo (mar., hist.: embarcação de guerra com quatro ordens de remos) quadrirreme.
kvak onomat. (imita a voz de sapos, rãs etc.) croc: la
ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!
kvaki (i.) 1 (falando-se de sapos, rãs etc.) coaxar: la
ranoj kvakis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc,
croc!. 2 (tb. kanti) (falando-se
de patos, marrecos etc.) grasnar, grasnir, grassitar: la anasoj kvakis:
kvak, kvak! os
patos grasnavam: quac, quac!
kvakero (rel.: indivíduo que
professa o quacrismo) quacre,
quáquer, quáquero. kvakera (rel.: relativo aos quacres
ou ao quacrismo) quacre, quacriano, quaqueriano. kvakerismo (rel.: seita protestante, chamada Sociedade de Amigos, fundada na
Inglaterra no séc. 17) quacrismo.
Kvakera
Esperantista Societo (sigl.: KES) Sociedade Esperantista
Quacre.
kva kvak onomat.
(imita a voz de rãs) croc croc.
kvalifi (tr.) = kvalifiki.
kvalifiki (tr.) qualificar,
classificar, capitular. kvalifiko qualificação
(por assunto), classficação,
capitulação.
kvalito qualidade, predicado, propriedade. kvalita 1 qualitativo. 2 qualificativo. kvalitigi qualificar. akvokvalito qualidade da
água. altkvalita de alta qualidade.
kvankam conj.
embora, ainda que, ainda quando, conquanto, posto, posto que, apesar de,
bem que, se bem que, não obstante, em que, por mais que: kvankam
li multe kuris, li ne sukcesis atingi la ŝteliston por mais que corresse, não
conseguia alcançar o ladrão. Obs.: o correlativo de kvankam é tamen, embora alguns usem erradamente sed para essa função: kvankam forte pluvas, ni tamen iros al la festo embora
esteja chovendo muito, ainda assim iremos à festa.
kvanto quantidade, provisão, soma, “quantum”. kvanta quantitativo. kvanteca quantitativo.
mezkvanto média. mortokvanto 1 (número de pessoas ou seres
que morrem em determinada época ou em determinada região, país etc., ou ainda
em função de alguma doença, epidemia) mortalidade, obituário, mortandade. 2 (relação
entre a quantidade de mortos e o número total de habitantes de uma determinada
região, num determinado intervalo de tempo) mortalidade, taxa de
mortalidade. morbokvanto (med.)
= morbeco. naskokvanto (tb. naskiĝokvanto,
natalitato) (med., dem.: relação entre o número de nascidos vivos e o total da
população em um dado lugar, num dado período de tempo) natalidade. ¨ kvanto da uma quantidade de. kvanto da materio (quím.) quantidade de matéria. Vd. molo. angula movokvanto (fís.:
em mecânica clássica, grandeza vetorial igual ao produto da quantidade de
movimento pelo vetor posição em relação a ponto de referência; símb.: L) momento angular, quantidade de movimento angular,
momento cinético, “momentum” do momento. elektra kvanto (fís.) quantidade de eletricidade. en granda kvanto em grande quantidade, de
montão, a valer. Vd. milfoje. en la kvanto de na
soma de, no total de. granda kvanto da 1 uma grande quantidade de,
uma pá de: li
gajnis grandan kvanton da mono ele ganhou uma pá de dinheiro.
