c, C s.m. 1 (terceira letra do alfabeto português) c, C. · abrev. 2 C. calçada. 3 c. capítulo. 4 c. cena. 5 c. cento. 6 c. “circa”, cerca de. · símb. 7 c centi-. 8 C (fís.) coulomb. 9 C (mús.) dó. 10 C (quím.) carbono.

c/ abrev. de 1 caixa. 2 com. 3 conta.

oC símb. de grau Celsius.

C.a abrev. de companhia.

1 adv. ĉi tie, tie ĉi. ¨ de dois anos para de du jaroj. para ĉi tien, tien ĉi. para lá e para tien kaj reen.

2 s.m. (pl.: cás) = capa (‘letra grega’).

1 s.f. (cabelo branco) blanka haro.

2 s.m. (título de imperadores mongóis) ĥano.

Ca (quím.) símb. de cálcio.

caá s.m. (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

Caaba (edificação cúbica no centro da Grande Mesquita de Meca) Kaabo. Vd. Pedra Negra.

caacica s.f. (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides).

caaetê s.m. (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

caagambá s.m. (bot.) = manacá (‘designação comum’).

caama s.m. (zool.) = búbalo (Alcelaphus buselaphus).

caaponga  s.f. (bot.) = beldroega-pequena (Portulaca oleracea).

Caaporã  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kaaporano. Vd. caaporãense (‘de Caaporã PB’).

caaporãense  \ã-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caaporã PB ou aos seus naturais ou habitantes) kaaporana. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caaporã PB) kaaporanano.

caataia s.f. (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri).

caatinga s.f. 1 sekejo. 2 vepro.

caaxixá s.m. (bot.) = erva-moura (Solanum nigrum).

caba s.f. (zool.: marimbondo) krabro.

cabaça s.f. 1 (bot.: fruto do cabaceiro) kalabaso. 2 (vasilha feita com esse fruto) kalabaskruĉo.

cabaceira s.f. (bot.) kalabasujo.

cabaceiro s.m. (bot.) kalabasujo.

cabaço s.m. 1 = cabaça. 2 (vulg., anat.) himeno.

cabaio s.m. (zool.) = cobaia (Cavia porcellus).

cabal adj.2g. (pl.: cabais) 1 plena. 2 ĝusta.

cabala s.f. 1 (fil., rel.: sistema filosófico-religioso judaico de origem medieval) kabalo. 2 (fig.) maĥinacio. 3 (fig.: intriga) kaŝ-ago, intrigo.

cabalar v. 1 intrigi. 2 (viglege) varb-klopodadi.

cabalista adj. 1 (relativo a cabala) kabala. 2 (relativo a cabalismo) kabalisma. 3 (relativo a pessoa que é versada na cabala) kabalista. · s.2g. 4 (pessoa versada na cabala) kabalisto.

cabalístico adj. 1 (relativo a cabala) kabala. 2 (fig.) mistera, sekreta. ¨ ato cabalístico kabalaĵo. palavra cabalística kabalaĵo.

cabana s.f. 1 (habitação pequena e/ou simples, geralmente em local afastado, feita com materiais rústicos ou de pouco valor e sem acabamento) kabano. 2 (choça, choupana, tugúrio) kabano, pajlo-kabano, pajlo-kovrita dometo, domaĉo. ¨ cabana de caça ĉas-kabano. cabana feita de paus ŝtip-kabano. cabana feita com ramos branĉ-kabano. cabana feita de argila e palha ter-kabano.

cabaré s.m. 1 (casa de diversões onde se bebe e dança e, em geral, se assiste a espetáculos de variedades) kabareto. 2 danc-drinkejo.

cabaz s.m. 1 korbo. 2 junka korbo.

cabazada s.f. = quantidade.

cabear * v. (E-o: agir como Kabe, que abandonou o movimento esperantista, depois de uma fase de intensa dedicação) kabei.

cabeça  \ê\ s.f. 1 (anat.) kapo. 2 ĉefo. 3 (mús.: numa figura de nota, parte representada por uma elipse) kapo. 4 (parte metálica do martelo, em contraste com o cabo) martel-kapo. 5 (tb. face) (parte do martelo oposta à orelha, geralmente plana, e que é usada para bater) martel-faco. ¨ cabeça de alho ajla bulbo, ajlo-bulbo, bulbo de ajlo. cabeça de casal dom-mastro, dom-mastrino, familiestro, familiestrino. cabeça de chave (desp., bras.: em cada uma das chaves ou grupos de um torneio, o jogador ou a equipe que tem mais chances de se classificar para a etapa seguinte) grup-kapo, grupestro. cabeça de vento vent-kapulo. afirmar com a cabeça kap-jesi. anuir com a cabeça kap-jesi. cabeça de alho ajlo, ajla bulbo, ajlo-bulbo. cabeça de cilindro (técn.) kulaso. cabeça de verbete (tb. entrada de verbete, unidade léxica) (lex.: palavra ou grupo de palavras que abre um verbete, sendo objeto de definição e informação) kap-vorto. cabeça pequena kapeto. comida feita de cabeça de boi (ou de porco) kapaĵo. da cabeça kapa. de cabeça 1 kapa. 2 (de cor, de memória) parkere. de cabeça descoberta nudkapa. de cabeça para baixo kapo-malsupre. de quebrar a cabeça kap-rompa. de sua cabeça konsultinte neniun. dor de cabeça kap-doloro. gesticular afirmativamente com a cabeça kap-jesi. inclinação de cabeça kap-klino, kapo-klino: com uma inclinação de cabeça ele cumprimentou as senhoras per kapklino li salutis la sinjorinojn. meter na cabeça enkapigi. movimento de cabeça kap-movo. negar com a cabeça kap-nei. por cabeça laŭkape, pokape. passar a mão na cabeça (fig.: para agradar ou confortar alguém) har-direkte karesi. perder a cabeça senprudentiĝi. por cabeça laŭkape, pokape. que tem muitas cabeças multe-kapa, mult-kapa. sem cabeça (fig.) senkapa. virar a cabeça para baixo renversi kapo-malsupren. virar algo de cabeça para baixo renversi ion kapo-malsupren. || em cada cabeça uma sentença en ĉiu kranio estas sia opinio.

cabeçada s.f. 1 kap-bato, kapo-bato, kapo-puŝo. 2 (conjunto de tiras de couro e/ou peças de metal que se coloca em torno da cabeça e do focinho dos cavalos e cavalgaduras) kap-rimenaro, kap-rimenoj.

cabeça-de-prego s.m. (pl.: cabeças-de-prego) (pequeno abscesso) flikteno.

cabeçalho s.m. 1 titolo. 2 (timão de carro de que pende o jugo) timono. 3 (em cartas, memorandos, relatórios etc., as linhas iniciais, que precedem a mensagem propriamente dita) leter-fronto.

cabeção s.m. (aum. de cabeça; pl.: cabeções) 1 kapego. 2 larĝa, penda kolumo. 3 (indivíduo que tem a cabeça grande) grand-kapulo.

cabeça-oca s.2g. (pl.: cabeças-ocas) malplen-kapulo.

cabecear v. 1 (balançar a cabeça) kap-balanci. 2 (desp.: bater na bola com a cabeça) kapo-bati.

cabeceira s.f. 1 kap-flanko. 2 (de mesa) tablo-kapo, kapo, kap-loko. 3 (parte da cama em que se repousa a cabeça, ao deitar-se) lit-kapo, kapo, kap-loko, kapo-parto. Vd. pé (‘parte da cama’). 4 (de cama, de mesa) kapo, kap-loko.

cabecinha s.f. (dim. de cabeça) malgranda kapo, kapeto.

cabeço \ê\ s.m. (mar.) bolardo.

cabeçudo adj. 1 grand-kapa. 2 (teimoso) obstina. · s.m. 3 (indivíduo que tem a cabeça grande) grand-kapulo.

cabedal s.m. (pl.: cabedais) 1 (capital, conjunto de coisas de valor) kapitalo. 2 (fig.: conhecimentos adquiridos com a experiência) sciaro, konaĵaro. 3 (couro preparado para se manufaturar calçado) ledo. 4 mono. 5 havaĵoj, riĉaĵo. ¨ cabedais kapitalo, riĉaĵo, havaĵoj.

cabedelense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cabedelo PB ou aos seus naturais ou habitantes) kabedela: a cultura cabedelense é rica la kabedela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cabedelo PB) kabedelano: os cabedelenses são felizes la kabedelanoj estas feliĉaj.

Cabedelo  \ê\ (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kabedelo. Vd. cabedelense (‘de Cabedelo PB’).

cabeleira s.f. 1 hararo, haroj. 2 kap-hararo, kap-haroj. 3 (postiça) peruko. 4 (de cometa) trenaĵo. ¨ cabeleira postiça peruko.

Cabeleira de Berenice (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Coma Berenices, Comae Berenices; abrev.: Com) Berenica Hararo.

cabeleireiro  s.m. 1 barbiro, kombisto. 2 frizisto. 3  (local) frizejo. ¨ cabeleireiro unissex gea frizejo.

cabelo  \ê\ s.m. 1 (fio) haro. 2 (cabeleira) hararo, haroj. 3 (de relógio) risorto. ¨ anelar cabelos bukli (harojn). cabelo fino hareto. cabelo muito fino hareto. cabelos 1 haroj, hararo. 2 kap-haroj, kap-hararo. 3 (bot.: trepadeira da família das convolvuláceas, Cuscuta epithymum epithymum) timiana kuskuto. cabelos da axila aksel-haroj. cabelos das fossas nasais naz-haroj. cabelos embaraçados interkonfuzitaj haroj. cabelos oleosos grasaj haroj. cobrir-se de cabelos hariĝi. de cabelo (capilar) hara. de cabelos sedosos mol-hara. em cabelo (de cabeça descoberta) nud-kapa. fio de cabelo haro. lugar da pele coberto de cabelos haraĵo. queda de cabelo (alopecia) har-falo, senhariĝo. rede de cabelo har-reto. sem cabelo nud-kapa, senhara.

cabelo-de-anjo s.m. (pl.: cabelos-de-anjo) (cul.) = aletria (‘massa em fios delgados’).

cabelos s.m.pl. (bot.: trepadeira da família das convolvuláceas, Cuscuta epithymum epithymum) timiana kuskuto.

cabelos-de-nossa-senhora s.m.pl. (bot.) = cabelos (Cuscuta epithymum epithymum).

cabeludo adj. mult-hara, multe-hara.

cabense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cabo de Santo Agostinho PE ou aos seus naturais ou habitantes) kabo-de-santo-agostinja, kaba: a cultura cabense é rica la kabo-de-santo-agostinja (ou kaba) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cabo de Santo Agostinho PE) kabo-de-santo-agostinjano, kabano: os cabenses são felizes la kabo-de-santo-agostinjanoj (ou kabanoj) estas feliĉaj.

caber v. 1 enhaviĝi, esti enhavebla, esti entenebla. 2 koncerni (iun), aparteni (al). 3 esti taŭga. 4 (poder estar ou ser contido dentro de) esti enmetebla, pazi: no meu carro há lugar para você, mas você, um gordo, não cabe nele en mia aŭto estas loko por vi, sed vi, dikulo, ne pazas en ĝi. 5 (poder entrar, poder passar) esti trapasigebla, pazi: o sofá caberá na porta se você o mantiver na vertical la sofo pazos en la pordo se vi tenos ĝin vertikala. || não caber em si de contente ĝojegi. não me cabe examinar o assunto ne koncernas min ekzameni la aferon.

cabida s.f. = cabimento.

cabide s.m. (vest.) hoko, vest-hoko, vest-tenilo, vest-arko, pendigilo.

cabidela s.f. (cul.: prato que consiste em miúdos de ave refogados em seu sangue) sang-spicaĵo.

cabido s.m. (conjunto dos cônegos de uma catedral) kanonikaro, kapitulo. ¨ presidente de um cabido (primiciário, deão) ĉefkanoniko.

cabila s.2g. (o natural ou habitante da Cabília) kabilo. ¨ cabilas (tribo da Argélia) kabiloj.

Cabília f. (geogr.: região montanhosa do Norte da Argélia) Kabilio, Kabilujo.

cabimento s.m. 1 kunigebleco. 2 akceptindeco, akceptebleco. 3 taŭgeco, oportuneco, konveneco, dececo. || ter cabimento esti taŭga; esti konvena; esti akceptebla.

cabina s.f. = cabine.

cabine s.f. 1 (compartimento especial) ĉambreto, ĉelo. 2 (mar., fer.) kajuto. 3 (de avião) stirejo. 4 budo. ¨ cabine de interpretação (ou de tradução) interpretista budo. cabine de pedágio voj-imposta budo.

cabineiro s.m. = ascensorista (‘pessoa’).

cabisbaixo adj. 1 kap-klinita. 2 malĝoja, meditanta. 3 humiligita.

cabiúna s.f. (bot.) = jacarandá (Dalbergia nigra).

cabiúna-do-mato s.f. (bot.) = jacarandá (Dalbergia nigra).

cabiúna-rajada s.f. (bot.) = jacarandá (Dalbergia nigra).

cabo  1 s.m. 1 (parte por onde se segura um objeto ou instrumento) tenilo. 2 (feixe de fios, calabre) kablo. 3 (corda grossa de navio) ŝnurego. 4 (tel.) = cabograma. 4 (parte em que se segura o martelo e em cuja extremidade está a cabeça) martel-tenilo, tenilo. ¨ cabo aéreo supertera kablo, pend-kablo. cabo além-fronteira (tel.) translanda kablo. cabo coaxial (el.) samcentra kablo. cabo de alimentação (el.) nutra kablo. cabo de alta frequência (tel.) altfrekvenca kablo. cabo de frigideira pat-tenilo. cabo de telecomunicações (tel.) telekomunika kablo. cabo do leme (mar.: corrente ou corda do leme de uma embarcação) droso. cabo submarino (tel.) submara kablo. cabo subterrâneo subtera kablo. cabo ultramarino (tel.) transmara kablo. TV a cabo kablo-televido.

cabo  2 s.m. 1 (mil.) kaporalo. 2 (geogr.) promontoro, ter-kapo, kabo. 3 (chefe) estro. ¨ a cabo de = ao cabo de. ao cabo de (no fim de) post, post paso de: ao cabo de dois anos post paso de du jaroj; post du jaroj. de cabo a rabo (do princípio ao fim) de la komenco ĝis la fino.

cabo  3 s.m. (bíbl.: unidade de volume equivalente a 2,5 l) kabo, kab’o.

Cabo  4 1 (geogr.) = Cidade do Cabo. 2 (geogr.) = província do Cabo.

Cabo  5 (geogr.: outra denominação do mun. de Cabo de Santo Agostinho PE) Kabo, Kabo-de-Santo-Agostinjo. Vd. cabense.

Cabo  (Cidade do) (geogr.: cid. da África do Sul e cap. da província do Cabo Ocidental) Kab-urbo.

Cabo (província do) (hist.: antiga província da África do Sul) Kablando. Vd. Cabo Ocidental, Cabo Oriental, Cabo Setentrional.

Cabo Branco (geogr.: nome de vários cabos, entre outros, no Brasil, na Tunísia e na Mauritânia) Kabo Blanka.

cabochão s.m. (pedra preciosa de forma convexa, mas não facetada) kapolo.

caboclo adj. 1 (diz-se de indivíduo nascido de índia e branco ou vice-versa) mestiza: tristeza cabocla mestiza malĝojo. · s.m. 2 (indígena brasileiro de cor acobreada) brazila indiĝeno. 3 (indivíduo nascido de índia e branco ou vice-versa) mestizo. 4 (mulato de cor acobreada e cabelos corridos) mulato. ¨ de caboclo mestiza: tristeza de caboclo mestiza malĝojo.

cabo-de-esquadra s.m. (mil.) kaporalo.

cabo-de-guerra s.m. (mil.) kaporalo.

Cabo de Santo Agostinho  (tb. Cabo) (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kabo-de-Santo-Agostinjo, Kabo. Vd. cabense (‘de Cabo de Santo Agostinho PE’).

cabo-friense  adj.2g. (pl.: cabo-frienses) 1 (relativo ao mun. de Cabo Frio RJ ou aos seus naturais ou habitantes) kabo-fria: a cultura cabo-friense é rica la kabo-fria kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cabo Frio RJ) kabo-friano: os cabo-frienses são felizes la kabo-frianoj estas feliĉaj.

Cabo Frio  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Kabo-Frio. Vd. cabo-friense (‘de Cabo Frio RJ’). ¨ de Cabo Frio kabo-fria.

cabograma s.m. kablogramo, submara telegramo.

Cabo Ocidental (geogr.: província da África do Sul; cap.: Cidade do Cabo) Okcidenta Kablando.

Cabo Oriental (geogr.: província da África do Sul; cap.: Bisho) Orienta Kablando.

Cabo Setentrional (geogr.: província da África do Sul; cap.: Kimberley) Norda Kablando.

cabotagem s.f. (pl.: cabotagens) (mar.: navegação costeira, entre cabos ou portos da mesma região) bord-ŝipirado, bord-navigacio. ¨ navio de cabotagem bord-ŝipo.

cabotino s.m. (fig.: aquele que faz barulho em torno do próprio nome, que procura chamar sobre si a atenção alheia) parademulo, malmodestulaĉo.

Cabo Verde (geogr.: país insular da  África, a Oeste do Senegal; cap.: Praia; símb.autom.: CV) Kaboverdo, Kaboverda Respubliko, Verdakaba Respubliko..

cabo-verdiano adj. (relativo à República de Cabo Verde ou aos seus naturais ou habitantes) kaboverda, verdakaba: escudo cabo-verdiano kaboverda eskudo.

cabra s.f. 1 (zool.: designação comum aos mamíferos ruminantes do gênero Capra) kapro. 2 (zool.: espécie domesticada da cabra, Capra hircus) kapro. 3 (zool.: a fêmea da espécie Capra hircus)  kaprino. 4 (pop.) mestizo. 5 (pop.) mulato. ¨ carne de cabra (cul.) kapraĵo. rebanho de cabras kapraro. || a cabra berra kapro mekas.

Cabra (astr.: estrela da constelação do Cocheiro) Kaprino.

cabra-cega s.f. 1 (lud.: certo tipo de brincadeira infantil) blindludo, blindoludo. 2 (zool.) = libélula.

Cabral (Pedro Álvares) (militar e navegador português, c. 1467–1520) Pedro Alvares Kabralo. Vd. cabralino, pré-cabraliano.

Cabral (serra do) (geogr.: serra de Minas Gerais) Kabralo.

Cabrália (geogr.: baía do estado da Bahia) Kabraljo.

cabralino adj. (relativo ao navegador português Pedro Álvares Cabral) kabrala. Vd. pré-cabraliano.

cabra-loira s.f. (pl.: cabras-loiras) (zool.) = vaca-loira (Lucanus cervus).

Cabra Marinha (astr.) = Capricórnio.

cabrão s.m. (pl.: cabrões) (zool.: o macho da cabra) kapro, vir-kapro.

cabra-selvagem s.f. (pl.: cabras-selvagens) (zool.) = íbex (Capra ibex).

cabra-silvestre s.f. (pl.: cabras-silvestres) (zool.) = íbex (Capra ibex).

cábrea s.f. lev-maŝino.

cabreiro s.m. 1 (pastor de cabras) kapristo. · adj. 2 lerta. 3 sagaca. 4 kaŝema.

Cabrera (geogr.: uma das ilhas Baleares, da Espanha) Kabrero. Vd. ilhas Baleares.

cabrestante s.m. 1 (mar.: aparelho sobre o qual se enrolam cabos para erguer âncoras e outros pesos do navio) kapstano. 2 turn-levilo.

cabresto \ê\ s.m. 1 kol-brido. 2 (boi ou vaca que vai à frente da boiada, servindo como guia) gvidanto, antaŭulo. 3 (cabeçada, sem freio, com que se prendem ou conduzem cavalgaduras e outros quadrúpedes pela cabeça) lonĝo.

Cabreúva  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kabreuvo. Vd. cabreuvano, cabreuvense (‘de Cabreúva SP’).

cabreuvano  \e-u\ adj. 1 (tb. cabreuvense) (relativo ao mun. de Cabreúva SP ou aos seus naturais ou habitantes) kabreuva: a cultura cabreuvana é rica la kabreuva kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (tb. cabreuvense) (o natural ou habitante do mun. de Cabreúva SP) kabreuvano: os cabreuvanos são felizes la kabreuvanoj estas feliĉaj.

cabreuvense  \e-u\ adj.2g.s.2g. (geogr.) = cabreuvano (‘de Cabreúva SP’).

cabriola s.f. (salto) kapriolo.

cabriolar v. (dar saltos) kaprioli.

cabriolé s.m. 1 (carruagem pequena, leve e rápida, de duas rodas, capota móvel, e movida por apenas um cavalo) kabrioleto. 2 (autom.: aquele cuja capota se pode dobrar ou remover) kabrioleto, fald-tegmenta aŭto.

cabrito s.m. 1 (zool.: bode jovem) kaprido. 2 (cul.: prato ou alimento preparado com carne de cabrito) kapridaĵo. ¨ carne de cabrito (cul.) kapridaĵo.

cabrito-montês s.m. (pl.: cabritos-monteses) 1 (zool.: designação comum às cabras selvagens que habitam as montanhas) alpa kapro. 2 (zool.: cabra selvagem encontrada nos Alpes europeus e regiões montanhosas da África e da Ásia, Capra ibex) ibekso. 3 (zool.) kapreolo.

Cabrobó  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kabroboo. Vd. cabroboense (‘de Cabrobó PE’).

cabroboense  \ò-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cabrobó PE ou aos seus naturais ou habitantes) kabroboa: a cultura cabroboense é rica la kabroboa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cabrobó PE) kabroboano: os cabroboenses são felizes la kabroboanoj estas feliĉaj.

cabrocha adj. 1 mulata. · s.2g. 1 mulato. 2 (mulher que gosta de sambar ou que participa dos desfiles carnavalescos) dancistino, sambistino.

cabuchão s.m. (pl.: cabuchões) (pedra preciosa de forma convexa, polida, mas não facetada) kapolo.

Cabul n. (geogr.: cid. e cap. do Afeganistão) Kabulo.

Cabul (rio) (geogr.: rio do Afeganistão, afluente do Indo) Kabul-rivero.

cábula adj.2g. 1 maldiligenta. 2 ruza.

cabúqui s.m. (teat.: teatro tradicional japonês) kabuko.

caç. abrev. de caçador(es).

caca 1 s.f. (infrm.) feko, ekskremento.

caca 2 s.m. (zool.) = papagaio-da-nova-zelândia (Nestor notabilis).

caça 1 s.f. 1 ĉaso. 2 ĉasado. 3 (coisa caçada) ĉasaĵo. ¨ caça às bruxas sorĉisto-ĉasado. adquirir pela caça ĉas-akiri tr. aquisição pela caça ĉas-akiro, ĉas-akirado. cão de caça ĉas-hundo. coisa adquirida pela caça ĉas-akiro, ĉas-akiraĵo.

caça 2 s.m. (aer.) = avião de caça.

caçaba s.f. (cul.) = caçave.

caçabe s.f. (cul.) = caçave.

caçada s.f. 1 ĉaso. 2 ĉasado.

caçador  1 \ô\ s.m. (abrev.: caç.) ĉasisto. ¨ caçador de lobos lup-ĉasisto. caçadores (abrev.: caç.) ĉasistoj.

Caçador  2 \ô\ (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kasadoro. Vd. caçadorense (‘de Caçador SC’).

Caçador 3 \ô\ (astr.) = Órion.

caçador-coletor s.m. (pl.: caçadores-coletores) (indivíduo pertencente a povo que subsiste caçando ou coletando) ĉasisto-kolektisto.

caçador-de-lagarta s.m. (pl.: caçadores-de-lagarta) (zool.) = carocha (‘designação comum’).

caçadorense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caçador SC ou aos seus naturais ou habitantes) kasadora: a cultura caçadorense é rica la kasadora kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caçador SC) kasadorano: os caçadorenses são felizes la kasadoranoj estas feliĉaj.

caçamba s.f. 1 sitelo. 2 rubujego. 3 (estribo em forma de chinela) piedingo.

caça-níqueis s.m.2. (tb. caça-níquel) vet-aŭtomato.

caça-níquel s.m. (pl.: caça-níqueis) = caça-níqueis.

caçanje s.2g. (p.ext.: língua mal falada) ĵargono.

cação s.m.(pl.: cações) (zool.: tubarão) ŝarko.

Cação (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kasano.

caçapa s.f. (tb. buraco) (lud.: no jogo de sinuca, cada uma das seis redes onde caem as bolas) poŝo.

Caçapava  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kasapavo. Vd. caçapavense (‘de Caçapava SP’).

Caçapava do Sul (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kasapava-do-Sulo, Suda Kasapavo. Vd. caçapavano (‘de Caçapava do Sul RS’).

caçapavano adj. 1 (relativo ao mun. de Caçapava do Sul RS ou aos seus naturais ou habitantes) kasapava-do-sula, sud-kasapava. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caçapava do Sul RS) kasapava-do-sulano, sud-kasapavano.

caçapavense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caçapava SP ou aos seus naturais ou habitantes) kasapava: a cultura caçapavense é rica la kasapava kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caçapava SP) kasapavano: os caçapavense são felizes la kasapavanoj estas feliĉaj.

caçapeiro s.m. (bot.) = dedaleira (‘designação comum’).

caçar v. ĉasi.

cacarejar v. 1 (falando-se de galinhas e aves de canto parecido) kluki. 2 (tb. cantar, correxar) (emitir a voz, falando-se de perdiz) krii, perdik-krii.

cacarejo \ê\ s.m. 1 kluko. 2 klukado. 3 (a voz da perdiz) perdrik-krio, krio.

cacaria s.f. 1 forĵetindaĵo. 2 rubo.

caçarola s.f. kaserolo.

caça-torpedeiros s.m.2n. kontraŭtorpedo-ŝipo.

cacatua s.f. (zool.) kakatuo.

cacau s.m. 1 (bot.: sementes de árvores do gênero Theobroma, em especial, Theobroma cacao) kakao, kakao-fabo. 2 (cul.: pó feito dessas sementes) kakao, kakao-pulvoro. 3 (gír.) mono. ¨ suco de cacau (cul.: bebida feita com o pó de cacau, misturado com açúcar e água ou leite quente ou frio) kakao.

cacaual s.m. kakao-arbaro.

cacaueira s.f. (recipiente onde se serve cacau) kakaujo.

cacaueiro s.m. 1 (bot.) kakaujo, kakaoarbo. 2 (bot.) kakao-arbaro.

cacauicultor s.m. kakao-kulturisto.

cacauicultura s.f. kakao-kulturo.

cacauzeiro s.m. 1 (bot.) kakaujo, kakaoarbo. 2 (bot.) kakao-arbaro.

caçava s.f. (cul.) = caçave.

caçave s.m. (cul.: farinha grossa de mandioca) kasavo.

cacerense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cáceres MT ou aos seus naturais ou habitantes) kasera: a cultura cacerense é rica la kasera kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cáceres MT) kaserano: os cacerenses são felizes la kaseranoj estas feliĉaj.

Cáceres  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Kasero. Vd. cacerense (‘de Cáceres MT’).

cacetada s.f. 1 baston-frapo, bastoneg-frapo. 2 tedegaĵo, tedaĵo.

cacete s.m. 1 bastono. 2 tedulo. · adj. 3 teda.

cacetear v. 1 tedi. 2 (insiste) trudi.

cachaça s.f. 1 (cul.: aguardente tradicional brasileira, feita da destilação da cana de açúcar) kaŝaso, brazila suker-kana brando, kan-brando. 2 brando. 3 (pop.) manio.

cachação s.m. (pl.: cachações) pugno-frapo, pugno-bato (kontraŭ la nuko).

cachaço s.m. 1 vir-porko. 2 nuko. 3 dika kolo.

cachalote s.m. (zool.: baleia dentada da família dos fiseterídeos, Physeter catodon) kaĉaloto, makrocefalo (arc.).

cachão s.m. = borbotão.

cacharréu s.m. (zool.) = cachalote (Physeter catodon).

cache [Ing.] s.m. 1 (inf.: subsistema especial de memória para o qual os valores dos dados utilizados com frequência são copiados para permitir um acesso mais rápido memória) staplo, kaŝ-memoro. 2 (desp.: vasilha ou pequena caixa à prova d’água utilizada no “geocaching”) kaŝujo. ¨ cache” de memória (inf.) = “cache”.

cachecol  s.m. (pl.: -cóis) (vest.: peça de tecido ou outro material, longo e estreito, usado em volta do pescoço para protegê-lo ou como adorno) kol-tuko: ela usava um cachecol de lã ŝi surhavis lanan koltukon.

cachenê s.m. (manta com que se agasalha o pescoço) kol-skarpo.

cachimbo s.m. pipo. ¨ cachimbo da paz (cachimbo de longo tubo, que entre os índios simboliza a paz) pac-pipo, kalumeto. cachimbo turco (com tubo comprido) ĉibuko. fumador de cachimbo pipo-fumanto. fumante de cachimbo pipo-fumanto.

cachimônia s.f. kapaĉo.

Cachinhos Dourados   (literat.: personagem da história infantil “Cachinhos Dourados e os três ursos”, de origem inglesa) Orharulino, Orbuklulino. Vd.  zona cachinhos dourados (astr.)

cacho s.m. 1 (conjunto de frutos dispostos em roda de um pedúnculo comum) beraro. 2 (conjunto de flores ou frutos pedunculados e dispostos num eixo comum) grapolo. 3 (anel de cabelo) buklo. 4 (amásia) konkubino, kromvirino.

cachoeira  1 s.f. akvo-falo, akvo-falego, fal-akvo (arc.), kaskadaro.

Cachoeira  2 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kaŝoejro. Vd. cachoeirano (‘de Cachoeira BA’).

Cachoeira dos Índios  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kaŝoejra-dos-Indjo. Vd.  cachoeirense (‘de Cachoeira dos Índios PB’).

Cachoeira do Sul  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kaŝoejra-do-Sulo, Suda Kaŝoejro. Vd. cachoeirense, cachoeirense-do-sul (‘de Cachoeira do Sul RS’).

cachoeirano  adj. 1 (relativo ao mun. de Cachoeira BA ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejra. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cachoeira BA) kaŝoejrano.

Cachoeira Paulista   (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kaŝoejra-Paŭlisto. Vd. cachoeirense (‘de Cachoeira Paulista SP’).

Cachoeiras  (geogr.: outra denominação do mun. de Cachoeiras de Macacu RJ) Kaŝoejras-de-Makakuo, Kaŝoejro. Vd. cachoeirense, macacuano (‘de Cachoeiras de Macacu RJ’).

Cachoeiras de Macacu   (tb. Cachoeiras) (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Kaŝoejras-de-Makakuo, Kaŝoejro. Vd. cachoeirense, macacuano (‘de Cachoeiras de Macacu RJ’).

cachoeirense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cachoeiro de Itapemirim ES ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejro-de-itapemirina, kaŝoejra: a cultura cachoeirense é rica la kaŝoejro-de-itapemirina (ou kaŝoejra) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cachoeiro de Itapemirim ES) kaŝoejro-de-itapemirinano, kaŝoejrano: os cachoeirenses são felizes la kaŝoejro-de-itapemirinanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj.

cachoeirense  2 adj.2g. 1 (tb. cachoeirense-do-sul) (relativo ao mun. de Cachoeira do Sul RS ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejra-do-sula, sud-kaŝoejra: a cultura cachoeirense (ou cachoeirense-do-sul) é rica la kaŝoejra-do-sula (ou sud-kaŝoejra) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. cachoeirense-do-sul) (o natural ou habitante do mun. de Cachoeira do Sul RS) kaŝoejra-do-sulano, sud-kaŝoejrano: os cachoeirense (ou cachoeirenses-do-sul) são felizes la kaŝoejra-do-sulanoj (ou sud-kaŝoejranoj) estas feliĉaj.

cachoeirense  3 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cachoeira Paulista SP ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejra-paŭlista, san-paŭl-kaŝoejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cachoeira Paulista SP) kaŝoejra-paŭlistano, san-paŭl-kaŝoejrano.

cachoeirense  4 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cachoeira dos Índios PB ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejra-dos-indja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cachoeira dos Índios PB) kaŝoejra-dos-indjano.

cachoeirense  5 adj.2g. 1 (tb. macacuano) (relativo ao mun. de Cachoeiras de Macacu RJ ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejras-de-makakua, kaŝoejra: a cultura cachoeirense é rica la kaŝoejras-de-makakua (ou kaŝoejra) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. macacuano) (o natural ou habitante do mun. de Cachoeiras de Macacu RJ) kaŝoejras-de-makakuano, kaŝoejrano: os cachoeirenses são felizes la kaŝoejras-de-makakuanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj.

cachoeirense-do-sul  adj.2g.s.2g. (pl.: cachoeirenses-do-sul) (geogr.) = cachoeirense (‘de Cachoeira do Sul RS’).

Cachoeirinha  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kaŝoejrinjo. Vd. cachoeirinhense (‘de Cachoeirinha SP’).

cachoeirinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cachoeirinha RS ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝoejrinja: a cultura cachoeirinhense é rica la kaŝoejrinja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cachoeirinha RS) kaŝoejrinjano: os cachoeirinhenses são felizes la kaŝoejrinjanoj estas feliĉaj.

Cachoeiro  (geogr.: outra denominação do mun. de Cachoeiro de Itapemirim ES) Kaŝoejro-de-Itapemirino, Kaŝoejro. Vd. cachoeirense (‘de Cachoeiro de Itapemirim ES’).

Cachoeiro de Itapemirim  (tb. Cachoeiro) (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Kaŝoejro-de-Itapemirino, Kaŝoejro. Vd. cachoeirense (‘de Cachoeiro de Itapemirim ES’).

Cachoeiro do Itapemirim (evi., geogr.) = Cachoeiro de Itapemirim (‘mun. do ES’).

cachola s.f. 1 kapo. 2 kapaĉo.

cachopeiro s.m. (bot.) = figueira (Ficus carica).

cachopeiro-branco s.m. (pl.: cachopeiros-brancos) (bot.) = figueira (Ficus carica).

cachopeiro-preto s.m. (pl.: cachopeiros-pretos) (bot.) = figueira (Ficus carica).

cachopo 1 \ô\ s.m. knabo.

cachopo 2 \ô\ s.m. 1 (mar.) rifo. 2 (mar.) malprofundaĵo. 3 (fig.) danĝero, danĝera malhelpaĵo.

cachopo 3 s.m. (bot.) = figueira (Ficus carica).

cacho-roxo s.m. (pl.: cachos-roxos) (bot.) = lilás (Syringa vulgaris).

cachorra s.f. 1 = cadela (‘fêmea do cão’). 2 (mulher pouco digna, vulgar) fiulino, fivirino, virinaĉo. 3 (prostituta) putino, prostituitino.

cachorrada s.f. 1 hundaro. 2 kanajlaro. 3 kanajlaĵo: aquela sua cachorrada foi imperdoável tiu via kanajlaĵo estis nepardonebla.

cachorrete s.m. (zool.) = cachalote (Physeter catodon).

cachorrinho s.m. 1 (cão pequeno) hundeto. 2 (filhote de cão) hundido.

cachorrinho-da-areia  s.m. (pl.: cachorrinhos-da-areia) (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cachorrinho-d’água  s.m. (pl.: cachorrinhos-d’água) (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cachorrinho-da-terra  s.m. (pl.: cachorrinhos-da-terra) (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cachorrinho-do-mato s.m. (pl.: cachorrinhos-do-mato) 1 (zool.) = formiga-leão (‘designação comum’). 2 (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cachorro  s.m.1 (zool.) = cão. 2 (filhote de cão) hundido. 3 (filhote de outros animais que lembram o cão, geralmente mamíferos carnívoros) –ido, lupido, leonido, ursido. 3 (fig.) fripono, kanajlo, malnoblegulo, bandito. 4 (arq.) kornico.

cachorro-d’água s.m. (pl.: cachorros-d’água) 1 (zool.) = lontra (Lutra longicaudis). 2 (zool.) = lontra (Lutra paranaensis). 3 (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cachorro-quente s.m. (pl.: cachorros-quentes) (tb. hot dog”) (cul.: salsicha quente, servida, com ou sem molho, no interior de um pão alongado) kolbas-bulko, kolbaset-sandviĉo.

cachorro-racum s.m. (pl.: cachorros-racuns, cachorros-racum) (zool.: mamífero da família dos procionídeos, Nyctereutes procyonoides) niktereŭto.

cachorro-roxo s.m. (pl.: cachorros-roxos) (bot.) = lilás (Syringa vulgaris).

cachu s.m. (substância aromática extraída do fruto da areca) kaĉuo.

cachucha s.f. (dnç.: dança espanhola) kaĉuĉo.

cacife s.m. 1 (lud.: porção de dinheiro com que cada jogador entra no jogo) lud-mono. 2 (lud.: soma das quantias com que cada jogador entra em um jogo) lud-sumo.

cacimba  s.f. 1 akvo-kavaĵo, puto. 2 (reservatório de água pluvial) cisterno, pluv-akvujo.

Cacimba de Areia  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kasimba-de-Arejo. Vd. cacimbense, cacimbareiense (‘de Cacimba de Areia PB’).

Cacimba de Dentro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kasimba-de-Dentro. Vd. cacimbense, cacimbadentrense (‘de Cacimba de Dentro PB’).

cacimbadentrense  adj.2g.s.2g. = cacimbense (‘de Cacimba de Dentro PB’).

cacimbareiense  adj.2g.s.2g. = cacimbense (‘de Cacimba de Areia PB’).

Cacimbas  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kasimbo. Vd. cacimbense (‘de Cacimbas PB’).

cacimbense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cacimbas PB, ou aos seus naturais ou habitantes) kasimba. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cacimbas PB) kasimbano.

cacimbense  2 adj.2g. 1 (tb. cacimbareiense) (relativo ao mun. de Cacimba de Areia PB, ou aos seus naturais ou habitantes) kasimba-de-areja. · s.2g. 2 (tb. cacimbareiense) (o natural ou habitante do mun. de Cacimba de Areia PB) kasimba-de-arejano.

cacimbense  3 adj.2g. 1 (tb. cacimbadentrense) (relativo ao mun. de Cacimba de Dentro PB ou aos seus naturais ou habitantes) kasimba-de-dentra. · s.2g. 2 (tb. cacimbadentrense) (o natural ou habitante do mun. de Cacimba de Dentro PB) kasimba-de-dentrano.

cacimbense  4 adj.2g. 1 (tb. cacimbinhense) (relativo ao mun. de Cacimbinhas AL ou aos seus naturais ou habitantes) kasimbinja. · s.2g. 2 (tb. cacimbinhense) (o natural ou habitante do mun. de Cacimbinhas AL) kasimbinjano.

Cacimbinhas  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kasimbinjo. Vd. cacimbense, cacimbinhense (‘de Cacimbinha AL’).

cacimbinhense  adj.2g.s.2g. = cacimbense (‘de Cacimbinhas AL’).

Caciporé (cabo) (geogr.: cabo no Amapá) Kasiporeo.

cacique s.m. (chefe indígena) kaciko, tribestro.

caco s.m. 1 peco. 2 (de pote) pot-peco. 3 (de garrafa) botel-peco. 4 (fam.) sentaŭgulo. 5 malvigla maljunulo. 6 (anat.) = meleca. ¨ estar um caco (estar muito cansado) esti disbatita.

caço s.m. (concha para servir sopas, caldos etc.) kulerego, ĉerpilo.

caçoada s.f. (pilhéria) ŝerco.

caçoador \ô\ s.m. ŝercemulo.

Cacoal  (geogr.: mun. do estado de Rondônia) Kakoalo. Vd. cacoalense (‘de Cacoal RO’).

cacoalense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cacoal RO ou aos seus naturais ou habitantes) kakoala: a cultura cacoalense é rica la kakoala kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cacoal RO) kakoalano: os cacoalenses são felizes la kakoalanoj estas feliĉaj.

caçoar v. 1 ŝerci. 2 moki: caçoar alguém (ou de alguém ou com alguém) moki iun.

cacodilato s.m. (quím.: sal derivado do ácido cacodílico) kakodilato.

cacodilo s.m (quím.: substância venenosa derivada da arsina, espontaneamente inflamável e de odor repulsivo; fórm.: C4H12As2) kakodilo.

cacoete s.m. 1 nerva gesto. 2 manieto. 3 konvulsieto.

cacófato s.m. malbelsoneco, malbonsoneco, kakofoniaĵo.

cacofonia s.f. malbonsoneco.

cacografia s.f. kakografio.

cacográfico adj. kakografia.

caçoleta s.f. 1 eksplodaĵa kapsulo. 2 refandujo. 3 ĉenpendaĵo.

cacosmia s.f. 1 (med.: perversão do sentido olfativo que leva o doente a gostar de certos odores desagradáveis ou fétidos) kakosmio. 2 (med.: percepção habitual do mau cheiro, por alucinação do olfato ou existência de afecção nas vias aéreas ou digestivas superiores) kakosmio.

cactácea s.f. (bot.: espécime das cactáceas) kaktaco. ¨ cactáceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das cariofilales, que inclui os cactos) kaktacoj.

cactáceo adj. kakta, kakto-simila.

cáctea s.f. (bot.) = cactácea. ¨ cácteas s.f.pl. (bot.) = cactáceas.

cactiforme adj. kakta, kakto-simila.

cacto s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero-tipo da família das cactáceas, Cactus) kakto. 2 (bot.: planta afila da família das asclepiadáceas, Stapelia hirsuta) spelio, kadavro-floro.

cactoide \ói\ adj.2g. kakta, kakto-simila.

cáctus s.m. (bot.) = cacto.

caçula adj.2g. 1 (diz-se de filho ou irmão, em um grupo com mais de dois indivíduos) malplej-aĝa, plej-juna: ela é minha filha caçula ŝi estas mia malplejaĝa filino. 2 (diz-se de filho ou irmão, em um grupo de dois indivíduos) malpli-aĝa, pli-juna: das minhas duas filhas, Maria é a filha caçula el miaj du filinoj, Maria estas la malpliĝa. · s.2g. 3 plej-juna filo, benjameno. 4 plej-juna frato. 5 plijuna filo, benjameno. 6 plis-juna frato.

cacuminal adj.2g. (pl.: cacuminais) (fon.) kakuminala.

cada  pron.indef. 1 (toda pessoa, cada um, cada qual, todo) ĉiu. 2 (de toda a qualidade, de toda a espécie de) ĉia. ¨ cada coisa ĉio. cada qual 1 ĉiu. 2 po. cada qual que seja ĉiu ajn. cada quantidade ĉiom. cada um 1 (tb. cada qual) ĉiu: cada um faça a sua parte ĉiu faru sian parton. a cada um dos meus filhos ( ou a cada filho meu) dei duas maçãs al ĉiu mia infano mi donis du pomojn. 2 po. cada um que seja ĉiu ajn. cada vez mais pli kaj pli. cada vez que ĉiam, kiam ; ĉiufoje, kiam: cada vez que ela o via seu coração pulava ĉiam, kiam (ou ĉiufoje, kiam) ŝi vidis lin ŝia koro saltis. a cada dois dias ĉiun duan tagon; en ĉiu dua tago. a cada passo ĉiupaŝe, ĉe ĉiu paŝo. de cada um ĉies. || (ele tem) cada mania! (li havas) tiajn maniojn!

cadafalso s.m. (estrado alto para a execução de condenados em público) eŝafodo.

cadarço s.m. (fita estreita de pano, couro etc.) laĉo.

cadaste s.m. 1 (mar.: peça semelhante ao talhamar, mas na popa, e na qual se assemtam as ferragens do leme) posta steveno. 2 (mar.) postkilo.

cadastral adj. (pl.: -ais) (que diz respeito ao cadastro) kadastra.

cadastro s.m. 1 bienetato, katastro, kadastro. 2 (com.) informaro. 3 (de terras, para fins fiscais) katastro. ¨ repartição de cadastro kadastrejo.

cadáver s.m. 1 (morto, defunto, corpo, restos, despojos mortais) kadavro. 2 (fig.) apenaŭ vivanta homo. 3 (pop.) kreditoro. ¨ de cadáver kadavra, kadavreca, kadavrosimila.

cadavérico adj. 1 kadavra, kadavreca. 2 kadavrosimila. 3 (fig.) palega.

cade s.m. (bot.: árvore da família das cupressáceas, Juniperus oxycedrus) kado. ¨ óleo de cade (farm.: óleo parasiticida extraído do cade, outrora muito usado no tratamento de dermatoses e contra sarnas de animais domésticos) kadesenco, kadoleo.

cadê adv. (tb. que é de (Vd. ser), quede, quedê, onde está, onde estão) kie: cadê as crianças?  kie estas la infanoj?

cadeado s.m. pend-seruro.

cadeia s.f. 1 ĉeno. 2 (grilhão, corrente, liame, ferros) kateno. 3 (cárcere) malliberejo. 4 (série) serio, sekvo, aro. 5 (fig.) ligilo. 6 mallibereco. ¨ cadeia de montanhas (geogr.) montaro. prender com cadeias alkateni.

cadeira s.f. 1 (assento, sede) seĝo. 2 (de ensino) katedro. 3 (anat., fig.) lumbo. ¨ cadeira de balanço balanco-seĝo, lul-seĝo. cadeira de bebê (cadeira de pés longos, para crianças pequenas sentarem-se à mesa) infan-seĝo, bebo-seĝo. cadeira de braços (poltrona) apogseĝo, brak-seĝo, fotelo. cadeira de rodas rul-seĝo, rad-seĝo. cadeira de rodas elétrica elektra rul-seĝo; motora rul-seĝo. cadeira do corredor (em ônibus, aviões etc.) koridora seĝo. cadeira para criança = cadeira de bebê. cadeira preguiçosa 1 (em navios de turismo, cadeira de encosto reclinado ou reclinável e geralmente com lugar para quem se senta estender as pernas) ferdek-seĝo. 2 (cadeira semelhante, dobrável, que se leva à praia, a acampamento etc.) fald-seĝo. cadeiras s.f.pl. (anat.) 1 koksoj, lumbo. 2 postaĵo. falar de cadeira paroli proprasperte, paroli kompetente.

cadeirinha s.f. 1 malgranda seĝo. 2 palankeno, porto-seĝo, portilo. 3 sel-seĝeto.

cadela s.f. (zool.: a fêmea do cão) hundino. 2 (mulher pouco digna, vulgar) fiulino, fivirino, virinaĉo, malvirtulino. 3 (prostituta) putino, prostituitino.

cadência s.f. (mús.) takto, kadenco, ritmo. ¨ em cadência kadenca.

cadenciado adj. 1 (mús.: em cadência) kadenca. 2 takta: passo cadenciado takta paŝo.marcha cadenciada takta marŝado.

cadenciar v. kadencigi, taktigi.

cadente adj.2g. (que cai) falanta. ¨ estrela cadente (astr.) fal-stelo.

cadernal s.m. (pl.: cadernais) (mar.: caixa elíptica, de madeira ou metal, parte do poleame de laborar, com dois ou mais gornes, dentro do qual trabalham duas ou mais roldanas em um só eixo) puliaro.

caderneta \ê\ s.f. 1 not-kajero, kajereto, poŝ-libreto. 2 registro-libreto. 3 bank-libreto.

caderninho s.m. (dim. de caderno)  kajereto.

caderno s.m. kajero. ¨ caderno de encargos liverkondiĉaro. caderno de espiral ringokajero. caderno universitário ringokajero.

cadete \ê\ s.m. 1 (filho segundo de casa ilustre) dua-naskito. 2 (mil.: oficial-aluno, aspirante) kadeto.

cádi s.m. (juiz mulçumano que exerce funções civis e religiosas) kadio.

cadinho s.m. 1 (vaso de material resistente ao fogo em que se fundem metais e outros materiais; crisol) fandvazo, fandujo. 2 (fig.) hardilo. 3 (tb copela) (metal.: vasilha de material refratário usado no processo de copelação) kupelujo.