2 mundos e fundos. 3 disparate: li
kuiris grandan kvanton da
manĝaĵo fez
um disparate de comida. plej efika kvanto (tb. optimumo) quantidade mais favorável.
kvantilo (est.: qualquer
separatriz que divide o intervalo de frequência de uma população, ou de uma
amostra, em partes iguais) quantil.
kvantumo 1 (fís.: unidade elementar
de grandeza física) “quantum”. 2 (fís.: partícula elementar de “spin” zero ou inteiro)
“quantum”, bóson. 3 (fís.:
quantidade mínima de energia que se pode produzir, propagar ou absorver) “quantum”. kvantummeĥaniko (fís.:
teoria não relativística que descreve a mecânica de sistemas atômicos e
subatômicos cujas dimensões tornam relevante o princípio da incerteza de
Heisenberg, assim como a dualidade onda-partícula) mecânica
quântica. kvantumnombro (fís.: um número dentro de um conjunto que descreve os possíveis
estados de uma grandeza, quando quantizada) número quântico. kvantumteorio (fís.: teoria que supõe serem descontínuas e discretas as variações de
várias grandezas pertinentes aos fenômenos naturais) teoria dos “quanta”.
kvanzo 1 (econ.: unidade
monetária da Zâmbia, = 100 ngui) “kwantcha”. 2 (econ.: moeda de Angola; = 100 lvejoj) kuanza, cuanza.
kvar num. (quantidade que é uma
unidade maior que três; símb.: 4, IV) quatro: tri plus unu estas kvar três mais um são quatro. la kvar sezonoj de la jaro as quatro estações do ano. la kvar elementoj de la antikva
scienco os quatro elementos da
ciência antiga. kvara
(ordinal correspondente a quatro; símb.: 4a, 4-a): a) quarto, quaternário (4º, IV). b) quarta,
quaternária, quartã (4ª, IV). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência
aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 4a Kongreso de Esperanto IV (ou 4º) Congresso de Esperanto. kvare em quarto lugar. kvaro quarteto. kvarcent quatrocentos (400). kvardek num.
quarenta (40). kvariliono num. (tb. kvadriliono) septilião, septilhão (1024). kvarmanulo quadrúmano (que tem quatro mãos,
como os símios). kvarobla
(que é quatro vezes maior) quádruplo, quaternário: la rikolto estis kvarobla je la antaŭa a colheita foi o quádruplo da anterior. kvaroblo quádruplo, quatro vezes
mais. kvarobligi quadruplicar. kvarona
(fracionário correspondente a quatro; símb.: 1/4) quarto: kvarona horo um
quarto de hora. kvarono um
quarto, a quarta parte. kvaronigi dividir
em quatro. kvarope 1 a
quatro, aos quatro, em grupos de quatro. 2
quatro juntos, os quatro juntos. kvaropo (grupo de quatro elementos) quarteto: kvaropo
havas unu plian membron ol triopo um quarteto tem um membro a mais que um trio. kvarvoĉa a quatro vozes. jarkvaro quadriênio. jarkvarona trimestral.
jarkvarono trimestre. ¨ kvarĝemelaj korpoj (tubérculos que se apresentam em número de quatro) quadrigêmeo, quadrigêmino. kvar per kvar (4x4) (autom.:
veículo com tração nas quatro rodas) quatro
por quatro, 4x4. dek kvar quatorze (14). dek-kvara 1 (14-a) décimo quarto (14º). 2 (14ª) décima quarta (14ª). mil kvarilionoj num.
octilião, octilhão (1027).
kvaranteno (med., jur.: isolamento
de pessoas ou mercadorias provenientes de países onde haja alguma epidemia) quarentena.
kvarco (min.: sílica natural) quartzo.
vitroida kvarco (min: variedade cristalina e transparente de quartzo) quartzo hialino.
kvarcent num.
(quantidade que é uma unidade maior que trezentos e noventa e nove; símb.: 400, CD) quatrocentos, quatrocentas: tricent plus cent estas kvarcent trezentos mais cem são quatrocentos. kvarcenta (ordinal
correspondente a quatrocentos; símb.: 400a, 400-a): a) quadringentésimo (400º, CD): la kvarcenta viro en la vico o quadringentésimo homem da fila. b) quadringentésima
(400ª, CD): la kvarcenta virino en la vico a quadringentésima mulher da fila. Obs.: em
Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais
internacionais. kvarcentkelkaj
pouco mais de quatrocentos, quatrocentos e
uns, quatrocentos e poucos, quatrocentos e tantos. kvarcentobla quatrocentas vezes maior: la rezulto estis kvarcentobla je la antaŭa o resultado foi quatrocentas vezes maior que o anterior.
kvarcentona
(fracionário correspondente a quatrocentos; símb.: 1/400) quadringentésimo, quatrocentos avos.
kvarcent du num.
(quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos e um; símb.: 402, CDII) quatrocentos e dois, quatrocentas e duas: kvarcent unu plus unu estas kvarcent du quatrocentos e um mais um são quatrocentos e dois. la kvarcent du knaboj dancis kun la kvarcent du knabinoj os quatrocentos e dois meninos dançaram com as quatrocentas
e duas meninas. kvarcent-dua
(ordinal correspondente a quatrocentos e dois;
símb.: 402a, 402-a):
a) quadringentésimo segundo (402º, CDII). b) quadringentésima
segunda (402ª, CDII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos
algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvarcent-duobla quatrocentas e duas vezes maior: la rezulto estis kvarcent-duobla je la antaŭa o
resultado foi quatrocentas e duas vezes maior que o anterior. kvarcent-duona (fracionário
correspondente a quatrocentos e dois; símb.: 1/402) quatrocentos e dois avos.
kvarcent unu num.
(quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos; símb.: 401, CDI) quatrocentos e um, quatrocentas e uma: kvarcent plus unu estas kvarcent unu quatrocentos mais um são quatrocentos e um. la kvarcent unu knaboj dancis kun la
kvarcent unu knabinoj os quatrocentos e um meninos dançaram com as
quatrocentas e uma meninas. kvarcent-unua
(ordinal correspondente a quatrocentos e um; símb.: 401a, 401-a): a) quadringentésimo primeiro (401º, CDI). b)
quadringentésima primeira (401ª, CDI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvarcent-unuobla quatrocentas e uma vezes maior: la rezulto estis kvarcent-unuobla je la antaŭa o resultado foi
quatrocentas e uma vezes maior que o anterior. kvarcent-unuona (fracionário
correspondente a quatrocentos e um; símb.: 1/401) quatrocentos e um avos.
kvarcito (min.: rocha metamórfica, composta essencialmente de quartzo) quartzito.
kvardek num.
(quantidade que é uma unidade maior que trinta e nove; símb.: 40, XL) quarenta: dek plus tridek estas kvardek dez mais trinta são quarenta. kvardeka (ordinal
correspondente a quarenta; símb.: 40a, 40-a): a) quadragésimo (40º, XL): la kvardeka viro en la vico o quadragésimo homem da fila. b) quadragésima
(40ª, XL): la kvardeka virino en la vico a quadragésima mulher da fila. Obs.: em
Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais
internacionais: 40a Kongreso de Esperanto XL
(ou 40º) Congresso de Esperanto. kvardekkelkaj pouco mais de quarenta, quarenta e uns, quarenta e
poucos, quarenta e tantos. kvardekobla
quarenta vezes maior: la rezulto estis kvardekobla je la antaŭa o resultado foi quarenta vezes maior que o
anterior. kvardekona
(fracionário correspondente a quarenta; símb.: 1/40) quarenta avos, quadragésimo.
kvardek du num.
(quantidade que é uma unidade maior que quarenta e um; símb.: 42, XLII) quarenta e dois, quarenta e duas: kvardek unu plus unu estas kvardek du quarenta e um mais um são quarenta e dois. la kvardek du knaboj dancis kun la kvardek du knabinoj os quarenta e um meninos dançaram com as quarenta e
duas meninas. kvardek-dua
(ordinal correspondente a quarenta e dois; símb.: 42a, 42-a): a) quadragésimo segundo (42º, XLII). b)
quadragésima segunda (42ª, XLII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 42a Kongreso de Esperanto
XLII (ou 42º) Congresso de
Esperanto. kvardek-duobla
quarenta e duas vezes maior: la rezulto estis kvardek-duobla je la antaŭa o
resultado foi quarenta e duas vezes maior que o anterior. kvardek-duona (fracionário
correspondente a quarenta e dois; símb.: 1/42) quarenta e dois avos.
kvardek unu num.