Cádis (geogr.) = Cádiz.

Cádiz (geogr.: cid. da Espanha, no Atlântico) Kadizo.

cádmio s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 48; símb.: Cd) kadmio.

Cadmo (mit.: na mitologia grega, fundador lendário de Tebas) Kadmo.

cadoz s.m. (zool.: designação comum aos peixes teleósteos cipriniformes da família dos ciprinídeos, gênero Gobio) gobio.

caducar v. 1 (fazer-se caduco, senil) kadukiĝi. 2 (ameaçar ruína, cair em desuso, deteriorar-se, languir, definhar, prescrever) kadukiĝi.

caduceu s.m. (ramo de oliveira ou loureiro, com duas asas na ponta, e no qual se enroscam duas serpentes) kaduceo, serpento-sceptro.

caducidade s.f. (decadência, decrepitude) kadukeco.

caducifólio adj. (bot.: que perde a folhagem em determinada época do ano, geralmente na estação seca ou no inverno [diz-se de planta ou vegetação]) falfolia, decidua, defalema. Vd. perenifólio.

caduco adj. 1 (decrépito, frágil, arruinado) kaduka. 2 (bot.) = caducifólio. ¨ coisa caduca kadukaĵo.

Cae (astr.) abrev. de Buril.

Cães-de-Caça (tb. Galgos) (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Canes Venatici, Canum Venaticorum; abrev.: CVn) Ĉashundoj.

caeté  1 s.m. (bot.: designação comum às ervas do gênero Calathea) kalateo.

Caeté  2  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kaeteo. Vd. caeteense (‘de Caeté MG’).

caeté-açu s.m. (bot.) = caeté (‘designação comum’).

caeteense  1 \a-e...è-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caeté MG ou aos seus naturais ou habitantes) kaetea: a cultura caeteense é rica la kaetea kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caeté MG) kaeteano: os caeteenses são felizes la kaeteanoj estas feliĉaj.

caeteense  2 \èê\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caetés PE ou aos seus naturais ou habitantes) kaetesa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caetés PE) kaetesano.

Caetés  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kaeteso. Vd. caeteense (‘de Caetés PE’).

Caetité  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kaetiteo. Vd. caetiteense, caetitense (‘de Caetité BA’).

caetiteense  \a-e... è-en\ adj.2g. 1 (tb. caetitense) (relativo ao mun. de Caetité BA ou aos seus naturais ou habitantes) kaetitea: a cultura caetiteense é rica la kaetitea kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. caetitense) (o natural ou habitante do mun. de Caetité BA) kaetiteano: os caetiteenses são felizes la kaetiteanoj estas feliĉaj.

caetitense  \a-e\ adj.2g.s.2g. (geogr.) = caetiteense (‘de Caetité BA’).

cafajeste s.m. fiulo, aĉulo.

Cafarnaum (bíbl.: cid. da Palestina, perto do lago de Genesaré) Kapernaumo.

café s.m. 1 (bot.: fruto do cafeeiro) kafo. 2 (bot.) = cafeeiro. 3 (cul.: bebida que se faz desse fruto, depois de seco, torrado e moído) kafo. 4 (local público especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) kafejo, kafeterio. 5 (cul.: café da manhã) maten-manĝo. · adj. 6 (que tem a cor dos grãos torrados de café) kaf-kolora. ¨ baga de café (bot.) kafo-bero, kaf-bero. café com leite (bebida composta de café com um pouco de leite) lakto-kafo. café da manhã (cul.) maten-manĝo. café de cevada (sucedâneo do café, feito com malte) malto-kafo. café expresso (ou “espresso”) (tb. expresso) (cul.: café forte preparado à maneira italiana com água superaquecida, sob pressão) espreso. café fraco (cul.) malforta kafo. café instantâneo tuja kafo, tujpreta kafo. café pequeno = cafezinho. café ralo (cul.) malforta kafo. de café kafa. leite com café (bebida composta de leite com um pouco de café) kafo-lakto. semente de café kaf-grajno.

café-cantante s.m. = café-concerto.

café-concerto s.m. (teat.: pequeno teatro onde se pode beber e fumar assistindo a números musicais e de variedades) koncertkafejo.

café-do-sudão s.m. (pl.: cafés-do-sudão) (bot.) = noz-de-cola (‘semente’).

cefeeiral s.m. (pl.: cafeeirais) = cafezal.

cafeeiro s.m. (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Coffea) kafujo, kafarbo, kafarbeto, kafarbusto.

cafeico adj. (relativo ao café) kafa.

cafeicultor \ô\ s.m. kaf-kulturisto.

cafeicultura s.f. kaf-kulturo.

cafeína s.f. (quím.: alcaloide existente no café, chá, mate, guaraná, cola etc., C8H10N4O2) kafeino.

café-moca s.m. = moca (‘variedade de café’, ‘bebida’).

café-solúvel s.m. tuja kafo, tujpreta kafo.

cafetã s.m. 1 (vest.: túnica longa, usada por árabes e turcos) kaftano. 2 (vest.: longa toga de juiz em certos países) kaftano.

café-teatro s.m. (teat.) = café-concerto.

cafeteira s.f. 1 kafkruĉo, kafpoto. 2 kafaparato.

cafeteria s.f. (local público especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) kafejo, kafeterio.

cafetina s.f. = caftina.

cafezal s.m. (pl.: cafezais) (plantação de café) kaf-kulturejo, kafujejo, kaf-plantejo, kaf-arbejo.

Cafezal do Sul  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kafezal-do-Sulo. Vd.  cafezalense, cafezalense-do-sul (‘de Cafezal do Sul PR’).

cafezalense  adj.2g. 1 (tb. cafezalense-do-sul) (relativo ao mun. de Cafezal do Sul PR, ou aos seus naturais ou habitantes) kafezal-do-sula. · s.2g. 2 (tb. cafezalense-do-sul) (o natural ou habitante do mun. de Cafezal do Sul PR) kafezal-do-sulano.

cafezalense-do-sul  adj.2g.s.2g. (pl.: cafezalenses-do-sul) = cafezalense (‘de Cafezal do Sul PR’).

cafezinho s.m. (porção de café que se serve em xícaras pequenas; café pequeno) kaf-taseto: depois do almoço, todos tomaram um cafezinho post la tagmanĝo, ĉiuj trinkis po unu kaftaseton.

cafifa s.f. malbon-ŝanco.

cáfila s.f. 1 (grupo ou quantidade de camelos) kamelaro. 2 (caravana de mercadores, na África ou na Ásia, transportada em camelos) karavano. 3 (fig.) aro, bando, hordo, grupaĉo.

cafra s.f. (mulher cafre) kafrino.

Cafraria (geogr.: antigo nome dado à região entre o Zambeze e a província do Cabo, ao longo do oceano Índico) Kafrio, Kafrujo.

cafre s.2g. (indivíduo de uma população africana banta, afim dos zulus, não muçulmana, do Sudeste da África) kafro.

cafta s.f. (cul.: iguaria árabe feita com carne moída) kafto*.

caftã s.m. (vest.) = cafetã.

caftan s.m. (vest.) = cafetã.

cáften s.m. (dono de prostíbulo) bordelisto.

caftina s.f. (dona de prostíbulo) bordelistino.

cafua s.f. 1 kaverno, rokkavaĵo. 2 (studenta) malliberejo, punĉambro.

cafuné s.m. (carinho, carícia) fingrumo, fingrokareso (sur ies kapo). ¨ dar cafuné = fazer cafuné. fazer cafuné (tb. dar cafuné) fingrumi, fingrokaresi (ies kapon).

cafuzo s.m. (tb. zambo) (indivíduo que é filho de negro e índia, ou vice-versa) zambo*.

cágado s.m. 1 (zool.: designação comum a diversos quelônios de água doce, da família dos quelídeos) river-testudo. 2 (pop.) maldiligentulo. 3 (zool.: designação comum às aves do gênero Stercorarius) rab-mevo, sterkorario. Vd. a passo de cágado.

cagaita s.f. 1 (bot.: fruto da cagaiteira) eŭgenifrukto, eŭgenibero. 2 (fisiol.) = meleca.

cagaiteira s.f. (bot.: árvore da família das mirtáceas) eŭgenio.

caganeira s.f. (pop.: diarreia) lakso.

cagar v. kaki, feki. || cagar e andar para alguma coisa fajfi pri io: estou cagando e andando para isso mi fajfas pri tio.

cagosanga s.f. (bot.) = ipecacuanha (Psycotria ipecacuanha).

caianense  adj.2g. 1 (tb.: são-joseense) (relativo ao mun. de São José de Caiana PB ou aos seus naturais ou habitantes) san-ĵoze-de-kajana. · s.2g. 2 (tb.: são-joseense) (o natural ou habitante do mun. de São José de Caiana PB) san-ĵoze-de-kajanano.

Caiapó (serra do) (geogr.: serra em Goiás) Kajapoo.

caiaque s.m. kajako.

caiar v. (branquear com cal diluída em água) kalki: caiar uma casa kalki domon. 2 (dar a cor branca a) blankigi. ¨ substância usada para caiar kalkaĵo.

Caiber (geogr.) = passo Khyber.

cãibra s.f. (med.: contração involuntária e dolorosa do tecido muscular) kramfo, krampfo (evi.). ¨ ter cãibra suferi kramfon: ter cãibra na panturrilha suferi krampfon de la suro.

caibro s.m. tegmentotrabo, ĉevrono.

Caiçara  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kajsaro. Vd.  caiçarense (‘de Caiçara PB’).

caiçarense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caiçara PB ou aos seus naturais ou habitantes) kajsara. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caiçara PB) kajsarano.

Caicó  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Kaikoo. Vd. caicoense (‘de Caicó RN’).

caicoense  \a-i...ò-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caicó RN ou aos seus naturais ou habitantes) kaikoa: a cultura caicoense é rica la kaikoa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caicó RN) kaikoano: os caicoenses são felizes la kaikoanoj estas feliĉaj.

caide s.m. (na Algéria e na Tunísia, funcionário — ordinariamente chefe de tribo — encarregado da justiça e da cobrança de impostos) kaido.

Caieiras  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kajejro. Vd. caieirense (‘de Caieiras SP’).

caieirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caieiras SP ou aos seus naturais ou habitantes) kajejra: a cultura caieirense é rica la kajejra kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caieiras SP) kajejrano: os caieirenses são felizes la kajejranoj estas feliĉaj.

Caiena (geogr.: cid. e cap. da Guiana Francesa) Kajeno.

Caifás (bíbl.) “Kajafas”.

caim 1 \a-í\ s.m. = ganido. ¨ soltar cains = ganir.

Caim 2 \a-í\ (bíbl.: filho primogênito de Adão e Eva) Kaino.

caimão s.m. (pl.: caimões) (zool.: designação comum aos jacarés do gênero Caiman) kajmano. Vd. aligatoro.

caimento s.m. falo, deklivo.

caimita s.2g. (bíbl.: cada um dos descendentes de Caim) kainido.

cainhar \a-i\ v. = ganir.

cainho \a-í\ s.m. = ganido.

cainígena s.2g. (bíbl.) = caimita.

cainita 1 s.2g. (bíbl.) = caimita.

cainita 2 s.f. (min.: sal natural de potássio e magnésio) kainito.

Caio (pren.masc.) Kajo.

caiota s.f. 1 (bot.) = chuchu (‘Sechium edule’). 2 (bot.) = chuchu (‘fruto’).

caipira s.2g. 1 enlandano, enlandido, enlandulo, kamparano. 2 simplulo, naivulo, malklerulo.

caipirinha s.f. (cul.: bebida alcoólica brasileira feita de cachaça, açúcar, gelo e rodelas amassadas de limão) kajpirinjo.

caipora s.m. 1 (mit.: ente fantástico que, nas estradas, torna infeliz quem encontra) kajporo*, malfeliĉalportanto. 2 = fogo-fátuo (‘luz que aparece à noite’).

caiporismo s.m. malbon-ŝanco.

caíque s.m. (bote ou pequena embarcação turca) turka boato, kaiko.

cair v. 1 (tombar, desabar, ruir) fali. 2 (acontecer) kunokazi, okazi, koincidi: neste ano o Natal cai numa sexta-feira ĉi-jare Kristnasko okazos vendrede (ou en vendredo). 3 (falando-se de roupa) sidi: teu vestido novo lhe cai muito bem, Maria via nova robo tre bone sidas al vi, Maria. ¨ cair em meditação, em desespero droni en medito, en malespero. cair em si 1 enpensiĝi. 2 konscii propran faron (ou eraron). cair numa armadilha enkaptiĝi. fazer cair (sacudindo) deskui.

cairina* s.f. (medicamento antifebril) kairino*.

cairn s.m. (túmulo celta, na Gália ou na Grã-Bretanha) kairno.

Cairo  (geogr.: cid. e cap. do Egito) Kairo: o Cairo é a maior cidade da África Kairo estas la plej granda urbo de Afriko.

cairota s.2g. (o natural ou habitante do Cairo) kairano.

cairuçu s.m. (bot.) = erva-capitão (‘designação comum’).

cais s.m.2n. (parte de um porto na qual se efetua o embarque e desembarque de passageiros e cargas) kajo. Vd. plataforma. ¨ no cais surkaje. sobre o cais surkaje.

Caistro (hist.: antigo rio da Lídia, atual Küçük Menderes, na Turquia) Kaistro.

caitité s.m. (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

caititu s.m. 1 (tb. pecari, porco-do-mato) (zool.: mamífero artiodátilo da família dos taiaçuídeos, Tayassu tajacu) pekario. 2 (zool.) = queixada (Tayassu pecari).

Caiuba (geogr.: lago do Rio Grande do Sul) Kajubo.

caixa  s.f 1 (mala, arca, baú) kesto. 2 (de papelão, plástico, madeira etc., usada para sólidos) skatolo. 3 (abrev.: c/, CX.) kaso, kasejo, pagejo. 4 kas-libro. 5 ujo. 6 (tip.) usklo, uskleco. 7 (cofre) mon-kesto, fer-ŝranko. 8 (entrada e saída de dinheiro) spezo. 9 (de água) akvujo. · s.2g. 10 (indivíduo que trabalha na seção de pagamentos e recebimentos) kasisto. · s.m. 11 (tb. livro-caixa) (com.: livro comercial onde se registram as entradas e saídas de dinheiro) kas-libro, spez-libro. Vd. caixa-preta. ¨ caixa d’água akvujo. caixa de areia 1 (para crianças) sablujo, sablo-kesto. 2 (para animais) sablo-kesto: os gatinhos brincam na caixa de areia la katidoj ludas en la sablokesto. caixa de café (recipiente para guardar os grãos ou o pó de café) kaf-skatolo. caixa de câmbio (eng.mec.) = caixa de marchas. caixa de cartas leter-kesto. caixa de charutos cigarujo. caixa de coleta (tb. caixa de coleta postal, caixa de correio, marco postal) (caixa em lugar público onde se deposita correspondência a ser recolhida pelo correio) poŝt-kesto. Vd. correio (‘receptáculo’). caixa de coleta postal = caixa de coleta. caixa de correio (caixa na frente de uma casa e na qual o carteiro coloca as cartas a ela destinadas) leter-kesto, leter-skatolo. caixa de cravelhas (de violino) violon-kapo. caixa de guerra (mús.) tamburo. caixa de lixo rubujo. caixa de lixo com pedal pedal-rubujo, pedal-sitelo. caixa de marchas (eng.mec.: conjunto de engrenagens do motor de um veículo que transmite a força motriz ao eixo das rodas e que permite alteração da velocidade) rapidum-ŝanĝilo. caixa de mudanças (eng.mec.) = caixa de marchas. caixa de Pandora (tb. boceta de Pandora) (mit.: caixa que Zeus confiou a Pandora, na qual estavam guardados todos os males do mundo) skatolo de Pandoro. caixa de ritmos (mús.) drum-maŝino. caixa de seleção (inform.: tipo de controle interativo nas interfaces gráficas como o Windows, usado para ativar ou desativar uma ou mais característica ou opções dentro de um conjunto de possibilidades) marko-butono. caixa de velocidades (eng.mec.) = caixa de marchas. caixa do correio poŝt-kesto. caixa do pão panujo, pan-konservujo. caixa econômica ŝpar-kaso. caixa eletrônico aŭtomata kaso, elektronika kaso. caixa postal (tb. apartado) (caixa em agência de correio, com porta fechada a chave, onde se deposita correspondência destinada a pessoa ou firma que a aluga) poŝt-fako,poŝt-kesto. Vd. correio (‘receptáculo’). caixa torácica (anat.) brusto-kaĝo, brusto-korbo. a toque de caixa rapidege, iele-trapele. pagar no caixa pagi ĉe la kaso. valores em caixa enkasaĵo.

caixa-d’água s.f. (pl.: caixas-d’água) akvujo.

caixa-forte s.f. 1 (recinto de alta segurança, geralmente num banco, empresa etc., reforçado contra roubo e incêndio, onde se guardam valores) kaso, kasejo. 2 (inf.) mon-kesto, mon-ŝranko.

caixão s.m. (pl.: caixões) 1 kestego, skatolego. 2 (de defunto) ĉerko. 3 (grande caixa ou compartimento, sem fundo e de paredes resistentes, que se mergulha na água até o fundo para proteger os trabalhadores ao levantarem um alicerce de ponte etc.) kasono. ¨ caixão de defunto ĉerko. caixão mortuário ĉerko. || colocar o cadáver no caixão enĉerkigi la kadavron.

caixa-preta s.f. (pl.: caixas-pretas) (aer.: aparelhagem que grava dados sobre o funcionamento de uma aeronave, seus sistemas e as conversas seus entre tripulantes e órgãos de controle de voo) nigra kesto. Vd. caixa.

caixeiro s.m. 1 (com.: empregado encarregado de vendas no balcão) komizo. 2 (aquele que faz caixas) skatol-faristo, kest-faristo. 3 (aquele que faz entrega de mercadorias em domicílio) liveranto, liveristo, disportanto. ¨ primeiro caixeiro ĉef-komizo.

caixeiro-viajante s.m. (pl.: caixeiros-viajantes) (com.: empregado ou autônomo que viaja para vender produtos) vojaĝanta komizo, vojaĝa komizo, migra komizo.

caixeta \ê\ s.f. skatoleto, kesteto.

caixilho s.m. 1 (moldura, quadro) kadro. 2 framo. 3 (fot.) kesteto. 4 munt-kadro. 5 (tb. “passe-partout”) (quadro com vidro cujo fundo se abre para receber fotografias, desenhos etc.) paspartuo.

caixote s.m. 1 kesto. 2 kesteto. 3 kestego. ¨ caixote de lixo (com pedal) pedal-rubujo, pedal-sitelo.

caixotim s.m. (pl.: caixotins) (gráf.: cada uma das divisões da caixa tipográfica) faketo.

cajá s.m. (bot.: Spondias mombin) spondio.

cajado s.m. 1 (bordão ou vara de pastor) paŝtista bastono, paŝto-bastono. 2 (rel.) ekleziula bastono. 3 (fig.) apogo.

Cajamar  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kaĵamaro. Vd. cajamarense (‘de Cajamar SP’).

cajamarense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cajamar SP ou aos seus naturais ou habitantes) kaĵamara: a cultura cajamarense é rica la kaĵamara kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cajamar SP) kaĵamarano: os cajamarenses são felizes la kaĵamaranoj estas feliĉaj.

Cajazeiras  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kaĵazejro. Vd. cajazeirense (‘de Cajazeiras PB’).

cajazeirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cajazeiras PB ou aos seus naturais ou habitantes) kaĵazejra: a cultura cajazeirense é rica la kaĵazejra kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cajazeiras PB) kaĵazejrano: os cajazeirenses são felizes la kaĵazejranoj estas feliĉaj.

cajepute s.m. 1 (bot.: árvore da família das mirtáceas, Melaleuca cajuputi) kajeputo, kajeputa melaleŭko. 2 (farm.: óleo obtido das folhas e frutos dessa árvore) kajeputo, kajeputa esenco. 3 (bot.: árvore da família das mirtáceas, Melaleuca quinquenervia, da qual se extrai o gomenol) naŭlo, gomenol-arbo, kvin-ripa melaleŭko.

caju s.m. 1 (bot.: fruto do cajueiro) akaĵuo, akaĵu-pomo, anakardi-frukto, anakardio. 2 (bot.) = cajueiro. ¨ castanha de caju akaĵu-nukso.

cajuada s.f. (cul.) anakardi-fruktaĵo.

cajueiral s.m. (pl.: cajueirais) (bot.: plantação de cajueiro) akaĵuujaro.

cajueirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cajueiro AL ou aos seus naturais ou habitantes) kaĵuejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cajueiro AL) kaĵuejrano.

cajueiro  1 s.m. 1 (bot.: designação comum a plantas de diferentes gêneros e famílias, especialmente às árvores do gênero Anacardium, da família das anacardiáceas) akaĵuujo, akaĵuarbo, anakardi-arbo. 2 (bot.: árvore da família das anacardiáceas, Anacardium occidentale) okcidenta anakardiujo.

Cajueiro  2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kaĵuejro. Vd. cajueirense (‘de Cajueiro AL’).

cajufuti s.m. (bot.) = cajepute (Melaleuca quinquenervia).

cajun adj.2g. (pl.: cajuns) 1 (relativo a cajun ou aos cajuns) kaĵuna: música, culinária cajun kaĵuna muziko, kuirarto. · s.m. 2 (indivíduo descendente dos acadianos expulsos do Canadá no início do séc. 18, e que se fixaram no estado americano de Louisiana) kaĵuno.

Cajuru  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kaĵuruo. Vd. cajuruense (‘de Cajuru SP’).

cajuruense  \u-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cajuru SP ou aos seus naturais ou habitantes) kaĵurua. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cajuru SP) kaĵuruano.

cal 1 (fís., metr.) símb. de caloria.

cal 2 s.f. (quím.: pó branco constituído principalmente de óxido ou hidróxido de cálcio) kalko. ¨ cal extinta (quím.) estingita kalko. cal hidráulica (quím.) hidraŭlika kalko. cal virgem kalko, vigla kalko.

Cal (fís.) símb. de quilocaloria.

cala s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Calla, da família das aráceas) kalao. 2 (bot.: planta da família das aráceas, Calla palustris) kalao.

Calaári (geogr.) = Kalahari.

Calabar (geogr.: cid. da Nigéria) Kalabaro.

Calabar (rio) (geogr.: rio da Nigéria) Kalabar-rivero.

calabouço s.m. 1 karcero, kel-karcero, subtera karcero, mallibereja ĉelo. 2 arestejo.

calabre s.m. 1 (mar.: corda com a qual se amarra a embarcação a um ponto fixo) gerleno. 2 (corda grossa) ŝnurego. 3 (feixe de fios, cabo) kablo.

Calábria (geogr.: extremidade sul da Itália peninsular) Kalabrio.

calada s.f. (silêncio) silento: na calada da noite en la silento de la nokto; en la nokta silento.

caladão adj. (pl.: caladões; fem.: caladona) 1 (que fala pouco) malparolema, neparolema. · s.m. 2 (aquele que fala pouco) malparolemulo, neparolemulo.

calado 1 adj. 1 (que se calou) silenta, silentema, muta. 2 (que fala pouco) malparolema, neparolema. · s.m. 3 (aquele que se calou) silentulo, silentemulo, mutulo. 4 (aquele que fala pouco) malparolemulo. · adv. senparole: ouviu calado a repreensão do professor senparole li aŭdis la admonon de la instruisto. ¨ estar calado silenti.: por que está calado (hoje)? kial vi silentas (hodiaŭ)? ficar calado 1 silenti. 2 silentiĝi, eksilenti: por que ficou calado (agora)? kial vi silentiĝis (nun)? permanecer calado silenti.

calado 2 s.m. (mar.: distância vertical entre a parte inferior da quilha e linha de flutuação de uma embarcação) enakva parto (de ŝipo), enakviĝo. ¨ calado médio meza enakviĝo.

caladona adj.s.f. fem. de caladão.

calafate s.m. (aquele que trabalha com calefação) kalfatristo.

calafetação s.f. (pl.: calafetações) 1 (ato de calafetar) kalfrato, kalfatrado. 2 (ação de calafetar) kalfatrado.

calafetador \ô\ s.m. (instrumento usado para calafetar) kalfatrilo.

calafetagem s.f. (pl.: calafetagens) = calafetação.

calafetamento s.m. = calafetação.

calafetar v. (vedar com massa apropriada, estopa etc. juntas, fendas e frestas) kalfatri.

calafetear v. = calafetar.

calafrio s.m. frosto-tremo, trem-frosto.

Calais (geogr.: cid. da França) Kalezo.

Calais (passo de) (geogr.: estreito entre a França e a Grã-Bretanha, também chamado de estreito de Dover) Kaleza Markolo, Dovera Markolo.

calajar s.m. (bot.) = noz-vômica (Strychnos nux-vomica).

calamar s.m. (zool.) = lula.

calamidade s.f. malfeliĉego, plago.

calamina s.f. (farm.: silicato hidratado de zinco) zinko-spato, kalamino.

calaminta s.f. (bot.) = erva-das-azeitonas (Satureja calamintha).

calaminta-nevada s.f. (bot.) = erva-das-azeitonas (Satureja calamintha).

calamita s.f. (paleob.) = calamites.

calamites s.m.2n. (paleob.: designação comum aos fósseis do gênero Calamites, da família das calamitáceas) kalamito.

calamitoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\)  malfeliĉega, malfeliĉegoplena.

cálamo s.m. 1 (bot.: gênero de plantas, Calamus) kalamo. 2 (bot.) = ácoro (Acorus calamus). 3 (flauta pastoril) ŝalmo.

cálamo-cheiroso s.m. (bot.) = ácoro (Acorus calamus).

calandra  1 s.f. (técn.: máquina cilíndrica para prensar, lustrar, ondear ou acetinar tecidos ou papel) glad-maŝino, glad-aparato, kalandrilo, kalandra maŝino.

calandra  2 s.f. (zool.) = calhandra (Melanocorypha calandra).

calandra  3 s.f. (zool.: inseto coleóptero do gênero Calandra) kalandrao.

calandragem s.f. (ação de calandrar) kalandro, kalandrado.

calandrar v. (alisar roupas, papéis etc., passando por calandra) kalandri, rulgladi.

calão s.m. 1 (linguajar rude, grosseiro) slango, slangaĉo. 2 (fala ou vocabulário próprio de um grupo determinado de pessoas) ĵargono. ¨ baixo calão slangaĉo, maldeca lingvaĵo.

calar 1 v. 1 (não falar, manter-se em silêncio) silenti. 2 (não dizer algo) silenti pri, forsilenti, prisilenti. 3 (impor silêncio) silentigi.

calar 2 v. (preparar a baioneta para a luta) prepari (bajoneton). ¨calar baioneta almeti bajoneton al pafilo.

calateia s.f. (bot.: designação comum às ervas do gênero Calathea) kalateo.

calátide s.f. (bot.) = capítulo.

calau s.m. (zool.: designação comum às aves coraciiformes da família dos bucerotídeos, que ocorrem na África e na Ásia) bucero.

calazar s.m. (med.) = leishmaniose visceral.

calázio s.m. 1 (med.: espécie de tumor na borda da pálpebra) kalazio, ĥalazio. 2 (med.: terçol, hordéolo) ĉalazio, hordeolo, kalazio.

calç. abrev. de calçada.

cal/oC (fís.) símb. de caloria por grau.

calça s.f. 1 (calças) pantalono. 2 (vest.: roupa íntima feminina) kalsono, virinkalsono, kalsoneto, virinkalsoneto. ¨ calça de ganga ĝinzo. calça jeans ĝinzo.

calçada  s.f. 1 (caminho calçado ou pavimentado, destinado à circulação de pedestres, quase sempre mais alto que a parte da rua em que trafegam os veículos) trotuaro. 2 (rua; abrev.: C., Calç.) strato. 3 ŝoseo. 4 pavimo.

calçadeira s.f. 1 ŝutirilo. 2 bottirilo. 3 ŝukorno.

calçado s.m. pied-vesto, ŝuo. ¨ casa de calçados ŝu-vendejo.

calçamento s.m. 1 (revestimento do solo sobre o qual se pisa) pavimo. 2 (ação de calçar ou pavimentar) pavimado.

calcâneo s.m. (anat.: osso do tarso, que forma o calcanhar) kalkaneo.

calcanhar s.m. 1 (anat.) kalkano. 2 (parte de trás do calçado) kalkanumo. ¨ calcanhar de Aquiles (fig.: lado fraco ou vulnerável de qualquer indivíduo ou instituição) Aĥila tendeno, kalkano de Aĥilo.

calcante s.m. (pop.) piedo. ¨ no calcante 1 (tb. a ) piede. 2 (tb. a ) sur sia paro da kruroj: viajar pelo país no calcante vojaĝi tra la lando sur sia paro da kruroj.

calção s.m. (pl.: calções) 1 (vest.) duonpantalono, pantaloneto. 2 (vest.) kalsono. 3 (calça curta usada por nobres em certas cerimônias) kuloto. ¨ calção de banho (vest.) bankalsono.

calcar v. 1 treti, premi, premegi, dispremi, subpremi, pied-premi. 2 pisti. 3 mueli. 4 (fig.) humiligi, subpremi.

calçar v. 1 pied-vesti. 2 man-vesti. 4 (pavimentar) pavimi: calçar uma rua pavimi straton. 5 (pôr um calço) kojn-fiksi, kojn-altigi. ¨ calçar-se surmeti ŝuojn.

calcário adj. 1 (relativo ao cálcio) kalka. 2 (semelhante ao cálcio) kalkeca. 3 (que contém cálcio) kalkhava. · s.m. 4 (quím.: designação comum às rochas sedimentares constituídas essencialmente de carbonato de cálcio e magnésio) kalko.

Calcas (adivinho grego que acompanhou Agamémnon ao cerco de Troia) Kalĥaso.

calças s.f.pl. (vest.) = calça.

calcatripa s.f. (bot.) = abrolho (Centaurea calcitrapa).

calcedônia s.f. (min.) kalcedono.

Calcedônia (hist.: antiga cid. da Ásia Menor) Kalcedono.

calceolária s.f. (bot.: planta do gênero Calceolaria) kalceolario.

calceta s.f. 1 (argola com que se prende a perna de um condenado) laborpunito-ringo. · s.2g. 2 (indivíduo condenado a trabalhos forçados) punlaborulo, laborpunito.

calcetar v. pavimi.

cálcico adj. (quím.) kalcia.

Calcídica (geogr.: península grega que se divide em três outras penínsulas) Kalcidiko.

calciferol s.m. (quím., farm.) kalciferolo.

calcificar v. kalkecigi.

calcinação s.f. 1 kalcinado. 2 kalciniĝo.

calcinar v. 1 (queimar) kalcini. 2 cindrigi. 3 kalk-bruligi. 4 forte hejti. 5 kaŭterizi.

calcinha s.f. (vest.) = calcinhas.

calcinhas s.f.pl. 1 (vest.: roupa íntima feminina) kalsono, virinkalsono. 2 (vest.: roupa íntima feminina, de tamanho reduzido) kalsoneto, virinkalsoneto, tangao.

cálcio s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 20; símb.: Ca) kalcio. ¨ de cálcio (quím.) kalcia.

Cálcis (geogr.: cid. da Grécia, na ilha Eubeia) Kalcido.

calcita s.f. (min.: carbonato de cálcio trigonal) kalcito, kalk-spato, kalko-ŝtono.

calcitrapa s.f. (bot.) = abrolho (Centaurea calcitrapa).

calço s.m. kojno, fiksilo, altigilo.

calcografia s.f. metal-gravurarto.

calcolítico s.m. (inic.maiúsc.) (arql.: período de transição entre o Neolítico e a Idade do Bronze, aproximadamente 2500 e 1800 a.C.) ĥalkolitiko, kupro-epoko.

calçudo adj. 1 (que tem ou veste calças compridas) long-pantalona. 2 (diz-se da ave que tem penas compridas que lhe cobrem as pernas à semelhança de calças) plum-krura.

calculado  (part. de calcular) adj. 1 kalkulita. 2 kalkula.

calculadora s.f. kalkulatoro, kalkulilo, kalkulaparato, kalkulmaŝino.

calcular v. 1 kalkuli. 2 konjekti, supozi. 3 plani, fari planojn, antaŭpripensi. 4 taksi. ¨ ação de calcular kalkulado. máquina de calcular kalkulilo, kalkulaparato, kalkulmaŝino.

calculável  adj. (pl.: calculáveis) kalkulebla.

calculista adj.2g. 1 kalkulema. 2 singardema. 3 profitema. · s.2g. 4 kalkulisto, kontisto. 5 singardemulo. 6 profitemulo.

cálculo s.m. 1 (mat.) kalkulo. 2 (plano) projekto, plano. 3 (med.: concreção pétrea que se forma em diversas partes do corpo do homem e de animais por precipitação de certas substâncias e sais minerais; pedra) a) gruzo, kalkuluso. b) urinŝtoneto. c) galŝtoneto. 4 (coisa, operação) kalkulaĵo. ¨ cálculo renal (med.) rena kalkuluso. de cálculo kalkula. erro de cálculo kalkuleraro.

Calcutá (geogr.: cid. da Índia, cap. do estado de Bengala Ocidental) Kalkato.

calda s.f. 1 (cul.) siropo. 2 (cul.) fandita sukero. ¨ doce de calda (cul.) fluida konfitaĵo. fruta em calda (cul.: fruta preparada em calda grossa e nela conservada) konfitaĵo.

calda-novense  adj.2g.s.2g. (pl.: calda-novenses) (geogr.) = caldas-novense (‘de Caldas Novas GO’).

Caldas  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kaldo. Vd.  caldense (‘de Caldas MG’).

Caldas Brandão  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kaldas-Brandano. Vd. caldas-brandense, caldense (‘de Caldas Brandão PB’).

caldas-brandense  adj.2g. (pl.: caldas-brandenses) 1 (tb. caldense) (relativo ao mun. de Caldas Brandão PB ou aos seus naturais ou habitantes) kaldas-brandana. · s.2g. 2 (tb. caldense) (o natural ou habitante do mun. de Caldas Brandão PB) kaldas-brandanano.

Caldas Novas  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Kaldas-Novo. Vd. caldas-novense, calda-novense, caldense (‘de Caldas Novas GO’).

caldas-novense  adj.2g. (pl.: caldas-novenses) 1 (tb. calda-novense, caldense) (relativo ao mun. de Caldas Novas GO ou aos seus naturais ou habitantes) kaldas-nova: a cultura caldas-novense é rica la kaldas-nova kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. calda-novense, caldense) (o natural ou habitante do mun. de Caldas Novas GO) kaldas-novano: os caldas-novenses são felizes la kaldas-novanoj estas feliĉaj.

Caldazinha  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Kaldazinjo. Vd. caldazinhense (‘de Caldazinha GO’).

caldazinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caldazinha GO ou aos seus naturais ou habitantes) kaldazinja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caldazinha GO) kaldazinjano.

caldear v. 1 kunligi. 2 miksi. 3 kunmiksi. 4 akvo-miksi. 5 (soldar, soldar de topo) veldi. 6 (fig.) mestizigi.

Caldeia  \éi\ (hist.: antigo nome da Babilônia) Ĥaldeujo, Kaldeo (evi).

caldeira s.f. 1 kaldronego, vapor-kaldronego. 2 (para aquecer quartos) hejt-forno, hejto-forno, stovo.

caldeirão s.m. (pl.: caldeirões) 1 (cul.) kaldrono. 2 (geol.) (roka) pluv-akvujo. 3 (geogr.: depressão em terreno) kaldrono. 4 akvo-kirlado. 5 kot-kavaĵo, pluv-kaveto. 6 (zool.) = orca (Orcinus orca). ¨ de (ou do) caldeirão kaldrona.

caldeiraria s.f. (fábrica que produz caldeiras) kaldronejo.

caldeireiro s.m. 1 kaldronisto. 2 kaldron-faristo. 3 kaldron-vendisto. 4 kaldronego-gardisto, kaldronego-maŝinisto. 5 (indivíduo que trabalha com cobre ou faz revestimentos de cobre) kupristo.

caldeirinha s.f. sankt-akvujo. ¨ entre a cruz e a caldeirinha (expr.: ‘inter kruco kaj kaldroneto’) inter martelo kaj amboso (= en malfacila situacio).

caldense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caldas MG ou aos seus naturais ou habitantes) kalda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caldas MG) kaldano.

caldense  2 adj.2g.s.2g. (geogr.) = poços-caldense (‘de Poços de Caldas MG’).

caldense  3 adj.2g.s.2g. = caldas-brandense (‘de Caldas Brandão PB’).

caldense  4 adj.2g.s.2g. (geogr.) = caldas-novense (‘de Caldas Novas GO’).

caldeu s.m. (indivíduo dos caldeus, povo que habitava a Caldeia) ĥaldeo (prefer.), kaldeano.

caldo s.m. (cul.: alimento líquido preparado pela cocção de carne, a que às vezes se juntam legumes) buljono. ¨ caldo de cana sukerkan-suko, kan-suko. caldo de substância (tb.: consomê)  (lus.m cul.: caldo de carne ou de galinha, servido quente ou frio) buljono, brogaĵo.

caleça s.f. = caleche.

caleche s.f. (variedade de carruagem com quatro rodas e dois assentos) kaleŝo. ¨ auxiliar de um proprietário de caleche kaleŝoservanto. caleche grande ou de luxo kaleŝego. tomar uma caleche enkaleŝiĝi.

Caledônia (hist.: antigo nome da Escócia) Kaledonio.

caledônio adj. 1 (relativo à Caledônia) kaledonia. · s.m. 2 (o natural ou habitante da Caledônia) kaledoniano.

calefação s.f. 1 (processo de aquecimento das habitações) varmigado, hejtado, kalefakcio. 2 (fís.: fenômeno que consiste no aparecimento de uma camada ou colchão de vapor entre um líquido e uma superfície quando esta se encontra fortemente aquecida) kalefakcio.

caleidoscópico adj. = calidoscópico.

caleidoscópio s.m. = calidoscópio.

caleira s.f. 1 defluilo, pluvodefluilo. 2 tegolo.

calejado adj. 1 (relativo a calo) kala. 2 kaleca, kaloplena, kaligita. 3 (fig.) harda, hardita.

calejar v. 1 naski kalon sur, kaligi. 2 (fig.) hardi, sensentigi.

calembur s.m (jogo de palavras, trocadilho) vortludo, kalemburo.

calemburgo s.m. = calembur.

calendário  s.m. kalendaro. ¨ calendário de bolso poŝ-kalendaro. calendário de flores (tabela que indica as plantas na ordem de sua floração, no ano) flor-kalendaro. calendário gregoriano (cron.: calendário de uso universal, introduzido em 1582 pelo papa Gregório 13 como uma revisão do calendário juliano) Gregoria kalendaro. calendário juliano (cron.: calendário introduzido por Júlio César em 45 a.C. e substituído pelo calendário gregoriano em 1582) Julia kalendaro. calendário perpétuo porĉiama kalendaro. calendário republicano (cron.: calendário instituído na França em 1793 e, em 1806, substituído pelo calendário gregoriano) respublika revolucia kalendaro: os doze meses do calendário republicano são: vendemiário, brumário, frimário, nivoso, pluvioso, ventoso, germinal, floreal, pairial, messidor, termidor e frutidor la dek du monatoj de la respublika revolucia kalendaro estas: vendemiaro, brumero, frimero, nivozo, pluviozo, ventozo, ĝerminalo, florealo, prerialo, mesidoro, termidoro kaj fruktidoro. de calendário kalendara: existem vários sistemas de calendário ekzistas pluraj kalendaraj sistemoj.

calendarista s.2g. (pessoa que faz calendários) kalendaristo.

calendas s.f.pl. (no antigo calendário romano, primeiro dia de cada mês) kalendo, kalendoj. ¨ calendas gregas (dia que jamais chegará, dia de São Nunca) grekaj kalendoj, tago de sankta Neniamo. || deixar para as calendas gregas (i.é, para nunca) formeti ĝis la grekaj kalendoj.

calêndula s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calendula, da família das compostas) kalendulo. 2 (tb. bonina, malmequer, maravilhas, maravilha-dos-jardins) (bot.: planta,  Calendula officinalis, da família das compostas) oficina kalendulo.

calentura s.f. (med.: acesso de febre que acomete marinheiros nas zonas tropicais) kalenturo.

calha s.f. 1 sulko. 2 defluilo, akvodefluilo. 3 surglitilo.

calhambeque  s.m. 1 marborda ŝipeto. 2 (pop.) veturilaĉo. 3 meblaĉo.

calhandra s.f. 1 (zool.: ave passeriforme da família dos alaudídeos, Melanocorypha calandra) kalandro. 2 (zool.) = cotovia (‘designação comum’).

calhar v. 1 (entrar em calha ou em alguma cavidade) sulkeniĝi. 2 alfariĝi. 3 adaptiĝi. ¨ a calhar tute laŭdezire, ĝuste por la okazo. se calhar eble, verŝajne.

calhau s.m. ŝtonero, ŝtoneto, siliko.

Cáli (deusa da Índia) Kalia.

Calibã (lit.: personagem de A tempestade, de Shakespeare) Kalibano.

Calibão (lit.) = Calibã.

calibrador s.m. 1 = aferidor. 2 (técn.) kalibrilo. ¨ calibrador micrométrico mikrometra kalibrilo.

calibragem s.f. (ato ou efeito de calibrar) kalibrado.

calibrar v. 1 (medir o calibre de) kalibri. 2 (ajustar o calibre de) kalibrigi: calibrar os pneus de um carro kalibrigi la pneŭojn de aŭto.

calibre s.m. 1 (diâmetro interno de um tubo) kalibro. 2 = calibrador. 3 = aferidor. ¨ de grosso calibre grandkalibra.

caliça s.f. (fragmentos de argamassa soltos das paredes) murrubo, morterrubo.

cálice 1 s.m. 1 (catol.: espécie de vaso quase cilíndrico usado durante a missa) kaliko. 2 (copo pequeno de forma quase-esférica, dotado de pé) kaliko, glaseto.

cálice 2 s.m. (bot.: verticilo floral mais externo) kaliko.

calicebo s.m. (zool.: gênero de macacos sul-americanos, Callicebus, que inclui os japuçás e os sauás) kalicebo.

calicida adj. 1 kontraŭkala, kaldetruanta, kaldetrua. · s.m. 2 kaldetruilo.

caliciforme adj. kalikoforma.

calículo s.m. (bot.: pequeno cálice formado por pequenas brácteas na base das sépalas) kaliko.

cálido adj. varma, arda, ardanta.

calidoscópico adj. kalejdoskopa.

calidoscópio s.m. kalejdoskopo.

calídris s.m. (zool.: gênero de aves da família dos escolopacídeos, que inclui os maçaricos, Calidris) kalidro.

califa s.m. (chefe soberano mulçumano na Arábia) kalifo.

califado s.m. 1 (território governado por um califa) kalifejo, kalif-lando. 2 (cargo ou dignidade) kalifeco.

Califórnia  1 (geogr.: um dos estados dos EUA; cap.: Sacramento) Kalifornio.

Califórnia  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kalifornjo. Vd. californiano (‘de Califórnia PR’).

californiano  adj. 1 (relativo ao mun. de Califórnia PR ou aos seus naturais ou habitantes) kalifornja. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Califórnia PR) kalifornjano.

califórnio s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 98; símb.: Cf) kaliforniumo, kalifornio.

caligem s.f. 1 nebulego. 2 mallumo.

caliginoso adj. densa, nebula, malluma.

caligrafar v. (desenhar letras cuidadosa e artisticamente) kaligrafi.

caligrafia s.f. 1 (arte) bel-skribado, kaligrafio. 2 (algo escrito) kaligrafiaĵo. 3 (estilo particular de escrever à mão) skrib-karaktero.

caligráfico adj. kaligrafia.

calígrafo s.m. bel-skribisto, kaligrafo.

Calígula (imperador romano, 12–41) Kaligulo.

calim s.f. (pl.:calins) fem. de calom.