(quantidade que é uma unidade maior que quarenta; símb.: 41, XLI) quarenta e um, quarenta e uma: kvardek plus unu estas kvardek unu quarenta mais um são quarenta e um. la kvardek unu knaboj dancis kun la
kvardek unu knabinoj os quarenta e um meninos dançaram com as quarenta e
uma meninas. kvardek-unua
(ordinal correspondente a quarenta e um; símb.: 41a, 41-a): a) quadragésimo primeiro (41º, XLI). b)
quadragésima primeira (41ª, XLI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 41a Kongreso de Esperanto
XLI (ou 41º) Congresso de
Esperanto. kvardek-unuobla
quarenta e uma vezes maior: la rezulto estis kvardek-unuobla je la antaŭa o resultado foi
quarante e uma vezes maior que o anterior. kvardek-unuona (fracionário
correspondente a quarenta e um; símb.: 1/41) quarenta e um avos.
kvarko (fís.: nome genérico de
certas partículas elementares) “quark”.
kvarolo (mús.: quatro notas tocadas no mesmo tempo de três do mesmo
intervalo) “quadruplet”.
kvarto 1 (mús.) quarta. 2 (gráf.) quarto, in-quarto. Vd.
inkvarto. 3 (medida) quartilho.
kvartalo 1 (urb.: parte de uma cidade) bairro. 2 = dombloko. ¨ kvartala elekto eleição distrital. komerca kvartalo bairro comercial. loĝkvartalo bairro
residencial. privatdoma kvartalo bairro
residencial.
kvartana (med.: diz-se de febre) quartã: kvartana
febro febre
quartã.
kvarterono (filho de branco e mulata, ou de branca e mulato) quadrarão.
kvarteto 1 (mús.: composição para
quatro instrumentos ou quatro vozes) quarteto. 2 (mús.: conjunto de quatro
pessoas que executam tal composição) quarteto.
kvartiro (tb. kantonmento) (mil.) boleto, alojamento provisório.
kvartirmastro (mil.: certo posto da hierarquia militar) quartel-mestre.
kvaso (cul.: cerveja feita de cevada) “kvas”.
kvasio (bot.: designação comum às
plantas do gênero Quassia, da
família das simarubáceas) quássia. ¨
amara kvasio (bot.: árvore da família das simarubáceas, Quassia amara) simaruba, pau-amargo.
kvasto borla, penacho. kvasta ornado
com borlas.
kvaternara (geol.: pertencente à quarta
época geológica, que é a nossa presente) quaternário.
Kvatro-Baro (geogr.:
mun. do estado do Paraná) Quatro Barras. Vd. Paranao (‘estado’). kvatro-bara (relativo ao mun. de Kvatro-Baro PR ou aos seus naturais ou
habitantes) quatro-barrense,
barrense. kvatro-barano (o natural ou habitante do
mun. de Kvatro-Baro PR) quatro-barrense,
barrense.
kvazaro (tb. kvazaŭstelo) (astr.: fonte de
rádio de origem cósmica, de aparência estelar, que emite ondas de rádio mais
intensas que as galáxias) quasar.
kvazaŭ conj., adv. como se, como que; como, em guisa de, à guisa de: la
hundoj ekbojis, kvazaŭ ekvidinte urson os cães latiram como tivessem
visto um urso. liaj okuloj kvazaŭ disĵetis fajrerojn os
olhos dele como que lançavam centelhas. ŝajnas al mi, kvazaŭ
mi manĝas teron parece-me como se eu eu comesse terra. Obs.:
kvazaŭ serve para exprimir comparação
aproximada ou suposta, ao contrário de kiel, usado geralmente para a comparação verdadeira. kvazaŭa aparente, uma espécie de,
suposto, aproximativo. kvazaŭe por
assim dizer, de alguma forma, como se. kvazaŭdiri (tr.) aludir,
insinuar. kvazaŭedzino concubina. kvazaŭhomo espantalho,
manequim. kvazaŭparenco (aquele que convive com uma
família, como se dela fizesse parte, mesmo não sendo parente) agregado. || la lago estis kvazaŭ spegulo o lago era como que um
espelho.
Kvazulu-Natalo (geogr.: província da África do Sul, anteriormente denominada Natal;
cap.: Pitermaricburgo) Kwazulu-Natal.
Vd. Natalo (‘província’).
kv.colo abrev. de kvadrata
colo.
kvebraĥo (bot.) = kebraĉo.
kvecalo 1 (zool.: ave da família dos
trogonídeos, Pharomachrus mocinno) quetzal. 2 (econ.: moeda da Guatemala; = 100 centavoj) quetzal.
kver- el.comp.
“transversal”: kvertrabo travessão.
kveri (i.) 1 (tb.
kolombumi,
rukuli) (falando-se de pombos, rolas etc.) arrulhar, gorjear: kolomboj
kveras pombos arrulham. 2 (fig.) (tb. kolombumi) arrulhar:
la geamantoj kveras
en la ĝardeno os namorados arrulham no jardim. kvero (tb. kverado) arrulho,
gorjeio.
kvereli (i.) querelar, brigar, altercar, porfiar.
kverelo querela,
briga, altercação, porfia. kverelado querela,
briga, altercação, porfia. kverelanto querelante,
querelador, bulhento, rixento. kverelema 1 querelante,
querelador, bulhento, rixento. 2 da
pá virada.
kverko (bot.: designação comum
às árvores e arbustos do gênero Quercus, da família das fagáceas) querco, carvalho. kverka (relativo a carvalho) carvalhal. kverkaro (conjunto de carvalhos) carvalhal, carvalheira. kverkejo (local onde há muitos carvalhos) carvalhal, carvalheira. kverkido broto de carvalho. korkokverko (bot.:
árvore da família das fagáceas, Quercus suber,
da qual se extrai a cortiça do comércio) sobreiro,
alcornoco, alcornoque, carvalho, carvalho-cortiça, carvalho-corticeiro,
sobreira, sovereiro.
kvesti (i.) angariar donativos (para fins religiosos ou
beneficentes). kvesto (ato de pedir a um certo número de pessoas para fins
beneficentes) peditório. kvestisto (rel.: frade que pede esmolas) irmão pedinte.
kvestoro 1 (magistrado romano que
tinha a seu cargo as finanças) questor. 2 (em algumas corporações, o encarregado das finanças) questor. 3 (na Itália, chefe de polícia de quarteirão) questor.
kvestoreco (cargo ou função de questor)
questorado.
kvestorejo (lugar onde o questor exerce
suas funções) questorado.
kvesturo 1 = kvestoreco.
2 = kvestorejo.
kvezalo (zool., econ.) = kvecalo.
kv.ft símb. de kvadrata
futo.
kvieta quieto, calmo, sossegado,
manso, pacato, quedo, calmoso, plácido, chão (mar). kviete suavemente,
pé ante pé, com assento. kvieto (tb. kvieteco) quietude,
quietação, calma, sossego, bonança, mansidão, pacatez, alívio, calada,
beatitude. kvietema plácido.
kvietiga (que acalma) calmante, anódino, sedativo. kvietigi aquietar, acalmar, abrandar,
amansar, apaziguar, aplacar, acomodar, aliviar, amainar, arrefecer, domar,
abonançar, diminuir, pacificar.