Calímaco (poeta e gramático alexandrino, séc. 4 a.C.) Kalimaĥo.

calina s.f. malkleraĵo, malspritaĵo.

Calíope (mit.: musa da poesia épica) Kaliopo.

calipso 1 s.m. (mús.: gênero musical originário do Caribe, para cantar e dançar) kalipso.

Calipso 2 (mit.: ninfa e rainha da ilha de Ogígia) Kalipso.

caliptra s.f. (bot.: capuz que cobre o órgão feminino de certas briófitas) epigono.

calique s.m. mono.

Calisota (cin., lit.: estado fictício dos EUA, criado pelos estúdios Disney, e onde está situada a cidade de Patópolis) Kalisoto. [Fonte: Vikipedio]

calista s.2g. (tb. pedicuro) pied-flegisto, pedikuristo, pied-kuracisto.

calístefo s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Callistephus) kalistefo. 2 (bot.: planta ornamental nativa da China, Callistephus chinensis; rainha-margarida) kalistefo.

calistégia s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Calystegia) kalistegio.

Calisto (mit.: ninfa que Artemisa transformou na constelação Ursa Maior) “Kalistoa”.

calítrique s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Callitriche, da família das calitricáceas) kalitriko.

calitriquídeos s.m.pl. (zool.: família de pequenos primatas florestais, encontrados nas Américas Central e do Sul, com cinco gêneros e cerca de 20 espécies, conhecidas vulgarmente como saguis ou micos) kalitriksedoj.

c.alm. abrev. de contra-almirante.

calma s.f. 1 (calor do dia) aer-varmo. 2 (fig.) ripozo, kvieto. 3 sereneco. 4 trankvileco. 5 (calor forte da atmosfera) varmo, varmeco. ¨ com calma 1 malrapide, pripense. 2 pripensante. || calma! kviete!, trankvile!

calmante adj.2g. 1 (que faz cessar dores, anódino) kvietiga, trankviliga, dolor-kvietiga, paregorika. · s.m. 2 (tb. sedativo) (farm.: medicamento que mitiga dores ou excitações nervosas) kvietiga medikamento, kvietigaĵo.

calmar v. = acalmar.

calmaria s.f. 1 senvento, senventeco. 2 (estagnação) staro. 3 (met.: na escala de Beaufort, falta de vento ou vento de grau 0) kalmo, senvento. 4 (zool.) = biguatinga (Anhinga anhinga).

calmo adj. 1 kvieta. 2 trankvila. 3 flegma, malvarm-sanga. 4 varma. 5 (que está em calmaria) senventa, kvieta. 6 (diz-se do mar, do céu etc.) serena. 7 (met.) kalma. 8 senpasia. 9 senaflikta. || água calma é água perigosa akvo trankvila estas akvo danĝera.

Calmon  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kalmono. Vd. calmonense (‘de Calmon SC’).

calmonense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Calmon SC ou aos seus naturais ou habitantes) kalmona. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Calmon SC) kalmonano.

calmoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) varma.

cal/msoC símb. de caloria por metro-segundo-grau.

calmuco s.m. (indivíduo dos calmucos, povo de origem mongólica que habita regiões da Sibéria, China e Mongólia) kalmuko.

calo s.m. 1 (espessamento córneo da epiderme, formado nas partes de atrito constante da pele) kalo, kalaĵo. 2 (fig.) nesentemo. 3 (tb. calo ósseo) (med.) kaluso. 4 (bot.: tecido de supercrescimento produzido por reação da planta para cicatrizar uma lesão) kaluso. ¨ calo de pé pied-kalo. calo ósseo (med.: crosta dura que liga os ossos fraturados) kaluso.

calom s.m. (pl.: calons; fem.: calim) = cigano (‘indivíduo de um povo itinerante’).

calombo s.m. 1 tubero. 2 ŝvelaĵo, ŝvelo.

calomelano s.m.(farm.: cloreto mercuroso (H2Cl2) usado como purgativo; dragão-amansado, protocloreto de mercúrio) kalomelo.

calor  \ô\ s.m. 1 varmo. 2 varmego. 3 (fig.) fervoro, ardo, flameco. 4 (verve) vervo. ¨ à prova de calor (que é capaz de resistir ao calor) varm-eltena. faz calor estas varme. || faz calor hoje estas varme hodiaŭ.

calorento adj. varm-sentema.

caloria s.f. (fís.: unidade de medida de energia; caloria-grama; símb. cal) kalorio. ¨ caloria por grau (fís.: unidade de capacidade calorífica equivalente a 4,1868 J/K; símb. cal/oC) kalorio per grado. caloria por metro-segundo-grau (fís.: unidade de condutividade térmica equivalente a 4,1868 W/m-K; símb. cal/msoC) kalorio per metro-sekundo-grado.

caloria-grama s.f. (fís.) = caloria.

calorífero adj. varmenhava, varmporta.

calorífico adj. 1 varmiga. · s.m. 2 varmigilo.

calorífugo adj. varmizola.

calorimetria s.f. (fís.: conjunto de técnicas e métodos dedicados à medição da quantidade de calor absorvido ou liberado num processo físico ou químico) kalorimetrio.

calorímetro s.m. (fís.: instrumento para medição em calorimetria) kalorimetro.

caloroso adj. 1 fervora, korega, varma, entuziasma. 2 energia. 3 senventa.

calosidade s.f. 1 kalo, kalaĵo. 2 (fig.) nesentemo.

caloso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 (relativo a calo) kala. 2 kaleca. 3 kaloplena.

calossoma s.m. (zool.) = carocha (‘designação comum’).

calossomo s.m. (zool.) = calossoma. Vd. carocha (‘designação comum’).

calota s.f. 1 (qualquer cobertura ou parte superior que tem forma esférica, côncavo-convexa, recurvada ou abaulada) verto. 2 (autom.: peça geralmente metálica que se adapta externamente às rodas dos automóveis) nabo-ĉapo. 3 (geom.: parte da esfera compreendida entre um plano tangente e um secante) kaloto. 4 (geogr.) ĉapo. ¨ calota polar (geol.) polusa ĉapo.

calote s.m. 1 nepagita mon-ŝuldo. 2 ŝtelo, trompo, friponaĵo.

calotear v. 1 nepagi ŝuldojn. 2 tromp-ŝteli.

caloteiro s.m. tromp-ŝtelisto, fripono.

calouro s.m. 1 novulo, novico, senspertulo, flav-bekulo, senspertulo. 2 (estudante recém-admitido numa universidade) unua-jarulo, unua-jara studento. 3 (aluno que cursa o primeiro ano de algum curso) unua-jarulo.

calta s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Caltha) kalto. 2 (bot.) = malmequer-dos-brejos (Caltha palustris).

caluda interj. (para ordenar ou pedir silêncio) silentu!, ŝŝ!, st!, ĉit!

caluje s.m. = cabana.

caluna s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calluna, da família das ericáceas, que compreende apenas uma espécie) kaluno. 2 (bot.) = magriça (Calluna vulgaris).

calunga  adj.2g. 1 (relativo ao naturais ou habitantes da cid. de São Vicente SP) san-visenta. Vd. vicentino (‘de São Vicente SP’). · s.2g. 2 (alcunha dada dos naturais ou habitantes da cid. de São Vicente SP) san-visentano. Vd. vicentino (‘de São Vicente SP’). 3 (zool.) = libélula.

calúnia s.f. (afirmação falsa e desonrosa a respeito de alguém) kalumnio, malbonfamigo, misfamo. || a calúnia é a arma dos covardes kalumnio estas la armilo de kovardulo.

caluniador \ô\ adj. kalumniema. · s.m. 2 kalumniulo, kalumnianto.

caluniar v. kalumnii.

calunioso adj. kalumnia.

calva s.f. kalvaĵo. || expor a calva de alguém à mostra (expr.idiom.) malkaŝi ies kulpon (ou friponecon).

calvário s.m. (fig.: martírio, sofrimento moral) kalvario.

Calvário (nome de origem latina do Gólgota, monte perto de Jerusalém onde Jesus Cristo foi crucificado) Kalvario. Vd. Gólgota.

calvície s.f. kalveco, senhareco.

calville [Fr.] s.f. (bot.: certa variedade de maçã) kalvilo.

Calvin (Jean) (rel.) = João Calvino.

calvinismo s.m. (rel.: conjunto das ideias e doutrinas de João Calvino) kalvinismo.

calvinista adj. 1 (rel.: relativo ao calvinismo) kalvinisma. 2 (rel.: relativo a calvinista) kalvinista. · s.2g. 3 (rel.: adepto do calvinismo) kalvinano, kalvinisto. ¨ calvinista rebelde das Cevenas, na França kamizardo.

calvinístico adj. (rel.) = calvinista.

Calvino (João) (rel.: teólogo francês, 1509-1564) Johano Kalvino.

calvo adj. 1 senhara, kalva. 2 (fig.: diz-se de monte) nuda, senvegataĵa, kalva. 3 (fig.) evidenta, malbone kaŝita. · s.m. 4 kalvulo, senharulo. ¨ ficar calvo kalviĝi.

Cam 1 (bíbl.: filho de Noé) “Ĥam”.

Cam 2 (astr.) abrev. de Girafa.

cama  1 s.f. 1 lito. 2 sternaĵo. 3 (de animais) kuŝejo. 4 (lugar, improvisado ou não, usado para se deitar) kuŝ-loko. 5 (local especialmente preparado ou habitualmente usado para nele repousar o corpo) dorm-loko. ¨ cama com colchão de palha pajlo-lito. cama de alvenaria ter-lito. cama de casal geedza lito. cama de dossel (cama de armação guarnecida de sobrecéu) lit-ĉielo, baldaken-lito. cama de palha pajlo-lito. cama de solteiro fraŭla lito, unu-loka lito. cama dobrável fald-lito. cama portátil port-lito. aprestos de cama litaĵo. Vd. apresto. arrumar a cama ordigi liton, reordigi la liton, lit-pretigi. companheiro de cama lit-kunulo, kunkuŝanto. de duas camas (que contém duas camas) dulita: quarto de duas camas dulita ĉambro. deitar-se na cama (ou no leito) enlitiĝi. fazer a cama ordigi liton, reordigi la liton, lit-pretigi. ir para a cama enlitiĝi: as crianças vão para a cama às oito da noite la infanoj enlitiĝas je la oka vespere. levantar-se da cama (ou do leito) ellitiĝi. sair da cama (tb. levantar-se) ellitiĝi. || não faça a cama sem ver o noivo (prov.: ‘ne pretigu la liton ne vidinte la fianĉon’) antaŭ mortigo de urso ne vendu ĝian felon.

Cama  2 (tb. Kamadeva) (rel.: deus do amor, no hinduísmo) Kamadevo.

cama-beliche s.f. (pl.: camas-beliches) = beliche (‘conjunto de duas ou mais camas’).

camabu s.m. (bot.) = camapu (‘designação comum’).

Camacã  (geogr.) = Camacan (‘mun. da BA’).

camacaense  \a-en\  adj.2g.s.2g. = camacãense (‘de Camacan BA’).

camacãense  \ã-en\ adj.2g. 1 (tb.  camacaense, camacanense, camacãzense) (relativo ao mun. de Camacan BA ou aos seus naturais ou habitantes) kamakana. · s.2g. 2 (tb.  camacaense, camacanense, camacãzense) (o natural ou habitante do mun. de Camacan BA) kamakanano.

Camacan  (tb. Camacã) (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kamakano. Vd. camacãense, camacaense, camacanense, camacãzense (‘de Camacan BA’).

camacanense  adj.2g.s.2g. = camacãense (‘de Camacan BA’).

Camaçari  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kamasario. Vd. camaçariense (‘de Camaçari BA’).

camaçariense  \i-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Camaçari BA ou aos seus naturais ou habitantes) kamasaria: a cultura camaçariense é rica la kamasaria kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Camaçari BA) kamasariano: os camaçarienses são felizes la kamasarianoj estas feliĉaj.

camacãzense  adj.2g.s.2g. = camacãense (‘de Camacan BA’).

camada  s.f. 1 tavolo. 2 klaso. 3 rango. ¨ camada de gordura gras-tavolo. camada de ozônio (eco., geof.: camada da atmosfera que contém ozônio gasoso em abundância, responsável em parte pela absorção da radiação ultravioleta) ozon-tavolo. Vd. buraco na camada de ozônio. camada de sal (geol.: camada de sal marinho situada entre 3.000 e 5.000 m abaixo do nível do mar, no subsolo marítimo) sala tavolo. camada pós-sal (geol.: reserva petrolífera situada até 3.000 m abaixo do nível do mar, acima de uma camada de sal no subsolo marítimo) postsala tavolo. camada pré-sal (tb. camada subsal) (geol.: reserva petrolífera situada entre 5.000 e 7.000 m abaixo do nível do mar, abaixo de uma profunda camada de sal no subsolo marítimo) antaŭsala tavolo.

Camadev (rel.) = Cama.

camafeu s.m. (pedra preciosa, com duas camadas diferentes na cor, tendo uma delas uma figura gravada em relevo e servindo a outra de fundo) kameo.

camaïeu [Fr.] s.m. (pint.: pintura ou técnica pictórica em que se empregam várias tonalidades ou matizes de uma única cor) kamajo.

camaleão 1 s.m. (pl.: camaleões) 1 (zool.: Chamaeleo) kameleono, ĥameleono. 2 (fig.) opinio-ŝanĝemulo.

Camaleão 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; Chamaeleon, Chamaeleontis; abrev.: Cha) Kameleono, Ĥameleono.

camaleônico adj. kameleona, ĥameleona.

Camamu  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kamamuo. Vd. camamuense (‘de Camamu BA’).

camamuense  \ù-en\ adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Camamu BA ou aos seus naturais ou habitantes) kamamua: a cultura camamuense é rica la kamamua kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Camamu BA) kamamuano: os camamuenses são felizes la kamamuanoj estas feliĉaj.

camapu s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do Physalis, da família das solanáceas) fizalido. 2 (bot.: erva da família das solanáceas, Physalis peruviana) Perua fizalido.

camapum s.m. (pl.: camapuns) (bot.) = camapu (‘designação comum’).

Camaquã  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kamakvano. Vd. camaquense (‘de Camaquã RS’).

camaquense  \qü\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Camaquã RS ou aos seus naturais ou habitantes) kamakvana: a cultura camaquense é rica la kamakvana kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Camaquã RS) kamakvanano: os camaquenses são felizes la kamakvananoj estas feliĉaj.

câmara  s.f. 1 ĉambro. 2 (fotográfica) fotilo, fotografilo. 3 (de vídeo) kamerao. Vd. Câmara Alta, câmera. · s.2g. 4 (indivíduo que opera uma câmera) kameraisto. ¨ câmara de ar 1 (de pneumático) aer-tubo, aerujo. 2 (autom.: tubo circular de borracha, que se coloca no interior no interior de pneumáticos, e que é munido de válvula para regular a calibragem do ar nele introduzido) aerujo, aer-tubo. 3 (p.ext.: qualquer peça análoga usada para diferentes fins) aerujo: a câmara de ar de uma bola de futebol la aerujo de futbala pilko. câmara de gás gas-kamero. câmara digital (fot.: máquina fotográfica que utiliza tecnologia digital para registrar imagens) cifereca fotilo. câmara do comércio (tb. câmara de comércio)  komerca ĉambro. câmara dos deputados 1 (o conjunto dos deputados) deputitaro, parlamento, ĉambro de la deputitoj. 2 (local onde se reúnem os membros do parlamento ou de órgão semelhante) parlamentejo. câmara escura (fot.) kamero, senluma kesto. câmara frigorífica frida kamero. câmara municipal magistrato.

Camará (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Kamarao.

Câmara Alta (na Inglaterra) Alta Ĉambro.

camarada adj.2g. 1 (camaradesco) kamarada: um gesto camarada kamarada gesto. · s.2g. 2 kamarado, kamaradino. 3 (amásio, amásia) konkubo, konkubino, kromviro, kromvirino. · s.f. 4 kaŝaso, sukerkana brando. ¨ camarada de armas kunmilitanto. de camarada kamarada: atitude de camarada kamarada sinteno. ser camarada de kamaradi kun: sou camarada dele há muito tempo mi kamaradas kun li delonge.

camaradagem s.f. (pl.: camaradagens) 1 (coisa de camarada) kamaradaĵo. 2 (qualidade, estado de camarada) kamaradeco.

camaradesco adj. (relativo ou próprio de camarada) kamarada.

Camaragibe  (tb. Camarajibe) (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kamaraĵibo. Vd. camaragibense, camarajibano (‘de Camaragibe PE’).

camaragibense  adj.2g. 1 (tb. camarajibano) (relativo ao mun. de Camaragibe PE ou aos seus naturais ou habitantes) kamaraĵiba: a cultura camaragibense é rica la kamaraĵiba kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. camarajibano) (o natural ou habitante do mun. de Camaragibe PE) kamaraĵibano: os camaragibenses são felizes la kamaraĵibanoj estas feliĉaj.

camarajibano  adj..s.m. = camaragibense (‘de Camaragibe PE’).

Camarajibe  (geogr.) = Camaragibe (‘mun. de PE’).

camarão s.m. (pl.: camarões) (zool.) mar-kranketo, salikoko. ¨ camarão em conserva salikoko-peklaĵo, peklita salikoko.

camarão-do-ártico s.m. (pl.: camarões-do-ártico) 1 (zool.: designação comum aos crustáceos do gênero Pandalus, da família dos pandalídeos) pandalo. 2 (zool.: crustáceo da família dos pandalídeos, Pandalus borealis, sin. Pandalus eous) pandalo.

camarãozinho-das-salinas s.m. (pl.: camarõezinhos-das-salinas) (zool.) = artêmia.

camareira s.f. (fem. de camareiro) 1 (mulher que servia na câmara da rainha, princesa etc.) ĉambristino. 2 (arrumadeira de quartos em hotéis, navios de passageiros etc.) servistino.

camareiro s.m. 1 (fidalgo que serve um rei, rainha, ou pessoa nobre, em seus aposentos, e cuida da manutenção destes) ĉambelano. 2 (pessoa responsável por lavar, passar etc.) tolaĵisto. 3 ĉambristo, servisto.

camarense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de João Câmara RN ou aos seus naturais ou habitantes) ĵoan-kamara. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de João Câmara RN) ĵoan-kamarano.

camarguense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Doutor Camargo PR ou aos seus naturais ou habitantes) doŭtor-kamarga. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Doutor Camargo PR) doŭtor-kamargano.

camarilha s.f. (cortesãos que intrigam com o monarca) kamarilo, reĝa intimularo, kortega intrigantaro.

camarim s.m. (pl.: camarins) 1 ĉambreto. 2 (mar.) kajuto. 3 (teat.) tualetejo, buduaro.

camarinheira s.f. (bot.) = amieiro-negro (Rhamnus frangula).

camarista s.2g. = camareiro (‘fidalgo’).

camarlengo s.m. = camerlengo.

Camarões (geogr.: país da África; símb.autom. TC) Kamerunio.

Camarões (monte dos) (geogr.: maciço montanhoso da África) Kameruno.

camarote s.m. 1 (teat.) loĝio. 2 (loja maçônica) loĝio. 3 (galeria aberta para o exterior em andar de prédio) loĝio. 4 (mar., aer.) kajuto. 5 ĉambreto.

camartelo s.m. (instrumento semelhante ao martelo, usado por pedreiros) martelo (de masonisto).

camba s.f. (parte circular externa da roda, à qual se prendem os raios) radrondo.

cambada s.f. 1 (porção de objetos pendurados em uma vara) pendaĵaro. 2 (fig.) kanajlaro, bando.

cambado adj. 1 (que tem as pernas curvas ou tortas) kurb-krura, kurba-krura. 2 (diz-se de calçado) kalkanum-difektita.

cambaio adj. = cambado.

cambalacho s.m. 1 trompa interŝanĝo. 2 malica interkonsento.

cambaleante adj.2g. ŝancel-paŝa, ŝanceliĝa.

cambalear v. ŝancel-iri, ŝancel-paŝi, malfirme paŝi.

cambaleio s.m. ŝancel-irado, ŝancel-iro, paŝ-malfirmeco.

cambalhota s.f. renversa saltado, transkapiĝa salto, transkapiĝo, aer-salto, rul-salto, kapriolo, renversiĝo. ¨ dar cambalhotas transkapiĝi.

cambalhotar v. (dar cambalhotas) transkapiĝi.

cambapé s.m. 1 (pop.) pied-bara faligo. 2 artifiko.

cambar v. (mar.: mudar de rumo, de um bordo para outro) gibi.

Cambará (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kambarao.

Cambé  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kambeo. Vd. cambeense (‘de Cambé PR’).

cambeense  \è-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cambé PR ou aos seus naturais ou habitantes) kambea: a cultura cambeense é rica la kambea kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cambé PR) kambeano: os cambeenses são felizes la kambeanoj estas feliĉaj.

Camberra (geogr.: cid. e cap. da Austrália) Kanbero.

cambeta adj. 1 = cambado. 2 lama. · s.2g. 3 lamulo.

cambetear v. lami.

cambial adj. 1 mon-ŝanĝa. · s.m. 2 devizo. 3 (letra de câmbio) kambio.

cambiante adj.2g. 1 nuanca. 2 vari-kolora. · s.m. 3 nuanco.

cambiar v. 1 mon-ŝanĝi. 2 (fig.) kolor-ŝanĝi, nuanciĝi. 3 opinio-ŝanĝi.

cambiário adj. (econ.) kambia.

câmbio 1 s.m. 1 mon-ŝanĝo. 2 (econ.: cotação) kurzo. 3 (troca de moeda de um país pelo equivalente em moeda de outro) mon-ŝanĝo. 4 (autom.) rapidum-ŝanĝilo. ¨ alta de câmbio (econ.) kurz-altiĝo. câmbio ao par (econ.: situação em que o valor da troca de duas moedas é o mesmo nos dois respectivos países) mon-pareco. câmbio automático aŭtomata rapidum-ŝanĝilo. câmbio manual (autom.) neaŭtomata rapidumo. letra de câmbio (econ.) kambio. queda de câmbio kurzo-falo. taxa de câmbio (econ.) kurzo.

câmbio 2 s.m. (bot.: camada de tecido do vegetal entre o lenho e o líber) kambiumo.

cambira  1 s.f. (zool.) = tainha (‘designação comum’, Mugil).

Cambira  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kambiro. Vd. cambirense (‘de Cambira PR’).

cambirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cambira PR ou aos seus naturais ou habitantes) kambira. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cambira PR) kambirano.

Cambises (rei da Pérsia, filho de Ciro) Kambizo.

cambista s.2g. mon-ŝanĝisto.

cambito s.m. (zool.) = libélula.

Cambodja (geogr.) = Camboja.

Camboja (geogr.: país da Ásia; cap.: Phnom Penh; símb.autom.: K) Kamboĝo. Vd. khmer, Kampuchea.

Camboriú  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kamboriuo. Vd. camboriuense (‘de Camboriú SC’), Balneário Camboriú (‘mun. de SC’).

camboriuense  1 \i-u\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Camboriú SC ou aos seus naturais ou habitantes) kamboriua: a cultura camboriuense é rica la kamboriua kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Camboriú SC) kamboriuano: os camboriuenses são felizes la kamboriuanoj estas feliĉaj. Vd. balneo-camboriuense (‘de Balneário Camboriú SC’).

camboriuense 2 \i-u\ adj.2g. 1 = balneo-camboriuense (‘de Balneário Camboriú SC’). · s.m. 2 = balneo-camboriuense (‘de Balneário Camboriú SC’).

cambraia s.f. (têxt.: tecido fino e branco, de linho ou cânhamo) batisto.

cambriano adj. 1 (geol.) kambria. · s.m. 2 1 (inic.maiúsc.) (tb. éon cambriano) (geol.: éon correspondente à segunda das duas grandes divisões do tempo geológico da Terra, e que se inicia com o surgimento dos primeiros fósseis, há 540 milhões de anos e estende-se até nossos dias) kambrio, kambria eono. 3 (inic.maiúsc.) (tb. período cambriano) (geol.: primeiro período da era paleozoica, situado entre 542 milhões e 488,3 milhões de anos atrás, quando apareceram os animais invertrebados) kambrio, kambria periodo. Vd. período (‘unidade de tempo geológico’). 3 (inic.maiúsc.) (tb. sistema cambriano) (geol.: primeiro sistema do erátema paleozoico, correspondente a esse período) kambrio, kambria sistemo. Vd. sistema (‘unidade cronostratigráfica’), paleozoico, erátema.¨ sistema cambriano (geol.) kambrio.

Cambridge (geogr.: cid. da Inglaterra) Kembriĝo.

cambroeira s.f. (bot.) = amieiro-negro (Rhamnus frangula).

cambulhada s.f. 1 pendaĵaro. 2 malordo, kunmiksiteco. ¨ de cambulhada intermiksite, konfuzite.

Cambuquira (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kambukiro.

camburão s.m. (veículo para transporte de pessoas presas ou detidas) ĉelveturilo.

came s.m. (técn.: peça giratória, de contorno adequado a permitir um movimento alternativo especial a outra peça, chamada seguidor) kamo. Vd. seguidor.

camela \ê\ s.f. (a fêmea do camelo) kamelino.

camelão s.m. (pl.: camelões) (têxt.: tecido de pelo (originalmente de camelo) ou lã, por vezes mesclado com seda) kamloto.

camelaria s.f. kamelaro.

cameleiro s.m. kamelisto, kamel-kondukisto, kamel-pelisto.

camélia s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Camellia) kamelio. 2 (bot.: arbusto da família das teáceas, Camellia japonica) kamelio.

camelídeos s.m.pl. (zool.) kameledoj.

camelo \ê\ s.m. (zool.: designação comum aos mamíferos artiodátilos do gênero Camelus) kamelo. ¨ filhote de camelo kamelido. pelos de camelo, usados na indústria têxtil kamelharoj.

camelo-árabe s.m. (pl.: camelos-árabes) (zool.) = dromedário.

camelo-de-uma-bossa s.m. (pl.: camelos-de-uma-bossa) (zool.) = dromedário.

camelo-doméstico s.m. (pl.: camelos-domésticos) (zool.)  = dromedário.

camembert [Fr.] s.m. (pl.: “camemberts”) (cul.: queijo de leite de vaca e formato redondo, com a superfície maturada, constituída de fina crosta branca acinzentada) kamemberto.

câmera s.f. = câmara.

camerlengo s.m. (cat.: cardeal que faz as vezes do papa na falta deste) kamerlingo.

Cametá  (geogr.: mun. do estado do Pará) Kametao. Vd. cametaense (‘de Cametá PA’).

cametaense  \tà-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cametá PA ou aos seus naturais ou habitantes) kametaa: a cultura cametaense é rica la kametaa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cametá PA) kametaano: os cametaenses são felizes la kametaanoj estas feliĉaj.

camião s.m. (autom.) = caminhão.

camicase s.m. (mil.) kamikazo.

Camila (pren.fem.) “Kamila”.

Camilo (pren.masc.) Kamilo.

caminhada s.f. 1 iro, irado, pied-iro, pied-irado, marŝo, marŝado. 2 (tb. pedestrianismo) (desp.: prática esportiva realizada em grandes marchas a pé) migrado, pied-vagado. ¨ fazer caminhada marŝadi: todo dia faço uma caminhada de seis quilômetros ĉiutage mi marŝadas ses kilometrojn.

caminhante  s.2g. voj-iranto.

caminhão s.m. (pl.: caminhões) (autom.) kamiono, ĉaro, ŝarĝ-aŭtomobilo, ŝarĝ-aŭto. ¨ caminhão basculante baskul-kamiono. caminhão de mudança meblo-kamiono. transportar por caminhão kamioni. transporte por caminhão kamionado.

caminhão-baú s.m. (pl.: caminhões-baús, caminhões-baú) (autom.) kest-kamiono.

caminhão-tanque s.m. (pl.: caminhões-tanques, caminhões-tanque) (autom.) = carro-pipa.

caminhar  v. 1 iri.. 2 marŝi. 3 paŝi. 4 voj-iri. 5 laŭiri, trairi. ¨ pôr-se a caminhar ekpaŝi, ekmarŝi.

caminheiro  s.m. voj-iranto.

caminho  s.m. 1 vojo. 2 irejo. ¨ caminho a ser seguido irota vojo. caminho de ferro rel-vojo, fer-vojo. abrir caminho trabati vojon, fari vojon: ele abriu caminho pela multidão com os cotovelos li faris vojon al si en la homamaso per la kubutoj. a caminho de 1 direkte al, direktanta al, iranta al, vojanta al. 2 sur la vojo al, survoje al. no caminho dumvoje. pôr-se a caminho ekiri, elmoviĝi, ekforiri, ekvoj-iri, ekvoji, ekvojaĝi. || errar o caminho perdi la vojon.

caminhoneiro s.m. kamionisto.

caminhonete s.f. (autom.) kamioneto, 4x4 (kvar per kvar). ¨ caminhonete de carroceria baixa basplatforma kamioneto.

camioneta s.f. (autom.) kamioneto.

camionete s.f. (autom.) kamioneto. ¨ camionete de carroceria baixa basplatforma kamioneto.

camisa s.f. 1 (vest.) ĉemizo. 2 (bot.) ŝelo. ¨ camisa comprida de dormir nokto-ĉemizo. camisa de força trud-kitelo, frenez-jako. camisa polo (vest.) sport-ĉemizo. estar em mangas de camisa (sem paletó) esti en ĉemizmanikoj.

camisa-de-vênus s.f. (pl.: camisas-de-vênus) = preservativo (‘invólucro’).

camisaria s.f. 1 ĉemiz-fabrikejo. 2 ĉemiz-vendejo.

camiseiro s.m. 1 (móvel) ĉemiz-meblo. 2 (aquele que faz ou vende camisas) ĉemizisto. 3 (aquele que faz camisas) ĉemiz-faristo. 4 (aquele que vende camisas) ĉemiz-vendisto.

camiseta s.f. 1 (vest.) T-ĉemizo. 2 (vest.) subĉemizo, ĉemizeto.

camisinha s.f. 1 malgranda ĉemizo. 2 (bras.) = preservativo (‘invólucro’).

camisola s.f. 1 (vest.) kamizolo. 2 (vest.) subĉemizo. 3 (vest.) bluzo. 4 (vest.: grosseira, de marinheiro, operário) kitelo. 5 (vest.: camisa longa, de dormir) nokto-ĉemizo.

camita s.2g. (bíbl.: descendente de Cam) ĥamido.

camítico adj. ĥamida. ¨ línguas camíticas (ling.: nome dado outrora a um grupo de idiomas africanos, como o egípcio, o berbere etc.) ĥamidaj lingvoj.

Camocim  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Kamosino. Vd. camocinense (‘de Camocim CE’).

camocinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Camocim CE ou aos seus naturais ou habitantes) kamosina: a cultura camocinense é rica la kamosina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Camocim CE) kamosinano: os camocinenses são felizes la kamosinanoj estas feliĉaj.

Camões (Luís de) (poeta português, c.1524–1580, autor de Os Lusíadas) Kamonio.

camomila  s.f. 1 (tb. camomila-dos-alemães, camomilha, macela, margaça, matricária) (bot.: planta, Matricaria chamomilla, da família das compostas) kamomilo. 2 (bot.: erva da mesma família, Chamaemelum nobile) kamemelo, nobla kamemelo, Roma kamomilo. 3 (bot.) = matricária (‘designação comum’).

camomila-dos-alemães s.f. (pl.: camomilas-dos-alemães) (bot.) = camomila (Matricaria chamomilla).

camomila-romana s.f. (pl.: camomilas-romanas) (bot.) = camomila (Chamaemelum nobile).

camomilha s.f. (bot.) = camomila (Matricaria chamomilla).

camondongo s.m. (zool.) = camundongo.

campa s.f. 1 tombo. 2 tomb-ŝtono.

campainha  \a-í ou ã-í\ s.f. 1 sonorilo, sonorileto. 2 pordo-sonorilo, pordo-sonorileto: a campainha está tocando la pordosonorilo sonoras. 3 man-sonorilo, man-sonorileto. 4 (bot.: designação comum de várias plantas das famílias das campanuláceas e das convolvuláceas) konvalo. 5 (bot.: trepadeira) konvolvulo. 6 (anat.) = úvula.

campal  adj. (pl.: -pais) kampa, surkampa.

Campala (geogr.: cap. de Uganda) Kampalo.

campanário s.m. 1 (torre com sinos) sonorilejo, sonorilturo. 2 (torre isolada ou junto de construção, com sinos ou relógio) kampanilo. 3 paroĥo. ¨ de campanário loka.

campanha s.f. 1 kamparo. 2 milit-iro. 3 milito. 4 (ação sistemática) kampanjo. 5 (fig.) penado, klopodado. ¨ campanha militar (mil.) milit-iro. fazer campanha (mil.) militi.

campânula s.f. 1 (redoma) kloŝo. 2 (globo de lâmpada) lampa kloŝo. 3 (bot.: planta com flores em forma de sino, Campanula) kloŝ-floro, kampanulo.

campanuláceas s.f.pl. (bot.: família de plantas dicotiledôneas gamopétalas) kampanulacoj.

campanular adj. (em forma de sino) kloŝforma.

campeão s.m. (pl.: campeões) 1 (combatente por um partido, uma doutrina etc.) ĉampiono. 2 (vencedor de concurso esportivo) ĉampiono.

campear v. 1 kampi. 2 bataladi, esti en milito. 3 postkuri, prizorgi brutaron. 4 trabati kampon.

campeche s.m. (bot.) = pau-campeche (Haematoxylum campechianum).

campecheiro s.m. (bot.) = pau-campeche (Haematoxylon campechianum).

Campelo (geogr.: lagoa do estado do Rio de Janeiro) Kampelo.

campense  adj2g.s.2g. = tenenteano (‘de Campo do Tenente PR’).

campeonato s.m. ĉampioneco.

campesino adj. (campestre) kampa, kampara.

campestre  1 adj.2g. kampa, kampara.

Campestre  2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kampestro. Vd.  campestrense (‘de Campestre AL’).

campestrense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Campestre AL ou aos seus naturais ou habitantes) kampestra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campestre AL) kampestrano.

campina  1 s.f. 1 (vasta senarba) kampo, kamparo. 2 (herba) ebenaĵo.

campina  2 s.f. (zool.) = cardeal (‘designação comum’).

Campina  3 (geogr.: outra denominação do mun. de Campina Grande PB) Kampina-Grando, Kampino. Vd. campinense (‘de Campina Grande PB’).

Campina Grande   (tb. Campina) (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kampina-Grando, Kampino. Vd. campinense (‘de Campina Grande PB’).

Campina Grande do Sul  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kampina-Grande-do-Sulo, Suda Kampina-Grando. Vd. campinense-do-sul, campinense (‘de Campina Grande do Sul PR’).

Campinas  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kampino. Vd. campineiro (‘de Campinas SP’).

campineiro adj. 1 (relativo ao mun. de Campinas SP ou aos seus naturais ou habitantes) kampina: a cultura campineira é rica la kampina kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campinas SP) kampinano: os campineiros são felizes la kampinanoj estas feliĉaj.

campinense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Campina Grande PB ou aos seus naturais ou habitantes) kampina-granda, kampina: a cultura campinense é rica la kampina-granda (ou kampina) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campina Grande PB) kampina-grandano, kampinano: os campinenses são felizes la kampina-grandanoj (ou kampinanoj) estas feliĉaj.

campinense  2 adj.2g.s.2g. (geogr.) = campinense-do-sul (‘de Campina Grande do Sul PR’).

campinense-do-sul  adj.2g. (pl.: campinenses-do-sul) 1 (tb. campinense) (geogr.: relativo ao mun. de Campina Grande do Sul PR ou aos seus naturais ou habitantes) kampina-grande-do-sula, sud-kampina-granda: a cultura campinense-do-sul é rica la kampina-grande-do-sula (ou sud-kampina-granda) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. campinense) (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Campina Grande do Sul PR) kampina-grande-do-sulano, sud-kampina-grandano: os campinenses-do-sul são felizes la kampina-grande-do-sulanoj (ou sud-kampina-grandanoj) estas feliĉaj.

camping [Ing.] s.m. (hábito turístico e/ou esportivo de excursionar e acampar ao ar livre) kampadismo. ¨ área de “campingkampad-loko, kampadejo.

campino adj. 1 kampara. · s.m. 2 kamparano, kampano, kampulo.

campista  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Campos dos Goytacazes RJ ou aos seus naturais ou habitantes) kampos-dos-gojtakaza, kampa: a cultura campista é rica la kampos-dos-gojtakaza (ou kampa) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campos dos Goytacazes RJ) kampos-dos-gojtakazano, kampano: os campistas são felizes la kampos-dos-gojtakazanoj (ou kampanoj) estas feliĉaj.

campo  s.m. 1 kampo. 2 (por oposição à cidade) kamparo, ruro. 3 (terras usadas na produção de alimentos) agraro. 4 (desp.: local onde se praticam esportes como o futebol) kampo, lud-kampo. ludejo, sportejo. 5 (acampamento, arraial) kampejo, kampadejo. 6 (fig.) kampo, sfero. ¨ campo de batalha batalejo. campo de competição konkurejo. campo de concentração koncentrejo. campo de esportes stadiono, stadiumo. campo de golfe (desp.) golfejo. Campo de Marte 1 (hist.: lugar junto ao Tibre onde os romanos faziam exercícios militares) Marso-kampo. 2 (p.ext.: lugar onde se faziam tais exercícios, em cidades atuais) Marso-kampo. campo de prospecção prospektorejo. campos kamparo. no campo do bem en la sfero de bono. no campo do estudo sur la kampo de lernado.

Campo Alegre  1 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kampo-Alegro. Vd. campo-alegrense (‘de Campo Alegre AL’).

Campo Alegre  2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kampo-Alegro. Vd. campo-alegrense (‘de Campo Alegre SC’).

campo-alegrense  1 adj.2g. (pl.: campo-alegrenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Alegre AL ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-alegra: a cultura campo-alegrense é rica la kampo-alegra kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Alegre AL) kampo-alegrano: os campo-alegrenses são felizes la kampo-alegranoj estas feliĉaj.

campo-alegrense  1 adj.2g. (pl.: campo-alegrenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Alegre SC ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-alegra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Alegre SC) kampo-alegrano.

campo-belense  1 adj.2g. (pl.: campo-belenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Belo MG ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-bela: a cultura campo-belense é rica la kampo-bela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Belo MG) kampo-belano: os campo-belenses são felizes la kampo-belanoj estas feliĉaj.

campo-belense  2 adj.2g. (pl.: campo-belenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Belo do Sul SC ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-belo-do-sula, sud-kampo-bela. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Belo do Sul SC) kampo-belo-do-sulano, sud-kampo-belano.

Campo Belo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kampo-Belo. Vd. campo-belense (‘de Campo Belo MG’).

Campo Belo do Sul  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kampo-Belo-do-Sulo, Suda Kampo-Belo. Vd. campo-belense (‘de Campo Belo do Sul SC’).

Campo Bom  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kampo-Bono. Vd. campo-bonense (‘de Campo Bom RS’).

campo-bonense  adj.2g. (pl.: campo-bonenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Bom RS ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-bona: a cultura campo-bonense é rica la kampo-bona kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Bom RS) kampo-bonano: os campo-bonenses são felizes la kampo-bonanoj estas feliĉaj.

Campo do Tenente  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kampo-do-Tenento. Vd. tenenteano, tenentiano, campense (‘de Campo do Tenente PR’).

campo-formosense  adj.2g. (pl.: campo-formosenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Formoso BA ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-formoza: a cultura campo-formosense é rica la kampo-formoza kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Formoso BA) kampo-formozano: os campo-formosenses são felizes la kampo-formozanoj estas feliĉaj.

Campo Formoso  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kampo-Formozo. Vd. campo-formosense (‘de Campo Formoso BA’).

Campo Grande  1 (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado de Mato Grosso do Sul) Kampo-Grando. Vd. campo-grandense (‘de Campo Grande MS’).

Campo Grande  2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kampo-Grando. Vd. campo-grandense (‘de Campo Grande AL’).

campo-grandense  1 adj.2g. (pl.: campo-grandenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Grande MS ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-granda: a cultura campo-grandense é rica la kampo-granda kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Grande MS) kampo-grandano: os campo-grandenses são felizes la kampo-grandanoj estas feliĉaj.

campo-grandense  2 adj.2g. (pl.: campo-grandenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Grande AL ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-granda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Grande AL) kampo-grandano.

Campo Largo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kampo-Largo. Vd. campo-larguense (‘de Campo Largo PR’).

campo-larguense  adj.2g. (pl.: campo-larguenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Largo PR ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-larga: a cultura campo-larguense é rica la kampo-larga kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Largo PR) kampo-largano: os campo-larguenses são felizes la kampo-larganoj estas feliĉaj.

campo-limpense  adj.2g. (pl.: campo-limpenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Limpo Paulista SP ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-limpo-paŭlista, san-paŭl-kampo-limpa: a cultura campo-limpense é rica la kampo-limpo-paŭlista (ou san-paŭl-kampo-limpa) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Limpo Paulista SP) kampo-limpo-paŭlistano, san-paŭl-kampo-limpano: os campo-limpenses são felizes la kampo-limpo-paŭlistanoj (ou san-paŭl-kampo-limpanoj) estas feliĉaj.

Campo Limpo Paulista  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kampo-Limpo-Paŭlisto, San-Paŭla Kampo-Limpo. Vd. campo-limpense (‘de Campo Limpo Paulista SP’).

campo-magrense  adj.2g. (pl.: campo-magrenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Magro PR ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-magra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Magro PR) kampo-magrano.

Campo Magro  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kampo-Magro. Vd. campo-magrense (‘de Campo Magro PR’).

Campo Maior  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Kampo-Majoro. Vd. campo-maiorense, campomaiorense (‘de Campo Maior PI’).

campomaiorense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = campo-maiorense (‘de Campo Maior PI’).

campo-maiorense  adj.2g. (pl.: campo-maiorenses) 1 (tb. campomaiorense) (relativo ao mun. de Campo Maior PI ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-majora: a cultura campo-maiorense é rica la kampo-majora kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. campomaiorense) (o natural ou habitante do mun. de Campo Maior PI) kampo-majorano: os campo-maiorenses são felizes la kampo-majoranoj estas feliĉaj.

Campo Mourão  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kampo-Moŭrano. Vd. campo-mourense (‘de Campo Mourão PR’).

campo-mourense  adj.2g. (pl.: campo-mourenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Mourão PR ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-moŭrana: a cultura campo-mourense é rica la kampo-moŭrana kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Mourão PR) kampo-moŭranano: os campo-mourenses são felizes la kampo-moŭrananoj estas feliĉaj.

camponês s.m. kamparano, kampulo, kampano, vilaĝano. || camponês que possui uma ou duas jeiras de terra hubulo.

campônio s.m. kamparano, kampulo, kampulaĉo, kamparulaĉo.

Campos  (geogr.: outra denominação do mun. de Campos dos Goytacazes RJ) Kampos-dos-Gojtakazo, Kampo. Vd. campista (‘de Campos dos Goytacazes RJ’).

Campos Cataláunicos (hist.: lugar onde Átila foi vencido, em 451, por Aécio, Meroveu e Teodorico) Katalaŭnaj Kampoj.

Campos do Jordão  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kampos-do-Ĵordano. Vd. jordanense (‘de Campos do Jordão SP’).

Campos dos Goytacazes   (tb. Campos) (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Kampos-dos-Gojtakazo, Kampo. Vd. campista (‘de Campos dos Goytacazes RJ’).

campos-novense  adj.2g. (pl.: campos-novenses) 1 (relativo ao mun. de Campos Novos SC ou aos seus naturais ou habitantes) kampos-nova. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campos Novos SC) kampos-novano.

Campos Novos  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kampos-Novo. Vd. campos-novense (‘de Campos Novos SC’).

Campo Verde  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Kampo-Verdo. Vd. campo-verdense (‘de Campo Verde MT’).

campo-verdense  adj.2g. (pl.: campo-verdenses) 1 (relativo ao mun. de Campo Verde MT ou aos seus naturais ou habitantes) kampo-verda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Campo Verde MT) kampo-verdano.

camptocormia s.f. (med.: deformidade que consiste na flexão do tronco para a frente) kamptokormio.

camptodactilia s.f. (med.) = camptodatilia.

camptodáctilo adj. (med.) = camptodátilo.

camptodatilia s.f. (med.: estado daquele que tem um ou mais dedos encurvados, por má conformação da mão) kamptodaktilio.

camptodátilo adj. (med.: que apresenta camptodatilia) kamptodaktilia.

Camtchatca (geogr.) = Kamtchatka.

camuflado adj. kamuflita.

camuflagem s.f. 1 (ação) kamuflado. 2 (efeito) kamuflaĵo.

camuflar v. 1 (mil.: dissimular com pintura, galhos de árvores etc. arsenal, bateria etc.) kamufli. 2 (fig.) kamufli. 3 falsi.

camundongo s.m. (zool.: pequeno roedor da família dos murídeos, Mus musculus) muso.

camurça s.f. 1 (zool.: mamífero artiodátilo da família dos bovídeos, Rupicapra rupicapra) ĉamo. 2 (a pele curtida dessa animal) ŝamo.

camurim s.m. (zool.: peixe marinho, Acipenser sturio, Oxilabrax undecimalis) sturgo.

cana  s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Canna, da família das canáceas) kanao. 2 (bot.: designação comum às várias plantas semelhantes ao bambu) kano. 3 (caniço) kano. 4 (bengala) kano. 5 (do leme) stango. 6 (bot.) = cana-de-açúcar (Saccharum officinarum). ¨ cana do leme (mar.: em barcos pequenos, alavanca de pau para governar o leme) stirilo. feito de canas kana. objeto feito de canas entrançadas kanaĵo.

Caná (bíbl.: pequena vila da Galileia) “Kana”.

Canaã 1 (bíbl.: filho de Cam e neto de Noé) Kanaano.