kvietigaĵo (tb. kvietigilo) 1 (farm.: medicamento que
mitiga dores ou excitações nervosas) sedativo, calmante. 2 (fig.) ducha. kvietigebla acomodável. kvietigilo = kvietigaĵo.
kvietiĝi aquietar-se, acalmar-se, acalmar, adormecer, sentir alívio, apaziguar-se,
aplacar-se, dominar-se. kvietiĝo apaziguamento. kvietismo (doutrina mística que põe a
perfeição do homem no aniquilamento da vontade e na vida de contemplação
passiva) quietismo.
kvietulo homem
pacífico. dolorkvietiga (tb. paregorika) (que suaviza ou acalma dores) calmante, paregórico. malkvieta inquieto,
agitado, turbulento: ŝi havas malkvietan vivon pro la gefiloj ela tem uma vida agitada em
função dos filhos. malkvietega violento, borrascoso. markvieteco bonança. || kviete! calma!, pare!
kviki 1 (i.) (tb. kviviti) 1 piar. 2 (fig.) tagarelar acremente. kviko pio.
kviko 2 1 (tb. ordinara
elitrigio) (bot.: planta
da família das gramíneas, Agropyron
repens, sin. Elytrigia repens, Triticum
repens) grama-de-ponta.
2 (bot.) = elitrigio (‘designação comum’).
kvilajo (bot.: designação comum às
árvores do gênero Quillaja) quilaia.
kvin num.
(quantidade que é uma unidade maior que quatro; símb.: 5, V) cinco: kvar plus unu estas kvin quatro mais um são cinco. la kvin fingroj de la mano os cinco dedos da mão. la kvin pintoj de la verda stelo
as cinco pontas da estrela verde. kvina (ordinal
correspondente a cinco; símb.: 5a, 5-a): a) quinto (5º, V). b) quinta (5ª,
V). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por
serem mais internacionais: 5a Kongreso de Esperanto V
(ou 5º) Congresso de Esperanto. kvine em quinto lugar. kvino quinteto. kvinangulo pentágono. kvincent quinhentos (500). kvindek cinquenta (50). kvindeka (50a) 1 quinquagésimo (50º). 2 quinquagésima (50ª). kvindekjara quinquagenário. kvindekjarulo cinquentão. kviniliono (tb.
kvintiliono) nonilião,
nonilhão (1030). kvinobla
(que é cinco vezes maior) quíntuplo: la rikolto estis kvinobla je la antaŭa a colheita foi o quíntuplo da anterior. kvinobligi quintuplicar. kvinona (fracionário
correspondente a cinco; símb.: 1/5) quinto: anonco por kvinona paĝo anúncio para um quinto de página.kvinono um quinto (1/5), quinta
parte. kvinopa quinário.
kvinope 1 aos
cinco, em grupo de cinco. 2 cinco
juntos, os cinco juntos. ĉiukvinjara quinquenal. jarkvino lustro. ¨ dek kvin quinze (15). mil kvinilionoj num.
decilião, decilhão (1033).
kvincent num.
(quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos e noventa e nove; símb.: 500, D) quinhentos, quinhentas: kvarcent plus cent estas kvincent quatrocentos mais cem são quinhentos. kvincenta (ordinal
correspondente a quinhentos; símb.: 500a, 500-a): a) quingentésimo (500º, D): la kvincenta viro en la vico o quingentésimo homem da fila. b) quingentésima
(500ª, D): la kvincenta virino en la vico a quingentésima mulher da fila. Obs.: em
Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais
internacionais. kvincentkelkaj
pouco mais de quinhentos, quinhentos e uns,
quinhentos e poucos, quinhentos e tantos. kvincentobla quinhentas
vezes maior: la rezulto estis kvincentobla je la antaŭa o resultado foi
quinhentas vezes maior que o anterior. kvincentona
(fracionário correspondente a quinhentos; símb.: 1/500) quingentésimo, quinhentos avos.
kvincent du num.