Canaã 2 (bíbl.: nome bíblico da região que compreendia a Palestina e a Fenícia) Kanaano.

canabáceas s.f.pl. (bot.: família de plantas dicotiledôneas, que compreendem o lúpulo e o cânhamo) kanabacoj.

canaca s.2g. (indíviduo dos canacas, povo indígena da Nova Caledônia) kanako.

cana-cheirosa s.f. (bot.) = ácoro.

canada 1 s.f. 1 vojeto. 2 palisaro (por montri la malprofundaĵojn en rivero). 3 (veturila) ruliĝosulko.

canada 2 s.m. (ling.) = canará.

canada 3 s.f. 1 (metr.: antiga unidade de medida de capacidade para líquidos, equivalente a quatro quartilhos, ou seja, 2,662 litros) kanado*. 2 (medida) dek kvar decilitroj.

Canadá (geogr.: país da América do Norte; cap.: Ottawa; símb.autom.: CDN) Kanado.

cana-de-açúcar s.f. (bot.: planta herbácea e cespitosa da família das gramíneas, Saccharum officinarum) sukerkano. Vd. açúcar de cana.

cana-de-braço s.f. (lud.) = queda-de-braço.

canadense adj. 1 (relativo ao Canadá ou aos seus habitantes ou naturais) kanada. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do Canadá) kanadano.

cana-de-vassoura s.f. (pl.: canas-de-vassoura) (bot.: Phragmites australis) kano.

canadiano s.m. (o natural ou habitante do Canadá) kanadano.

canado s.m. 1 (dignidade de cã) ĥaneco. 2 (território governado por um cã) ĥanejo.

cana-doce s.f. (bot.) = cana-de-açúcar (Saccharum officinarum).

canafístula s.f. (bot.: designação comum a árvores e arbustos do gênero Cassia) kasio.

canafrecha s.f. (bot.) ferolo.

canal s.m. (pl.: canais) 1 (p.f.) kanalo. 2 (arq.) kanelo. 3 (em rios, mar etc.) ŝanelo. 4 (TV) kanalo. ¨ canal deferente (anat.: antiga denominação do ducto deferente) deferenta kanalo. Vd. ducto diferente. canal de irrigação irigacia kanalo. cortar com canais kanalizi. prover de canais kanalizi.

canalha adj.2g. 1 kanajla: uma atitude canalha kanajla sinteno. 2 fia. · s.2g. 3 kanajlo. 4 (patife, pilantra) fiulo, fekulo. · s.f. 5 kanajlaro, popolaĉo, grupaĉo. ¨ de canalha kanajla. grande canalha protokanajlo, kanajlego. grupo de canalhas kanajlaro, grupaĉo.

canalhada s.f. (conjunto de canalhas) kanajlaro, grupaĉo, popolaĉo.

canalhice s.f. kanajlaĵo, fiaĵo.

canalização s.f. 1 (ação de canalizar) kanaligo, kanaligado. 2 (ação de prover de canais) kanalizo, kanalizado. 3 (rede de tubos subterrânea para escoamento de dejetos) kanaletaro, tubaro. ¨ prover de canalização kanalizi.

canalizar v. 1 (transformar um curso d’água em canal) kanaligi. 2 (prover de canais, cortar com canais, prover de canalização) kanalizi.

canana s.f. (arm.: cartucheira de couro de uso militar, transportada a tiracolo) kartoĉo-zono.

cananeia 1 s.f. (mulher habitante de Canaã, na Palestina) kanaanidino. Vd. cananeu.

Cananeia 2 (geogr.: ilha do estado de São Paulo) Kananeo.

cananeu adj. 1 (relativo a Canaã, na Palestina) kanaana. · s.m. 2 (habitante de Canaã, na Palestina) kanaanido. Vd. cananeia.

cananga s.f. (bot.: designação comum às árvores do gênero Cananga) kanango.

canapé s.m. (assento comprido, com costas e braços, para duas ou mais pessoas) kanapo.

canará s.m. (ling.: língua dravídica falada na Índia) kanara lingvo.

canarês s.m. (ling.) = canará.

Canárias (geogr.: ilha do Maranhão) Kanario.

Canárias (ilhas) (geogr.: arquipélago espanhol no Atlântico) Kanarioj, Kanariaj Insuloj.

canário s.m. (zool.) kanario.

Canas  1 (hist.: antiga cid. da Itália, onde os cartagineses venceram os romanos em 216 a.C., na Segunda Guerra Púnica) Kanno.

Canas  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kano. Vd. canense (‘de Canas SP’).

canastra s.f. (cesta larga e pouco alta, tecida de fasquias de madeira flexível) kofro, korbo, korbego.

Canastra (serra da) (geogr.: serra de Minas Gerais) Kanastro.

canastro s.m. korbego.

cânave s.m. (bot.) = cânhamo (Cannabis sativa).

canavial s.m. 1 kanejo. kan-kulturejo. 2 sukerkan-kulturejo.

Canavieiras  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kanaviejro. Vd. canavieirense (‘de Canavieiras BA’).

canavieirense  \i-ei\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canavieiras BA ou aos seus naturais ou habitantes) kanaviejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canavieiras BA) kanaviejrano.

canaz s.m. (aum. de cão) hundego.

Canberra (geogr.) = Camberra.

cancã 1 s.m. (dnç.: certa dança de origem francesa) kankano. ¨ dançarina de cancã kankan-dancistino. dançar o cancã kankani.

cancã 2 s.m. = gralha-azul (Cyanocorax caeruleus).

cancã-da-praia s.m. (zool.) = pirupiru (Haematopus palliatus).

canção s.f. (pl.: canções) 1 (mús.) kanzono, kanto. 2 kantaĵo. ¨ canção de ninar (tb. acalanto, cantiga de ninar) lul-kanto, lul-kanteto. canção lamentosa (jeremiada) plor-kanto. canção popular popol-kanto. canção tradicional de um povo popol-kanto. canção trivial (ou vulgar) kantaĉo. por canção kante. || repelir com sua canção forkanti.

Canção dos Nibelungos (lit.: epopeia germânica escrita c. 1200 em alto-alemão médio) Kanto de la Nibelungoj. Vd. nibelungos.

cancela s.f. 1 (porta gradeada de madeira, de pequena altura) krad-pordo. 2 krado.

cancelado adj. nuligita: voo cancelado nuligita flugo.

cancelar v. 1 surstreki. 2 forstreki. 3 (falando-se de contrato etc.) nuligi, rompi. 4 (uma encomenda) malmendi.

câncer 1 s.m. 1 kankro. 2 (tb. tumor maligno) (med.) kancero, kancera tumoro, karcinomo. 3 (zool.: lagostim, camarão) salikoko, kankro. 4 (fig.) ruinigilo. 5 (zool.: designação comum aos caranguejos do gênero Cancer, da família dos cancrídeos) kancero. ¨ câncer de mama (med.) mama kancero. câncer epitelial (med.: epitelioma) epiteliomo.

Câncer 2 1 (tb. Caranguejo) (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Cancer, Cancri; abrev.: Cnc) Kankro. Vd. Trópico de Câncer. 2 (tb. Caranguejo) (astrl.: quarto signo do zodíaco, de 22 de junho a 22 de julho) Kankro. Vd. canceriano. ¨ nascer no (ou sob o) signo de Câncer naskiĝi sub signo de Kankro. ser do signo de Câncer esti de signo Kankro.

canceriano s.m. (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Câncer) kankrano, kankrulo.

cancerígeno adj. (med.: capaz de produzir câncer) kancerogena.

cancerologia s.f. (med.: tratado ou estudo do câncer) kancerologio.

cancerosa  s.f. (bot.) = sombra-de-touro (Maytenus ilicifolia).

cancha s.f. 1 kampo, tereno. 2 (desp.: local onde se praticam esportes como o futebol) kampo, lud-kampo. ludejo, sportejo.

canchal s.f. = quantidade.

cancioneiro s.m. 1 (coleção ou livro de canções) kantaro, kantaĵaro, kant-libro. 2 kanzonaro.

cançoneta s.f. (mús.) kanzoneto.

cancorosa  s.f. (bot.) = sombra-de-touro (Maytenus ilicifolia).

cancro s.m. 1 (med.: úlcera venérea) ŝankro. 2 (med.) kancero, karcinomo. 3 (fig.) ruinigilo.

cande s.m. (tb. açúcar-cande) (açúcar refinado, cristalizado, meio transparente, em tabletes, feito de beterraba) kando.|| envolver (frutas etc.) em cande kandizi.

Candeal  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kandealo. Vd. candealense (‘de  Candeal BA’).

candealense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Candeal BA ou aos seus naturais ou habitantes) kandeala. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Candeal BA) kandealano.

candeeiro s.m. 1 lampo. 2 alkroĉ-lampo, pied-lampo.

candeense  \e-en\ adj.2g. 1 (tb. candeiense) (relativo ao mun. de Candeias BA ou aos seus naturais ou habitantes) kandeja: a cultura candeense é rica la kandeja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. candeiense) (o natural ou habitante do mun. de Candeias BA) kandejano: os candeenses são felizes la kandejanoj estas feliĉaj.

candeia s.f. 1 lampo, (olea) lampo. 2 kandelo.

Candeias  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kandejo. Vd. candeense, candeiense (‘de Candeias BA’).

candeiense  \ei-en\ adj.2g.s.2g. (geogr.) = candeense (‘de Candeias BA’).

candela s.f. (fís.: unidade de intensidade luminosa no Sistema Internacional; símb.: cd) kandelo.

candelabro  s.m. 1 (tb. lustre) (utensílio de iluminação, com várias ramificações, pendente do teto) lustro, kandelabro, plurbranĉa pendlumilo. 2 (castiçal luxuoso, de vários braços) kandelabro.

Candelária s.f. (tb. festa das candeias) (rel.: festa de Purificação de Nossa Senhora, em 2 de fevereiro) Kandel-festo.

candente adj. (fís., técn.: em estado de incandescência) inkandeska, ardega. ¨ estar candente inkandeski.

Cândia (hist., geogr.: nome de origem latina da ilha de Creta) Kandio.

cândida 1 s.f. (fem. de cândido) 1 (biol.: designação comum aos fungos do gênero Candida) kandido. 2 (biol.) = monília (‘designação comum’). Vd. candidíase. 3 (tb. cachaça, pinga) (infrm.) kaŝaso*, suker-kana brando. 4 (quím., bras.) = água sanitária.

Cândida 2 (pren.fem.) “Kandida”.

candidatar v. (apresentar (alguém) como candidato) kandidatigi: a associação candidatou-o à presidência la asocio kandidatigis lin por la prezidanteco. ¨ candidatar-se 1 (tornar-se candidato) kandidatiĝi. 2 (ser candidato) kandidati, esti kandidato: candidatar-se à prefeitura kandidati por la urbestreco. || candidatar-se a um posto (ou emprego ou trabalho) kandidatiĝi por posteno (ou por ofico, por labor-loko).

candidato s.m. 1 kandidato. 2 ekzamenoto. || apresentar alguém como candidato kandidatigi iun. propor como candidato kandidatidi: a associção o propôs como candidato à presidência la asocio kandidatigis lin por la prezidanteco. ser candidato kandidati. tornar-se candidato kandidatiĝi.

candidatura s.f. kandidateco. ¨ apresentar candidatura kandidati: apresentar candidatura à prefeitura kandidati por la urbestreco.

candidíase s.f. (tb. monilíase) (med.: infecção por fungos da espécie Candida albicans ou Monilia albicans) kandidozo. Vd. cândida.

cândido adj. 1 blankega. 2 purega. 3 (fig.) malruza, simplanima, naiva.

Cândido 1 (pren.masc.) Kandido.

Cândido 2 (lit.: personagem de uma novela filosófica de Voltaire) Kandido.

cândido-mendense  adj.2g. 1  (relativo ao mun. de Cândido Mendes MA ou aos seus naturais ou habitantes) kandido-menda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cândido Mendes MA) kandido-mendano.

Cândido Mendes (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Kandido-Mendo. Vd. cândido-mendense (‘de Cândido Mendes MA’).

Cândido ou o otimismo (lit.: novela filosófica de Voltaire, trad. para o E-o por E. Lanti) Kandid, aŭ la optimismo.

candinga s.f. (bot., cul.) = mandioca (Manihot esculenta, ‘raiz’).

candomblé s.m. (religião animista trazida da África ao Brasil) kandombleo.

candura s.f. sincereco, simpl-animeco, pureco. ¨ expressão de candura montro de simplanimeco.

caneca s.f. 1 kruĉeto. 2 trink-poteto.

caneco s.m. trink-poteto.

canedense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Senador Canedo GO ou aos seus naturais ou habitantes) senador-kaneda: a cultura canedense é rica la senador-kaneda kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Senador Canedo GO) senador-kanedano: os canedenses são felizes la senador-kanedanoj estas feliĉaj.

canéfora s.f. (arq.: figura esculpida de mulher com uma cesta à cabeça) kaneforo.

canela  1 s.f. 1 (bot.: gênero de árvores e arbustos da família das lauráceas, Cinnamomum) cinamujo, cinamo. 2 (bot., cul.: casca de algumas árvores e arbustos do gênero Cinnamomum, usada como condimento) cinamo. 3 (cul.) cinamo-pulvoro. 4 (anat.) tibio. ¨ canela da perna (anat.) tibio.

Canela  2 (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kanelo. Vd. canelense (‘de Canela RS’).

canela-amarga s.f. (pl.: canelas-amargas) (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri).

canelada s.f. (pancada com a canela) krur-bato. ¨ dar uma canelada krurbati. tomar uma canelada ricevi krur-baton.

canela-da-índia s.f. (pl.: canelas-da-índia) (bot.) = canela (Cinnamomum).

canelar v. sulke strii, sulk-ornami, kaneli.

canela-ruiva s.f. (pl.: canelas-ruivas) (zool.) = queixada (Tayassu pecari).

canela-verde  adj.2g. (pl.: canelas-verdes) 1 (relativo aos naturais ou habitantes do mun. de Vila Velha ES) verda-krura. Vd. vila-velhense (‘de Vila Velha ES’). · s.2g. 2 (alcunha dos naturais ou habitantes do mun. de Vila Velha ES) verda-krurulo.

caneleira s.f. (bot.) = canela (‘árvore e arbusto’).

caneleira-da-índia s.f. (pl.: caneleiras-da-índia) (bot.) = canela (Cinnamomum).

caneleiro s.m. (bot.) = canela (Cinnamomum).

canelense  1 adj.2g. 1 (tb. canelinhense) (relativo ao mun. de Canelinha SC ou aos seus naturais ou habitantes) kanelinja. · s.2g. 2 (tb. canelinhense) (o natural ou habitante do mun. de Canelinha SC) kanelinjano.

canelense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canela RS ou aos seus naturais ou habitantes) kanela: a cultura canelense é rica la kanela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canela RS) kanelano: os canelenses são felizes la kanelanoj estas feliĉaj.

Canelinha  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kanelinjo. Vd. canelense, canelinhense (‘de Canelinha SC’).

canelinhense  adj.2g.s.2g. = canelense (‘de Canelinha SC’).

canelura s.f. sulka striaĵo, sulk-ornamo, kanelo, kanelaĵo.

canense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canas SP ou aos seus naturais ou habitantes) kana. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canas SP) kanano.

caneta \ê\ s.f. 1 skribilo. 2 glob-krajono. 3 (haste de madeira, plástico ou metal na qual se encaixa a pena para escrever) plumingo. ¨ caneta esferográfica (tb. esferográfica) glob-krajono.

caneta-tinteiro s.f. (pl.: canetas-tinteiros, canetas-tinteiro) fonto-plumo

cânfora s.f. (quím., farm.: substância extraída da canforeira) kamforo. ¨ cânfora de alno helenolo. óleo de cânfora kamforoleo.

canforado adj. (que contém cânfora) kamforhava.

canforar v. (dissolver cânfora em) kamfori.

canforeira s.f. (bot.) kamforarbo, kamforujo.

canfórico adj. (relativo a cânfora) kamfora.

canga s.f. 1 (de bois) jungilo, bovjungilo, jugo. 2 (fig.) jubo, subpremateco. 3 (peça que se descansa aos ombros para transportar duas cargas suspensas) vekto..

cangaceiro s.m. bandito, rabisto.

cangalha s.f. (armação em que se sustenta ou equilibra a carga das bestas) ŝarĝo-selo.

cangalhinha s.f. (zool.) = flebótomo (‘designação comum’).

cangambá  s.m. 1 (tb. jaritataca) (zool.: designação comum aos mamíferos carnívoros do gênero Mephitis, da família dos mefitídeos, que lançam um líquido malcheiroso pelas glândulas anais quando atacado) mefito. 2 (zool.) = jaritataca (Conepatus semistriatus). · s.f. 3 (bot.) = manacá (‘designação comum’).

cangar v. 1 jugi. 2 jungi. ¨ ação de cangar jungo.

Canguaretama  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Kangvaretamo. Vd. canguaretamense (‘de Canguaretama RN’).

canguaretamense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canguaretama RN ou aos seus naturais ou habitantes) kangvaretama: a cultura canguaretamense é rica la kangvaretama kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canguaretama RN) kangvaretamano: os canguaretamenses são felizes la kangvaretamanoj estas feliĉaj.

Canguçu  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kangusuo. Vd. canguçuense (‘de Canguçu RS’).

canguçuense  \ù-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canguçu RS ou aos seus naturais ou habitantes) kangusua: a cultura canguçuense é rica la kangusua kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canguçu RS) kangusuano: os canguçuenses são felizes la kangusuanoj estas feliĉaj.

canguru s.m. (zool.) = macropo (‘designação comum’).

canhamaço s.m. kanab-stupo.

canhameiral s.m. (pl.: canhameirais) (plantação de cânhamo) kanabejo.

cânhamo s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cannabis, da família das moráceas, com apenas uma espécie) kanabo. 2 (bot.: arbusto da família das moráceas, Cannabis sativa) kanabo. ¨ macerar o cânhamo (para separar as fibras de outras substâncias) rui. plantação de cânhamo (canhameiral) kanabejo. tecido de cânhamo ou linho para ligaduras (med.) linto.

cânhamo-da-índia s.m. (pl.: cânhamos-da-índia) (bot.) = cânhamo (Cannabis sativa).

cânhamo-da-nova-zelândia s.m. (pl.: cânhamos-da-nova-zelândia) (bot.) = fórmio (Phormium tenax).

cânhamo-indiano s.m. (pl.: cânhamos-indianos) (bot.) = cânhamo (Cannabis sativa).

cânhamo-verdadeiro s.m. (pl.: cânhamos-verdadeiros) (bot.) = cânhamo (Cannabis sativa).

canhão s.m. (pl.: canhões) 1 (arm.) kanono. 2 (vest.: parte superior e extrema de certas peças de vestuário): a) (de manga) surmaniko. b) (de bota) botsupro. c) (de luva) gantosupro. 3 (geol.: vale ou garganta sinuosa e profunda, cavada por um curso dágua; cânion, “canyon”) kanjono. ¨ canhão curto (mil.) haŭbizo. carreta de canhão (mil.) afusto.

canhenho s.m. memor-kajero, not-libro, agendo, memorilo.

canhestro adj. 1 (pop.) fuŝita. 2 mallerta.

canhonaço s.m. kanon-pafo.

canhonada s.f. 1 (canhoneio) kanonado, kanon-pafado. 2 (conjunto de canhões) kanonaro.

canhonear v. kanonadi, kanoni, bombardi.

canhoneio s.m. kanonado, kanon-pafado.

canhoneira s.f. (mar.) kanon-boato.

canhoto \ô\ adj. (fem.: \ó\ ou \ô\) 1 maldekstra. 2 mallerta. 3 (que usa preferencialmente a mão esquerda) maldekstramana. 4 maldekstruma. · s.m. 5 (de cheque, recibo, cupom, talão etc.) kontrol-folio, kontrol-parto, kontrol-peco, stumpo. 6 (aquele que usa preferencialmente a mão esquerda) maldekstramanulo.

canibal adj.2g. (pl.: canibais) 1 (que se alimenta de carne humana) kanibala, kanibalema. · s.2g. 2 (indivíduo que se alimenta de carne humana) kanibalo, hom-manĝulo, hom-manĝanto, antropofago.

canibalesco adj. kanibala, kanibalema.

canibalismo s.m. 1 kanibalismo. 2 kanibaleco.

caniçada s.f. hurdo.

caniçado s.m. hurdo.

canicho s.m. 1 (zool.; dim. de cão; fem.: cadelinha) hundeto. 2 (zool.: filhote de cão; fem.: cadelinha) hundido.

canície s.f. 1 har-blankiĝo. 2 har-blankeco.

caniço s.m. 1 kano. 2 (vara de pescar) fiŝhoko-kano, fiŝ-kano.

caniço-malhado s.m. (bot.) = capim-amarelo (Phalaris arundinacea).

canícula s.f. varmega sezono, varmego.

canicular adj. varmega.

canídeos s.m.pl. (zool.: família de mamíferos carnívoros, que inclui os cães, os lobos e as raposas, Canidae) kanisedoj.

canil s.m. (pl.: canis) 1 (local para alojamento de cães) hundejo. 2 hundujo.

Canindé  1 (geogr.: rio do estado do Piauí) Rivero Kanindeo.

Canindé  2 (geogr.: mun. do estado do Ceará) Kanindeo. Vd. canindeense (‘de Canindé CE’).

canindeense  \è-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canindé CE ou aos seus naturais ou habitantes) kanindea: a cultura canindeense é rica la kanindea kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canindé CE) kanindeano: os canindeenses são felizes la kanindeanoj estas feliĉaj.

canino 1 adj. (relativo ao cão) hunda.

canino 2 s.m. (tb. dente canino) (anat.: cada dente de um par de dentes pontudos, um par superior e outro inferior, que fica, em cada lado, entre o incisivo lateral e o pré-molar) kanino, kojnodento, hundodento: o homem tem quatro caninos la homo havas kvar kaninojn. ¨ canino inferior (anat.) malsupra kanino. canino inferior direito (anat.) dekstra malsupra kanino. canino inferior esquerdo (anat.) maldekstra malsupra kanino. canino superior (anat.) supra kanino, okuldento. canino superior direito (anat.) dekstra supra kanino. canino superior esquerdo (anat.) maldekstra supra kanino.

cânion s.m. (pl.: caniones (lus.), cãnios (bras.)) (geol.) = canhão (‘vale ou garganta’).

cânis s.m.2n.(zool.: o gênero-tipo dos canídeos) kaniso.

canito s.m. 1 (zool.; dim. de cão; fem.: cadelinha) hundeto. 2 (zool.: filhote de cão; fem.: cadelinha) hundido.

canivete s.m. tranĉileto, poŝ-tranĉileto.

canja s.f. (cul.) riz-buljono. ¨ canja de galinha (cul.) kokin-buljono.

canjica s.f. 1 (cul.: papa cremosa de milho verde ralado e cozido com leite e açúcar) maiz-kaĉo, maiz-buljono. 2 (bot.) = amieiro-negro (Rhamnus frangula). 3 (biol.) = cisticerco.

canjiquinha s.f. 1 (cul.) = canjica (‘papa’). 2 (grão de algum cereal) grio. 3 (biol.) = cisticerco.

canjirão s.m. (pl.: canjirões) ligno-kruĉo, kruĉego.

Cannes n. (geogr.: cid. da França, na Côte d’Azur) Kanno.

cano s.m. 1 tubo. 2 (de arma) paf-tubo. 3 (vest.: parte da bota que envolve a perna acima do tornozelo) krurumo. 4 (vest.: parte da luva que envolve o braço) maniko, gant-maniko. ¨ cano de bota tibiingo. cano de chaminé kamen-tubo. cano de descarga (autom.) ellas-tubo.

canoa s.f. 1 (embarcação indígena) kanuo. 2 (tb. iole) (bote semelhante ao indígena) kanoto, barketo, boato. 3 (tb. caiaque) (embarcação leve, de peles de foca, usada pelos esquimós) kajako. 4 (bote leve de passeio) kanoto, kanuo.

canoagem s.f. (desp.) kanuado.

Canoas  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kanoo. Vd. canoense (‘de Canoas RS’).

canoeiro  s.m. 1 boatisto. 2 kanotisto, kanuisto.

canoense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canoas RS ou aos seus naturais ou habitantes) kanoa: a cultura canoense é rica la kanoa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canoas RS) kanoano: os canoenses são felizes la kanoanoj estas feliĉaj.

canoense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Lagoa da Canoa AL ou aos seus naturais ou habitantes) lagoa-da-kanoa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Lagoa da Canoa AL) lagoa-da-kanoano.

Canoinhas   \o-in-nhas\ (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kanoinjo. Vd. canoinhense (‘de Canoinhas SC’).

canoinhense  \o-in-nhen\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Canoinhas SC ou aos seus naturais ou habitantes) kanoinja: a cultura canoinhense é rica la kanoinja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Canoinhas SC) kanoinjano: os canoinhenses são felizes la kanoinjanoj estas feliĉaj.

canola  s.f. (bot.: variedade genética da colza, Brassica napus) kolzo, oleo-napo. ¨ óleo de canola (cul.) kolza oleo.

cânon s.m. = cânone.

cañón [Esp.] s.m. (geol.) = canhão (‘vale ou garganta’).

cânone s.m. 1 (rel., mús.) kanono. 2 (regra a ser cumprida) kanono. 3 (fig.) modelo.

canonicado s.m. = canonicato.

canonicato s.m. (conezia) kanonikeco.

canonicidade s.f. 1 (rel., mús.) kanoneco. 2 (rel., mús.) laŭkanoneco.

canônico adj. (rel., mús.) kanona. 2 (rel., mús.) laŭkanona.

canonisa s.f. kanonikino.

canonizar v. (rel.: inscrever na lista dos santos da Igreja Católica) kanonizi, kanonigi, enkanonigi, sanktuligi.

canopi s.m. = velame (‘superfície’).

canopo 1 s.m. (tb. vaso canópico) (vaso em que os egípcios guardavam as entranhas das múmias) kanopo.

Canopo 2 s.m. (astr.: estrela mais brilhante da constelação de Carina; Alpha Carinae) Kanopo, Alfa Karena.

Canopus [Lat.] s.m. (astr.) = Canopo (‘estrela’).

canoro adj. agrablege kantanta, agrablege melodia, kant–: ave canora kantobirdo.

Canossa (hist.: aldeia da Itália onde o futuro imperador germânico Henrique 4º foi forçado a retratar-se perante o papa Gregório 7º, em 1077) Kanoso. || ir a Canossa (dito: humilhar-se diante daquele contra o qual se rebelou) humiliĝi, iri al Kanoso.

cansaço s.m. laceco, laciĝo.

cansado adj. laca.

cansanção  1  s.m. (zool.) = água-viva.

Cansanção  2 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kansansano. Vd. cansançãoense, cansancionense (‘de Cansanção BA’).

cansançãoense  \ão-en\ adj.2g. 1 (tb. cansancionense) (relativo ao mun. de Cansanção BA ou aos seus naturais ou habitantes) kansansana. · s.2g. 2 (tb. cansancionense) (o natural ou habitante do mun. de Cansanção BA) kansansanano.

cansancionense  \io-nen\ adj.2g.s.2g. = cansançãoense (‘de Cansanção BA’).

cansar v. lacigi: essa sua conversa está me cansando tiu via paroladaĉo lacigas min. ¨ cansar-se laciĝi: cansei-me de tanto esperar mi laciĝis pro la longa atendado.

Cansas (geogr.) = Kansas.

Cansas City (geogr.) = Kansas City.

cansim s.m. (vento quente e seco que sopra do Sul, no Egito, na época das inundações do rio Nilo) ĥamsino.

Cantá  (geogr.: mun. do estado de Roraima) Kantao. Vd. cantaense (‘de Cantá RR’).

Cantábria f. (geogr.: comunidade autônoma da Espanha) Kantabrio.

cântabros s.m. (indivíduo dos cântabros) kantabro. ¨ cântabros (povo da Cantábria) kantabroj.

cantada s.f. (bajulação) flato, kaĵolado.

cantadeira s.f. (zool.) = rangedeira (Anas querquedula).

cantador \ô\ s.m. 1 kantanto. 2 kantisto. 3 denuncinto, denuncanto. 4 denuncisto.

cantaense  \à-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cantá RR ou aos seus naturais ou habitantes) kantaa. · s.2g. 2  (o natural ou habitante do mun. de Cantá RR) kantaano.

Cantagalo (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Kantagalo.

Cantal (geogr.: departamento da França) Kantalo.

cantalupo s.m. (bot.) = melão-cantalupo.

cantante adj. 1 kanta. 2 kantanta. · s.m. 3 (infrm.) mono.

cantão 1 s.m. (geogr.: divisão administrativa da Suíça) kantono.

Cantão 2 (geogr.: cid. da China, cap. da provincia de Guangdong) Kantono.

cantar v. 1 kanti: ela canta bonito ŝi kantas bele. 2 kanti: ela canta ópera ŝi kantas operon. 3 (celebrar em canto) prikanti –n. 3 (em coro) kunkanti. 4 (falando-se do galo) krii: o galo canta no terreiro la koko krias en la korto. 5 (falando-se da cigarra, grilo) ĉirpi. 6 (tentar obter algo com fim interesseiro) kaĵoli. 7 (tb. cacarejar) (emitir a voz, falando-se de perdiz) krii, perdik-krii. · s.m. 7 kantado. 8 kantaĵo. ¨ ação de cantar kantado. cantar à tirolesa jodli. cantar continuadamente kantadi. cantar em coro kunkanti. cantar repetidamente kantadi. começar a cantar ekkanti, ekkanteti.

cantarela s.f. (bot.: cogumelo, antes de abrir, Cantharellus) kantarelo.

cantaria s.f. hakita ŝtono.

canticar v. = cocoricar.

cantárida s.f. (zool.: besouro da família dos meloídeos, Lytta vesicatoria) kantarido.

cantáride s.f. (zool.) = cantárida (Lytta vesicatoria).

cantarina s.f. = cantora. Vd. cantor.

cantáris s.m. (zool.: inseto coleóptero, típico dos cantarídeos, Cantharis) kantaro.

cântaro s.m. kruĉo, verŝilo.

cantarolar v. kanteti, duon-kanti.

cantata s.f. (mús.) kantato.

cantatriz s.f. = cantora. Vd. cantor.

cantável adj. 1 (que pode ser cantado) kantebla. 2 (que merece ser cantado) kantinda.

canteiro  1 s.m. 1 (artífice que trabalha em cantaria) ŝtonisto, ŝton-hakisto. 2 marmoristo.

canteiro 2 s.m. (local próprio para cultivo de plantas) bedo, kultivejo, plantejo. Sin.: alegrete, alfobre, alfofre, alfovre, alfovre, coirela, courela, eido, espojeiro, leira, plantação, plantio, pepineira, sementeira, tabuleiro, talhão. ¨ canteiro de agrião kresejo. canteiro de cogumelos fungejo. canteiro de morangueiros fragbedo. canteiro de obras (local onde se constrói uma casa ou algo semelhante, ou onde se fazem trabalhos de reparação em ruas etc.) konstruejo: é proibido entrar no canteiro de obras malpermesite eniri en la konstruejon. canteiro de plantas novas plantidejo.

cântico  s.m. 1 religia kanto. 2 (mús.: canto religioso) kantiko. 3 himno. 4 kanto. ¨ de cântico kanto–: livro de cânticos kantolibro.

Cântico dos Cânticos (O) (bíbl.: livro da Bíblia) La Alta Kanto.

cantiga s.f. 1 kanzono, kanto, kanteto. 2 (mús.: peça musical para cantar) kantaĵo. ¨ cantiga de ninar (tb. acalanto, canção de ninar) lul-kanto, lul-kanteto.

cantil 1 s.m. (pl.: cantis) 1 (certa ferramenta de carpintaria) sulk-rabotilo. 2 (certa ferramenta para lavrar a pedra) rabotilo.

cantil 2 s.m. (pl.: cantis) (vasilhame para levar água) vojaĝoboteleto, lad-botelo.

cantilena s.f. 1 kanto. 2 kanteto. 3 (fam.: conversa, narração ou discurso monótono, fastidioso, enfadonho) teda parolo, litanio (fig.). 4 lul-kanto. 5 (canção lírica e sentimental de ritmo monótono) kantileno.

cantiléver s.m. (eng.: armação que se projeta para fora, sustentada apenas em uma das extremidades) kantilevro.

cantimplora s.f. sifono.

cantina s.f. 1 (lugar em que se vendem bebida, comida etc. nos acampamentos, quartéis etc.) kantino. 2 restoracio. 3 kazerna restoracio. 4 (local onde se pode lanchar) lunĉejo.

cantineiro s.m. kantinisto.

canto  1 s.m. 1 angulo. 2 (lugar retirado) angulo, apartejo, ekstremaĵo. 3 bordo, rando. ¨ em todo o canto (tb. em toda a parte, em todo o lugar, em todo o lado, por todo o canto, por toda a parte, por todo o lugar, por todo o lado) ĉie: os imbecis em todos os cantos escrevem seu nome malsaĝulo ĉie sian nomon skribas. em todo o canto acontece isso mesmo ĉie okazas tio sama. ele viaja para todos os cantos, e em todos os cantos o encontramos li vojaĝas ĉien, kaj ĉie oni lin renkontas. para todo o canto (tb. para toda a parte, para todo o lugar, para todo o lado) ĉien: ele viaja para todos os cantos, e em todos os cantos o encontramos li vojaĝas ĉien, kaj ĉie oni lin renkontas.

canto  2 s.m. 1 (mús.) kanto. 2 (mús.) kantado. 3 (mús.: coisa que se canta) kantaĵo. 4 (mús.: a arte de cantar) kant-arto. 5 (mús.: forma de cantar salmos e outros cânticos religiosos) ĉanto. 6 (a voz da perdiz) perdrik-krio, krio. ¨ arte do canto kant-arto. canto coral (mús.) ĥora kantado, ĥoraĵo. canto fúnebre funebra kanto. canto gregoriano (mús.: o cantochão coordenado, completado e fixado por São Gregório 1º, o Grande, no séc. 6º) gregoria ĉanto. canto liso (mús.) = cantochão. canto religioso 1 (mús.: cântico) kantiko. 2 (mús.) = cantochão. canto religioso para agradecer a Deus danko-kanto. canto sagrado religia kanto.

cantochão s.m. (pl.: cantochões) 1 (canto religioso) ĉanto, liturgia kanto. 2 (tb. canto liso, canto plano, canto religioso) (mús.: canto litúrgico da Igreja Católica do Ocidente, essencialmente monódico, e cujo ritmo ou ausência de ritmo se baseia apenas na acentuação e nas divisões do fraseado) plejnkanto, ĉanto. Vd. canto gregoriano.

cantonal adj.2g. (pl.: cantonais) (geogr.: relativo aos cantões suíços) kantona.

cantoneira s.f. angul-breto.

cantoneiro s.m. voj-zorgisto.

cantonense adj.s.2g. = cantonês.

cantonês adj. (pl.: cantoneses) 1 (relativo a Cantão ou aos seus naturais ou habitantes) kantona. · s.m. 2 (ling.: dialeto chinês falado em Cantão) kantona lingvo.

cantor s.m. 1 kantisto, kantanto. 2 kanzonisto. 3 (mús., rel.: de igreja; chantre) kantoro. 4 (fig.) poeto. ¨ cantora kantistino, kantantino.

cantoria s.f. 1 kantantaro. 2 kantado. 3 (pop.) koncertaĉo.

cantorina s.f. = cantora. Vd. cantor.

canudo s.m. 1 tubo. 2 (de erva) ŝalmo. 3 (pop.) diplomo.

cânula s.f. 1 tubeto, kaneto. 2 (pequeno tubo adaptável a instrumentos cirúrgicos) kanulo.

canutilho s.m. (fio de ouro ou de prata, enrolado em espiral muito apertado e que serve para bordar) kantiljo.

Canuto (pren.masc.) Knuto.

canyon [Ing.] s.m. (geol.) = canhão (‘vale ou garganta’).

canzarrão s.m. (pl.: canzarrões) hundego.

canzil s.m. (pl.: canzarrões) (zool.) = libélula.

canzoada s.f. 1 hundaro. 2 (fig.) kanajlaro.

caô  s.f. (pop.) mensogo.

cão  s.m. (pl.: cães; fem.: cadela) 1 (zool.: mamífero carnívoro da família dos canídeos, Canis familiaris; pl.: cães; fem.: cadela) hundo: cães ladram hundoj bojas. 2 (arm.: peça de arma de fogo que provoca a percussão sobre a cápsula, nas armas mais modernas) ĉano. 3 (fig.) malnoblegulo, bandito. ¨ cão bassê vertago, melhundo. cão bravo atakema hundo, mordema hundo: cuidado! cão bravo atentu! atakema hundo. cão de caça ĉashundo. cão de estimação dorlot-hundo. cão de fila 1 (cão treinado para guardar externamente uma casa) ĉen-hundo. 2 dogo. cão de guarda 1 (cão treinado para guardar externamente uma casa) ĉen-hundo. 2 (cão mantido no quintal) kort-hundo. cão de raça ĉas-hundo. cão dinamarquês dan-hundo. cão feio hundaĉo. cão fraldeiro dorlot-hundo. cão grande de caça que descobre o rastro da presa spur-hundo. cão perdigueiro (zool.: raça de cães de origem inglesa) halt-hundo, montro-hundo. cão policial lup-hundo. de cão (canino) hunda. como cão e gato (referindo-se ao temperamento de duas pessoas) kiel akvo kaj fajro. levar vida de cão vivi hundan vivon, vivi malfacilegan vivon. tratar alguém como a um cão konduti malafablege al iu. || cão que ladra não morde (prov.) bojanta hundo ne mordas. o cão late, gane, uiva hundo bojas, jelpas, hurlas. quem não tem cão caça com gato (prov.) se forestas la suno, sufiĉas la luno.

Cão (astr.: nome de duas constelações: Cão Maior e Cão Menor) Hundo.

cão-d’água s.m. (pl.: cães-d’água) 1 (zool.: tubarão) ŝarko, skvalo, skilio. 2 (zool.: certo cão de pelos longos e anelados) pudelo.

cão-do-mar s.m. (pl.: cães-do-mar) (zool.) ŝarko.

Cão dos Baskervilles (O)  (lit.: obra de A. Conan Doyle, traduzida para o Esperanto por William Auld, ed. Sezonoj, 2010; ingl: “The hound of the Baskervilles”) La ĉashundo de la Baskerviloj.

cão-guaxinim s.m. (pl.: cães-guaxinins, cães-guaxinim) (zool.) = cachorro-racum (Nyctereutes procyonoides).

caolho adj. 1 (cego de um olho) unu-okula. 2 (estrábico) straba. · s.m. 3 unu-okululo. 4 strabulo.

caolino s.m. (min.) = caulim.

Cão Maior (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Canis Major, Canis Majoris; abrev.: CMa) Granda Hundo. Vd. Sírius.

cão-mapuche s.m. (pl.: cães-mapuches) (zool.) = cachorro-racum (Nyctereutes procyonoides).

Cão Menor (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Canis Minor, Canis Minoris; abrev.: CMi) Malgranda Hundo. Vd. Prócion.

cão-racum s.m. (pl.: cães-racuns, cães-racum) (zool.) = cachorro-racum (Nyctereutes procyonoides).

caos s.m. 1 (confusão de todos os elementos, antes de se formar o mundo) ĥaoso. 2 (fig.: grande desordem, confusão) ĥaoso.

caótico adj. ĥaosa.

cãozinho s.m. (dim. de cão; pl.: cãezinhos; fem.: cadelinhas) 1 (zool.: cão pequeno) hundeto: cãezinhos ronronam hundetoj ronronas. 2 (zool.: filhote de cão) hundido: cãezinhos ronronam hundidoj ronronas.

cãozito s.m. (dim. de cão; pl.: cãezitos; fem.: cadelinha) 1 (zool.) hundeto: cãezitos ronronam hundetoj ronronas. 2 (zool.: filhote de cão) hundido: cãezitos ronronam hundetoj ronronas.

Cap (astr.) abrev. de Capricórnio.

cap. abrev. de 1 capítulo. 2 capitão. 3 capital.

Cap. abrev. de capital.

capa 1 s.f. 1 mantelo. 2 kovrilo. 3 palto. 4 (envoltório) envolvaĵo, envolvilo, kovrilo. 5 tegilo. 6 (de livro) kovrilo. 7 ingo. ¨ capa de asperges (tb. pluvial) (rel.) pluvialo. capa de borracha kaŭĉuka mantelo. capa de cadeira seĝ-tego. capa de ozônio (eco., geof.) = camada de ozônio.

capa 2 (tb. ) s.m. (décima letra do alfabeto grego, κ, Κ) kapo, “kapa”.

capacete \ê\ s.m. 1 (elmo, casco, morrião) kasko. 2 (parte do escafandro que cobre a cabeça) kapujo. ¨ capacete com crista (tb. morrião) kresto-kasko. capacete de ferro (ou de aço) fer-kaskedo. capacete de ponteira (tb. “pickelhaube”) (capacete de ferro ou couro, com aguilhão no alto) pint-kasko. capacete de sol (tb. chapéu de safári) (capacete leve de cortiça ou semelhantes, usado nos países quentes, contra o sol) sun-kasko. que porta capacete kasko-porta.

capacho s.m. 1 mato, plektaĵ-tapiŝo. 2 (fig.) servutulaĉo.

capacidade s.f. 1 kapablo. 2 kapableco. 3 enhaveco, entenebleco, interna amplekso. 4 taŭgeco. 5 (fís., el.) kapacito. 6 (pessoa muito capaz) kapablegulo. ¨ capacidade calorífica (fís., quím.: grandeza físico-química) varm-kapacito, varmo-kapacito. capacidade de iniciativa iniciatemo, iniciat-kapablo. capacidade evolutiva evolui-povo.

capacitância s.f. (fís., el.: grandeza física) elektra kapacito, kapacitanco.

capacitar v. konvinki, kredigi. ¨ capacitar-se konvinkiĝi, ekkredi.

capacitor s.m. (fís., el.) kondensatoro.

capado adj. 1 kastrita. · s.m. 2 (frango capado que se engorda para comê-lo) kapono. 3 (fig.) kapono, kastrito.

capádoce s.2g. = capadócio.

Capadócia f. (hist.: antiga província romana, na parte oriental da Ásia Menor) Kapadocio.

capadócico s.m. = capadócio.

capadócio s.m. 1 (o natural ou habitante da Capadócia) kapadociano. 2 trompulo. 3 ĉarlatano. 4 fanfaronulo.

capádoco s.m. = capadócio.

Capanema  (geogr.: mun. do estado do Pará) Kapanemo. Vd. capanemense (‘de Capanema PA’).

capanemense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capanema PA ou aos seus naturais ou habitantes) kapanema: a cultura capanemense é rica la kapanema kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capanema PA) kapanemano: os capanemenses são felizes la kapanemanoj estas feliĉaj.

capanga s.f. 1 traŝultra monsaketo. · s.2g. 2 bravaĉa defendanto.

capão 1 s.m. (pl.: capões) (frango castrado que se engorda para comê-lo) kapono.

capão 2 s.m. (pl.: capões) (bosque) arbaro, arbareto.

capão-altense  adj.2g. (pl.: capão-altenses) 1 (relativo ao mun. de Capão Alto SC ou aos seus naturais ou habitantes) kapan-alta. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capão Alto SC) kapan-altano.

Capão Alto  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kapan-Alto. Vd. capão-altense (‘de Capão Alto SC’).

capão-bonitense  adj.2g. (pl.: capão-bonitenses) 1 (relativo ao mun. de Capão Bonito SP ou aos seus naturais ou habitantes) kapan-bonita: a cultura capão-bonitense é rica la kapan-bonita kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capão Bonito SP) kapan-bonitano: os capão-bonitenses são felizes la kapan-bonitanoj estas feliĉaj.

Capão Bonito  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kapan-Bonito. Vd. capão-bonitense (‘de Capão Bonito SP’).

Capão da Canoa  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kapan-da-Kanoo. Vd. caponense (‘de Capão da Canoa RS’).

capar v. kastri.

Caparaó (serra do) (geogr.: serra entre os Estados de Minas Gerais e Espírito Santo) Kaparaoo.

caparidáceas s.f.pl. (bot.: família de plantas que inclui a alcaparra) kaporacoj.

caparro s.m. (zool.) = barrigudo (‘designação comum’).

caparu s.m. (zool.) = barrigudo (‘designação comum’).

capataz s.m. ĉefo, laborestro, estro (de laboristoj), submastro.

capatazia s.f. 1 laboristestreco. 2 laboristaro.

capaz  adj.2g. 1 kapabla. 2 vasta. 3 taŭga. 4 lerta. 5 honesta. ¨ ser capaz de kapabli.

capcioso  \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 artifika, insida. 2 trompema. Obs.:não confunda com faccioso.

capear v. 1 (revestir com capa) tegi. 2 (mar.: navegar com o mínimo de velas, em mau tempo) kapei.

capeba s.f. (bot.) = mático.

capela  1 s.f. 1 (rel.) preĝejeto, kapelo. 2 flor-krono. 3 (mús., rel.) preĝeja ĥoro. 4 (mús.: conjunto de músicos de uma determinada instituição) muzikistaro, ludistaro. ¨ a capela (mús.) senakompane: cantar a capela kanti senakompane.

Capela  2 (astr.: estrela da constelação do Cocheiro) Kaprino, Alfa Koĉera.

Capela  3 (geogr.: mun. do estado de Sergipe) Kapelo. Vd. capelense (‘de Capela SE’).

Capela  4 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kapelo. Vd. capelense (‘de Capela AL’).

capelã s.f. fem. de capelão.

capela-altense  adj.2g.s.2g. (pl.: capela-altenses) = capelense (‘de Capela do Alto SP’).

Capela de Santana  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kapela-de-Santano. Vd. capelense (‘de Capela de Santana RS’).

Capela do Alto  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kapela-do-Alto. Vd. capelense, capela-altense (‘de Capela do Alto SP’).

capelão  s.m. (pl.: capelães; fem.: capelã) 1 (rel.) kapelano, kapel-mastro. 2 milita pastro, pastr-oficiro. 3 kapel-pastro.

capelense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capela SE ou aos seus naturais ou habitantes) kapela: a cultura capelense é rica la kapela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capela SE) kapelano: os capelenses são felizes la kapelanoj estas feliĉaj.

capelense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capela AL ou aos seus naturais ou habitantes) kapela. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capela AL) kapelano.

capelense  3 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capela de Santana RS ou aos seus naturais ou habitantes) kapela-de-santana. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capela de Santana RS) kapela-de-santanano.

capelense  4 adj.2g. 1 (tb. capela-altense) (relativo ao mun. de Capela do Alto SP ou aos seus naturais ou habitantes) kapela-do-alta. · s.2g. 2 (tb. capela-altense) (o natural ou habitante do mun. de Capela do Alto SP) kapela-do-altano.

Capelinha  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kapelinjo. Vd. capelinhense (‘de Capelinha MG’).

capelinhense  adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Capelinha MG ou aos seus naturais ou habitantes) kapelinja: a cultura capelinhense é rica la kapelinja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Capelinha MG) kapelinjano: os capelinhenses são felizes la kapelinjanoj estas feliĉaj.

Capella [Lat.] (astr.) = Capela (‘estrela’).

capelo s.m. 1 (capuz de frade) monaĥ-kapuĉo. 2 (rel.) bireto.

capenga adj.2g. 1 lama. · s.2g. 2 lamulo.

caperiçoba s.f. (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides).

Capeto (hist.: cognome de Hugo I, rei da França, 938–996) Kapeto. Vd. capetos.

capetíngeos s.m.pl. = capetos.

capetos s.m.pl. (hist.: terceira geração dos reis da França, iniciada por Hugo 1.º Capeto) kapetidoj.

cap. frag. abrev. de capitão-de-fragata.

Capiá (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kapiao.

capiau s.m. (bras., fem.: capioa) kampulo, kamparano.

Capibaribe (rio) (geogr.) = rio Capiberibe.

Capiberibe (rio) (geogr.: rio que banha o Recife) Kapiberibo.

capilar adj.2g. 1 (fís., anat.) kapilara. 2 (relativo ao cabelo) hara, har–: loção capilar har-akvo. 3 (da espessura do cabelo) hardika. · s.m. 4 (tb. tubo capilar) (fís.: tubo, comumente de vidro, de diâmetro muito pequeno) kapilaro. 5 (tb. vaso capilar) (anat.: vaso, de minúsculas dimensões, que liga a circulação arterial à venosa) kapilaro.

capilaridade s.f. (fís.: influência da tensão superficial no comportamento de líquidos em tubos capilares ou num meio poroso) kapilareco.

capim 1 s.m. 1 (bot.) brutar-herbo, greso. 2 (infrm.) mono.

Capim 2 (rio) (geogr.: rio que banha Belém do Pará) Kapino.

capim-alpiste s.m. (bot.) = alpiste (Phalaris canariensis).

capim-amarelo s.m. (bot.: planta cespitosa da família das gramíneas, Phalaris arundinacea) falarido, arunda falarido.

capim-bermuda s.m. (pl.: capins-bermudas, capins-bermuda) (bot.) = cinodonte.

Capim Branco  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kapin-Branko. Vd. capim-branquense (‘de Capim Branco MG’).

capim-branquense  adj.2g. (pl.: capim-branquenses) 1 (relativo ao mun. de Capim Branco MG ou aos seus naturais ou habitantes) kapin-branka. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capim Branco MG) kapin-brankano.

capim-de-cheiro s.m. (pl.: capins-de-cheiro) (bot.: planta da família das gramíneas, Cymbopogon nardus) citronelo.

capim-limão s.m. (pl.: capins-limões, capins-limão) (bot.: erva da família das gramíneas, Andropogon schoenanthus) andropogono.

capim-pé-de-galinha s.m. (pl.: capins-pé-de-galinha, capins-pés-de-galinha) (bot.) = dáctile (Dactylis glomerata).

capinar v. senherbigi, sarki.

capinha s.f. 1 malgranda mantelo. 2 (de toureiro) incito-tuko. 3 (toureiro auxiliar) incitisto, staranta bov-ludisto, staranta toreadoro.

capinzal  1  s.m. (pl.: capinzais) 1 brutar-herbejo. 2 senkulturejo.

Capinzal  2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kapinzalo. Vd. capinzalense (‘de Capinzal SC’).

capinzalense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capinzal SC ou aos seus naturais ou habitantes) kapinzala. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capinzal SC) kapinzalano.

capioa \ô\ s.f. (bras., fem. de capiau) kampulino, kamparanino.

capitá s.f. (zool.) = cardeal (‘designação comum’).

capitação s.f. (pl.: capitações) (imposto pago por cabeça) kap-imposto.

capital adj.2g. (pl.: capitais) 1 ĉefa, gravega, esenca. 2 (mortal, fatal) morta, morto-: pena capital mortopuno, morta puno. · s.f. 3 (abrev.: cap., Cap.) (principal cidade de um país, estado, província etc., onde fica concentrada a alta administração) ĉefurbo. 4 (letra maiúscula) majusklo, granda litero.· s.m. 5 (econ.) kapitalo. 6 (infrm.) mono, riĉeco. ¨ renda de capital (econ.) interezo.

capitalismo s.m. (econ.) kapitalismo. ¨ capitalismo de Estado (econ.: envolvimento direto do Estado nos setores produtivos e de serviços) ŝtatkapitalismo. representantes do capitalismo (tb. capitalistas) financistaro.

capitalista s.2g. kapitalisto. ¨ capitalistas (representantes do capitalismo) financistaro.

capitalização s.f. (ação de capitalizar) kapitaligo.

capitalizar v. 1 kapitaligi. 2 (fig.) monamasigi.

capitanear v. komandi, estri.

capitania s.f. 1 (posto de capitão) kapitaneco. 2 (divisão territorial) kolonia teritorio, kapitanujo, kapitanlando.

capitânia s.f. (mar.: nau em que ia o comandante de uma esquadra) estroŝipo, admiralŝipo.

capitão  s.m. 1 (abrev.: cap.) (mar., mil.) kapitano. 2 ŝipestro. 3 militestro. 4 (desp.) kapitano. ¨ capitão de corveta (mar.) korvet-kapitano. capitão de fragata s.m. (mar.; abrev.: cap. frag.) fregat-kapitano. capitão de longo curso (mar.: o capitão de navio de grande porte que percorre longas distâncias) alta-mara ŝipestro. capitão de mar e guerra s.m. 1 (mar.) ŝip-kapitano. 2 (mar.) vesel-kapitano.

capitão-pocense  adj.2g. (pl.: capitão-pocenses) 1 (relativo ao mun. de Capitão Poço PA ou aos seus naturais ou habitantes) kapitan-posa: a cultura capitão-pocense é rica la kapitan-posa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capitão Poço PA) kapitan-posano: os capitão-pocenses são felizes la kapitan-posanoj estas feliĉaj.

Capitão Poço  (geogr.: mun. do estado do Pará) Kapitan-Poso. Vd. capitão-pocense (‘de Capitão Poço PA’).

capitão-tenente s.m. (pl.: capitães-tenentes) (mar.; abrev.: cap.-ten.) vesel-leŭtenanto.

capitato s.m. (anat.) red. de osso capitato.

capitel  s.m. (pl.: capitéis) 1 (arq.: parte superior, geralmente ornamentada, de pilar, pilastra ou similar) kapitelo. 2 (pequena capela) kapeleto.

Capitolino (monte) (hist., geogr.) = monte Capitólio.

capitólio 1 s.m. (arq.: edificação majestosa, geralmente sede administrativa ou política de aglomerado urbano) kapitolo: o Capitólio de Washington la Kapitolo de Vaŝingtono.

Capitólio 2 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kapitolo.

Capitólio (monte) (hist., geogr.: uma das sete colinas de Roma) Kapitolo.

capitoso adj. 1 grand-kapa. 2 obstina. 3 (diz-se de vinho) ebriiga.

capitulação s.f. 1 (mil.: rendição) kapitulaco. 2 (qualificação) kvalifiko.

capitular 1 v. 1 (dispor em capítulos) aranĝi laŭĉapitre. 2 (qualificar) kvalifiki. 3 ordigi. 4 (mil.: render-se, entregar-se, depor as armas) kapitulaci: os sitiados capitularam depois de quatro meses la sieĝitoj kapitulacis post kvar monatoj. 5 (fig.) cedi..

capitular 2 adj.2g. 1 (rel.: relativo a cabido) kanonikara. 2 kanonika.

capítulo s.m. 1 (divisão de livro, código, tratado etc.: abrev.: c., cap.) ĉapitro. 2 (rel.: assembleia de eclesiásticos) kanonikaro, kapitulo. 3 kongregacio. 4 (lugar onde se reúne essa assembleia; casa capitular) kanonika domo, kanonikejo, kanonikarejo. 5 (fig.) temo, afero. 6 1 (bot.: tipo de inflorescência constituído por pequenas flores sésseis inseridas sobre um receptáculo único, característico da família das compostas) kapitulo. 7 (qualquer assembleia de ordens religiosas ou militares) kapitulo.

capivara s.f. (zool.: grande roedor semiaquático, único da família dos hidroquerídeos, Hydrochoerus hydrochoeris) kapibaro.

Capivari 

Capivari  (rio) (geogr.: rio do estado do Paraná) Kapivario.

capivariano  adj. 1 (relativo ao mun. de Capivari SP ou aos seus naturais ou habitantes) kapivaria: a cultura capivariana é rica la kapivaria kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capivari SP) kapivariano: os capivarianos são felizes la kapivarianoj estas feliĉaj.

Capivari de Baixo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kapivari-de-Bajŝo. Vd. capivariense (‘de Capivari de Baixo SC’).

capivariense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capivari de Baixo SC ou aos seus naturais ou habitantes) kapivari-de-bajŝa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capivari de Baixo SC) kapivari-de-bajŝano.

capixaba  adj.2g. 1 = vitoriense (‘de Vitória ES’). 2 = espírito-santense (‘do est. do Espírito Santo’). · s.2g. 3 = vitoriense (‘de Vitória ES’). 4 = espírito-santense (‘do est. do Espírito Santo’).

capixabinha s.m. (zool.) = idiamim.

capnoide \ói\ s.m. (bot.) = fel-da-terra (Fumaria officinalis).

capô s.m. (autom.: cobertura ou proteção de motor de veículo de combustão interna) kapoto.

capoeira 1 s.f. (casinha ou gaiola grande para abrigar aves) kokejo, birdotenejo.

capoeira 2 s.f. (mata) arbetaro.

capoeira 3 s.f. 1 (arte marcial introduzida no Brasil pelos negros) kapoejro*, kapoero* (evi). 2 = capoeirista.

Capoeira 4 (geogr.: cachoeira do estado do Pará) Kapoejro.

capoeirista s.2g. (praticante de capoeira) kapoejristo, kapoeristo (evi).

caponense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Capão da Canoa RS ou aos seus naturais ou habitantes) kapan-da-kanoa: a cultura caponense é rica la kapan-da-kanoa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Capão da Canoa RS) kapan-da-kanoano: os caponenses são felizes la kapan-da-kanoanoj estas feliĉaj.

caponnière [Fr.] s.f. (mil.: esconderijo nos fossos das fortalezas ou nos ângulos da via principal) kaponiero.

capoque s.m. = sumaúma (‘paina’).

caporal s.m. (pl.: caporais) 1 (mil.) kaporalo. 2 (mil.) subleŭtenanto.

capororoca-picante s.f. (pl.: capororocas-picantes) (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri).

capot [Fr.] s.m. (autom.) = capô.

capota s.f. 1 kovrilo. 2 (vest.) virina kapuĉo. 3 (autom.) tegmento.

capotar v. (falando-se de veículo) renversiĝi.

capote s.m. 1 (vest.: capa comprida e larga, com capuz) kapoto, kapuĉmantelo. 2 (vest.: capa com capuz, esportiva ou para resguardar do vento e da chuva) anorako. 3 (vest.) soldata surtuto. 4 (zool.) = galinha-d’angola.

cappuccino \caputchíno\ [It.] s.m. (cul.: bebida de origem italiana, composta de café, leite e creme) kapuĉino.

caprato s.m. (quím.: sal ou éster de ácido cáprico) kaprato.

capréolo s.m. (zool.) = íbex (Capra ibex).

Capri (geogr.: ilha da Itália, no golfo de Nápoles) Kapreo.

caprichar v. 1 kaprici, obstini. 2 zorge fari. ¨ caprichar em fazer plej zorge fari.

capricho s.m. 1 (fantasia, impertinência) kaprico. 2 (mús.) kapriĉo. 3 (apuro, esmero) zorgo, zorgemo. ¨ com capricho zorgeme: fazer suas tarefas com capricho zorgeme fari siajn taskojn. ter caprichos kaprici.

caprichoso  \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 (que age por capricho, que é volúvel ou inconstante) kaprica. 2 kapricema. 3 tro ŝanĝema. 4 stranga. 5 fantazia. 6 zorgema. · s.m. 7 (aquele qu age por capricho) kapriculo. ¨ caprichosamente 1 kaprice. 2 zorgeme.

capricorniano s.m. (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Capricórnio) kaprikornano, kaprikornulo.

Capricórnio 1 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Capricornus, Capricorni; abrev.: Cap) Kaprikorno, Kaprokorno. Vd. Trópico de Capricórnio. 2 (astrl.: décimo signo do zodíaco, de 22 de dezembro a 19 de janeiro) Kaprikorno. Vd. capricorniano. ¨ nascer no (ou sob o) signo de Capricórnio naskiĝi sub signo de Capricórnio. ser do signo de Câncer esti de signo Capricórnio.

caprifoliáceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das dipsacales) kaprifoliacoj.

Caprifolium [Lat.] s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Caprifolium, da família das caprifoliáceas, atualmente incluídas no gênero Lonicera) kaprifolio. Vd. lonícera.

caprino adj. 1 (relativo à cabra) kaprina. 2 (relativo aos caprinos) kapra. ¨ caprinos s.m.pl. (zool.: subfamília de mamíferos artiodátilos bovídeos) kaproj.

capronato s.m. (quím.: sal do ácido caprônico) kapronato.

capsela s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Capsella) kapselo.

cápsico s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Capsicum, da família das solanáceas, que inclui os pimentões e as pimentas) kapsiko. 2 (bot.: fruto dessa planta) kapsiko.

cápsula s.f. (t.s.) kapsulo.

captar v. 1 kapti. 2 ellogi, artifike akiri. 3 (águas) tubkonduki.

captável adj. kaptebla.

cap.-ten. abrev. de capitão-tenente.

captor \ô\ s.m. kaptinto.

captura s.f. 1 (ação de capturar) kapto, kaptado, ekkapto. 2 aresto. 3 (lud.: retirada de uma ou mais peças, de acordo com certas regras, em jogos de tabuleiro) preno. 4 (coisa capturada) kaptaĵo. ¨ captura “en passant” (lud.: certo movimento do jogo de xadrez) preterpasa preno.

capturar v. 1 kapti. 2 aresti. 3 (mar.: fazer o corso) kaperi.

capturável adj.2g. (pl.: capturáveis) kaptebla.

Cápua (geogr.: cid. da Itália, às margens do rio Volturno) Kapuo.

capuaba s.f. = cabana.

Capuba (geogr.: cabo no estado do Espírito Santos) Kapubo.

capucha s.f. (vest.) virina kapuĉo.

capuchar v. (cobrir com capuz) kapuĉi.

capuchinha s.f. 1 (tb. agrião-da-índia, agrião-do-méxico, agrião-do-peru, capuchinha-grande, chagas, chagueira, cocleária-dos-jardins, flor-de-chagas, flor-de-sangue, mastruço, mastruço-do-peru, sapatinho-do-diabo, sete-chagas) (bot.: planta, Tropaeolum majus, da família das tropeoláceas) granda tropeolo, tropeolo. 2 (bot.) = barba-de-barata (Caesalpinia pulcherrima).

capuchinha-grande  s.f. (pl.: capuchinhas-grandes) (bot.) = capuchinha (Tropaeolum majus).

capuchinho s.m. (religioso pertencente a certa ordem franciscana reformada) kapuceno.

capuchino s.m. (cul.) = “cappuccino”.

capucho s.m. 1 franciskano. 2 = capuchinho.

capulho s.m. 1 (bot.: invólucro da flor) kapsulo. 2 (bot.: cápsula dentro da qual se forma o algodão) kapsulo.

capuz s.m. 1 (vest.) kapuĉo. 2 baŝliko. ¨ capuz do clitóris (anat.) klitora kapuĉo, klitora prepucio. cobrir com capuz (capuchar) kapuĉi.

caque s.m. (bot.) = caqui (‘fruto’).

caquemono s.m. (peça decorativa japonesa) kakemono.

caquético adj. (med.: relativo a caquexia) kaĥeksia.

caquexia s.f. 1 (med.: estado de desnutrição profunda) kakekto, kaĥeksio. 2 (abatimento senil) kakekto, kaĥeksio.

caqui 1 s.m. 1 (bot.: fruto do caquizeiro) persimon-bero, persimon-frukto. 2 (bot.) = caquizeiro (Diospyros kaki).

caqui 2 adj.2g.s.m. = cáqui (‘cor’, ‘tecido’).

cáqui 1 adj.2g. 1 (de cor marrom, de tom amarelado e opaco) kakia. · s.m. 2 (cor marrom, de tom amarelado e opaco) kakia koloro. 3 (têxt.: tecido dessa cor) kakio.

cáqui2 s.m. 1 (bot., bras.) = caqui (‘fruto’). 2 (bot., bras.) = caquizeiro (Diospyros kaki).

caqui-americano s.m. (pl.: caquis-americanos) (bot.: árvore da família das ebenáceas, Diospyros virginiana) persimono, virginia diospiro.

caquizeiro s.m. (bot.: árvore da família das ebenáceas, Diospyros kaki) kakinoko, kakinoko-diospiro, persimono, japania persimono.

Car (astr.) abrev. de Quilha.

cara 1 s.f. 1 (rosto) vizaĝo. 2 (semblante) mieno. 3 (fig.) aspekto. · s.m. 4 (sujeito, indivíduo) ulo, knabo. Obs.: “ulo” geralmente dá uma ideia depreciativa. ¨ cara a cara vizaĝo kontraŭ vizaĝo, vidalvide. cara pálida (forma como os índios norte-americanos supostamente tratavam os europeus) blankhaŭtulo. estar com cara de mieni kiel: estar com cara de doente mieni kiel malsanulo. ter cara de mieni kiel: ter cara de doente mieni kiel malsanulo.

cara 2 s.f. (bot.: designação comum às algas do gênero-tipo Chara, da família das caráceas) karao. Vd. cará.

cará s.m. 1 (bot.: designação comum a várias trepadeiras do gênero Dioscorea) dioskoreo. 2 (bot.) = inhame-da-china (Dioscorea batatas).

carabé s.m. (âmbar-amarelo, súcino) sukceno.

carabídeos s.m.pl. (zool.) karabedoj.

carabina s.f. karabeno. ¨ carabina de pressão (tb. espingarda de chumbinho, espingarda de pressão) aer-pafilo.

carabineiro s.m. karabenisto.

cará-branco s.m. (pl.: carás-brancos) (bot.) = cará-inhame (Dioscorea alata).

caraca s.f. (mar.) = carraca.

caraça s.f. 1 vizaĝego, vizaĝaĉo. 2 masko. · s.m. 3 (boi, cavalo) frunt-makulito.

caracal s.m. (pl.: caracais) (zool.: mamífero da família dos felídeos, Felis caracal) karakalo.

Caracala (hist.: imperador romano, 188–217) Karakalo.

caracará s.m. (zool.: ave falconiforme da família dos falconídeos, Caracara plancus) karakaro.

Caracaraí (geogr.: mun. do estado de Roraima) Karakaraio. Vd. caracaraiense (‘de Caracaraí RR’).

caracaraiense  \a-i\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caracaraí RR ou aos seus naturais ou habitantes) karakaraia. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caracaraí RR) karakaraiano.

Caracas n. (geogr.: cid. e cap. da Venezuela) Karakaso, Karako.

Carachi (geogr.: cid. e cap. do Paquistão) Karaĉio.

caracol s.m. (pl.: caracóis) 1 (zool.) konklimako, heliko. 2 (de cabelo) buklo. 3 (caminho ou escada em hélice) spiralo.

caracolar v. (hip.: falando-se de cavalos, fazer curvetas) karakoli.

Caracórum (geogr.: cordilheira do Centro da Ásia) Karakorumo.

caractere s.m. (inf.: letra do alfabeto, algarismo, sinal de pontuação ou símbolo de qualquer natureza que pode ser introduzido em um computador pelo teclado ou por outro dispositivo de entrada, assim como exibido na tela ou em outro dispositivo de saída) karaktro. ¨ caracteres (pl. de caráter) Vd. caráter.

característica s.f. 1 karakterizaĵo, distingilo, karakteriza signo, karakteriza trajto, distinga trajto. 2 aspekto. 3 (mat.: a parte inteira de um logaritmo) karakteristiko. Vd. mantissa.

característico adj. 1 karakteriza, karakterizanta. 2 (de caráter) karaktera. · s.m. 3 karakterizaĵo. ¨ condição característica karakteraĵo, karaktera trajto. qualidade característica karaktereco.

caracterização s.f. (pl.: caracterizações) (ação de caracterizar) karakterizado.

caracterizar v. karakterizi.

caracterologia s.f. (estudo do caráter e da personalidade) karakterologio.

caracul s.m. 1 (zool.: certa raça de ovinos da Ásia central, de pelo marrom encaracolado) karakulo. 2 (a pele curtida, macia e ondulada, desse animal morto, com mais de cinco dias) karakulaĵo. Vd. astracã.

cará-da-costa s.m. (bot.) = inhame (Colocasia esculenta).

cará-da-guiné s.m. (bot.) = cará-inhame (Dioscorea alata).

cará-de-angola s.m. (bot.) = cará-inhame (Dioscorea alata).

cara-de-pau s.2g. 1 = caradura. 2 = carranca (‘figura’).

caradriídeos s.m.pl. (zool.: família de aves caradriiformes, Charadriidae) karadriedoj.

caradriiformes s.m.pl. (zool.: ordem de aves cosmopolitas, na maioria praianas, marinhas ou de água doce, que inclui as gaivotas, as batuíras, os maçaricos e os trinta-réis, entre outras, Charadriiforme) karadrioformaj.

carádrio s.m. (zool.: designação comum às aves do gênero Charadrius, da família dos caradriídeos, vulgarmente conhecidas como maçaricos ou batuíras) karadrio.

caradura s.f. 1 senhonteco. · s.2g. 2 senhontulo, cinikulo. · adj. 3 senhonta.

caragana s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Caragana, da família das leguminosas) karagano.

Caraguá  (geogr.: outra denominação do mun. de Caraguatatuba SP) Karagvatatubo, Karagvao. Vd. caraguatatubense (‘de Caraguatatuba SP’).

Caraguatatuba  (tb. Caraguá) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Karagvatatubo, Karagvao. Vd. caraguatatubense (‘de Caraguatatuba SP’).

caraguatatubense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caraguatatuba SP ou aos seus naturais ou habitantes) karagvatatuba, karagvaa: a cultura caraguatatubense é rica la karagvatatuba (ou karagvaa) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caraguatatuba SP) karagvatatubano, karagvaano: os caraguatatubenses são felizes la karagvatatubanoj (ou karagvaanoj) estas feliĉaj.

caraíba adj.s.2g.s.m. = caribe. ¨ caraíbas s.m.pl. (etnl.) = caribas.

Caraíbas (mar das) (geogr.) = mar das Antilhas.

cará-inhame s.m. (pl.: carás-inhames, carás-inhame) (bot.: cará nativo de regiões tropicais da Ásia, Dioscorea alata) ignamo.

Carajás (geogr.: serra no Pará) Karaĵao.

caralho s.f. (vulg.) = pênis.

caramanchão s.m. (pl.: caramanchões) (latada) laŭbo.

caramanhola s.f. (pequena garrafa de água que ciclistas levam junto à bicicleta) boteleto, akvo-boteleto, botelo.

carambola s.f. 1 (bot.: fruto da caramboleira) averoo. 2 (bot.) = caramboleira. 3 (colisão) karambolo. 4 (lud.: no jogo de bilhar, manobra em que se faz uma bola atingir duas outras com uma só tacada) karambolo. ¨ fazer carambola (lud.: no jogo de bilhar, atingir duas bolas com uma só tacada) karamboli.

carambolar v. 1 (colidir) karamboli. 2  (lud.: no jogo de bilhar, atingir duas bolas com uma só tacada) karamboli.

caramboleira s.f. (bot.: árvore da família das oxalidáceas, Averrhoa carambola) averoujo, averoarbo.

caramelizar v. (cul.: transformar em caramelo) karameligi. ¨ caramelizar-se (cul.: transformar-se em caramelo) karameliĝi.

caramelo s.m. s.m. (cul.: calda de açúcar queimado usado na confecção de doces e pudins) karamelo, rostsukero. ¨ bombom de caramelo e leite (cul.) karamelbombono.

caraminguá s.m. mono. ¨ caraminguás mono.

caramujo s.m. (zool.) heliko.

carancho s.m. (zool.) = caracará (Caracara plancus).

caranga s.f. (bras., infrm.) = carango (‘automóvel’).

carango s.m. 1 (zool.) = chato (Phthirus pubis). 2 (tb. caranga) (bras., infrm.: qualquer automóvel) aŭto, aŭtomobilo.

Carangola  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Karangolo. Vd. carangolense (‘de Carangola MG’).

carangolense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Carangola MG ou aos seus naturais ou habitantes) karangola. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Carangola MG) karangolano.

caranguejo 1 s.m. (zool.) krabo, kankro.

Caranguejo 2 1 (astr.) = Câncer. 2 (astrl.) = Câncer.

caranguejo-baioneta s.m. (zool.) = límulo (‘designação comum’).

caranguejo-ermitão s.m. (pl.: caranguejos-ermitões (-ãos, ães), caranguejos-ermitão) (zool.) = ermitão (‘designação comum’).

caranguejo-ferradura s.m. (zool.) = límulo (‘designação comum’).

caranguejola s.f. 1 (zool.) krabego. 2 balustradaĉo. 3 (fig.) malfirma afero. 4 veturilaĉo.

caranguejo-real s.m. (pl.: caranguejos-reais) (zool.) = límulo (‘designação comum’).

carão s.m. (pl.: carões) 1 vizaĝego, vizaĝaĉo. 2 admono, riproĉo.

caraoquê s.m. (mús.: tipo de espetáculo no qual qualquer pessoa pode cantar ao microfone, acompanhada pelos músicos da casa ou por fundos instrumentais já gravados) karaokeo.

carapaça s.f. 1 (zool.: escudo quitinoso ou ósseo que protege o dorso de diversos animais, como as tartarugas, tatus e caranguejos) karapaco, kiraso. 2 (cobertura rija usada para proteção) karapaco, kiraso.

carapaná s.m. (zool.) = mosquito (‘designação comum’).

carapanã s.m. (zool.) = mosquito (‘designação comum’).

carapau s.m. 1 (zool.) dorn-fiŝeto. 2 (pop.) malgrasegulo.

carapeta \ê\ s.f. (lud.) turn-ludileto.

carapetão s.m. (pl.: carapetões) mensogego, mensog-rakonto.

Carapicuíba  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Karapikuibo. Vd. carapicuibano (‘de Carapicuíba SP’).

carapicuibano  \u-i\ adj. 1 (relativo ao mun. de Carapicuíba SP ou aos seus naturais ou habitantes) karapikuiba: a cultura carapicuibana é rica la karapikuiba kulturo estas riĉa. · s.m. 2  (o natural ou habitante do mun. de Carapicuíba SP) karapikuibano: os carapicuibanos são felizes la karapikuibanoj estas feliĉaj.

carapina s.m. (zool.) = pica-pau (‘designação comum’).

carapinha s.f. forte krispa hararo.

carapira s.f. (zool.) = tesourão (Fregata magnificens).

carapó s.m. (zool.) = poraquê (Electrophorus electricus).

carapuça s.f. konusa ĉapo, kufo. || a alusão serviu-lhe de carapuça la aludo lin koncernis.

carapulo s.m. (bot.) = cúpula (‘espécie de cálice’).

caraquenho s.m. (o natural ou habitante de Caracas) karakasano.

carará s.m. (zool.) = biguatinga (Anhinga anhinga).

cararapirá s.f. (zool.) = tesourão (Fregata magnificens).

carássio s.m. 1 (zool.: designação comum aos peixes do gênero Carassius, da família dos ciprinídeos) karaso. 2 (zool.: peixe da família das carpas, Carassius vulgaris) karaso.

caratê s.m. (desp.: arte marcial de origem japonesa) karateo.

carateca s.2g. (desp.: pessoa que luta caratê) karateano, karateisto.

caráter s.m. (pl.: caracteres) 1 signo. 2 (de alguém) karaktero, ecaro, morala trajtaro. 3 (tip.) preslitero. ¨ caracteres pl. de caráter. caráter especial esenco. de baixo caráter fia. de caráter karaktera, karakter-hava. em caráter particular private. que apresentam caracteres vários (falando-se de dois ou mais indivíduos) divers-karakteraj. sem caráter senkaraktera. ter um bom (ou mau) caráter havi bonan (ou malbonan) karakteron: ela tem um bom caráter, mas ele é um mau-caráter ŝi havas bonan karakteron, sed li estas maliculo. Vd. mau-caráter.

Caratinga  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Karatingo. Vd. caratinguense (‘de Caratinga MG’).

caratinguense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caratinga MG ou aos seus naturais ou habitantes) karatinga: a cultura caratinguense é rica la karatinga kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caratinga MG) karatingano: os caratinguense são felizes la karatinganoj estas feliĉaj.

caratonha s.f. mienaĉo.

caravana s.f. (grupo de pessoas que viajam juntas) karavano.

caravançará s.m. (hospedagem para caravanas, especialmente no Oriente Médio) karavanejo.

caravançarai s.m. = caravançará (‘hospedagem’).

caravaneiro s.m. (condutor ou chefe de caravanas) karavanisto.

caravela s.f. 1 (mar.: embarcação de pequeno calado, de velas latinas, muito utilizada nos séc. 15 e 16 pelos portugueses e espanhóis nas viagens de descobrimento) karavelo. 2 (lud.) = cata-vento (‘brinquedo’). 3 (zool.) = água-viva.

Caravelas (geogr.: cid. do Estato da Bahia) Karavelo.

caraxixu s.m. (bot.) = erva-moura (Solanum nigrum).

caraza s.m. (bot.) = urucum (Bixa orellana).

carazinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Carazinho RS ou aos seus naturais ou habitantes) karazinja: a cultura carazinhense é rica la karazinja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Carazinho RS) karazinjano: os carazinhenses são felizes la karazinjanoj estas feliĉaj.

Carazinho  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Karazinjo. Vd. carazinhense (‘de Carazinho RS’).

carbaminato s.m. (quím.: sal do ácido carbâmico) karbaminato.

carbazol s.m. (quím.: composto cíclico branco, fracamente básico, que ocorre no antraceno bruto e constitui matéria que dá origem a vários corantes) karbazolo.

carbeno s.m. (quím.) = metileno.

carbeto s.m. (quím.) = carbureto.

carbil s.m. (quím.: radical NC) karbilo.

carbilamina s.f. (quím.) karbilamino.

carbinol s.m. (quím.: qualquer álcool aromático ou gorduroso, formado pela substituição de hidrogênio por um, dois ou três grupos de hidrocarbonetos no radical metilo) karbinolo.

carbo- el.comp. (quím.: indica a presença de carbono) karbo/, karbon/.

carboidrato s.m. (bioq.) karbonhidrato.

carbol s.m. (quím.: fenol, composto derivado do benzeno) fenolo, karbolo.

carbólico adj. (quím.) karbola: ácido carbólico karbola acido.

carbolíneo s.m. (quím.: óleo de carvão de pedra com betume escuro) karbolineo.

carbon- el.comp. (quím.: indica a presença de carbono) karbo/, karbon/.

carbonado s.m. 1 (min.: diamante negro usado na perfuração de rochas) karbonado. 2 (quím.) = carbonato.

carbonário s.m. (adepto do carbonarismo) karbonaro.

carbonarismo s.m. (doutrina, opinião e/ou prática de uma sociedade secreta formada no começo do séc. 19 na Itália) karbonarismo.

carbonato s.m. (quím.: sal ou éster de ácido carbônico) karbonato. ¨ carbonato ácido (quím.) = bicarbonato. carbonato de sódio (quím.: sal branco e translúcido, usado principalmente na produção de vidro, em sínteses químicas e em sabões e detergentes; fórm.: CO3Na2) natro.

carboneto s.m. (quím.) = carbureto.

carbonífero adj. 1 (que contém carvão) karbohava. 2 (que produz carvão) karbodona. 3 (inic.maiúsc.) (geol.: o quinto período da era Paleozoica) karbonio. ¨ bacia carbonífera karbobaseno.

carbonilo s.m. (quím.: radical bivalente, constituído de um átomo de carbono e um de oxigênio) karbonilo.

carbonizar v. 1 karbigi. 2 karbonizi, karbonigi. ¨ carbonizar-se (virar carvão) karbiĝi.

carbono 1 s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 6; símb.: C) karbono. ¨ bióxido de carbono (quím.) karbona dioksido. bissulfeto de carbono (quím.) karbona disulfido. carbono 14 (quím.: isótopo radioativo de carbono) karbono 14. tetracloreto de carbono (quím.: composto de baixo ponto de ebulição, usado em medicina especialmente como antelmíntico, na indústria como inseticida, em extintores de incêndio, também como solvente não inflamável em ceras, lacas etc.; fórm.: CCl4) tetraklorido karbona (ou de karbono).

carbono 2 s.m. red. de papel-carbono.

carborundo s.m. (quím.) = carbureto de silício.

Carborundum s.m. (quím.) = carbureto de silício.

carboxilo s.m. (quím.: radical univalente formado de um átomo de carbono, dois de oxigênio e um de hidrogênio, na composição de ácidos orgânicos) karboksilo.

carbúnculo s.m. 1 (derm.: infecção extensa e profunda da pele e dos tecidos subjacentes, com numerosos abscessos irregulares, intercomunicantes e coalescentes, alguns dos quais vazam através de múltiplas e extensas aberturas) furunkego, karbunklo. 2 (infect.: zoonose que acomete sobretudo ovinos, equinos e caprinos, adquirida pela ingestão de pasto contaminado por Bacillus anthracis ou seus esporos) antrakso. 3 (bot.) karbunklo. 4 (gem.: antigo nome da granada almandina, lapidada em cabuchão) karbunkolo.

carbunculoso adj. (med., bot.) karbunkla.

carburador s.m. (técn.: em motores a explosão, aparelho em que se faz a mistura do ar atmosférico com o líquido inflamável que se incendeia para fazer explosão) karburatoro, karburilo.

carburar v. (técn.) karburi.

carbureto s.m. (quím.: qualquer composto binário de carbono e outro elemento) karbido, karbonido. ¨ carbureto de silício (quím.: composto de silício e carbono, usado como abrasivo; fórm.: SiC) karborundo.

carcaça  s.f. 1 skeleto, ostaro. 2 kadavro. 3 (de navios, automóveis etc.) vrako.

carcaju s.m. (zool.) = glutão (Gulo gulo).

carcanhol s.m. mono. ¨ carcanhóis mono.

carcará s.m. 1 (zool.) = caracará (Caracara plancus). 2 (fig.) malbonegulo, maliculo.

carcás s.m. (bolsa ou estojo em que se guardavam as flechas) sagujo.

cárcere s.m. 1 karcero. 2 subtera karcero, subtera  malliberejo.

carcereiro s.m. (aquele que guarda as chaves de uma prisão) provoso, karcergardisto.

carcino s.m. (zool.: gênero de caranguejos da Europa, Carcinus) karcino.

carcinoma s.m. (med.) karcinomo, kancero.

carcinomatose s.f. (med.: disseminação de formações carcinomatosas no corpo) karcinomozo.

carcinomatoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) (med.) karcinoma.

carcomer v. 1 konsumi. 2 (fig.) erozii. 3 (fig.) mordi. ¨ ação de carcomer erozio.

Carcóvia (geogr.: cid. da Ucrânia) Ĥarkovo.

carcunda s.f. 1 (corcova, corcunda) ĝibo. 2 ĝibaĵo. 3 ĝibulo. · adj. 4 ĝiba.

card. abrev. de cardeal.

carda s.f. 1 (ação de cardar) kardado. 2 (escova ou prancha guarnecida de pontas metálicas, que serve para cardar) kardilo. ¨ carda mecânica kardmaŝino.

cardação s.f. = carda (‘ação’).

cardador s.m. kardisto.

cardadura s.f. = carda (‘ação’).

cardagem s.f. = carda (‘ação’).

cardamia-jontana  s.f. (pl.: cardamias-jontanas) (bot.) = agrião-aquático (Nasturtium officinale).

cardamina s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cardamine, da família das crucíferas) kardamino. 2 (bot.) = agrião-dos-prados (Cardamine pratensis).

cardamomo s.m. 1 (bot.: planta da famíliz das zingiberáceas, Eletteria cardamomum) kardamomo. 2 (bot.: planta da família das zingiberáceas, Amomum cardamomum) kardamomo.

cardan s.m. (eng.mec.: suspensão Cardan) kardano.

cardápio s.m. (minuta, menu) menuo, manĝo-karto, karto.

cardar v. 1 kombi. 2 diskombi. 3 (algodão, lã etc., para fiação) kardi.

cardeal adj. (pl.: cardeais) 1 (principal) ĉefa. · s.m. 2 (rel.; abrev.: card.) kardinalo. 3 (rel.: cargo ou dignidade de cardeal) kardinaleco. 4 (zool.: ave da família dos fringilídeos) kardelo. ¨ conjunto de cardeais (rel.) kardinalaro.

cárdia s.f. (tb. óstio cárdico) (anat.: abertura superior do estômago, por onde passam os alimentos vindos do esôfago) kardjo.

cardíaco adj. 1 (med.) kor-malsana. 2 (anat.) kora. 3 (anat.) = cardial. · s.m. 4 (med.) kor-malsanulo.

cardial adj.2g. (pl.: cardiais) (anat.: relativo ou pertencente à cárdia) kardja.

cardialgia s.f. 1 (med.: dor aguda no coração) kardialgio. 2 (med.: dor na cárdia) kardjalgio.

cárdico adj. (anat.) = cardial.

Cardiff (geogr.: cid. e cap. do País de Gales) Kardifo. ¨ de Cardiff (relativo ao mun. de Cardiff ou aos seus naturais ou habitantes) kardifa. habitante (ou morador) de Cardiff kardifano.

cardinal adj.2g. (pl.: cardinais)  1 baza. 2 ĉefa, plejgrava. ¨ números cardinais (mat.) numeraloj fundamentaj.

cardinalado s.m. (rel.) = cardinalato.

cardinalato s.m. (rel.: cargo ou dignidade de cardeal) kardinaleco.

cardinalício adj. (rel.: relativo a cardeal) kardinala: colégio cardinalício kardinala kolegio. Vd. Sacro Colégio.

cardi(o)- el.comp. (significa “coração”) kardio.

cárdio s.m. (zool.: designação comum aos moluscos do gênero Cardium) kardio*. Vd. amêijoa.

cardiógrafo s.m. (aparelho registrador dos movimentos do coração) kor-gramilo, koro-grafikilo, kardiografo.

cardiograma s.m. (gráfico obtido pela aplicação do cardiógrafo) koro-gramo, koro-grafiko, kardiogramo.

cardioide s.f. (geom.: epicicloide em que os raios das duas circunferências são iguais) kardioido.

cardiologia s.f. (med.: ramo da medicina que se ocupa das doenças do coração e dos vasos sanguíneos) kardiologio.

cardiologista s.2g. (especialista em cardiologia) kardiologo.

cardiólogo s.m. = cardiologista.

cardiopatia s.f. (med.: designação genérica das doenças do coração) kor-malsano, koropatio, kora difekto, kardiopatio.

cardiotomia 1 (cir.: incisão na parede cardíaca) kardiotomio. 2 (cir.: incisão da cárdia) kardjotomio.

cardiovascular adj. (anat.: relativo ao coração e aos vasos sanguíneos) kora-vaskula, kardiovaskula, kardi-vaskula: sistema cardiovascular kora-vaskula sistemo.

cardite s.f. (med.) kor-inflamo.

cardo s.m. 1 (bot.: designação comum a várias plantas da família das compostas, do gênero Cirsium) cirsio. 2 (bot.: designação comum a várias plantas da família das compostas) kardo. 3 (bot.: planta da família das dipsacáceas, Dipsacus fullonum) ful-dipsako, felt-kardo, ful-kardo. 4 (bot.: designação comum às plantas do gênero Carduus, da família das compostas) karduo.

cardo-asneiro s.m. (pl.: cardos-asneiros) = onopordo.

cardo-cardador s.m. (pl.: cardos-cardadores) (bot.) = cardo-penteador (Dipsacus sativus).

cardo-corredor s.m. (pl.: cardos-corredores) (bot.: planta da família das umbelíferas, Eryngium) eringio.

cardo-de-coalho s.m. (pl.: cardos-de-coalho) (bot.) = alcachofra-brava (Cynara cardunculus).

cardo-estrelado s.m. (pl.: cardos-estrelados) (bot.) = abrolho (Centaurea calcitrapa).

cardo-hortense s.m. (pl.: cardos-hortenses) (bot.) = alcachofra-brava (Cynara cardunculus).

cardomo-dos-rios  s.m. (pl.: cardomos-dos-rios) (bot.) = agrião-aquático (Nasturtium officinale).

cardo-negro s.m. (pl.: cardos-negros) (bot.: planta forrageira da família das compostas, Cirsium lanceolatum) cirsio.

cardo-penteador s.m. (pl.: cardos-penteadores) (tb. cardo-cardador) (bot.: planta da família das dipsacáceas, Dipsacus sativus) dipsako.

cardosense  adj.2g. 1 (tb. antônio-cardosense) (relativo ao mun. de Antônio Cardoso BA ou aos seus naturais ou habitantes) antonjo-kardoza. · s.2g. 2 (tb. antônio-cardosense) (o natural ou habitante do mun. de Antônio Cardoso BA) antonjo-kardozano.

Cardoso (geogr.: ilha do estado de São Paulo) Kardozo.

cardume s.m. (bando de peixes) fiŝaro.

carduncelo s.m. (bot.) = alcachofra-brava (Cynara cardunculus).

careca adj.2g. 1 (diz-se da pessoa calva) kalva, senhara. · s.f. 2 (calva, falta de cabelos) kalvo, kalvaĵo. · s.2g. 3 kalvulo, senharulo. ¨ ficar careca kalviĝi.

carecer v. 1 mankhavi pri. 2 ne havi. 3 bezoni.

careirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Careiro AM ou aos seus naturais ou habitantes) karejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Careiro AM) karejrano.

careirense-da-várzea  adj.2g. (pl.: careirenses-da-várzea) 1  (relativo ao mun. de Careiro da Várzea AM ou aos seus naturais ou habitantes) karejro-da-varzea. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Careiro da Várzea AM) karejro-da-varzeano.

careiro  1 s.m. karvendisto.

Careiro  2 (tb, Careiro Castanho) (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Karejro. Vd. careirense (‘de Careiro AM’).

Careiro Castanho  (geogr.: outra denominação do mun. de Careiro AM) Karejro-Kastanjo, Karejro. Vd. careirense (‘de Careiro AM’).

Careiro da Várzea  (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Karejro-da-Varzeo. Vd. careirense-da-várzea (‘de Careiro da Várzea AM’).

Carélia 1 (geogr.: região do Norte da Europa, dividida entre a Rússia e a Finlândia) Karelio. 2 (geogr.: uma das Repúblicas da Federação Russa, no Noroeste; cap.: Petrozavodsk) Karelio.

Carélia (República da) (geogr.: uma das Repúblicas da Federação Russa, no Noroeste; cap.: Petrozavodsk) Karelio.

carélio s.m. (indivíduo dos carélios, grupo étnico finlandês que habita o Sudeste da Finlândia e o Noroeste da ex-República Autônoma Socialista Soviética da Carélia) karelo.

carena s.f. 1 (mar.: parte do navio que fica abaixo do nível dágua) kareno, ŝipkorpo. 2 (zool.: qualquer uma das várias estruturas, arestas ou apófises que sugerem uma quilha) kareno. 3 (bot.: cada uma das duas pétalas inferiores das flores das cesalpinioídeas e das papilionáceas) kareno. 4 (anat.: crista em forma de quilha, observada em certos ossos, como, p. ex., no externo das aves) karino. Vd. carina.

carenagem s.f. (pl.: carenagens) (técn.: estrutura instalada na frente de motocicletas, aeronave etc., para dar-lhe forma aerodinâmica ou para defletir o vento e a chuva) kareno.

carenar v. (mar.: limpar ou consertar a carena) kareni.

carência s.f. 1 bezono, seneco. 2 (falta de algo necessário) manko. 3 –manko, –malesto, –foresto: carência de água akvomanko, akvomalesto, akvoforesto.

careniforme adj.2g. (em forma de carena ou de quilha) karen-forma.

carente adj.2g. manka.

carestia s.f. 1 (preço alto) kareco, alta prezo, alt-prezeco, multe-kosteco. 2 manko, malabundo. ¨ carestia de vida multekosteco de la vivo.

careta 1 s.f. grimaco. ¨ careta feita com os lábios lip-grimaco. fazer caretas grimaci.

careta 2 s.f. (zool.) = tartaruga-cabeçuda (‘designação comum’).

caretear v. (fazer caretas) grimaci.

careteiro adj. grimacema.

cárex s.f.2n. (bot.: designação comum às plantas do gênero Carex, da família das ciperáceas) karekso.

carfologia s.f. (agitação automática e contínua das mãos e dos dedos em certos doentes graves, parecendo que procuram apreender pequenos objetos) karfologio.

carga s.f. 1 (aquilo que é transportado) ŝarĝo. 2 (ação de carregar) ŝarĝado: local de carga e descarga loko por ŝarĝado kaj malŝarĝado. 3 (arm.: conteúdo pronto para ser disparado por engenho de guerra, arma de fogo) ŝargo. 4 (fís.: grandeza característica de certas partículas que possibilita a interação eletromagnética e pode tomar valores negativos ou positivos; símb.: Q) ŝargo. 5 atako. 6 portaĵo. 7 (encargo) komisio, tasko. 8 (inf.: processo de transferir um arquivo do computador do usuário para um computador remoto) alŝuto. 9 (mar., aer., fer.: mercadoria existente a bordo de embarcação, aeronave, trem de ferro, para ser transportada) kargo: navio de carga kargoŝipo. ¨ automóvel de carga kamiono. carga elétrica (fís., el.; símb.: Q) ŝargo, elektra ŝargo.

cargo s.m. 1 ofico. 2 komisio, tasko. 3 respondeco. 4 devigo. 5 (emprego) posteno. ¨ cargo permanente konstanta ofico. || ocupar um cargo importante okupi gravan postenon.

cargueiro s.m. 1 ŝarĝ-portisto. 2 ŝarĝo-ŝipo. 3 kargo-boato. 4 kargo-ŝipo.

cari s.m. (zool.) = cascudo (‘designação comum’).

cária 1 s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Carya, da família das juglandáceas) karjo, hikorio.