(quantidade que é uma unidade maior que quinhentos e um; símb.: 502, DII) quinhentos e dois, quinhentas e duas: kvincent unu plus unu estas kvincent du quinhentos e um mais um são quinhentos e dois. la kvincent du knaboj dancis kun la kvincent du knabinoj os quinhentos e dois meninos dançaram com as
quinhentas e duas meninas. kvincent-dua
(ordinal correspondente a quinhentos e dois; símb.: 502a, 502-a): a) quingentésimo segundo (502º, DII). b)
quingentésima segunda (502ª, DII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvincent-duobla quinhentas e duas vezes maior: la rezulto estis kvincent-duobla je la antaŭa o
resultado foi quinhentas e duas vezes maior que o anterior. kvincent-duona (fracionário
correspondente a quinhentos e dois; símb.: 1/502) quinhentos e dois avos.
kvincent unu num.
(quantidade que é uma unidade maior que quinhentos; símb.: 501, DI) quinhentos e um, quinhentas e uma: kvincent plus unu estas kvincent unu quinhentos mais um são quinhentos e um. la kvincent unu knaboj dancis kun la
kvincent unu knabinoj os quinhentos e um meninos dançaram com as
quinhentas e uma meninas. kvincent-unua
(ordinal correspondente a quinhentos e um; símb.: 501a, 501-a): a) quingentésimo primeiro (501º, DI). b)
quingentésima primeira (501ª, DI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência
aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvincent-unuobla quinhentas e uma vezes maior: la rezulto estis kvincent-unuobla je la antaŭa o resultado foi
quinhentas e uma vezes maior que o anterior. kvincent-unuona (fracionário
correspondente a quinhentos e um; símb.: 1/501) quinhentos e um avos.
kvindek num.
(quantidade que é uma unidade maior que quarenta e nove; símb.: 50, L) cinquenta: dek plus kvardek estas kvindek dez mais quarenta são cinquenta. kvindeka (ordinal
correspondente a cinquenta; símb.: 50a, 50-a): a) quinquagésimo (50º, L): la kvindeka viro en la vico o quinquagésimo homem da fila. b) quinquagésima
(50ª, L): la kvindeka virino en la vico a quinquagésima mulher da fila. Obs.: em
Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais
internacionais: 50a Kongreso de Esperanto L
(ou 50º) Congresso de Esperanto. kvindekkelkaj pouco mais de cinquenta, cinquenta e uns, cinquenta
e poucos, cinquenta e tantos. kvindekobla
cinquenta vezes maior: la rezulto estis kvindekobla je la antaŭa o resultado foi cinquenta vezes maior que o
anterior. kvindekona
(fracionário correspondente a cinquenta; símb.: 1/50) cinquenta avos, quinquagésimo.
kvindek du num.
(quantidade que é uma unidade maior que cinquenta e um; símb.: 52, LII) cinquenta e dois, cinquenta e duas: kvindek unu plus unu estas kvindek du cinquenta e um mais um são cinquenta e dois. la kvindek du knaboj dancis kun la kvindek du knabinoj os cinquenta e dois meninos dançaram com as
cinquenta e duas meninas. kvindek-dua
(ordinal correspondente a cinquenta e dois; símb.: 52a, 52-a): a) quinquagésimo segundo (52º, LII). b)
quinquagésima segunda (52ª, LII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 52a Kongreso de Esperanto
LII (ou 52º) Congresso de
Esperanto. kvindek-duobla
cinquenta e duas vezes maior: la rezulto estis kvindek-duobla je la antaŭa o
resultado foi cinquenta e duas vezes maior que o anterior. kvindek-duona (fracionário
correspondente a cinquenta e dois; símb.: 1/52) cinquenta e dois avos.
kvindek unu num.
(quantidade que é uma unidade maior que cinquenta; símb.: 51, LI) cinquenta e um, cinquenta e uma: kvindek plus unu estas kvindek unu cinquenta mais um são cinquenta e um. la kvindek unu knaboj dancis kun la
kvindek unu knabinoj os cinquenta e um meninos dançaram com as cinquenta
e uma meninas. kvindek-unua
(ordinal correspondente a cinquenta e um; símb.: 51a, 51-a): a) quinquagésimo primeiro (51º, LI). b)
quinquagésima primeira (51ª, LI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar
preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 51a Kongreso de Esperanto
LI (ou 51º) Congresso de Esperanto.
kvindek-unuobla
cinquenta e uma vezes maior: la rezulto estis kvindek-unuobla je la antaŭa o resultado foi
cinquenta e uma vezes maior que o anterior. kvindek-unuona (fracionário
correspondente a cinquenta e um; símb.: 1/51) cinquenta e um avos.
kvinoo (bot.) = kinuo (Chenopodium
quinoa).
kvinolo (mús.: cinco notas tocadas no mesmo tempo de quatro do mesmo
intervalo) “quintuplet”.
Kvinslando (geogr.: um dos Estados da Austrália; cap.: Brisbano) Queensland.
kvinto (mús.: intervalo de cinco
notas seguidas, para cima ou para baixo) quinta.
kvintalo 1 (peso antigo,
correspondente a quatro arrobas) quintal. 2 (unidade de massa equivalente
a 100 kg; símb.: q) quintal
métrico.
kvintesenco 1 (a parte essencial mais
sutil ou apurada de uma substância) quinta-essência. 2 (fig.) requinte,
supra-sumo.
kvinteto 1 (mús.: composição para
cinco instrumentos ou cinco vozes) quinteto. 2 (mús.: conjunto de cinco
pessoas que executam tal composição) quinteto.
Kvintiliano 1 (pren.masc.) Quintiliano.
Kvintiliano 2 (retórico
latino, c.30 d.C.–c.100) Quintiliano.
kvintiliono (tb. kviniliono) 1 (mil quatriliões) quintilhão (1018). 2 (mil octiliões) um nonilião (1030).
kvita (que saldou suas contas) quite, livre, libertado, liberado, desobrigado.
kvitatesto (tb. kvitancilo) (documento que comprova um pagamento) recibo, quitação. kvitigi quitar. kvitiĝi quitar-se. || nun ni estas kvitaj agora estamos quites.
kvitanci (tr.) dar recibo, passar quitação: li kvitancis
al mi la pagon de la luprezo ele me deu recibo do pagamento do aluguel. kvitanco (tb. kvitatesto, pagatesto) quitação, recibo, nota. kvitancilo recibo (fórmula, impresso). kvitancmarko selo
de recibo, estampilha.
kvivit onom. (imita a voz de pássaros) quic, tuit-tuit: krom sia ‘kvivit’
tia birdo havas ja nenion além de seu tuit-tuit, tal ave nada mais tem. kvivito (a voz de pássaros) quic, tuit-tuit.
kvizo inquérito, pesquisa de opinião. kvizi (tr.) inquerir,
pesquisar.
kv.jardo abrev. de kvadrata
jardo.
kvociento 1 (resultado da divisão de
um número por outro) quociente. 2 (mat.) relação. ¨ intelekta (ou mensa) kvociento (psic.:
valor obtido a partir da divisão da idade mental do indivíduo por sua idade
cronológica, multiplicado por 100; abrev.: IK, IQ) quociente intelectual
(QI).
kvodlibeto (mús., lit.) “quodilibet”,
fantasia, miscelânea, rapsódia.
kvorumo (número de indivíduos
presentes, necessário para o funcionamento de uma asembleia) “quorum”.
kvoto cota, quota-parte. kvotosistemo (para ingresso em
universidades, órgãos públicos etc.) sistema de cotas.
kW (fís.) símb. de kilovatto.
KWT (símb.autom.) Kuvajto.