Cária 2 (hist.: antigo país da Ásia Menor, à margem do mar Egeu) Kario.

Cariacica  (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Kariasiko. Vd. cariaciquense (‘de Cariacica ES’).

cariaciquense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cariacica ES ou aos seus naturais ou habitantes) kariasika: a cultura cariaciquense é rica la kariasika kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cariacica ES) kariasikano: os cariaciquenses são felizes la kariasikanoj estas feliĉaj.

cariama s.f. (zool.: gênero (Cariama) de aves da família dos cariamídeos) kariamo. Vd. seriema.

cariamídeo s.m. (zool.: espécime dos cariamídeos) kariamedo. ¨ cariamídeos (zool.: família (Cariamidae) de aves da ordem dos cariamiformes) kariamedoj

cariar v. 1 (causar cárie) kariigi: doce caria os dentes dolĉaĵo kariigas la dentojn. 2 (criar cárie) kariiĝi: o dente dela está cariando ŝia dento kariiĝas. || dois dentes cariados du kariiĝantaj dentoj.

cariátide s.f. (arq.: suporte arquitetônico usado pelos gregos, com substituição do fuste por uma figura de mulher) kariatido.

Caribde (mit.: um dos dois monstros femininos que ficavam no estreito de Messina e devoravam os navios que por ali passavam) Ĥaribdo. || estar entre Cila e Caribde (prov.: ‘esti inter Scilo kaj Ĥaribdo’ - não ter escapatória) trafi de Scilo al Ĥaribdo. Vd. Cila.

caribe 1 s.2g. 1 (indivíduo dos caribes, grupos indígenas cujas línguas pertencem à família linguística caribe) karibo. · s.m. 2 (ling.: família linguística que compreende cerca de 20 línguas vivas, faladas no Brasil (Roraima, Amapá, Norte do Pará e do Amazonas e Mato Grosso), Guiana Francesa, Guiana e Venezuela) kariba lingvaro. · adj. 3 (relativo a caribe [indígena ou família linguística]) kariba. ¨ caribes (povo indígena que habitava o Norte da América do Sul, a América Central e as Antilhas, quase exterminado pelos europeus no séc. 16) kariboj.

Caribe 2 (geogr.: região que agrupa o conjunto das Antilhas e parte das terras que costeiam o mar das Antilhas) Karibio.

Caribe (mar do) (geogr.) = mar das Antilhas.

caribenho s.m. (o natural ou habitante do Caribe) karibano.

cariboca s.2g. (bras.) = curiboca.

caribu s.m. (zool.: rena selvagem da América do Norte, entre as quais, o Rangifer tarandus caribou) karibuo. Vd. rena, rangífer.

carica s.f. (bot.) = cárica.

cárica s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Carica, da família das caricáceas, entre as quais se inclui o mamoeiro) kariko.

caricáceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das violales) karikacoj.

caricato s.m. (palhaço) burleskulo.

caricatura s.f. 1 karikaturo. 2 politika karikaturo. ¨ caricatura política politika karikaturo. desenhar caricaturas karikaturi. em caricatura karikature.

caricatural adj.2g. (pl.: caricaturais) karikatura.

caricaturar v. (desenhar caricaturas) karikaturi.

caricaturista s.2g. (indivíduo que desenha caricaturas) karikaturisto.

carícia s.f. 1 kareso. 2 karesaĵo. ¨ fazer carícias 1 karesi. 2 karesumi.

caridade s.f. 1 amo. 2 bonfarado. 3 karito, karitato. 4 (amor ao próximo) filantropio, filantropeco. 5 kompatemo. 6 humaneco. 7 bonkoreco. 8 (beneficência) almozo, karitataĵo. 8 (catol.: uma das três virtudes teologais) karitato. Vd. virtude. ¨ Sua Caridade (pron.trat. dispensado a abadessas) Ŝia Abatina Moŝto. || fiz muita caridade mi faris multe da karitataĵoj.

caridoso adj. 1 ama, bonfarema. 2 humana. ¨ caridosamente ame, karitate. homem caridoso bonfaremulo, bonfarema homo. tornar caridoso humanigi.

cárie s.f. 1 (med.: destruição de um osso, ou de um dente, por corrosão progressiva) kario. 2 (de dente) kario, dentputriĝo. 3 (de osso) kario, ostputriĝo. ¨ cárie dentária kario, dentokario. causar cárie kariigi. criar cárie kariiĝi.

carijó s.2g. (tb. caboclo) (bras.: indivíduo nascido de índia e branco ou vice-versa) mestizo.

caril s.m. 1 (cul.: tempero de origem indiana, composto de diversas especiarias pulverizadas) kareo. 2 (cul.: prato, geralmente de frango ou peixe,  temperado com caril) kareaĵo: caril de camarão salikoka kareaĵo.

carimã s.2g. 1 maniok-faruno. 2 maniok-faruna kuko.

carimbamba s.m. (bras.) = benzedeiro (‘aquele que afasta o mal’).

carimbar v. stampi.

carimbo s.m. 1 (instrumento usado para carimbar) stampilo. 2 (marca ou sinal deixado por esse instrumento) stampo.

carina 1 s.f. (anat.: denominação dada a várias estruturas existentes no corpo humano (p. ex., traqueia, vagina etc.) que têm forma de quilha ou crista) karino. Vd. carena.

Carina 2 [Lat.] s.f. (astr.: constelação do hemisfério sul; Quilha) Kareno. ¨ “Alpha Carinae(astr.: a estrela mais brilhante dessa constelação; Canopus) Kanopo, Alfa Karena.

carinho s.m. 1 (carícia) kareso. 2 karesemo. 3 (zelo, cuidado) zorgo, zorgemo: os alunos agradecem ao professor pelo carinho que ele mostrou la gelernantoj dankas la instruiston pro la zorgemo, kiun li montris. 4 amo. ¨ com carinho 1 karese. 2 ame. 3 zorge.

carinhoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 karesa. 2 karesema. 3 ama, am-plena. 4 milda. ¨ carinhosamente karese, ame, delikate.

Caríntia (geogr.: um dos estados da Áustria; cap.: Klagenfurt) Karintio.

carioca  adj.2g. 1 (relativo ao mun. do Rio de Janeiro RJ ou aos seus naturais ou habitantes), rio-de-ĵanejra, rio-de-ĵanejro-urba, ria, rio-urba, de la urbo Rio-de-Ĵanejro, karioka*: a cultura carioca é rica la rio-de-ĵanejra (ou rio-urba, rio-de-ĵanejro-urba, ria, karioka) kulturo estas riĉa, la kulturo de la urbo Rio-de-Janejro estas riĉa. Vd. fluminense (‘do est. do Rio de Janeiro’). · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. do Rio de Janeiro RJ) rio-de-ĵanejrano, riano, rio-urbano, ano (ou naskiĝinto en, loĝanto de) la urbo Rio-de-Ĵanejro, karioko*: os cariocas são felizes la rio-de-ĵanejranoj (ou rianoj, rio-urbanoj, anoj [ou naskiĝintoj en, loĝantoj de] la urbo Rio-de-Ĵanejro, kariokoj) estas feliĉaj. Vd.  fluminense (‘do est. do Rio de Janeiro’).

cariocinese s.f. (biol.) kariokinezo, mitozo.

cariofiláceas s.f.pl. (bot.) kariofilacoj.

cariola s.f. (bot.) = bons-dias (Calystegia sepium). Vd. bom-dia.

cariomitose s.f. (biol.) = cariocinese.

cariopse s.f. (bot.) kariopso.

cariotina s.f. (quím., biol.) = cromatina.

caripira s.m. (zool.) = águia-pescadora (‘designação comum, Pandion haliatus).

Cariré  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Karireo. Vd. carireense (‘de Cariré CE’).

carireense  \è-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cariré CE ou aos seus naturais ou habitantes) karirea. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cariré CE) karireano.

Caririaçu (geogr.: mun. do estado do Ceará) Kaririasuo. Vd. caririaçuense (‘de Caririaçu CE’).

caririaçuense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caririaçu CE ou aos seus naturais ou habitantes) kaririasua. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caririaçu CE) kaririasuano.

Cariri Velho (geogr.: serra nos estados da Paraíba e de Pernambuco) Kaririveljo.

carisma s.m. karismo.

carismático adj. karisma.

caritativo adj. ama, bon-farema.

Cárites (mit.: nome grego das Graças Aglaia, Talia e Eufrósina) Karisoj.

cariz s.m. (bot.: planta da espécie Carum carvi, usada como condimento) = alcaravia.

Carla (pren.fem.) “Karla”, “Karola”.

carlina s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Carlina) karlino.

carlinga s.f. (aer.) nacelo.

Carlitos   (tb. o Vagabundo) (film.: personagem de Charles Chaplin) la Trampo, la Vagabondo, “Charlot”.

carlopolitano  adj.s.m. (geogr.) = são-carlense (‘de São Carlos SP’).

Carlos (pren.masc.) Karlo, Karolo.

Carlos 1º (hist.: rei da Inglaterra, da Escócia e da Irlanda, 1600–1649) Karolo la 1a.

Carlos 1º o Grande (hist.) = Carlos Magno.

Carlos V (hist.: rei da Espanha e imperador germânico, 1500–1558) Karolo la 5a.

Carlos Magno (tb. Carlos I o Grande) (hist.: rei dos francos e dos lombardos, imperador do Ocidente, c.742–814) Karolo la Granda.

Carlos Martel (hist.: prefeito do palácio da Austrásia e da Nêustria, c.688–741) Karol-Martelo.

Carlos o Temerário (hist.: duque de Borgonha, 1433–1477) Karolo la Maltima.

Carlota (pren.fem.) “Karlota”.

carma s.m. (fil., rel.: doutrina de causa e efeito) karmo.

carmagnole [Fr.] s.f. = carmanhola.

carmanhola s.f. (dnç., mús.: canção e dança dos revolucionários franceses) karmanjolo.

Carmel (monte) (geogr.) = monte Carmelo.

carmelita s.2g. (rel.) karmelano. ¨ carmelita descalço (rel.) senŝua karmelano.

carmelitano  adj. 1 (relativo ao mun. de Monte Carmelo MG ou aos seus naturais ou habitantes) monte-karmela: a cultura carmelitana é rica la monte-karmela kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Monte Carmelo MG) monte-karmelano: os carmelitanos são felizes la monte-karmelanoj estas feliĉaj.

Carmelo s.m. (rel.: ordem religiosa) Karmelo.

Carmelo (monte) (geogr.: montanha na costa de Israel) Karmelo.

Carmen (pren.fem.) “Karmena”.

carmesim adj.2g. 1 (que tem a cor do carmim, vermelho vivo) ruĝega, karmezina. sango-ruĝa: os albinos têm os olhos carmesins la albinoj havas sangoruĝajn okulojn. · s.m. 2 (a cor do carmim) karmezino.

carmim s.m. (pl.: carmins) 1 (quím.: substância corante extraída da cochonilha-do-carmim) karmino. 2 (zool.) = cochonilha-do-carmim (Dactylopius coccus). · adj.2g.2n. 3 (que tem a cor da substância carmim) karmina, karmin-kolora, karmezina: mantos carmim karminkoloraj manteloj.

carminado adj. karmina, karmin-kolora.

carminar v. karmin-kolorigi, karmin-tinkturi.

carmíneo adj. karmina, karmin-kolora.

carminativo adj. 1 (diz-se do medicamento antiflatulento) karminativa. · s.m. 2 (med.: medicamento contra gases intestinais) karminativo.

carmona s.f. fenestra fermilo, ferm-stango, riglilego.

Carnac (hist., geogr.) = Karnak.

carnação s.f. karno-koloreco, karno-koloro.

carnadura s.f. 1 karno-naturo. 2 muskolaro.

carnagem s.f. buĉado.

carnal adj. 1 karna. 2 karneca. 3 korpa. 4 volupta. 5 sam-sanga. ¨ carnalmente karne.

carnalita s.f. (min.: cloreto natural hidratado de magnésio e potássio) karnalito.

Carnaque (hist., geogr.) = Karnak.

carnaval s.m. (festa popular) karnavalo.

carnavalesco adj. karnavala.

carnaz s.m. (lado interno do couro dos animais, oposto ao pelo ou à flor) karna flanko.

carne  s.f. 1 (do homem e dos animais) karno. 2 (cul.) viando. 3 (bot.: polpa de fruto) karno. 4 (rel.) korpo. ¨ carne assada sobre brasas (cul.: churrasco) karbonado. carne de boi (cul.) bovaĵo. carne defumada (cul.) fumaĵita viando. carne de pescoço 1 (gír.) malfacila, teda, enuiga: matemática para mim é carne de pescoço matematiko por mi estas malfacila. 2 (gír.) malfacilaĵo. carne de vaca bovaĵo. carne em conserva viando-peklaĵo, peklita viando. carne gorda (cul.: carne rica em gordura) grasa viando. carne magra (cul.: carne sem gordura) magra viando. carne moída 1 (cul.) hak-bovaĵo. 2 (cul.) muelita viando, viand-haketaĵo. carne picada (cul.: carne bovina cortada em cubos) hak-bovaĵo. carnes (as partes nuas de pessoas pintadas ou desenhadas) karnaĵoj. carne seca (cul.) sek-viando. carne sem gordura (cul.: carne magra) magra viando. em carne e osso kun karno kaj ostoj: ela era a alegria em carne e osso ŝi estis la gajeco kun karno kaj ostoj. na carne karne. que tem pouca carne (descarnado) senkarna.

carne-de-anta s.f. (pl.: carnes-de-anta) (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri).

carnegão s.m. (pl.: carnegões) = carnicão.

carneira s.f. ŝaf-ledo.

carneirada s.f. 1 (rebanho de carneiros) ŝafaro. 2 (med., bras.) = malária.

carneiro 1 s.m. 1 (zool.) ŝafo: carneiros balem ŝafoj beas (ou ŝafblekas ou blekas). Vd. balir. 2 (tb. ovino) (zool.: designação comum aos mamíferos do gênero Ovis, da família dos bovídeos) ovio. 3 familia tombo.

Carneiro 2 1 (astr.) = Áries. 2 (astrl.) = Áries.

carnéola s.f. (min.: variedade de calcedônia) karneolo.

carne-seca s.f. (alim.) = charque.

carniça s.f. 1 kadavraĵo. 2 (lud.: brincadeira infantil em que os participantes, após se postarem em fila, saltam uns sobre os outros) ŝaf-saltado. ¨ pular carniça (lud.) ŝaf-saltadi.

carnicão s.m. malmola pusaĵo.

carniceiro s.m. 1 viandisto, viand-vendisto. 2 buĉisto.

carnificina s.f. hom-buĉado, multmortigo, masakro, hekatombo.

carnívoro adj. 1 karn-manĝa, karno-manĝa, karn-manĝanta, karno-manĝanta, karnovora: animais carnívoros karnovoraj bestoj. planta carnívora karnovora planto. · s.m. 2 karno-manĝulo. ¨ carnívoros (zool.: ordem de animais que se nutrem de carne) karno-manĝuloj.

carnosidade s.f. 1 karneco. 2 karna elkreskaĵo.

carnoso adj. karno-riĉa, karna, karno-dika, karno-hava.

carnudo adj. karno-riĉa, karna.

caro 1 adj. 1 (querido, prezado, bem-amado) kara. 2 estimata, ŝatata, amata. 3 (com.) kara, multe-kosta, alt-preza, malĉipa. Vd. barato. · adv. 4 (por alto preço) kare, karege, multe-koste, alt-preze, malĉipe. ¨ caríssimo karega.

caro 2 s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Carum, da família das umbelíferas) karumo.

caroba s.f. 1 (bot.: designação comum a várias árvores do gênero Jacaranda, da família das bignoniáceas) jakarando. 2 (bot.: árvore da família das bignoniáceas, nativa do Brasil, Jacaranda brasiliana) jakarando, brazila jakarando. 3 (bot.) = bignônia.

carobaguaçu s.f. (bot.: árvore da  família das bignoniáceas, nativa do Brasil, muito usada em arborização urbana, Jacaranda mimosaefolia) mimozfolia jakarando, jakarando.

carobeira s.f. (bot.) = caroba (‘designação comum’).

carocha s.f. 1 (zool.: inseto coleóptero) karabo. 2 (zool.: designação comum aos besouros do gênero Calosoma, da família dos carabídeos) kalosomo.

caroço \ô\ s.m. 1 kerno. 2 (pop.) malmolaĵo. 3 (infrm.) mono. 4 (infrm.) glanda inflamo.

Caroebe  (geogr.: mun. do estado de Roraima) Karoebo. Vd. caroebense (‘de Caroebe RR’).

caroebense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caroebe RR ou aos seus naturais ou habitantes) karoeba. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caroebe RR) karoebano.

carola 1 adj.2g. 1 (pej.) piaĉa. 2 bigota. · s.2g. 3 (pej.) piaĉulo. 4 bigoto.

carola 2 s.f. (canto popular alegre, de cunho religioso, que se ouve principalmente no Natal e na Páscoa) karolo.

carolice s.f. bigoteco.

Carolina 1 (pren.fem.) “Karolina”.

Carolina 2 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Karolino.

Carolina 3 (geogr.: nome de dois estados dos EUA) Carolina. Vd. Carolina do Norte, Carolina do Sul.

Carolina do Norte (geogr.: um dos estados dos EUA) Norda Karolino.

Carolina do Sul (geogr.: um dos estados dos EUA) Suda Karolino..

carolina-miúda s.f. (bot.) = jequiriti (Abrus precatorius).

Carolinas (ilhas) (geogr.: arquipélago da Oceania) Karolino.

carolo s.m. (pancada na cabeça com pau, vara ou com os nós dos dedos) surverto.

carona s.f. 1 (transporte gratuito em qualquer veículo) pet-veturado, pet-veturo. · s.2g. 2 (pessoa que, por qualquer meio, viaja sem pagar passagem num veículo) pet-veturanto. 3 (pessoa que transporta outra gratuitamente, em veículo) veturiganto. ¨ dar uma carona a alguém veturigi (ou pet-veturigi) iun. pegar carona pet-veturi. viajar de carona pet-veturi.

Caronte (mit.: barqueiro dos infernos) Karono.

caroteno s.m. (quím.: substância amarela, laranja ou vermelha encontrada na gema do ovo, em alguns vegetais, na cenoura, na manteiga etc., e da qual deriva a vitamina A) karoteno.

carótida s.f. (anat.: cada uma das duas grandes artérias que, da aorta, levam o sangue à cabeça) karotido.

carotídeo adj. (anat.: relativo ou pertencente à carótida) karotida: seio carotídeo karotida sinuso.

carpa 1 s.f. (zool.: peixe da família dos ciprinídeos, Cyprinus carpio) karpo.

carpa 2 s.f. (bot.: árvore da família das betuláceas, Carpinus betulus) karpeno. ¨ alameda de carpas karpen-aleo.

carpa-capim s.f. (zool.) = carpa-cruciana (Carassius carassius).

carpa-cruciana s.f. (zool.: peixe da família dos ciprinídeos, Carassius carassius) karaso.

Cárpatos (geogr.: cadeia de montanhas da Europa oriental) Karpatoj. ¨ dos Cárpatos (geogr.) karpata.

Carpentaria (golfo de) (geogr.: golfo da Austrália) Karpentaria Golfo.

carpete s.m. teg-tapiŝo, mokedo*.

carpideira s.f. ploristino, funebristino.

carpido s.m. plorado, ĝemado.

Carpina  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Karpino. Vd. carpinense (‘de Carpina PE’).

carpinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Carpina PE ou aos seus naturais ou habitantes) karpina: a cultura carpinense é rica la karpina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Carpina PE) karpinano: os carpinenses são felizes la karpinanoj estas feliĉaj.

carpino s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Carpinus, da família das betuláceas) karpeno. 2 (bot.) = carpa (Carpinus betulus).

cárpino s.m. (bot.) = carpino (‘designação comum’).

carpintaria s.f. 1 (ação e arte de quem carpinteja) ĉarpentado. 2 (oficina de carpinteiro) ĉarpentejo. ¨ obra de carpintaria ĉarpentaĵo.

carpinteiro s.m. ĉarpentisto.

carpintejar v. ĉarpenti.

carpir v. 1 (capinar) sarki. 2 elŝiri al si la harojn. 3 ploradi. 4 plor-ĝemadi.

carpo s.m. 1 (tb. esqueleto do pulso) (anat.: parte do esqueleto que se localiza entre a mão e o antebraço) karpo, man-artiko, pojno, man-radiko. 2 pugno. 3 (bot.) frukto.

carpologia s.f. (bot.: parte da botânica que estuda os frutos) fruktologio.

carqueja   \ê\ s.f. 1 (bot.: designação comum a várias plantas do gênero Baccharis) bakariso*. 2 (tb. carqueja-amargosa) (bot.: planta, Baccharis trimera, da família das compostas) bakariso. 3 (zool.) = fúlica (‘designação comum’).

carqueja-amargosa  \ê...ó\ s.f. (pl.: carquejas-amargosas) = carqueja (Baccharis trimera).

carraca s.f. (mar.: grande navio mercante da Idade Média) karako.

carrada s.f. ĉaro-ŝarĝo. ¨ carrada de ĉaro da.

carranca s.f. 1 malbonhumora (ou malgajega) mieno. 2 malbelaĉa vizaĝo, malbela vizaĝo. 4 (arq.) skulptita vizaĝo. 5 (mar.: figura ornamental que se colocava na proa de navios a vela; cara-de-pau) pruo-figuro, antaŭfiguro.

carrancudo adj. 1 malbonaspekta. 2 malbonhumora, malafabla.

carrapateira  1 s.f. (bot.) ricino.

Carrapateira  2 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Karapatejro. Vd.  carrapateirense (‘de Carrapateira PB’).

carrapateirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Carrapateira PB ou aos seus naturais ou habitantes) karapatejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Carrapateira PB) karapatejrano.

carrapato s.m. 1 (bot.) ricino. 2 (zool.) pulego. 3 (zool.: designação comum aos ácaros da família dos ixodídeos e argasídeos) iksodo. 4 (zool.: ácaro do gênero Ixodes, da família dos ixodídeos; ixode) iksodo.

carrapato-das-galinhas s.m. (zool.) = carrapato-de-galinha (Argas miniatus).

carrapato-de-galinha s.m. (zool.: carrapato da família dos argasídeos, Argas miniatus) argaso.

carrapicho s.m. 1 hartufo. 2 (tb. desmódio) (bot.: designação comum às plantas do gênero Desmodium, da família das leguminosas) desmodio.

Carrara (geogr.: cid. da Itália) Kararo.

carrascal s.m. (pl.: carrascais) (bot.) vepro.

carrasco 1 s.m. 1 (bot.) = pau-pereira-do-campo (Aspidosperma tomentosum). 2 (bot.) vepro.

carrasco 2 s.m. 1 ekzekutisto. 2 (fig.) turmentisto, premeganto. 3 senkapigisto.

carraspana s.f. 1 ebriegeco. 2 admono. 3 riproĉo. 4 skoldo.

carrear v. 1 ĉar-transporti, veturigi. 2 konduki. 3 ĉar-konduki.

carreata s.f. (cortejo de automóveis) aŭto-kunirado.

carreço s.m. (bot.) = carriço-da-areia (Carex arenaria).

carrega s.f. (bot.) = carriço-da-areia (Carex arenaria).

carregação s.f. (pl.: carregações) 1 (ato de carregar) ŝarĝado. 2 (aquilo que se carrega) ŝarĝo, portaĵo.

carregado adj. 1 (diz-se de semblante) malgaja. 2 (diz-se de cor) malhela. 3 (diz-se de céu) nuboplena.

carregador \ô\ s.m. 1 ŝarĝoportisto. 2 (de bateria, de celular etc.) elektroŝargilo, reŝargilo. 3 karganto. ¨ carregador de água akvisto, akvo-portisto.

carregamento s.m. 1 (ação de carregar) ŝarĝado. 2 (aquilo que se transporta) ŝarĝo, portaĵo. 3 (conjunto de objetos simultaneamente transportados em navio, avião etc.) kargo. 4 (ação de pôr munição em armas) ŝargado.

carregar v. 1 (pôr carga em) ŝarĝi. 2 (levar) porti. 3 (arma, el.) ŝargi. 4 (encher) plenigi. 5 esti ŝarĝata. 6 (inf.: transferir “software” ou dados provenientes do computador operado pelo usuário para outro computador ) alŝuti, fazer “upload”. Vd. baixar. 7 (pôr carga a bordo de) kargi: carregar um navio com soja kargi ŝipon per sojfabo.

carreira s.f. 1 ĉarvojo. 2 postsigno. 3 paŝosigno. 4 kuro, kurado. 5 irado. 6 (profissão) kariero, profesio. 7 (fila) vico, sekvantaro. ¨ às carreiras kure, haste.

carreirismo s.m. (caráter ou procedimento de carreirista) karierismo.

carreirista s.2g. (pessoa que, para vencer na vida com rapidez, usa de métodos moralmente condenáveis) karieristo.

carreiro s.m. 1 (pessoa) ĉaristo, veturigisto, ĉarkondukisto. 2 (caminho) vojeto. 3 (indivíduo que conduz carro de boi) bovkondukisto.

carreta s.f. 1 (carrinho) ĉareto. 2 (tb. carroça) (veículo tosco puxado por animais) ĉaro, ĉarego, bov-ĉaro, ĉeval-ĉaro. Vd. carreteiro. 3 (tb. carretão, carroção) (grande veículo tosco puxado por animais) ĉarego. 4 (grande caminhão) kamionego. 5 (mil.: de canhão ou metralhadora) afusto.

carretão s.m. 1 (tb. carreta, carroção) (grande veículo tosco puxado por animais) ĉarego, bov-ĉarego, ĉeval-ĉarego. 2 tren-ĉaro.

carreteiro s.m. (condutor de carro ou de carreta) ĉaristo, bov-ĉaristo, ĉeval-ĉaristo.

carretel s.m. bobeno.

carretilha s.f. (pequeno instrumento circular para cortar massa de pastéis, bolos etc.) ruleto, rultranĉileto. ¨ carretilha para massas pastotranĉileto.

carreto s.m. 1 porto. 2 portado, transportado. 3 transportkosto.

carriça s.f. 1 (zool.) regolo. 2 (zool.) trogodito.

carriço s.m. (bot.) = carriço-da-areia (Carex arenaria).

carriço-da-areia s.m. (pl.: carriços-da-areia) (bot.: planta da família das ciperáceas, Carex arenaria) sabla karekso.

carril s.m. (pl.: carris) 1 voj-sulko, rad-sulko. 2 vetur-vojo. 3 (trilho) tram-relo.

carrilhão s.m. (pl.: carrilhões) 1 sonorilaro. 2 (mús.: conjunto de sinos, acionados por teclado, com que se tocam peças de música) kariljono.

carrinho s.m. 1 ĉareto. 2 (para transportar bagagem) dolio, ĉareto. 3 puŝ-ĉaro, puŝ-veturilo, ĉarumo. 4 (de supermercado) aĉet-ĉaro, aĉet-ĉareto. ¨ carrinho de bagagens dolio, ĉareto. carrinho de bebê (pequeno carro usado para levar o bebê) beboĉaro, bebo-ĉareto, infan-ĉaro, infan-ĉareto, sid-ĉaro, sid-ĉareto, ĉaro, ĉareto. carrinho de bagagens dolio. carrinho de compras aĉet-ĉaro, aĉet-ĉareto. carrinho de feira 1 bazar-korbo. 2 (envolto em tecido ou outro material) rul-sako. carrinho de mão (usado, i.a., por pedreiros) ĉarumo. carrinho de sobremesa (pequena mesa de quatro rodas usada para servir alimentos) servo-ĉaro, servo-ĉareto. carrinho de supermercado aĉet-ĉaro, aĉet-ĉareto, aĉet-rulkorbo. carrinho dobrável fald-ĉaro, fald-ĉareto.

carro  s.m. 1 (automóvel) aŭtomobilo, aŭto. 2 ĉaro. 3 (de trem) vagono. 4 (variedade de carruagem com quatro rodas e dois assentos) kaleŝo. 5 (de máquina de escrever) (skribmaŝina) ĉaro. ¨ carro americano (transp.) = bonde. carro armadilhado = carro-bomba. carro bicombustível (automóvel cujo motor utiliza alternadamente dois tipos de combustível, como gasolina, etanol, gás etc.) du-karburaĵa aŭto. carro conversível (autom.: aquele cuja capota se pode dobrar ou remover) kabrioleto, faldtegmenta aŭto. carro de aluguel lu-aŭtomobilo, luebla aŭtomobilo, taksio. carro de boi 1 (veículo tosco puxado por bois) bov-ĉaro. 2 (grande veículo tosco puxado por bois) bov-ĉarego. carro de praça = carro de aluguel. carro flex (automóvel cujo motor utiliza alternadamente dois ou mais tipos de combustível, como gasolina, álcool, gás) plurkarburaĵa aŭto. carro fúnebre ĉerk-veturilo. carro funerário = carro fúnebre. carro leve leĝera aŭto. carro tunado personigita aŭto.

carro-bomba s.m. (pl.: carros-bombas, carros-bomba) bomb-aŭto.

carroça s.f. 1 (tb. carreta) (veículo tosco puxado por animais) ĉaro, ĉarego, bov-ĉaro, ĉeval-ĉaro. Vd. carroceiro. 2 (tb. carroção, carretão) (grande veículo tosco puxado por animais) ĉarego, bov-ĉarego, ĉeval-ĉarego. 3 (veículo tosco puxado por bois) bov-ĉaro. 4 (tb. carroção) (grande veículo tosco puxado por bois) bov-ĉarego. 5 (veículo tosco puxado por cavalos) ĉeval-ĉaro. 6 (tb. carroção) (grande veículo tosco puxado por cavalos) ĉeval-ĉarego. 7 ŝarĝ-veturilo, ĉaro. 8 (pop.) malrapidulo.

carroçada s.f. ĉar-ŝarĝo. ¨ carroçada de plenĉaro da.

carroção s.m. (pl.: carroções) (tb. carroça, carretão) (grande veículo tosco puxado por animais) ĉarego, bov-ĉarego, ĉeval-ĉarego.

carroçaria s.f. = carroceria.

carroçável adj.2g. (pl.: carrocáveis) veturebla.

carroceiro s.m. (condutor de carroça) ĉaristo, bov-ĉaristo, ĉeval-ĉaristo, ĉar-kondukisto.

carroceria s.f. (autom.: nos veículos de passeio e utilitários, a estrutura fechada, montada sobre o chassi, dentro da qual ficam o motorista, os passageiros e a carga) karoserio. ¨ fabricante de carrocerias de automóveis karoseriisto. vendedor de carrocerias de automóveis karoseriisto.

carro-leito s.m. (pl.: carros-leitos, carros-leito) (fer.) = vagão-leito.

carro-pipa s.m. (pl.: carros-pipas, carros-pipa) (autom.: caminhão dotado de grande tanque, ou reservatório, utilizado no transporte de água) cisterno-kamiono.

carrossel s.m. (pl.: carrosséis) karuselo. ¨ brincar no carrossel karuseli.

carruagem s.f. (pl.: carruagens) 1 veturilo. 2 (variedade de carruagem com quatro rodas e dois assentos) kaleŝo. 3 kaleŝego. 4 (leve, aberta e de duas rodas) kariolo. ¨ carruagem de aluguel fiakro, droŝko.

carso s.m. (geol.) = carste.

carste s.m. (geol.: tipo de relevo formado em região calcária pela ação das águas subterrâneas e superficiais) karsto.

cárstico adj. (geol.: relativo ao carste) karsta: relevo cárstico karsto.

cart. abrev. de cartonado.

carta s.f. 1 letero. 2 (geogr.: mapa) karto, land-karto. 3 (título ou documento oficial) ĉarto. 4 epistolo. 5 (lud.: cada uma das peças do baralho) lud-karto, karto. ¨ a Carta das Nações Unidas la Ĉarto de UNo. carta aberta (carta que se dirige publicamente a alguém através do órgãos de imprensa) nefermita letero, publika letero. carta aérea aer-poŝta letero, aer-letero. carta branca blanketo. carta circular cirkulero. carta com valor valor-letero. carta credencial kreditiga letero, oficialigita letero. carta de adeus (ou carta de despedida) letero de adiaŭ. carta de corso (mar.) kaper-letero. carta de crédito (com.) akreditivo, kredit-letero. carta de desafio (carta que se envia a alguém para desafiá-lo) kartelo. carta de fretamento ŝip-lua kontrakto. carta de jogar (lud.) lud-karto, karto. carta de vinhos (relação dos vinhos disponíveis num ou bar restaurante) vin-listo. carta geográfica land-karto, geografia karto. carta magna konstitucio. carta patente = patente (‘documento’). carta registrada registrita letero, rekomendita letero. dar cartas (lud.) dismeti kartojn. jogar cartas (lud.) ludi kartojn, kart-ludi. jogo de cartas (lud.) kart-ludo. minha carta (abrev.: m/c) mia letero. nossa carta (abrev.: n/c) nia letero. predizer a sorte segundo as cartas kart-aŭguri, karto-diveni. sua carta (abrev.: s/c) via letero. vossa carta (abrev.: v/c) via letero.

Carta Canadense dos Direitos e das Liberdades (carta que faz parte da Constituição do Canadá) Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberecoj.

cartada s.f. (lud.: ato de jogar uma carta, em jogos de baralho) kartĵeto. || jogar a última cartada (dito) meti ĉion sur la lastan karton. como se estivesse jogando a derradeira cartada (fig.) kvazaŭ farante la lastan provon.

Cartagena 1 (geogr.: cid. da Colômbia) Kartageno.

Cartagena 2 (geogr.: cid. da Espanha) Kartageno.

cartaginês adj. 1 (relativo à antiga Cartago, cid. do Norte da África) kartaga. · s.m. 2 (o natural ou habitante de Cartago) kartagano.

Cartago (hist.: antiga cid. do Norte da África, próxima da atual Túnis) Kartago.

cártamo s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Carthamus, da família das compostas) kartamo. 2 (bot.) = açafroa (Carthamus tinctorius).

cartão s.m. (pl.: cartões) 1 karto. 2 (papel encorpado) kartono. 3 (coisa feita desse papel) kartonaĵo. ¨ cartão de crédito kredit-karto. cartão de débito debetkarto. cartão de embarque (em aeroportos) pas-karto por enaviadiliĝo. cartão de ponto (aquele usado para marcar a hora de entrada e de saída do empregado) deĵor-karto. cartão de sócio (ou de associado) membro-karto. cartão de vale-transporte naved-karto. cartão de viagem vojaĝ-karto. cartão de visita karto, vizit-karto. cartão fabricado com palha moída pajlo-kartono. cartão ilustrado bild-karto. cartão muito duro com que se fazem ornatos de arquitetura ŝton-kartono. cartão pessoal vizit-karto. cartão postal = cartão-postal. de cartão 1 karta. 2 kartona. relativo a cartão 1 karta. 2 kartona.

cartão-postal  s.m. (pl.: cartões-postais) karto, poŝt-karto, poŝta karto.

cartaxo s.m. (zool.: pássaro dentirrostro) emberizo.

cartaz  s.m. 1 afiŝo. 2 avertilo. ¨ pregar cartazes afiŝi. ter cartaz (fig.) esti influa.

cartazana s.f. (pergaminho com fios de ouro, prata ou retrós, para bordados ou guarnições) kartizano.

cartazeiro s.m. afiŝ-alguisto, afiŝisto.

cartear v. kartumi. ¨ cartear-se (trocar cartas com alguém) korespondi.

carteira s.f. 1 (de dinheiro) poŝ-monujo, monujo. 2 (para guardar papéis) paperujo, poŝ-paperujo. 3 skribo-tablo. 4 (mob.: mesa pequena, com ou sem gaveta, às vezes com tampa inclinada, usada para escrever, desenhar etc.) pupitro. 5 (de identidade) identigilo, legitimilo. 6 (seção bancária) banka sekcio. 7 not-libreto. ¨ batedor de carteira poŝa ŝtelisto, poŝ-ŝtelisto. carteira de dinheiro poŝ-monujo, monujo. carteira de identidade identigilo, legitimilo. carteira de sócio (ou de associado) membro-karto.

carteiro s.m. 1 kuriero. 2 (funcionário postal que distribui a correspondência pelos domicílios) leteristo, leter-portisto. 3 poŝtisto.

cartel s.m. 1 (carta que se envia a alguém para desafiá-lo) kartelo. 2 (econ.: acordo comercial entre empresas independentes que atuam na mesma área, para limitar a concorrência e elevar os preços) kartelo, kombinato. ¨ relógio de cartel pendol-horloĝo.

cartela s.f. 1 numer-karto. 2 (art.plást.: representação artística de um papel enrolado na extremidade, exibindo uma legenda) kartuŝo.

cartesianismo s.m. (fil.: sistema filosófico de Descartes) kartezianismo. Vd. cartesiano.

cartesiano adj. 1 (relativo à doutina de Descartes) kartezia. 2 (geom.: diz-se das coordenadas cujas curvas coordenadas são retas paralelas) kartezia. Vd. coordenada. · s.m. 3 (discípulo de Descartes) karteziano. ¨ coordenada cartesiana (geom.) kartezia koordinato. sistema de coordenadas cartesianas (geom.) kartezia koordinat-sistemo.

cartilagem s.f. (pl.: cartilagens) (anat.: tecido elástico, branco ou cinzento, que se encontra especialmente na extremidade dos ossos) kartilago.

cartilaginoso adj. 1 (relativo à cartilagem) kartilaga. 2 (semelhante à cartilagem) kartilageca. 3 (que apresenta cartilagem) kartilag-hava.

cartilha s.f. 1 alfabet-libro, alfabetumo, elementa lego-libreto. 2 (fig.) doktrina lego-libreto, katekismo.

cartografia s.f. (arte de compor cartas geográficas) kartografio.

cartográfico adj. kartografia.

cartógrafo s.m. 1 (indivíduo que trabalha na confecção de cartas geográficas) kartografo, kartografiisto. 2 (indivíduo que desenha mapas) desegnisto-kartografo.

cartola s.f. (vest.) cilindra ĉapelo.

cartomancia s.f. (oct.: suposta arte de adivinhar pela leitura e interpretação de cartas de jogar) kart-aŭgurado, kart-divenado. ¨ praticar cartomancia kart-aŭguri, kart-diveni.

cartomante s.2g. kart-divenisto, kart-aŭguristo.

cartonado adj. (abrev.: cart.) 1 kartona. 2 (diz-se de livro encadernado com lâminas de cartão ou papelão nas faces e no dorso) kartonita, kartone bindita.

cartonagem s.f. (pl.: cartonagens) 1 kartonaĵo. 2 karton-bindaĵo. 3 kartonado.

cartonar v. (encadernar (livro) com capa de cartão) kartoni, karton-bindi, karton-kovri.

cartoon [Ing.] s.m. = cartum.

cartório s.m. 1 notari-oficejo. 2 arkivejo. 3 juĝejo: foram ao cartório para se casar ili iris al la juĝejo por geedziĝi.

cartoteca s.f. sliparo, karto-teko.

cartuchame s.m. (arm.: porção de cartuchos para arma de fogo) kartoĉaro.

cartucheira s.f. 1 (arm.: caixa de cartuchos) kartoĉujo. 2 (arm.: artefato de couro ou de lona, geralmente usado à cintura ou a tiracolo, e onde se guardam cartuchos para arma de fogo) kartoĉzono, zonkartoĉujo, kartoĉujo.

cartucho s.m. 1 (de açúcar, areia etc.) konuso: cartucho de amendoim torrado konuso da rostitaj arakidoj. 2 (arm.) kartoĉo. 3 (paleog.: moldura que, na escrita hieroglífica egípcia, continha o nome de um soberano) kartuŝo. 4 pako. ¨ cartucho de pólvora seca (arm.) senkugla kartoĉo, blanka kartoĉo. cartucho para obus (arm.) kartoĉego. fábrica de cartuchos (arm.) kartoĉ-fabriko. fabricante de cartuchos kartoĉisto, kartoĉ-fabrikisto. vendedor de cartuchos kartoĉisto, kartoĉ-vendisto.

cártula s.f. (paleog.) = cartucho (‘moldura’).

cartum 1 s.m. (pl.: cartuns) 1 (desenho humorístico ou caricatural) karikaturo. 2 (história em quadrinhos) komikso, bild-rakonto. 3 (história curta, em quadrinhos, geralmente publicada em periódicos) bild-strio. 4 (desenho animado) desegnita filmo. 5 bildo-desegno. 6 karikaturo, politika karikaturo.

Cartum 2 (geogr.: cid. e cap. do Sudão) Kartumo, Ĥartumo. ¨ natural (ou habitante) de Cartum kartumano, ĥartumano.

cartusiano adj.s.m. (rel.) = cartuxo.

cartuxa s.f. 1 (tb. Ordem dos Cartuxos) (rel.: ordem religiosa fundada por são Bruno) kartuzio, Kartuzia Ordeno. 2 (convento dessa ordem) kartuzio. Vd. Grande-Chartreuse.

cartuxo adj. 1 (relativo à ordem cartuxa) kartuzia, kartuziana. · s.m. 2 (rel.: membro dessa ordem) kartuziano.

caruara s.f. (bras.) = coreia (‘síndrome’).

Caruaru  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Karuaruo. Vd. caruaruense (‘de Caruaru PE’).

caruaruense  \ru-en\  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caruaru PE ou aos seus naturais ou habitantes) karuarua: a cultura caruaruense é rica la karuarua kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caruaru PE) karuaruano: os caruaruenses são felizes la karuaruanoj estas feliĉaj.

carunchar v. esti vermo-truita, esti vermo-trua.

caruncho s.m. (tb broca) (zool.: designação comum a vários insetos que furam madeira seca, cereais etc.) ligno-vermo, anobio.

carúncula s.f. (anat.: saliência carnosa, ordinariamente avermelhada) karunklo.

caruru s.m. (bot.: designação comum a certas plantas do gênero Amaranthus, da família das amarantáceas) amaranto.

caruru-azedo  \ê\ s.m. (pl.: carurus-azedos) (tb. azedinha) (bot.: arbusto, Hibiscus sabdariffa, da família das malváceas) sabdarifo* (sin.: azedinha, bagique, baguixe, caruru-da-guiné, cuxá, husa, quiabo-azedo, quiabo-de-angola, quiabo-róseo, quiabo-roxo, rosela, rosélia, use).

caruru-da-baía  s.m. (pl.: carurus-da-baía) = juta (Corchorus olitorius).

caruru-da-guiné  s.m. (pl.: carurus-da-guiné) (bot.) = caruru-azedo (Hibiscus sabdariffa).

Carutapera (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Karutapero.

carvalhal s.m. (pl.: carvalhais) 1 (conjunto de carvalhos) kverkaro. 2 (local onde há muitos carvalhos) kverkejo.

carvalheira s.f. (bot.: Quercus robur) = carvalho.

carvalho s.m. 1 (tb. querco) (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Quercus, da família das fagáceas) kverko. 2 (bot.: árvore, Quercus robur, de madeira dura e resistente) kverko. 3 (bot.) = sobreiro (Quercus suber).

carvalho-alvarinho s.m. (pl.: carvalhos-alvarinhos) (bot.: Quercus robur) = carvalho.

carvalho-comum s.m. (pl.: carvalhos-comuns) (bot.: Quercus robur) = carvalho.

carvalho-cortiça s.m. (pl.: carvalhos-cortiças, carvalhos-cortiça) (bot.: Quercus suber) = sobreiro.

carvalho-corticeiro s.m. (pl.: carvalhos-corticeiros) (bot.: Quercus suber) = sobreiro.

carvalho-da-europa s.m. (pl.: carvalhos-da-europa) (bot.: Quercus robur) = carvalho.

carvalho-das-antilhas s.m. (pl.: carvalhos-das-antilhas) (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa longissima) katalpo.

carvalho-preto s.m. (pl.: carvalhos-pretos) (bot.) = carvalho-das-antilhas (Catalpa longissima).

carvão  s.m. (pl.: carvões) 1 (quím.: substância combustível, sólida, negra, resultante da combustão incompleta de materiais orgânicos) min-karbo, ter-karbo, ŝton-karbo. 2 (quím.: substância combustível, sólida e negra, constituída quase totalmente de carbono, obtida natural ou artificialmente de material vegetal) karbo. 3 (el.) karb-krajono. 4 (infrm.: pedaço calcinado de um alimento) karbaĵo: o bife virou carvão la bifsteko fariĝis karbaĵo. ¨ carvão aceso karbo ardanta. carvão animal (quím.: carvão obtido pela combustão de matéria animal, especialmente ossos) osto-karbo. carvão betuminoso (min.: aquele que é relativamente rico em substâncias destiláveis) bituma karbo, grasa karbo. carvão de hulha (quím.) = carvão (‘substância’). carvão de madeira (quím.) = carvão vegetal. carvão de pedra (quím.) = carvão mineral. carvão fóssil (quím.) = carvão mineral. carvão magro (min.: aquele que é relativamente pobre em substâncias destiláveis) malgrasa karbo. carvão mineral (quím.: substância combustível, sólida, negra, resultante da combustão incompleta de materiais orgânicos) min-karbo, ŝton-karbo, ter-karbo. carvão vegetal (quím.: o que se obtém da carbonização de madeira sob altas temperaturas) ligno-karbo. cesto de carvão karbejo, karbujo. de carvão karba: pó de carvão karba polvo. forno de fazer carvão karbigejo. mina de carvão 1 karb-mino. 2 karb-minejo. negro como carvão karbe nigra. os elétrodos de carvão de uma máquina elétrica (el.) karbo-pintoj. pedaço de carvão karbero. pilha de lenha para fazer carvão vegetal karbo-stako. prover-se de carvão (mar.) karbumi. saco de carvão karbo-sako. virar carvão karbiĝi.

carvão-de-pedra s.m. (quím.) = carvão (‘substância’).

carvoaria s.f. 1 karbejo. 2 karbfarejo. 3 karbvendejo.

carvoeira s.f. = carvoaria.

carvoeiro adj. 1 (relativo a carvão) karba: indústria carvoeira karba industrio. · s.m. 2 (indivíduo que fabrica ou vende carvão) karbisto. 3 (indivíduo que fabrica carvão) karbigisto. 4 (indivíduo que vende carvão) karbvendisto.

cãs s.f.pl. blankaj haroj.

casa  s.f. 1 (prédio, habitação, morada, vivenda) domo, loĝejo. 2 (lar, domicílio, penates) domo, hejmo. 3 (família nobre, eminente, soberana) domo. 4 (comercial) firmo, kompanio, komerca establo, magazeno. 5 (vest.: de botão) buton-truo, truo. 6 (lud.: cada uma das divisões dos tabuleiros de xadrez ou de damas) ĉelo, kvadrato, fako, faketo: casa branca nigra ĉelo, nigra kvadrato. casa preta nigra ĉelo, nigra kvadrato. ¨ casa branca (lud.: no jogo de xadrez) blanka kvadrato. casa capitular (lugar onde se reúne uma assembleia de eclesiásticos) kanonikejo, kanonikarejo, kanonika domo. casa comercial butiko, vendejo. casa de correção pun-korektejo. casa da moeda mon-farejo. casa de banho (tb. banheiro) ban-ĉambro. casa de bilhar (lud.) = sinuca (‘sala ou casa’). casa de câmbio mon-ŝanĝejo. casa de campo kampo-domo, kampara domo. casa de comando komandejo. casa de detenção malliberejo, arestejo. casa de ferragem feraĵejo. casa de leme (mar.) stirejo. casa de máquinas (parte do navio onde ficam as máquinas) maŝin-ĉambro. casa de má reputação fidomo. casa de negócio firmo. casa de orates senmastruma domo, frenezulejo. casa de pasto restoracio. casa de penhores lombardo. casa de praia plaĝodomo. casa de prego = casa de penhores.  casa de prostituição bordelo, malĉastejo, diboĉejo, putinejo. casa de saúde kuracejo, resanigejo. casa de tolerância diboĉejo. casa geminada ĝemela domo. casa noturna = boate. casa paroquial (rel.: residência do pároco) paroĥestrejo, parokestrejo. casa paterna patra hejmo, gepatra hejmo. Vd. penates. casa preta (lud.: no jogo de xadrez) nigra kvadrato. casinha de sapê (ou de sapé) pajlo-dometo, pajla dometo. aqui em casa ĉi-hejme, hejme.  dirigir uma casa (família) mastrumi. em casa dome, hejme: estar em casa esti hejme. em casa de ĉe, en la domo de, en la hejmo de: ontem jantei em casa da família Oliveira hieraŭ mi vespermanĝis ĉe familio Olivejra. fora de casa eksterhejme. indivíduo da mesma casa sam-hejmulo, sam-domulo. lá em casa hejme, en mia hejmo. montar casa starigi domon. nossa casa (abrev.: n/c) nia firmo. para casa domen, hejmen: ir para casa iri hejmen. pôr para fora de casa eldomigi. vossa casa (abrev.: v/c) via firmo. || sinta-se em casa! sentu vin kiel hejme!

casa-alugada s.m. (pl.: casas-alugadas) (zool.) = ermitão (‘designação comum’).

Casa Branca s.f. (residência oficial do presidente dos EUA) Blanka Domo.

Casablanca (geogr.: cid. do Marrocos) Kazablanko.

casablanquense adj. 1 (relativo a Casablanca) kazablanka. · s.2g. 2 (o natural ou habitante de Casablanca) kazablankano.

casaca s.f. (vest.) frako.

casaca-de-couro-amarelo s.2g. (zool.) = joão-de-barro (Furnarius leucopus).

casaca-de-couro-da-lama s.2g. (zool.) = joão-de-barro (Furnarius figulus).

casacão s.m. (pl.: casacões) 1 (vest.) surtuto. 2 (vest.) palto.

casaco s.m. 1 (vest.: de homem) jako, jaketo. 2 (vest.: de mulher) korsaĵo, ĵaketo. 3 (vest.: antiga peça de vestuário com mangas largas e ajustada na cintura) kazako. 4 (vest.: espécie de blusa feminina) kazako. 5 (vest.: blusa colorida de jóquei) kazako.

casado s.m. 1 edziĝinto, edzo. · adj. 2 edziĝinta. ¨ casada s.f. 1 edzino. · adj. 2 edziniĝinta. de casada edzina: vida de casada edzina vivo. de casado edza: vida de casado edza vivo.

casadoura adj. edzin-aĝa.

casa-forte s.f. = caixa-forte.

casa-grande s.f. (bras.: casa senhorial rural, construída no Brasil pelo colonizador português a partir do séc. 16) sinjor-domo, mastro-domo.

casal s.m. (pl.: casais) 1 kultur-bieneto, farm-bieno. 2 paro, edza paro, geedzoj: amanhã visitaremos o casal Silva morgaŭ ni vizitos la paron Silva. 3 gesinjoroj: o casal Silva nos visitará hoje gesinjoroj Silva vizitos nin hodiaŭ. 4 (par formado por macho e fêmea) paro: um casal de andorinhas fez ninho no telhado paro da hirundoj eknestis sub la tegmento. um casal de cegonhas cikonia paro, paro da cikonioj. ¨ ex-casal eksgeedzoj. um casal de velhos gemaljunuloj.

casalejo s.m. dometaĉo.

casamata s.f. (mil.: subterrâneo abobadado nas fortificações) kazemato, subtera kajuto.

casamenteiro adj. 1 edziĝa. · s.m. 2 svat-peristo, svatisto.

casamento s.m. 1 (ato de casar-se, para o homem) edziĝo: Pedro convidou todos para o seu casamento Petro invitis ĉiujn al sia edziĝo. 2 (ato de casar-se, para a mulher) edziniĝo: Maria convidou todos para o seu casamento Maria invitis ĉiujn al sia edziniĝo. 3 (ato de casarem-se, para o homem e a mulher) geedziĝo: Pedro e Maria convidaram todos para o seu casamento Petro kaj Maria invitis ĉiujn al sia geedziĝo. 4 (ato de fazer casar o homem) edzigo: o padre começou o casamento de Pedro la pastro komencis la edzigon de Petro. 5 (ato de fazer casar a mulher) edzinigo: o padre começou o casamento de Maria la pastro komencis la edzinigon de Maria. 6 (ato de fazer casar o homem e a mulher) geedzigo: o padre começou o casamento de Pedro e Maria la pastro komencis la geedzigon de Petro kaj Maria. 7 (estado do homem casado) edzeco: Pedro gosta do seu casamento Petro ŝatas sian edzecon. 8 (estado da mulher casada) edzineco: Maria gosta de seu casamento Maria ŝatas sian edzinecon. 9 (estado do homem e da mulher casados) geedzeco: Pedro e Maria gostam de seu casamento Petro kaj Maria ŝatas sian geedzecon. Obs.: essas variações do substantivo em função de se tratar de homem, mulher ou os dois juntos (edziĝo/edziniĝo/geedziĝo) também estão presentes nas outras derivações (verbo, adjetivo e advérbio): edziĝi/edziniĝi/geedziĝi, edziĝa/edziniĝa/geedziĝa, edziĝinte/edziniĝinte/geedziĝinte etc. Raízes como fianĉ-, patr-, av- etc. também têm essa característica. ¨ casamento civil civila geedziĝo. casamento desigual (tb. “mésalliance”) (aquele em que um dos cônjuges é de condição social inferior) mezalianco. || pedir casamento a alguém svati iun. propor-se em casamento a alguém svatiĝi pri (ou je) iu.

Casa Nova  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kaza-Novo. Vd. casa-novense (‘de Casa Nova BA’).

casa-novense  adj.2g. (pl.: casa-novenses) 1 (relativo ao mun. de Casa Nova BA ou aos seus naturais ou habitantes) kaza-nova: a cultura casa-novense é rica la kaza-nova kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Casa Nova BA) kaza-novano: os casa-novenses são felizes la kaza-novanoj estas feliĉaj.

Casão (geogr.) = Kazan.

Casaquistão (geogr.) = Cazaquistão.

casar v. 1 (fazer de um homem seu esposo ou de outrem) edzigi: Maria casou com Pedro Maria edzigis Petron al si (ou kun si). o padre casou Pedro com Maria la pastro edzigis Petron al Maria. 2 (fazer de uma mulher sua esposa ou de outrem) edzinigi: o padre casou Maria com Pedro la pastro edzinigis Marian al (ou kun) Petro. Maria casou com Pedro Maria edzinigis sin al (ou kun) Petro. 3 (tornar-se esposo de) edziĝi: Pedro casou com Maria Petro edziĝis al (ou kun) Maria. 4 (tornar-se esposa de) edziniĝi: Maria casou com Pedro Maria edziniĝis al (ou kun) Petro. 5 (fazer de um homem e uma mulher esposo e esposa) geedzigi: o padre casou Pedro e Maria la pastro geedzigis Petron kaj Marian. 6 (tornarem-se esposo e esposa) geedziĝi: Pedro e Maria casaram ontem Petro kaj Maria geedziĝis hieraŭ. Obs.: ver a observação no verbete casamento. ¨ casar-se 1 (o homem) edziĝi. 2 (a mulher) edziniĝi. 3 (o homem e a mulher) geedziĝi. casarem-se geedziĝi.

casarão s.m. 1 granda domo, domego. 2 domegaĉo.

casaria s.f. = casario.

casario s.m. dom-vico, domaro.

casca s.f. 1 (de árvore, frutas, ovo etc.) ŝelo, haŭto. 2 (de crustáceos, chagas, pão etc.) krusto. 3 (zool.) = carapaça.

cascabulho s.m. 1 grajn-ŝelo. 2 (milho) sengrajna spiko. 3 ŝel-amaso.

casca-d’anta s.f. (pl.: cascas-d’anta) (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri).

casca-de-anta s.f. (pl.: cascas-de-anta) (bot.: arbusto ou árvore da família das winteráceas, Drymis winteri) drimiso.

cascalho s.m. 1 (saibro, areia grossa) gruzo. 2  ŝtoneto. 3 (infrm.) mono, moneroj. ¨ converter em cascalho (britar) gruzi.

cascão s.m. 1 (dika) krusto. 2 (de sujeira) malpuraĵa haŭtego, malpuraĵa haŭto. 3 (de ferrugem) rust-kovraĵo, rustaĵo.

cáscara s.f. (bot.) = cáscara-sagrada (Rhamnus purshiana).

cáscara-sagrada s.f. (bot.: árvore da família das ramnáceas, Rhamnus purshiana) kaskaro.

cascarilha s.f. (bot.: planta da família das euforbiáceas, Croton eluteria) kaskarilo.

cascarrilha s.f. (bot.) = cascarilha.

cascata s.f. (queda d’água natural ou artificial que ocorre em vários níveis) kaskado, akvo-falo, akvo-falego, fal-akvo (arc.). ¨ cascata muito grande kaskadego, katarakto, akvofalego. cascatinha kaskadeto, akvo-faleto.

cascavel  1 s.2g (pl.: -véis)  1 (zool.: designação comum das serpentes do gênero Crotalus) krotalo, son-serpento. 2 (zool.: serpente venenosa da família dos viperídeos, Crotalus durissus) krotalo, son-serpento.

Cascavel  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kaskavelo. Vd. cascavelense (‘de Cascavel PR’).

Cascavel  3 (geogr.: mun. do estado do Ceará) Kaskavelo. Vd. cascavelense (‘de Cascavel CE’).

cascavel-de-quatro-ventas s.2g. (pl.: cascavéis-de-quatro-ventas) (zool.) = cascavel (Crotalus durissus).

cascavelense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cascavel PR ou aos seus naturais ou habitantes) kaskavela: a cultura cascavelense é rica la kaskavela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cascavel PR) kaskavelano: os cascavelenses são felizes la kaskavelanoj estas feliĉaj.

cascavelense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cascavel CE ou aos seus naturais ou habitantes) kaskavela: a cultura cascavelense é rica la kaskavela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cascavel CE) kaskavelano: os cascavelenses são felizes la kaskavelanoj estas feliĉaj.

casco s.m. 1 kranio. 2 (zool.: envoltório córneo que protege a falange terminal dos dedos dos mamíferos ungulados) hufo. 3 ŝip-korpo. 4 (capacete) kasko. 5 malplena botelo. 6 barelo. 7 (zool.) = carapaça.

cascudo 1 adj. 1 dik-haŭta, dik-ŝela. · s.m. 2 (zool.: designação comum a vários peixes dos gêneros Loricaria e Hypostomus, da família dos loricariídeos) kiras-fiŝo. Vd. loricária, hipostomo, siluro.

cascudo 2 s.m. (pancada na cabeça com os nós dos dedos) vert-frapo (kiun oni ricevas), surverto. a mãe deu dois cascudos no filho la patrino donis du vertfrapojn (ou survertojn) al la filo. ¨ dar um cascudo em vert-frapi –n, doni surverton al.

caseadeira s.f. buton-truistino.

casear v. buton-trui.

casebre s.m. 1 dometo. 2 dometaĉo. 3 = cabana.

caseína s.f. (quím.: princípio alcalino extraído do leite e de certas plantas) kazeino.

caseira s.f. (amásia) konkubino, kromvirino.

caseiro adj. 1 (relativo a casa) hejma, doma. 2 (que gosta de ficar em casa) hejm-ama, dom-ama, hejmo-sida. 3 (sedentário) hejm-restema, hejmo-sida, hejmema, dom-sidanta. · s.m. 4 (empregado que cuida da casa de alguém, especialmente casa de veraneio ou de fim de semana) farmo-domulo.

caseoso adj. kazeeca, kazea.

caserna s.f. (mil.: quartel) kazerno, soldatejo.

casimira s.f. (têxt.: certo tecido de lã) kaŝmiro.

casimirense  adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Casimiro de Abreu RJ ou aos seus naturais ou habitantes) kazimiro-de-abreŭa: a cultura casimirense é rica la kazimiro-de-abreŭa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Casimiro de Abreu RJ) kazimiro-de-abreŭano: os casimirenses são felizes la kazimiro-de-abreŭanoj estas feliĉaj.

Casimiro (pren.masc.) Kazimiro.

Casimiro de Abreu  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Kazimiro-de-Abreŭo. Vd. casimirense (‘de Casimiro de Abreu RJ’).

casinha s.f. dometo. ¨ casinha de cachorro hundejo.

casinhola s.f. dometo. ¨ casinhola de cachorro hundejo.

casino s.m. = cassino.

casmurrice s.f. 1 obstineco, persistegeco. 2 malgajeco.

casmurro adj. 1 obstina, persistega. 2 malgaja.

caso  s.m. 1 okazo, okazintaĵo, fakto. 2 afero. 3 (gram.: nas línguas de declinação, cada uma das diferentes formas de uma palavra flexionável que indicam a função sintática da palavra na frase) kazo. 4 (amásia) konkubino, kromvirino. 5 hipotezo, cirkonstanco, situacio. 6 (jur.) kazo, afero. ¨ caso de consciência (rel.: dificuldade ou discussão em torno do que a moral religiosa permite ou condena em face de determinado problema) kazuo. nesse caso tiam. no caso presente nunokaze, ĉiokaze. || abafa o caso! (não fale sobre isso!) sufoku tion!; sufoku la aferon!

caspa s.f. kap-skvamo.

caspiano adj. (relativo ao mar Cáspio) kaspia.

cáspio adj. = caspiano.

Cáspio (mar) (geogr.: o maior lago do mundo, na fronteira da Europa com a Ásia) Kaspio, Kaspia Maro.

cáspite interj. brave!

casquete s.m. (vest.: pequena cobertura para cabeça, com pala) kaskedo, ĉapo, ĉapeto.

casquette [Fr.] s.m. (vest.) = casquete.

casquilho adj. 1 elegantema, afektema, ornam-ama, koketa, danda. · s.m. 2 dando, koketulo.

cassa s.f. (têxt.) muslino.

cassação s.f. (pl.: cassações) kasacio. ¨ de cassação (jur.) kasacia: tribunal de cassação (jur.) kasacia kortumo.

cassaco s.m. (zool.) = gambá (‘designação comum’).

Cassandra 1 (pren.fem.) “Kasandra”.

Cassandra 2 (mit.: a filha de Príamo) Kasandro.

Cassandro (pren.masc.) Kasandro.

cassar v. 1 (jur.: anular um direito etc.) kasacii, leĝe nuligi: cassar um veredito kasacii verdikton. 2 (jur.: impedir alguém de usar um direito) prikasacii: cassar um deputado prikasacii deputiton je sia deputiteco.

cassete s.m. 1 (pequena caixa contendo fita magnética) kasedo. 2 (cassete de áudio) sonkasedo. 3 (cassete de vídeo) videokasedo. ¨ leitor de cassete = toca-fitas.

cassetete s.m. (bastão de madeira ou borracha, com alça numa das pontas, geralmente usado por policiais) polic-bastono, kaŭĉuk-bastono, kap-rompilo, bastono.

casse-tête [Fr.] s.m. = cassetete.

cássia s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cassia, da família das leguminosas) kasio. 2 (bot.: Cassia silvestris) kasio.

Cássia (pren.fem.) “Kasia”.

cássia-dos-coqueirense  adj.2g.s.2g. (pl.: cássia-dos-coqueirenses) = cassiano (‘de Cássia dos Coqueiros SP’).

Cássia dos Coqueiros  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kasja-dos-Kokejro. Vd. cassiano, cassiense, cássia-dos-coqueirenses (‘de Cássia dos Coqueiros SP’).

cassiense  adj.2g.s.2g. = cassiano (‘de Cássia dos Coqueiros SP’).

cassiano  adj. 1 (tb. cassiense, cásia-dos-coqueirense) (relativo ao mun. de Cássia dos Coqueiros SP ou aos seus naturais ou habitantes) kasja-dos-kokejra. · s.m. 2 (tb. cassiense, cásia-dos-coqueirense) (o natural ou habitante do mun. de Cássia dos Coqueiros SP) kasja-dos-kokejrano.

Cassini-Huygens (aeron.: satélite americano-europeu) Kasinio.

cassino s.m. (casa de diversões, com jogos de azar etc.) kazino.

Cássio (pren.masc.) Kasio.

Cassiopeia 1 (mit.: rainha da Etiópia, mãe de Andrômeda) Kasiopeo.

Cassiopeia 2 s.f. (astr.: constelação do hemisfério Norte) Kasiopeo.

cassis s.m.2n. (licor xaroposo feito dos frutos da groselheira-preta) kasiso.

cássis s.m.2n. = cassis.

cassiterita s.m. (min.: minério de que se extrai o estanho) kasiterito.

cassolé s.m. (cul.) = “cassoulet”.

cassoulet [Fr.] s.m. (cul.: guisado de feijão branco com carne de ganso, pato, carneiro ou porco) kasuleto.

casta s.f. 1 kasto. 2 speco. 3 raso. 4 kvalito. ¨ espírito de casta kasta spirito. homem de alta casta altkastano. sistema de castas (pol.) kastismo.

castânea s.f. (tb. castanheiro) (bot.: designação comum às árvores do gênero Castanea, da família das fagáceas, que inclui o castanheiro-da-europa) kastaneo, kaŝtanujo, kaŝtan-arbo.

castanha s.f. 1 (bot.: fruto do castanheiro) kaŝtano. 2 (bot., cul.: semente do fruto do cajueiro, assada e salgada) akaĵu-nukso, anakardi-nukso.

castanha-da-índia  s.f. (pl.: castanhas-da-índia) 1 (bot.: fruto do castanheiro-da-índia) eskulo, hipokastano, ĉeval-kaŝtano. 2 (bot.) = castanheiro-da-índia.

castanha-de-bugre s.f. (pl.: castanhas-de-bugre) (bot.) = jatobá (Hymenaea courbaril, Hymenaea courbaril var. stilbocarpa).

castanha-de-caju  s.f. (pl.: castanhas-de-caju) (bot., cul.: semente do fruto do cajueiro, assada e salgada) akaĵunukso.

castanha-do-mato  s.f. (pl.: castanhas-do-mato) (bot.) = sapucaia (Lecythis pisonis).

castanhal  1 s.m. (pl.: castanhais) (bot.) kaŝtanejo, kaŝtan-arbejo.

Castanhal  2 (geogr.: mun. do estado do Pará) Kastanjalo. Vd. castanhalense (‘de Castanhal PA’).

castanhalense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Castanhal PA ou aos seus naturais ou habitantes) kastanjala: a cultura castanhalense é rica la kastanjala kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Castanhal PA) kastanjalano: os castanhalenses são felizes la kastanjalanoj estas feliĉaj.

castanha-sapucaia s.f. (pl.: castanhas-sapucaias) (bot.) = sapucaia (Lecythis pisonis).

castanheira s.f. 1 (bot.) = castanheiro-da-europa (Castanea sativa). 2 (bot.) = fruta-pão (Artocarpus incisa).

castanheiro s.m. 1 (bot.) = castanheiro-da-europa (Castanea sativa). 2 (bot.) = castânea (‘designação comum’).

castanheiro-da-europa s.m. (pl.: castanheiros-da-europa) (bot.: árvore da família das fagáceas, Castanea sativa, sin. Castanea vulgaris) kultiva kastaneo, ordinara kastaneo, kastaneo, kaŝtanujo, kaŝtan-arbo.

castanheiro-da-índia s.m. (pl.: castanheiros-da-índia) 1 (bot.: árvores do gênero Aesculus) eskulo, hipokastano, ĉeval-kaŝtanujo, ĉevalkaŝtanarbo. 2 (bot.: Aesculus hippocastanum) eskulo, hipokastano, ĉeval-kaŝtano.

castanho s.m. 1 (bot.) = castanheiro-da-europa (Castanea sativa). · adj. 2 kaŝtan-kolora, kaŝtana. 3 bruna, kaŝtan-bruna.

castanhola s.f. (mús.) kastanjeto. ¨ castanholas (mús.) kastanjeto.

castanholar v. klaki.

castão s.m. (de bengala) butono, bastonkapo, bastonsupraĵo.

Castela (geogr.: região do centro da península Ibérica) Kastilio.

castelã s.f. fem. de castelão.

Castela a Nova (geogr.: região da Espanha) Nov-Kastilio.

Castela a Velha (geogr.: região da Espanha) Malnov-Kastilio.

castelão s.m. (pl.: castelães, castelãos, castelões; fem.: castela, casteloa, castelona) 1 kastel-mastro, kastelestro. 2 kastelano.

castelense  1 adj.2g. 1 (tb. castelo-branquense) (relativo ao mun. de Presidente Castelo Branco PR ou aos seus naturais ou habitantes) prezidente-kastelo-branka. · s.2g. 2 (tb. castelo-branquense) (o natural ou habitante do mun. de Presidente Castelo Branco PR) prezidente-kastelo-brankano.

castelense  2 adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Castelo ES ou aos seus naturais ou habitantes) kastela: a cultura castelense é rica la kastela kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Castelo ES) kastelano: os castelenses são felizes la kastelanoj estas feliĉaj.

Castel Gandolfo (geogr.: comunidade da Itália, residência de verão dos papas) Kastelgandolfo.

castelhano adj. 1 (relativo a Castela) kastilia. · s.m. 2 (o natural ou habitante de Castela) kastiliano. 3 (ling.: língua falada na Espanha) kastilia lingvo. 4 (ling.: designação da língua espanhola usada na América Latina) hispana lingvo.

castelinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Presidente Castelo Branco SC ou aos seus naturais ou habitantes) prezidente-kastelo-branka. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Presidente Castelo Branco SC) prezidente-kastelo-brankano.

castelinha s.f. (bot., cul.) = mandioca (Manihot esculenta, ‘raiz’).

castelo  1 s.m. 1 (tb. solar, alcácer) kastelo. 2 (forte) fortikaĵo. 3 (cidade forticada) kastelurbo. ¨ castelo de areia (tb. castelo no ar, castelo de vento) ĥimer-kastelo, nub-kastelo, aer-kastelo.|| fazer castelos no ar konstrui kastelojn en aero (ou sur glacio).

Castelo  2 (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Kastelo. Vd. castelense (‘de Castelo ES’).

casteloa  s.f. fem. de castelão.

castelo-branquense  adj.2g.s.2gb. (pl.: castelo-branquenses) = castelense (‘de Presidente Castelo Branco PR’).

castelona  s.f. fem. de castelão.

castiçal s.m. (pl.: castiçais) 1 kandelingo. 2 (utensílio de iluminação, com várias ramificações, pendente do teto) lustro.

castiço adj. 1 bon-kasta, bon-rasa, pura. 2 (diz-se de linguagem) pura, ĝusta..

castidade s.f. (pudicícia, pureza) ĉasteco.

castigar v. puni.

castigo s.m. 1 puno. 2 admono.

casto adj. 1 ĉasta. 2 pura. 3 senpeka.

castor  1 \ô\ s.m. 1 (zool.: designação comum aos grandes roedores do gênero Castor, da família dos castorídeos) kastoro. 2 (pelo desse animal) kastoro. 3 (chapéu do pelo desse animal) kastor-ĉapelo. ¨ chapéu de castor (vest.) kastor-ĉapelo.

Castor  2 (mit.: filho de Zeus e Leda e irmão gêmeo de Pólux) Kastoro. Vd. Dióscuros, Pólux.

Castor  3 (tb. alfa geminorum, α geminorum, alfa de Gêmeos) (astr.: estrela da constelação de Gêmeos) Kastoro. Vd. Pólux.

castóreo s.m. (farm.: substância odorífera segregada por glândulas situadas debaixo da pele do ventre do castor) kastoreo.

castração s.f. kastro, kastrado.

castrado adj. 1 kastrita. · s.m. 2 (frango capado que se engorda para comê-lo) kapono. 3 (fig.) kapono, kastrito. ¨ frango castrado kapono. || os castrados cantam como sopranos la kastritoj soprane kantas.

castrar v. kastri.

castrense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Castro PR ou aos seus naturais ou habitantes) kastra: a cultura castrense é rica la kastra kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Castro PR) kastrano: os castrenses são felizes la kastranoj estas feliĉaj.

Castries (geogr.: cid. e cap. de Santa Lúcia, nas Pequenas Antilhas) Kastrio.

castro  1 s.m. (hist.: campo ou fortificação de origem pré-romana e do tempo da ocupação romana) kastrumo.

Castro  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kastro. Vd. castrense (‘de Castro PR’).

casual adj.2g. (pl.: casuais) hazarda, okaza, akcidenta, sporada.

casualidade s.f. (acaso, sorte) hazardo.

casualismo s.m. (tb. tiquismo, contingentismo) (fil.: doutrina segundo a qual as leis do universo não são absolutas, são eventuais) kontingencismo.

casuar s.m. 1 (zool.: designação comum às aves do gênero Casuarius, da família dos casuariídeos) kazuaro. 2 (zool.: designação comum a várias aves da família dos casuariídeos) dromiceo, emuo, kazuaro.

casuísmo s.m. (submissão total a ideias, sistemas de pensamento, doutrinas e princípios de toda espécie) kazuismo.

casuísta s.2g. (rel.: indivíduo que se dedica a resolver casos de consciência pelas regras da religião e da razão) kazuisto.

casuística s.f. (rel.: estudo dos casos de consciência) kazuistiko, skrupuloscienco.

casula  s.f. 1 (rel.: vestimenta sacerdotal que se põe sobre a alva e a estola) kazublo. 2 (rel., vest.) (pastra) mes-vesto.

casulo s.m. 1 (de semente) kapsulo. 2 (de larva) kokono. 3 (cul.: iguaria feita de queijo ralado e frito em forma de casulo) fromaĝa kokono.

cat. abrev. de catálogo.

cata s.f. esplorado. || andar à cata de esplori, peni trovi, traserĉi.

catabático adj. (met.: diz-se do movimento descendente) katabata. Vd. anabático.

catabolismo s.m. (bioq.: fase do metabolismo em que ocorre a degradação pelo organismo das macromoléculas nutritivas, com liberação de energia) katabolo. Vd. anabolismo, metabolismo.

cataclismo s.m. kataklismo, naturkatastrofo.

catacrese s.f. (gram.: uso de metáfora já incorporada à língua para suprir a falta de um termo específico) katakrezo: ‘pés’ da mesa e ‘folha’ de papel são exemplos de catacrese ‘piedoj’ de tablo kaj ‘folio’ de papero estas ekzemploj de katakrezo.

catacumba s.f. 1 nekropolo. 2 katakombo.

catadióptrica s.f. (fís.: estudo dos efeitos da reflexão e da refração da luz) katadioptriko. Vd. catóptrica, dióptrica.

catador \ô\ s.m. plukisto. ¨ catador de papéis hok-ĉifonisto.

catadupa s.f. akvo-falo, akvo-falego, fal-akvo (arc.), kaskadaro.

catafalco s.m. (estrado alto sobre o qual se coloca o ataúde ou a representação de um morto a quem se deseja prestar honras) katafalko.

cataforese s.f. (med.: introdução de medicamentos no organismo, através da pele, por meio de eletricidade) kataforezo.

cataguasense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cataguases MG ou aos seus naturais ou habitantes) katagvaza: a cultura cataguasense é rica la katagvaza kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cataguases MG) katagvazano: os cataguasenses são felizes la katagvazanoj estas feliĉaj.

Cataguases  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Katagvazo. Vd. cataguasense (‘de Cataguases MG’).

cataia s.f. 1 (bot.) = casca-de-anta (Drymis winteri). 2 (bot.) = erva-moura (Solanum nigrum).

cata-jeca s.m. (pl.: cata-jecas) (tb. pinga-pinga) (ônibus que, no seu itinerário, em geral por estradas secundárias, para frequentemente para que passageiros entrem ou saiam) gutad-buso, kampul-plukanto.

catalã s.f. (fem. de catalão) katalunino.

catalano  adj. 1 (relativo ao mun. de Catalão GO ou aos seus naturais ou habitantes) katalana: a cultura catalana é rica la katalana kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Catalão GO) katalanano: os catalanos são felizes la katalananoj estas feliĉaj.

catalão  1 s.m. (pl.: catalães) 1 (o natural ou habitante da Catalunha) kataluno. 2 (ling.: língua falada especialmente na Catalunha) kataluna lingvo. · adj. 3 (relativo à Catalunha ou aos seus naturais ou habitantes) kataluna.

Catalão  2 (geogr.: mun. do estado de Goiás) Katalano. Vd. catalano (‘de Catalão GO’).

cataláunico adj. (geogr.) katalaŭna. Vd. Campos Cataláunicos.

catalauno s.m. (indivíduo dos catalaunos, antigo povo da Gália) katalaŭno.

cataléctico adj. (vrs.: diz-se de verso grego ou latino a que falta uma sílaba ou mais em seu final) katalekta.

catalepsia s.f. (med.) katalepsio.

cataléptico adj. 1 (med.) katalepsia. · s.m. 2 (med.) katalepsiulo.

catalético adj. (vrs.) = cataléctico.

catalisador s.m. (quím.: substância que provoca a catálise) katalizilo.

catalisar v. (quím.: provocar catálise em) katalizi.

catálise s.f. (quím.: aceleração de uma reação química pela presença de uma substância que aparece inalterável no final) katalizo. ¨ catálise negativa (quím.: aquela na qual a velocidade da reação é retardada) negativa katalizo. catálise positiva (quím.: aquela na qual a velocidade da reação é acelerada) pozitiva katalizo.

catalogação s.f. (pl.: catalogações) katalogado.

catalogar v. 1 katalogi. 2 (arrolar, pôr em lista) enlistigi.

catálogo s.m. (abrev.: cat.) 1 katalogo, inventaro. 2 detala listo.

catalpa s.f. 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Catalpa, da família das bignoniáceas) katalpo. 2 (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa bignonioides) katalpo. 3 (tb. carvalho-das-antilhas) (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa longissima) katalpo.

Catalunha (geogr.: comunidade autônoma do Nordeste da Espanha; cap.: Barcelona) Katalunio, Katalunujo.

catamarã s.m. (mar.) katamarano.

catamênio s.m. (fisiol.) = menstruação.

catamito s.m. (homossexual masculino) njo-knabo.

catana s.f. 1 (zool.) = espadarte (Xiphias gladius). 2 (facão de mato) maĉeto.

Catanduva  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Katanduvo. Vd. catanduvense (‘de Catanduva SP’).

Catanduvas  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Katanduvo. Vd. catanduvense (‘de Catanduvas SC’).

catanduvense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Catanduva SP ou aos seus naturais ou habitantes) katanduva: a cultura catanduvense é rica la katanduva kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Catanduva SP) katanduvano: os catanduvenses são felizes la katanduvanoj estas feliĉaj.

catanduvense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Catanduvas SC ou aos seus naturais ou habitantes) katanduva. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Catanduvas SC) katanduvano.

catão 1 s.m. 1 (fig.) sever-morulo. 2 (fig.) hipokrita virtulo.

Catão 2 (pren.masc.) Katono.

Catão de Utica (político romano, bisneto de Catão, o Antigo, c.95–46 a.C.) Katono el Utiko.

Catão o Antigo (ou o Censor) (político romano, 234–149 a.C.) Katono la Maljuna.

cata-piolho s.m. = dedo polegar (da mão).

cataplasma s.2g. (med.) kataplasmo.

catapora s.f. (med.: doença infecciosa, comum na infância) varicelo, varioleto.

catapulta s.f. 1 (antiga máquina de guerra) katapulto. 2 (mil.: aparelho para lançar aviões do convés de um navio) katapulto. ¨ lançar (algo) por meio de catapulta katapulti.

catar 1 v. pluki.

Catar 2 (tb. “Qatar”) (geogr.: país da península Arábica; cap.: Doha) Kataro, Gataro.

catarata s.f. 1 akvo-falo, akvo-falego, fal-akvo (arc.), kaskadego, katarakto: cataratas do Iguaçu kaskadego de Igvasuo. 2 (med.) katarakto. ¨ catarata negra (med.) amaŭrozo.

catarina 1 s.f. (zool.) = libélula.

Catarina 2 (pren.fem.) Katerino, Katarina”, “Katerina”.

Catarina a Grande (imperatriz da Rússia, 1729–1796) Katarina la Granda.

Catarina de Medici (rainha da França, filha de Lourenço 2º de Medici, 1519–1589) Katerino de Mediĉoj. Vd. Medici (‘família’).

catarinense adj.2g. 1 (tb. santa-catarinense, barriga-verde) (relativo ao est. de Santa Catarina ou aos seus naturais ou habitantes) santa-katarina, verd-ventra: a cultura catarinense  (ou santa-catarinense, barriga-verde) é rica la santa-katarina (ou verd-ventra) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. santa-catarinense, barriga-verde) (o natural ou habitante do est. de Santa Catarina) santa-katarinano, verd-ventrulo: os catarinenses (ou santa-catarinenses, barrigas-verdes) são felizes la santa-katarinanoj (ou verd-ventruloj) estas feliĉaj.

catarineta  \ê\ adj.2g.s2g. = catarinense (‘do est. de Santa Catarina’).

catarinete  ê\ adj.2g.s.2g. = catarinense (‘do est. de Santa Catarina’).

catarino  adj.s.m. = catarinense (‘do est. de Santa Catarina’).

catarral adj.2.g. (pl.: catarrais) (relativo ao catarro) katara.

catarrento adj. 1 katar-suferanta. 2 katarema. 3 muk-plena. 4 naz-muka. · s.m. 5 (pessoa que deixa escorrer o muco de seu nariz) naz-fluulo. 6 naz-mukulo.

catarro s.m. (fisl.) kataro.

catarroso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) katarema.

catarte s.m. (zool.: designação comum às aves do gênero Cathartes) katarto.

catartídeos s.m.pl. (zool.: família de aves ciconiiformes, Cathartidae) katartedoj.

catarto s.m. (zool.) = catarte (‘designação comum’).

catástrofe s.f. (desastre) katastrofo.

catastrófico adj. (desastroso) katastrofa.

catatau s.m. (livro volumoso ou grande) librego, volumego.

catatonia s.f. (med.) katatonio.

cataúba s.f. (bot.: videira cultivada no leste dos EUA, Vitis labrusca) lambrusko.

cata-vento s.m. (pl.: cata-ventos) 1 (met.: aparelho formado por uma placa de material leve, de forma variável, montada sobre uma haste e posta no alto de torres ou edifícios, para indicar a direção dos ventos) vento-flago, vento-montrilo, ventodirekt-indikilo, vento-koko. 2 (tb. caravela, ventoinha) (lud.: brinquedo feito de haste de madeira ou bambu, que tem na extremidade uma figura de papel ou plástico em forma de hélice ou velas de moinho que gira ao sabor de sopro ou do vento) vent-rado, vent-radeto. ¨ cata-vento de papel (lud.) = cata-vento (‘brinquedo’).

catechu s.m. 1 (bot.: árvore da família das leguminosas, Acacia catechu) kateĉu-akacio. 2 (extrato dessa e de outras plantas das leguminosas) kateĉuo.

catecismo s.m. 1 (compêndio elementar de religião) kateĥismo, katekismo. 2 (fig.: qualquer livro didático elementar, com perguntas e respostas) kateĥismo, katekismo.

catecol s.m. (pl.: catecóis) (quím.) katekolo.

catecúmeno s.m. 1 (pessoa que se instrui para receber o batismo) kateĥumeno, katekumeno. 2 (noviço, neófito) kateĥumeno, katekumeno.

cátedra s.f. katedro.

catedral s.f. (pl.: catedrais) katedralo, ĉefpreĝejo, episkopa preĝejo.

catedrático adj. 1 katedra. · s.m. 2 (infrm.: pessoa conhecedora de determinado assunto) akademiulo.

Categate (geogr.: braço de mar entre a Suécia e a Dinamarca) Kategato.

categoria  s.f. kategorio, hierarkio. ¨ categoria gramatical (gram.) = classe de palavras. categoria léxica (gram.) = classe de palavras.

categórico adj. kategoria.

categorizado adj. 1 eminenta, grava. 2 alte sidanta.

categute s.m. (cir.: fio animal, geralmente de tripa de carneiro, lebre ou gato, empregado em cirurgia para suturas e ligaduras) katguto.

catenária  s.f. 1 (tb. velária) (geom.: curva que descreve um cabo fixado por seus dois extremos e submetido exclusivamente à força da gravidade) ĉen-linio, katenario (evi). 2 (fer.: cabo metálico condutor de eletricidade suspenso nas ferrovias) katenario.

catenário  adj. 1 (geom.: relativo à catenária) ĉen-linia, katenaria (evi). 2 (fer.: relativo á catenária) katenaria.

Catende  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Katendo. Vd. catendense (‘de Catende PE’).

catendense  adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Catende PE ou aos seus naturais ou habitantes) katenda: a cultura catendense é rica la katenda kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Catende PE) katendano: os catendenses são felizes la katendanoj estas feliĉaj.

catenga s.f. (zool.) = lagartixa (‘designação comum’).

catequese s.f. katekizo, kateĥizo, katekizado, kateĥizado.

catequina s.f. (quím.) katekolo.

catequista s.2g. (catequisador) katekisto, kateĥisto, katekizisto, kateĥizisto.

catequizador s.m. katekisto, kateĥisto, katekizisto, kateĥizisto, katekizanto, kateĥizanto.

catequizar v. 1 katekizi, kateĥizi. 2 (fig.) peni por konvinki.

caterinete  \ê\ adj.2g.s.2g. = catarinense (‘do est. de Santa Catarina’).

caterva s.f. 1 homamaso, amaso, multego (da). 2 popolaĉo.

catervagem s.f. (pl.: catervagens) = quantidade.

catete \ê\ s.m. (zool.) = caititu (Tayassu tajacu).

cateter s.m. (sonda canelada, que serve na operação da talha) katetero.

cateterizar v. (introduzir o cateter em) kateteri.

cateto 1 \ê\ s.m. (geom.) kateto.

cateto 2 \ê\ s.m. (zool.) = caititu (Tayassu tajacu).

catetômetro s.m. (fís.: instrumento com que se medem pequenas extensões verticais ou a diferença de nível entre dois pontos) katetometro.

caticoco \ô\ s.m. (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

Catilina (político romano, c.109–62 a.C.) Katilino. Vd. catilinária, Catilinárias.

catilinária s.f. 1 (hist.: cada uma das orações de Cícero contra Catilina) katilinario, Katilinaj Paroladoj. 2 (p.ext.: acusação veemente, repreensão forte) katilinario. Vd. Catilina, Catilinárias.

Catilinárias (quatro discursos de Cícero contra Catilina) Katilinaj Paroladoj. Vd. Catilina, catilinária.

catimba s.f. (desp.) ruzaĵo.

catimbeiro s.m. (desp.) ruzulo.

catinga s.f. 1 fetoro, fiodoro, haladzo. 2 (bot.) = caatinga.

catinga-de-porco s.f. (pl.: catingas-de-porco) (bot.) = catingueiro-de-folha-miúda (Caesalpinia microphylla).

Catingueira  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Katingejro. Vd. catingueirense (‘de Catingueira PB’).

catingueirense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Catingueira PB, ou aos seus naturais ou habitantes) katingejra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Catingueira PB) katingejrano.

catingueiro-de-folha-miúda s.m. (pl.: catingueiros-de-folha-miúda) (bot.: árvore da família das leguminosas, Caesalpinia microphylla) cezalpinio.

catingueiro-de-folhas-miúdas s.m. (pl.: catingueiros-de-folhas-miúdas) (bot.) = catingueiro-de-folha-miúda (Caesalpinia microphylla).

catisofobia s.f. (med., psicol.) = acatisia.

catita 1 adj. (fam.) danda, bon-tona, elegante vestita.

catita 2 s.f. (zool.: designação comum a diversos pequenos marsupiais sul-americanos do gênero Monodelphis, da família dos didelfiídeos) monodelfo.

cativante adj. 1 interesega. 2 atent-absorba, atento-kapta.. 3 ĉarma, loga.

cativar v. 1 sklavigi. 2 allogi, logi. 3 ĉarmi.

cativeiro s.m. 1 (estado) mallibereco. 2 sklaveco. 3 kaptiteco. 4 (lugar) malliberejo. ¨ companheiro de cativeiro kunkaptito.

cativo adj. 1 mallibera, 2 (fig.) allogita. · s.m. 3 kaptito, malliberulo. 4 sklavo.

catleia s.f. (bot.) = cattleya.

Catmandu (geogr.) = Katmandu.

catóblepa s.f. (mit.: animal fantástico cuja cabeça se arrastava sobre a terra em virtude do comprimento e finura do pescoço) katoblepo.

catocala s.f. (zool.: designação comum às borboletas do gênero Catocala) katokalo.

catódio s.m. (el.) = cátodo.

cátodo s.m. (el.: elétrodo negativo de uma pilha elétrica) katodo.

catodonte s.m. (zool.) = cachalote (Physeter catodon).

catolicidade s.f. katolikeco.

catolicismo s.m. katolikismo.

católico adj. 1 katolika. · s.m. 2 katoliko. ¨ católico romano rom-katolika.

catonga s.f. (zool.) = lagartixa (‘designação comum’).

catóptrica s.f. (fís.: ramo da física que estuda a luz refletida) katoptriko. Vd. catadióptrica, dióptrica.

catorze num. = quatorze.

catraia s.f. 1 (pequeno barco tripulado por um homem) boateto. 2 (zool.) = tesourão (Fregata magnificens).

catraieiro s.m. boatetisto, boatisto.

catraca s.f. paskontrolilo, turnbarilo, enireja kalkulilo.

catrâmbias s.f.pl. transkapiĝo, rulsalto. ¨ virar de catrâmbias fali, froti per la nazo la stratpolvon, levi la krurojn en la aeron.

catre s.m. 1 kamplito. 2 kradlito. 3 liteto. 4 (leito pequeno e pobre) litaĉo.

Catrimani (geogr.: rio do estado de Roraima) Katrimanio.

ca trù [Vt: ca trù] s.m. (mús.: antiga música de câmara de origem norte-vietnamita, cantada por mulheres) kaĉuo*.

Cattegat (geogr.) = Categate.

cattléya s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cattleya, da família das orquidáceas) katlejo.

Catu  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Katuo. Vd. catuense (‘de Catu BA’).

catuense  \ù-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Catu BA ou aos seus naturais ou habitantes) katua: a cultura catuense é rica la katua kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Catu BA) katuano: os catuenses são felizes la katuanoj estas feliĉaj.

Catulo 1 (pren.masc.) Katulo.

Catulo 2 (poeta latino, c.87–c.54 a.C.) Katulo.

Caturaí  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Katuraio. Vd. caturaiense (‘de Caturaí GO’).

caturaiense  \a-i\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Katuraio GO ou aos seus naturais ou habitantes) katuraia. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Katuraio GO) katuraiano.

Caturité  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Katuriteo. Vd. caturiteense (‘de Caturité PB’).

caturiteense  \è-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caturité PB ou aos seus naturais ou habitantes) katuritea. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caturité PB) katuriteano.

caturra adj.2g. 1 obstina. 2 malbon-humorema.

caturrar v. 1 (tb. jogar, arfar) (mar.: falando-se de navio, balançar-se em marcha, com movimento ascendente e descendente da proa, pela ação do mar) tangi. 2 (aer.) tangi.

caucaense  \ca-en\ adj2g.s.2g. (geogr.) = cacauiense (‘de Caucaia CE’).

Caucaia  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Kaŭkajo. Vd. caucaiense, caucaense (‘de Caucaia CE’).

caucaiense  \cai-en\ adj.2g. 1 (tb. caucaense) (relativo ao mun. de Caucaia CE ou aos seus naturais ou habitantes) kaŭkaja: a cultura caucaiense (ou caucaense) é rica la kaŭkaja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. caucaense) (o natural ou habitante do mun. de Caucaia CE) kaŭkajano: os caucaienses (ou caucaenses) são felizes la kaŭkajanoj estas feliĉaj.

caução s.f. (pl.: cauções) 1 garantio. 2 garantiaĵo. 3 kaŭcio.

Caucásia (geogr.: região em volta do Cáucaso) Kaŭkazio.

Cáucaso (geogr.: cordilheira entre os mares Negro e Cáspio) Kaŭkazo.

caucho s.m. 1 = borracha (‘substância’). 2  (bot.) = seringueira (Hevea brasiliensis).

Cauchy (Augustin) (matemático francês, 1789–1857) Koŝio.

caucionar v. (dar fiança) kaŭcii.

cauda s.f. 1 (zool.) vosto. 2 (vest., fig.) trenaĵo. 3 (tb. colchete, bandeirola) (mús.: pequena asa ou vírgula posta à direita da haste das figuras de nota inferiores à semínima) vosto, flageto.

caudado adj. (que tem cauda ou rabo) kaŭdata, vosthava.

caudal 1 s.2g. (pl.: caudais) (torrente) torento.

caudal 2 adj.2g. (pl.: caudais) (relativo à cauda) vosta.

caudaloso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) adj. torenta.

caudatário s.m. 1 trenportisto, trenaĵportisto. 2 partiano, blinda sekvanto.

caudato adj. (que tem cauda ou rabo) kaŭdata, vosthava.

caudilho s.m. 1 (chefe militar ou político que age ditatorialmente) kaŭdilo. 2 ĉefo, estro. 3 bandestro. 4 despoto, ĉiopovulo.

caule s.m. 1 (grosso) trunko. 2 (fino) stipo, trunketo. 3 (bot.: parte das plantas herbáceas que sustenta os ramos e as folhas) tigo.

caulim s.m. (min.: argila branca com que se fabrica a porcelana) kaolino.

caulino s.m. (min.) = caulim.

caumba s.f. (zool.) = búbalo (Alcelaphus buselaphus).

Caunas (geogr.) = Kaunas.

cauri 1 s.m. 1 (zool.: designação comum aos moluscos do gênero Cypraea) cipreo. 2 (zool.: molusco gastrópode da família dos cipreídeos, Cypraea moneta) cipreo, moncipreo, kaŭrio.

cauri* 2 s.m. (fin.: 1/100 de sili*, moeda da Guiné) kaŭrio.

causa  s.f. 1 (jur.) afero. 2 kaŭzo, motivo, kialo. 3 origino. 4 partio. ¨ a causa final la cela kaŭzo. causa primária unua kaŭzo, primara kaŭzo. por alguma causa iakaŭze. por causa alguma  (tb. por nenhum motivo, por nenhuma razão, por coisa alguma) nenial: por causa alguma posso aceitar isso mi nenial povas akcepti tion. mesmo se o irritássemos muito, por causa alguma ele ficaria com raiva eĉ se oni lin multe incitus, li nenial kolerus. por causa de 1 (devido a) pro: o raio foi a causa da queda da árvore, portanto a árvore caiu por causa do raio, e a derrubada das árvores do parque foi o motivo da manifestação contra o prefeito, portanto a manifestação aconteceu por causa da decisão do prefeito la fulmo estis la kaŭzo de la falo de la arbo, do la arbo falis pro la fulmo, kaj la faligo de la arboj de la parko estis la motivo de la manifestacio kontraŭ la urbestro, do la manifestacio okazis pro la decido de la urbestro. 2 kaŭze de, dank’ al, danke –n. por nossa causa pro ni. por todas as causas ĉial. sem causa senkaŭza. ser causa de kaŭzi.

causador  \ô\ adj. 1 kaŭzanta, estiganta, okaziganta, naskanta, motiviganta, produktanta. · s.m. 2 kaŭzanto, respondanto, aŭtoro.

causal adj. (pl.: -sais) 1 kaŭza, motiva, origina. · s.f. 2 kaŭzo, motivo, origino.

causalgia s.f. (med.: dor forte com sensação de queimadura nas mãos ou nos pés) kaŭsalgio, termoalgio.

causalidade s.f. kaŭzeco.

causar v. kaŭzi, estigi, okazigi, naski, motivigi, produkti, post-lasi.

causativo 1 adj. 1 (relativo a causa) kaŭza. 2 (que é causa) kaŭza, kaŭzanta. 3 (gram.) kaŭza: verbo causativo kaŭza verbo.

causativo 2 s.m. (ling.) red. de verbo causativo.

causídico s.m. kortum-defendisto, defendisto, advokato.

causticação s.f. 1 kaŭtikeco. 2 kaŭterizado.

causticante adj. kaŭstika.

causticar v. 1 kaŭstikizi. 2 kaŭterizi. 3 (fig.) tedi.

causticidade s.f. 1 kaŭstikeco. 2 (fig.) akreco.

cáustico adj. 1 (corrosivo, que queima, que caustica) kaŭstika. · s.m. 2 kaŭstiko, kaŭstikaĵo.

cautela s.f. 1 antaŭzorgo, singardemo, singardo. 2 (jur.) bilo.

cauteloso adj. prudenta., singarda. ¨ cautelosamente 1 singarde, kviete. 2 prudente.

cautério s.m. (med.) kaŭtero, kaŭterizilo.

cauterização s.f. kaŭterizo. ¨ cauterização por meio de corrente elétrica galvanokaŭterizo.

cauterizar v. (causticar, calcinar) kaŭterizi.

cav. abrev. de cavalaria.

cava s.f. 1 (cavidade, fosso) kavo, fosaĵo. 2 (vest.) brakotruo. 3 (vest.) dekoltaĵo. 4 (adega) kelo. 5 (bot.) = cavani (Cratylia floribunda).

cavacava s.f. (bot.) = ava (Piper methysticum).

cavaco s.m. 1 (farpa ou lasca produzida pelo desbaste da madeira) rabotaĵo. 2 ligno-peco, splito. 3 (mús.) = cavaquinho.

cavadeira s.f. (pá de cavar) ŝpato.

cavadeira-verde s.f. (pl.: cavadeiras-verdes) (zool.) = bico-de-agulha-de-rabo-vermelho (Galbula ruficauda).

cavado adj. 1 kavigita. 2 kaviĝinta, enkaviĝinta. 3 kava, kavaĵa. 4 fosita. 5 agitiĝinta. 6 eltirita. 7 (vest.) dekoltita. · s.m. 8 kavaĵo, kavo, truo. ¨ ser cavado kavi: por causa da erosão, muitas rochas naquela praia são cavadas pro la erozio, multaj rokoj en tiu plaĝo kavas.

cavador   \ô\ adj. 1 (que cava) fosanta, fos–: ferramenta cavadora foslaborilo. animais cavadores fosantaj bestoj. 2 (fig., infrm.) diligenta, aktiva, agema. · s.m. 3 fosisto, fosanto. 4 kamp-laboristo. 5 (bras., infrm.) nedeca perlaboristo. 6 (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cavala s.f. (zool.: peixe teleósteo dos gêneros Scomber ou Scomberomorus) skombro.

cavalar adj.2g. 1 (relativo ao cavalo) ĉevala. 2 (à semelhança do cavalo) ĉeval-speca.

cavalaria s.f. 1 (conjunto de cavalos) ĉevalaro. 2 (mil.: tropa composta por soldatos a cavalo; abrev.: cav.) kavalerio. 3 (multidão de gente a cavalo) rajdantaro. 4 (arte de andar a cavalo; equitação) ĉeval-arto. 5 (fig.: espírito nobre que animava os cavaleiros medievais) kavalireco.

cavalariano s.m. (mil.: membro da cavalaria) kavaleriano

cavalariça s.f. ĉevalejo.

cavalariço s.m. (empregado que cuida dos cavalos) ĉevalejo-servisto, ĉeval-servisto, grumo.

cavaleiro s.m. 1 (homem que anda a cavalo) rajdanto, rajdisto. 2 (título honorífico) kavaliro. 3 (soldado de cavalaria) kavaleriano. 4 (fís.) rajdpezilo. 5 (agric.: planta enxertada) greftaĵo. 6 (título de nobreza de grau hierarquicamente inferior ao de barão ou de baronete) kavaliro. ¨ Cavaleiro da Triste Figura (lit.: alcunha de Dom Quixote) la Kavaliro de la Trista Mieno. cavaleiro de trincheira (mil.: terrapleno alto para os combatentes poderem manobrar no alto da trincheira) kavaliero. cavaleiro do Templo (hist.) = templário. a cavaleiro de 1 supre, pli alte. 2 super.

cavalete \ê\ s.m. 1 (de pintor, artífice) stablo. 2 (agric.: planta sobre a qual se aplica o enxerto) grefto-bazo, bazo-trunko. ¨ cavalete do nariz (anat.: parte do nariz sobre a qual se apoiam os óculos) naz-supro.

cavalgada s.f. kavalkado, rajdantaro.

cavalgadura s.f. 1 rajd-besto. 2 (fam.) bestulo, krudulo, azeno.

cavalgar v. (andar a cavalo) rajdi, ĉeval-rajdi.

cavalhada s.f. karuselo.

cavalheirismo s.m. ĝentileco, afableco.

cavalheiro adj. 1 ĝentila, delikata, bon-edukita, nobla-senta, afabla. · s.m. 2 sinjoro. 3 ĝentilulo, delikatulo, bon-edukito. 4 ĝentlemano. 5 kundancanto, parulo. ¨ cavalheiro de indústria tromp-ŝtelisto.

cavalheiro-das-onze-horas s.m. (pl.: cavalheiros-das-onze-horas) (bot.) = leite-de-galinha (Ornithogalum angustifolium).

cavalicoque s.m. ĉevalaĉo.

cavalinho-de-cão s.m. (pl.: cavalinhos-de-cão) (zool.) = libélula.

cavalinho-de-deus s.m. (pl.: cavalinhos-de-deus) (zool.) = louva-a-deus (‘designação comum’).

cavalinho-de-judeu s.m. (pl.: cavalinhos-de-judeu) (zool.) = libélula.

cavalinho-de-são-jorge s.m. (pl.: cavalinhos-de-são-jorge) (zool.) = libélula.

cavalinho-do-diabo s.m. (pl.: cavalinhos-do-diabo) 1 (zool.) = libélula. 2 (zool.) = bicho-pau (‘designação comum’).

cavalinho-do-mar s.m. (pl.: cavalinhos-do-mar) (zool.) = cavalo-marinho (Hippocampus erectus e Hippocampus reidi).

cavalinhos s.m.pl. karuselo.

cavalo  s.m. 1 (fem.: égua) (zool.: mamífero perissodátilo da família dos equídeos, Equus caballus) ĉevalo. 2 (lud.: no xadrez, peça que se movimenta em L) ĉevalo. 3 (med.) sifilisa ŝankro. 4 (agric.: planta sobre a qual se aplica o enxerto) grefto-bazo, bazo-trunko. 5 (bot.) = ladrão (‘rebento’). ¨ cavalo de batalha batal-ĉevalo. cavalo de carga ŝarĝo-ĉevalo. cavalo de corrida kur-ĉevalo. cavalo de sela (tb. cavalo de montaria) sel-ĉevalo, rajdo-ĉevalo. cavalo de tração (tb. cavalo de carroça, cavalo de tiro) tir-ĉevalo. a cavalo surĉevale, rajde, rajdante. andar a cavalo rajdi, ĉeval-rajdi. carne de cavalo (cul.) ĉevalaĵo. ir a cavalo rajdi. || a cavalo dado não se olha o dente (prov.) al ĉevalo donacita oni buŝon ne esploras.

Cavalo Alado (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Pegasus, Pegasi; abrev.: Peg) Pegazo. Vd. Pégaso (mit.).

cavalo-de-cão s.m. (pl.: cavalos-de-cão) (zool.) = libélula.

cavalo-do-demo s.m. (pl.: cavalos-do-demo) (zool.) = libélula.

cavalo-judeu s.m. (pl.: cavalos-judeus) (zool.) = libélula.

cavalo-marinho s.m. (pl.: cavalos-marinhos) 1 (zool.) rosmaro. 2 (zool.: designação comum aos peixes teleósteos gasterosteiformes, do gênero Hippocampus, da família dos singnatídeos) hipokampo. 3 (zool.: peixe encontrado no Atlântico tropical, Hippocampus erectus) hipokampo. 4 (zool.: peixe encontrado no Atlântico ocidental, nas Bahamas, Bermudas, Caribe e Sudeste do Brasil, Hippocampus reidi) hipokampo.

Cavalo Menor (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Equuleus, Equulei; abrev.: Equ) Ĉevaleto.

cavalo-vapor s.m. (pl.: cavalos-vapor) (tb. “horsepower”) (fís., metr.: unidade de potência equivalente a 735,49875 W; símb.: cv, cv., c.v., CV, C.V.) ĉeval-povo (CP, ĈP), ĉeval-forto. Vd. hp, h.p., HP.

cavanhaque s.m. 1 (barba crescida e aparada em ponta, no queixo) kapro-barbo. 2 (barba mantida apenas no queixo) menton-barbo.

cavani s.m. (bot.: arbusto carmentoso da família das leguminosas, Cratylia floribunda) kaveo.

cavaquear v. babili.

cavaquinho s.m. (mús.: pequeno instrumento de quatro cordas, de origem portuguesa e de larga difusão no Brasil) gitareto, kavakinjo*.

cavar v. 1 plugi. 2 fosi. 3 kavigi. 4 (revolver a terra com alvião ou picareta) pioĉi. ¨ cavar em roda elkavigi. || quem cava um fosso nele cairá (prov.) kiu fosas foson, tiu falos en ĝin.

cava-terra  s.m. (pl.: cava-terras) (bras.) (zool.) = grilo-toupeira (‘inseto, designação comum’).

cavatina s.f. (mús.) kavatino.

caveira 1 s.f. 1 (senkarna) kranio. 2 skeleto, ostaro. 3. (fig.) malgrasega vizaĝo.

Caveira 2 (geogr.: lagoa do estado de Santa Catarina) Kavejro.

caverna s.f. 1 kaverno. 2 (med.) pulm-kavo. 3 groto. 4 (mar.: cada uma das peças curvas que, fixadas perpendicularmente à quilha, dão a forma ao casco da embarcação) ripo. ¨ pequena caverna kaverneto.

cavernícola adj.2g. (que habita em caverna) kaverno-loĝa. · s.2g. (aquele que habita em caverna) kaverno-loĝanto.

cavernoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 kaverna, kaverneta. 2 kaverneca. 3 kaveca. 4 (anfractuoso) anfrakta, kaverna, kaverneta, kavernet-plena.

caviar s.m. (cul.: ova de esturjão, ou de suas espécies, levemente salgada ou marinada) kaviaro, nigra kaviaro. ¨ de caviar kaviara: sanduíche de caviar kaviara sandviĉo.

cavidade s.f. 1 kavo, kavaĵo. 2 kaviĝo. 3 (anat.) kamero. ¨ cavidade cotiloide = acetábulo. cavidades do coração (anat.) kor-kavetoj.

cavilação s.f. (pl.: cavilações) 1 (malica) ruzeco, sofismo. 2 ruzaĵo.

cavilha s.f. 1 (peça de madeira ou de metal, para segurar ou juntar madeiras ou chapas ou para tapar um orifício) kejlo. 2 (de metal) bolto. 3 (de madeira) ligno-najlo, kejlo. 4 stifto. 5 (el.) ĵako. 6 paliseto. ¨ cavilha de conexão (el.) ĵako.

cavilhar v. kejli.

caviloso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) (malice) ruza., sofista. 2 (negócio) malico-hava, neserioza, neklara.

caviúna s.f. (bot.) = jacarandá (Dalbergia nigra).

cavo adj. 1 kava, kavaĵa. 2 raŭka. 3 kaverna.

cavouqueiro s.m. ŝtonisto, ŝton-hakisto.

Caxambu (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kaŝambuo.

Caxambu do Sul  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kaŝambu-do-Sulo, Suda Kaŝambuo. Vd. caxambuense (‘de Caxambu do Sul SC’).

caxambuense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caxambu do Sul SC ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝambu-do-sula, sud-kaŝambua. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caxambu do Sul SC) kaŝambu-do-sulano, sud-kaŝambuano.

caxemira  1 s.f. (têxt.: certo tecido de lã) kaŝmiro.

Caxemira  2 (geogr.) Kaŝmiro.

caxias  1 adj.2g.2n. 1 (extremamente preocupado em cumprir as regras) pedanta. · s.2g.2n. 2 (pessoa extremamente preocupada em cumprir as regras) pedanto.

Caxias  2 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Kaŝio. Vd. caxiense (‘de Caxias MA’).

Caxias  3 (geogr.: outra denominação do mun. de Duque de Caxias RJ) Duke-de-Kaŝio, Kaŝio. Vd. caxiense (‘de Duque de Caxias RJ’).

Caxias do Sul  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kaŝias-do-Sulo, Suda Kaŝio. Vd. caxiense (‘de Caxias do Sul RS’).

caxiense  1  \i-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caxias do Sul RS ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝias-do-sula, sud-kaŝia: a cultura caxiense é rica la kaŝias-do-sula (ou sud-kaŝia) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caxias do Sul RS) kaŝias-do-sulano, sud-kaŝiano: os caxienses são felizes la kaŝias-do-sulanoj (ou sud-kaŝianoj) estas feliĉaj.

caxiense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Caxias MA ou aos seus naturais ou habitantes) kaŝia: a cultura caxiense é rica la kaŝia kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Caxias MA) kaŝiano: os caxienses são felizes la kaŝianoj estas feliĉaj.

caxiense  3  \i-en\ adj.2g. 1 (tb. duque-caxiense) (relativo ao mun. de Duque de Caxias RJ ou aos seus naturais ou habitantes) duke-de-kaŝia, kaŝia: a cultura caxiense (ou duque-caxiense) é rica la duke-de-kaŝia (ou kaŝia) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. duque-caxiense) (o natural ou habitante do mun. de Duque de Caxias RJ) duke-de-kaŝiano, kaŝiano: os caxienses (ou duque-caxienses) são felizes la duke-de-kaŝianoj (ou kaŝianoj) estas feliĉaj.

caxinguelê s.m. (zool.: esquilo florestal, Sciurus aestuans, encontrado na Amazônia e no Leste do Brasil, com cerca de 20 cm de comprimento, cauda longa, partes superiores marrom-oliváceas e inferiores laranja) Brazila sciuro.

caxinxe s.m. (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

caxito s.m. (zool.) = guará (Chrysocyon brachyurus).

caxixe 1 s.m. (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

caxixe 2 s.m. 1 (bot.) = chuchu (Sechium edule). 2 = (bot.) = chuchu (‘fruto)’.

caxumba s.f. (med., bras.: outra denominação da parotidite epidêmica) mumpso, epidemia parotidito, parotid-inflamo.

Cazã (geogr.: cid. da Tartária) Kazano.

cazaque adj.2g. 1 (relativo aos cazaques) kazaĥa. 2 (relativo ao Cazaquistão) kazaĥia. · s.2g. 3 (indivíduo dos cazaques, povo turcomano da Ásia Central) kazaĥo. ¨ cazaques (povo turcomano constituinte da principal parcela da população do Cazaquistão) kazaĥoj.

cazaquistanês adj.2g.s.m. = cazaque.

Cazaquistão (geogr.: país da Ásia central; cap.: Astana) Kazaĥio, Kazaĥujo.

cazucuta s.f. (med.) = caxumba.

cazumbi  s.m. (bras.) = zumbi (‘alma’).

CBF s.f. sigl. de Confederação Brasileira de Futebol.

c/c abrev. de conta corrente.

CCE sigl. de Conselho de Cooperação Europeia.

cd (fís.) símb. de candela.

Cd (quím.) símb. de cádmio.

CD [Ing.] s.m. (sigl. de “compact disc”) (inf., mús.) KD, lum-disko, kompakta disko. ¨ CD de música (mús.: CD no qual estão gravadas músicas) muzika lum-disko, muzika KD, muzika kompakta disko. CD gravável (abrev.: CD-R) (inf., mús.: CD no qual se podem gravar músicas e programas de computador) registrebla lum-disko, registrebla kompakta disko, registrebla KD. CD regravável (abrev.: CD-RW) (inf.: CD no qual se podem gravar e regravar músicas e programas de computador) re-registrebla lum-disko. || gravar um CD registri (muzikaĵojn aŭ iun ajn datenon) sur KD.

ĈD [Esper.: “ĉefdelegito”] s.m. (E-o) sigl. de Delegado-Chefe.

cdf adj.2g.s.2g. (pl.: cdfs) (infrm.) = cu de ferro.

CDF adj.2g.s.2g. (pl.: CDFs) (infrm.) = cu de ferro.

CdP s.m. abrev. de Congresso dos Povos

CD-player [Ing.] s.m. K-diskludilo, KD-ludilo, kompaktadiskludilo.

CD-R s.m. abrev. de CD gravável.

CD-ROM [Ing.: “compact disc read-only memory”] s.m. KD, lum-disko, kompakta lum-disko, nurlegebla lum-disko, codoromo.

CD-RW s.m. abrev. de = CD regravável.

Ce  1 (quím.) símb. de cério.

CE  2 (geogr.) sigl. de Ceará (‘estado do Brasil’).

cear  v. nokto-manĝi.

Ceará   (geogr.: um dos estados do Brasil; cap.: Fortaleza; sigl.: CE) Searao. Vd. cearense (‘do est. do Ceará’).

ceará-miriense  \i-en\ adj.2g.s.2g. (pl.: ceará-mirienses) (geogr.) = ceará-mirinense (‘de Ceará-Mirim RN’).

Ceará Mirim   (geogr.) = Ceará-Mirim (‘mun. do RN’).

Ceará-Mirim  1 (geogr.: rio do estado do Rio Grande do Norte) Searamirino.

Ceará-Mirim  2 (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Searamirino. Vd. ceará-mirinense, ceará-mirinhense, ceará-miriense (‘de Ceará-Mirim RN’).

ceará-mirinense  adj.2g. (pl. ceará-mirinenses) 1 (tb. ceará-mirinhense, ceará-miriense) (relativo ao mun. de Ceará-Mirim RN ou aos seus naturais ou habitantes) searamirina: a cultura ceará-mirinense é rica la searamirina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. ceará-mirinhense, ceará-miriense) (o natural ou habitante do mun. de Ceará-Mirim RN) searamirinano: os ceará-mirinenses são felizes la searamirinanoj estas feliĉaj.

ceará-mirinhense  adj.2g.s.2g. (pl.: ceará-mirinhenses) (geogr.) = ceará-mirinense (‘de Ceará-Mirim RN’).

cearense  adj.2g. 1 (relativo ao est. do Ceará ou aos seus naturais ou habitantes) searaa: a cultura cearense é rica la searaa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do est. do Ceará) searaano: os cearenses são felizes la searaanoj estas feliĉaj.

cebola s.f. 1 (bot.: planta da família das aliáceas, Allium cepa) cepo. 2 (bot., p.ext.) bulbo.

cebola-ascalônica s.f. (pl.: cebolas-ascalônicas) (bot., cul.) = chalota.

cebolada s.f. 1 (cul.) bulbaĵo. 2 (cul.) bulb-saŭco.

cebola-de-cheiro s.f. (pl.: cebolas-de-cheiro) (bot., cul.) = cebolinha (Allium fistulosum).

cebola-de-todo-o-ano s.f. (pl.: cebolas-de-todo-o-ano) (bot., cul.) = cebolinha (Allium fistulosum).

cebola-do-egito  s.f. (pl.: cebolas-do-egito) (tb. cebola-rocambole) (bot.: erva, Allium cepa var. viviparum, da família das aliáceas) aer-cepo.

cebola-rocambole  s.f. (pl.: cebolas-rocambole, cebolas-rocamboles) (bot.) = cebola-do-egito (Allium cepa var viviparum).

ceboleta-da-frança s.f. (pl.: ceboletas-da-frança) (bot.) = cebolinha (Allium schoenoprasum).

cebolinha s.f. (dim. de cebola) 1 (tb. ceboleta-da-frança, cebolinha-galega, cebolinha-miúda, cebolinho) (bot.: planta, Allium schoenoprasum, da família das aliáceas)  ŝenoprazo. 2 (bot., cul.: Allium fistulosum) cibolo, tubo-cepo, tuba aliumo, vintra cepo.

cebolinha-branca s.f. (pl.: cebolinhas-brancas) (bot., cul.) = chalota.

cebolinha-chinesa  s.f. (pl.: cebolinhas-chinesas) (bot.) = nirá (Allium tuberosum).

cebolinha-comum s.f. (pl.: cebolinhas-comuns) (bot., cul.) = cebolinha (Allium fistulosum).

cebolinha-de-todo-o-ano s.f. (pl.: cebolinhas-de-todo-o-ano) (bot., cul.) = cebolinha  (Allium fistulosum).

cebolinha-galega s.f. (pl.: cebolinhas-galegas) (bot.) = cebolinha (Allium schoenoprasum).

cebolinha-japonesa  s.f. (pl.: cebolinhas-japonesas) (bot.) = nirá (Allium tuberosum).

cebolinha-miúda s.f. (pl.: cebolinhas-miúdas) (bot.) = cebolinha (Allium schoenoprasum).

cebolinho s.m. (bot.) = cebolinha (Allium schoenoprasum).

cebolinho-chinês  s.m. (pl.: cebolinhos-chineses) (bot.) = nirá (Allium tuberosum).

cecear v. (pronunciar erradamente as consoantes sibilantes e gengivais, p.ex., th em vez de s, z em vez de ĵ, s em vez de ŝ) lispi.

ceceio s.m. (vício de pronúncia dos sons sibilantes e gengivais) lispado. Vc. cecear.

cecém s.f. = açucena-branca (Lilium candidum).

cecídia s.f. (bot.) = cecídio.

cecídio s.m. (tb. galha, bugalho) (bot.: alteração do  tecido vegetal causada pela ação de outra planta ou de outros organismos (insetos, fungos etc.), que se manifesta sob formas variadas, semelhantes a esferas ou tubérculos) gajlo. Vd. noz-de-galha.

Cecília (pren.fem.) Cecila.

Cecília (santa) Sankta Cecila.

ceciliense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Santa Cecília SC ou aos seus naturais ou habitantes) santa-sesilja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Santa Cecília SC) santa-sesiljano.

Cecílio (pren.masc.) Cecilo, Cecilio.

ceco s.m. (anat.: a primeira parte do intestino grosso) cekumo.

Cécrope (mit.: o fundador de Atenas) Cekropso.

cécum s.m. (anat.) = ceco.

cecumite s.f. (med.) cekumito.

cê-dê-efe adj.2g.s.2g. (pl.: cê-dê-efes) (infrm.) red. de cu de ferro.

cedência s.f. cedo.

ceder v. 1 cedi, translasi, forlasi. 2 abandoni. 3 disponigi. 4 (com.) vendi. 5 fleksiĝi. 6 malintensiĝi.

cedi s.m. (fin.: moeda de Gana; = 100 pesewas) cedio.

cediço adj. 1 putranta. 2 malvirtega. 3 (fig.) antikva, eksmoda. 4 ĉieskonata.

cedilha s.f. 1 cedilo. 2 hoketo, hoket-signo.

cedo adv. 1 frue. 2 (de pronto) baldaŭ. 3 tro frue. 4 malĝusta-tempe. 5 fru-matene. ¨ cedinho fru-matene, frueg-matene. de manhã cedo fru-matene. mais cedo pli frue. menos cedo malpli frue. virei mais cedo ou mais tarde mi venos pli aŭ malpli frue.

cedrela s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cedrela) cedrelo.

CEE sigl. de Comunidade Econômica Europeia.

cedro \é\ s.m. 1 (bot.) cedro. 2 (bot.: árvore com ramagem de pirâmide, Cedrus deodara) deodaro, himalaja cedro. 3 (bot.) = zimbro (Juniperus communis).

cedro-cheiroso \ô\ s.m. (pl.: cedros-cheirosos \ó\) (bot.: árvore da família das meliáceas, Cedrela odorata) odora cedrelo.

cedro-de-espanha s.m. (pl.: cedros-de-espanha) (bot.) = cade (Juniperus oxycedrus).

cedro-do-himalaia s.m. (pl.: cedros-do-himalaia) (bot.: árvore com ramagem de pirâmide, Cedrus deodara) deodaro, Himalaja cedro.

cedro-do-japão s.m. (pl.: cedros-do-japão) (bot.) = cedro-japonês (Cryptomeria japonica).

cedro-do-líbano s.m. (pl.: cedros-do-líbano) (bot.: árvore da família das cupressáceas, Cedrus libani) Lebanona cedro.

cedro-japonês s.m. (pl.: cedros-japoneses) (bot.: árvore grande e piramidal da família das taxodiáceas, Cryptomeria japonica) kriptomerio.

cédula s.f. 1 poliso. 2 mon-bileto, bank-bileto, mon-papero, mono. 3 (eleitoral) voĉ-donilo.

cefalalgia s.f. (med.) cefalalgio, kap-doloro.

cefaleia  \éi\ s.f. 1 (med.: qualquer dor de cabeça) cefalalgio, kap-doloro. 2 (med.: dor de cabeça que ataca apenas uma das metades da cabeça) hemikranio, migreno.

cefálico adj. (relativo à cabeça ou ao cérebro) cefala, kapa.

-céfalo el.comp. cefalo.

Cefalônia (geogr.: uma das ilhas Jônicas) Cefalonio.

cefalópode s.m. (zool.: espécime dos cefalópodes) cefalopodo. ¨ cefalópodes (zool.: classe de moluscos marinhos) cefalopodoj.

cafalotripsia s.f. (med.: esmagamento, por meio do basiótribo, da cabeça do feto morto no ventre materno, quando se torna impossível, de outro modo, a sua extração) bazotribio*.

Cefeu  1 (pren.masc.) Cefeo.

Cefeu  2 (astr.: constelação do hemisfério norte; Cepheus, Cephei; abrev.: Cep) Cefeo.

cega s.f. (fem. de cego) blindulino. ¨ às cegas 1 blinde, sencele. 2 senpripense.

cegar v. 1 blindigi. 2 malsaĝigi. 3 blindiĝi. 4 malakrigi. 5 malakriĝi.

cego adj. 1 (privado do sentido da visão) blinda. 2 (diz-se de faca, lâmina etc.) malakra: faca cega malakra tranĉilo. · s.m. 3 blindulo. ¨ cego de nascença blinda de naskiĝo. ficar cego (falando-se de faca, lâmina etc.) malakriĝi. instituição de cegos blindulejo.

cegonha s.f. 1 (zool.: ave migratória, Ciconia) cikonio. 2 (caminhão de grande tamanho, adequado para transporte de automóveis) kanguru-kamiono.

cegonheiro s.m. = cegonha (‘caminhão’).

cegude s.f. (bot.) = cicuta-da-europa (Conium maculata).

cegueira s.f. blindeco. ¨ cegueira diurna (tb. hemeralopia) (med.) dumtaga blindeco, hemeralopio. cegueira noturna (tb. nictalopia) (med.) dumnokta blindeco, niktalopio.

ceia s.f. 1 nokta manĝo, nokto-manĝo. 2 (jantar festivo) supeo. ¨ Ceia do Senhor (rel.) = Santa Ceia. Santa Ceia (pint., rel.: representação da última ceia de Jesus com os apóstolos) Sankta Manĝo. Última Ceia (rel.) = Santa Ceia.

Ceia dos Cardeais (A) (lit.: obra de Júlio Dantas) La Supeo de la Kardinaloj.

Ceia do Senhor (pint., rel.: representação da última ceia de Jesus com os apóstolos) Sankta Manĝo.

ceifa s.f. 1 rikolto. 2 gren-rikolto. 3 (fig.) mult-mortigado, falĉado.

ceifadeira s.f. falĉ-maŝino.

ceifador \ô\ s.m. falĉisto.

ceifar v. 1 rikolti. 2 falĉi.

ceifeiro s.m. falĉisto.

Ceilão (geogr.: antigo nome do Sri Lanka) Cejlono.

ceitil s.m. (pl.: ceitis) 1 cendo, lepto, kodranto. 2 (moeda antiga, de pouco valor) groŝo.

c.el  abrev. de coronel.

cel. abrev. de coronel.

cela s.f. 1 monaĥa ĉambreto. 2 (pequeno quarto em penitenciárias) ĉelo. 3 (bot.) ĉeleto, alveolo. 4  (de colmeia) abel-ĉelo, ĉelo.

celacanto s.m. (zool.: peixe da família dos celacantídeos, Latimeria chalumnae) latimerio, celakanto.

Céladon (lit.: herói principal de Astreia, romance de Urfé) Celadono.

celastrácea  s.f. (bot.: espécime das celastráceas) celastraco, individuo el celastracoj. ¨ celastráceas (tb. celastríneas) (bot.: família da ordem das celastrales) celastracoj.

celastráceo  adj. (tb. celastríneo) (bot.: relativo às celastráceas) celastraca.

celastrales  s.f.pl. (bot.: certa ordem de plantas, Celastrales) celastraloj. Vd. celastro (‘designação comum’).

celastríneo  adj. (tb. celastráceo) (bot.: relativo às celastríneas) celastraca. ¨ celastríneas (bot.) = celastráceas (‘família’).

celastro  s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Celastrus, da família das celastráceas) celastro.

Celebes (geogr.: ilha da Indonésia, atualmente denominada Sulawesi) Celebeso.

Célebes (geogr.) = Celebes.

celebração s.f. (pl.: celebrações) 1 celebro, celebrado, 2  soleno, festo.

celebrante s.2g. mes-faranto, celebranto.

celebrar  v. 1 soleni, celebri, festi 2 (tb. dizer) fari: celebrar missa fari meson. 3 (cantar os louvores de, exaltar) prikanti –n. 4 (tornar célebre) famigi. ¨ celebrar missa celebri meson, mes-fari, fari meson.

célebre adj.2g. fama, ĉie-konata, reputacia.

celebridade s.m. 1 renomo. 2 eminentulo, glorulo, famulo, personulo: Zamenhof foi festejado em 1959 como uma das grandes celebridades da humanidade Zamenhof estis celebrata en 1959 kiel unu el la grandaj personecoj de la homaro.. ¨ celebridades eminentularo, glorularo, famularo.

celebrização s.f. (pl.: celebrizações) glorado.

celeireiro s.m. monaĥeja kelisto, kelisto, monaĥeja provizisto.

celeiro s.m. 1 grenejo. 2 (fig.) provizejo.

celenterados s.m.pl. (zool.) celenteruloj.

celêntero s.m. (tb. arquênteron) (zool.: cavidade gastrovascular dos cnidários e dos ctenófonos) celentero.

celerado adj. 1 krima. · s.m. 2 krimulo, malvirtulo.

célere adj. 1 rapida. 2 rapidega.

celeri s.m. (bot.) = aipo (Apium graveolens).

celerímetro s.m. = hodômetro (‘instrumento’).

celesta s.f. (mús.: instrumento de percussão semelhante ao piano) celesto.

celeste adj.2g. ĉiela.

celestial adj.2g. (pl.: celestiais) ĉiela.

celestina 1 s.f. (min.: sulfato de estronciana; fórm.: SrSO4) celestino.

Celestina 2 (pren.fem.) “Celestena”, “Celestina”.

Celestino (pren.masc.) Celesteno.

celeuma s.f. bruo.

celestita s.f. (min.) = celestina.

celetomia s.f. (med.: operação cirúrgica que consiste em desapertar a hérnia) kelotomio.

celga s.f. (bot.: Beta vulgaris) = acelga.

celha  \ê\ s.f. 1 (anat.) = cílio. 2 kuveto.

celíaco adj. 1 (anat.: relativo a abdome) celiaka. 2 (med.: relativo à doença celíaca) celiakia. · s.m. (med.: portador da doença celíaca) celiakiulo.

celibatário adj. 1 fraŭla. · s.m. 2 fraŭlo.

celibato s.m. 1 fraŭleco. 2 fraŭlineco.

celidônia s.f. (bot.) = quelidônio (Chelidonium majus).

celidônia-menor s.f. (pl.: celidônias-menores) (bot.) = botão-de-ouro (Ranunculus ficaria).

Célio (pren.masc.) Celio.

Cellia [Lat.] s.m.pl. (zool.) = “Myzomyia”.

celobiose (quím.: dissacarídeo obtido pela hidrólise parcial da celulose; fórm.: C12H22O11) celobiozo.

celofane s.m. (papel transparente e impermeável) celofano.

celoidina s.f. 1 (quím.: colódio empregado na fabricação de papel de fotografia) celoidino. 2 (tb. piroxila, piroxilina, algodão-colódio, algodão-pólvora) (quím.: certa substância derivada da celulose) fulm-kotono.

celoma s.m. (zool.: cavidade geral do corpo situada entre as paredes internas deste e o tubo digestivo) celomo.

celomados s.m.pl. (zool.: ramo de metazoários em cujo corpo há celoma) celomuloj.

celose s.f. (quím.) = celobiose.

celotomia s.f. (cir.: operação cirúrgica que consiste em desapertar a hérnia) kelotomio.

Celsius (físico sueco, 1701–1744) Celsio. Vd. grau Celsius.

celso-ramense  adj.2g. (pl.: celso-ramenses) 1 (relativo ao mun. de Celso Ramos SC ou aos seus naturais ou habitantes) selso-rama. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Celso Ramos SC) selso-ramano.

Celso Ramos  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Selso-Ramo. Vd. celso-ramense (‘de Celso Ramos SC’), Governador Celso Ramos (‘cid. de SC’).

celta s.2g. 1 (indivíduo dos celtas) kelto. · adj. 2 (relativo aos celtas) kelta. ¨ celta da Irlanda (tb. gael) gaelo. celtas (hist.: povos que se distribuíram pela Europa ocidental no primeiro e segundo milênios a.C.) keltoj. línguas célticas keltaj lingvoj.

celtibero s.m. (indivíduo dos celtiberos, povo resultante da fusão dos celtas com os iberos) keltibero.

Céltica (hist.: parte da Gália antiaga, entre o Sena e o Garona) Keltujo, Keltio.

céltico adj. (relativo aos celtas) kelta.

célula  s.f. 1 (biol.: unidade microscópica estrutural e funcional dos seres vivos, constituída fundamentalmente de material genético, citoplasma e membrana plasmática) ĉelo. 2 (anat.: interstício esponjoso dos ossos etc.) celulo. 3 (de colmeia) abel-ĉelo, ĉelo. ¨ célula adiposa (ou de gordura) (biol.) grasa ĉelo. célula meristemática (bot.) meristema ĉelo. Vd. meristema.

celular adj.2g. 1 (relativo a célula) ĉela. 2 ĉel-hava, ĉel-plena. 3 (prisão) izola. · s.m. 4 (tb. telefone celular) poŝ-telefono, portebla telefono, mobiltelefono.

célula-tronco s.f. (pl.: células-troncos, células-tronco) (biol.) praĉelo.

celulite s.f. (med.: inflamação do tecido celular, especialmente do tecido conjuntivo frouxo subcutâneo) celulito.

celuloide \ói\ s.m. (quím.: substância formada de uma mistura de cânfora e algodão-pólvora e com a qual se fabricam vários objetos) celuloido.

celulose s.f. (quím.: substância sólida extraída da madeira, e que se utiliza na fabricação de papel, seda artificial, raiom etc., (C6H10O5)n) celulozo.

cem num. (quantidade que é uma unidade maior que noventa e nove; símb.: 100, C) cent: dez mais noventa são cem dek plus naŭdek estas cent. Vd. cento. ¨ pouco mais de cem cent-kelkaj.

Cem Anos (guerra dos) (hist.: série de conflitos travados entre a França e a Inglaterra, de 1337 a 1453) Centjara Milito.

cembro s.m. (bot.: espécie de pinheiro alpino, Pinus cembra) cembro.

cementar v. (metal.) ĉementi.

cemento s.m. 1 (nome de várias pastas aglutinantes que se endurecem ao secar, usadas pelos dentistas) cemento. 2 (anat.: tecido fino e rico em cálcio que recobre a raiz dos dentes e assegura a coesão destas com o maxilar) ĉemento. 3 (produto com que se envolve um metal para que certos componentes seus, sob temperatura elevada, penetrem em sua massa e aí se concentrem, possibilitando a cementação) ĉemento.

cemitério s.m. tombejo, mortintejo.

Cen (astr.) abrev. de Centauro.

cena s.f. 1 (abrev.: c.) sceno. 2 (lugar) scenejo. 3 (fig.: campo de atuação) areno: cena política politika areno. ¨ boca de cena (proscênio) antaŭscenejo.

cenáculo s.m. 1 (antiga designação da sala em que se comia a ceia ou o jantar) manĝejo. 2 (lugar onde Cristo teve a última ceia com seus discípulos) Sankta Manĝejo.

cenário s.m. 1 teatra dekoracio. 2 scenejo. 3 belvidejo.

cencrame s.m. (zool.) = sombria (Emberiza hortulana).

cencrâmide s.m. (zool.) = sombria (Emberiza hortulana).

cenho s.m. 1 kuntirita vizaĝo. 2 vizaĝo, mieno.

cênico adj. scena.

cenobita s.2g. (monge que vive em comunidade) cenobito.

cenografia s.f. scendekoraciarto.

cenógrafo s.m. scendekoraciisto.

cenomaniano (geol.: camada geológica da era secundária) cenomano.

cenotáfio s.m. (túmulo vazio erigido à memória de alguém) cenotafo.

cenotron s.m. (fís.) = quenotron.

cênotron s.m. (fís.) = quenotron.

cenoura s.f. (bot.: planta da espécie Daucus carota e sua raiz, usada como legume) karoto.

cenoura-amarela s.f. (pl.: cenouras-amarelas) (bot.) = batata-baroa (Arracacia xanthorrhiza).

Cenozoico \ói\ s.m. (geol.) kenozoiko, cenozoiko (evi).

censo s.m. 1 popol-nombrado, popol-registrado. 2 hom-sumo. 3 impost-kvanto. 4 censo.

censor \ô\ s.m. 1 kritikemulo, mallaŭdemulo. 2 kritikisto. 3 (oficial) cenzuristo.

censura s.f. 1 kritiko. 2 (publika) mallaŭdo, riproĉo. 3 (oficial) cenzuro, cenzuristaro.

censurar v. 1 kritiki. 2 riproĉi. 3 cenzuri.

censurável adj. (pl.: censuráveis) 1 kritikinda. 2 mallaŭdinda, riproĉinda.

cent s.m. (econ.: 1/100 de várias moedas) = centavo.

cent. (econ.) abrev. de centavo.

centafolho s.m. (zool.) = omaso.

centáurea s.f. (bot.: planta da família das compostas) centaŭreo, cejano.

centáurea-calcitrapa s.f. (pl.: centáureas-calcitrapas, centáureas-calcitrapa) (bot.) = abrolho (Centaurea calcitrapa).

centauro 1 s.m. (mit.) centaŭro.

Centauro 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Centaurus, Centauri; abrev.: Cen) Centaŭro.

centavo s.m. 1 (abrev.: cent., ctv., cv.) centavo. 2 (1/100 de austral, antiga moeda da Argentina) cendo. 3 (1/100 de birr, moeda da Etiópia) cendo. 4 (1/100 de cólon costarriquenho, moeda de El Salvador) centavo. 5 (1/100 de cruzado, antiga moeda do Brasil) centavo. 6 (1/100 de dobra, moeda de São Tomé e Príncipe) centavo. 7 (1/100 de dólar americano, moeda dos EUA). cendo. 8 (1/100 de dólar da Nova Zelândia, moeda da Nova Zelândia) cendo. 7 (1/100 de dólar das Ilhas Salomão, moeda das Ilhas Salomão) cendo. 9 (1/100 de dólar de Cingapura, moeda de Cingapura) cendo. 10 (1/100 de dólar de Formosa, moeda de Formosa) cendo. 11 (1/100 de dólar de Trinidad e Tobago, moeda de Trinidad e Tobago) cendo. 12 (1/100 de dólar do Caribe, moeda de Santa Lúcia) cendo. 13 (1/100 de dólar do Caribe, moeda de São Cristóvão e Névis) cendo. 14 (1/100 de dólar do Caribe, moeda de São Vicente e Granadinas) cendo. 15 (1/100 de dólar liberiano, moeda da Libéria) cendo. 16 (1/100 de dólar tuvaluano, moeda de Tuvalu) cendo. 17 (1/100 de dólar zimbabuano, moeda do Zimbábue) cendo. 18 (1/100 de escudo de Cabo Verde, moeda de Cabo Verde) centavo. 19 (1/100 de escudo português, antiga moeda de Portugal) centavo. 20 (1/100 de florim, moeda da Holanda) cendo. 21 (1/100 de guiler, moeda do Suriname) cendo. 22 (1/100 de lempira, moeda de Honduras) centavo. 23 (1/100 de leone, moeda de Serra Leoa) cendo. 24 (1/100 de libra cipriota, moeda do Chipre) cendo. 25 (1/100 de libra maltesa, moeda de Malta) cendo. 26 (1/100 de lilangeni, moeda da Suazilândia) cendo. 27 (1/100 de metical, moeda de Moçambique) centavo. 28 (1/100 de ouro córdoba, moeda da Nicarágua) centavo. 29 (1/100 de peso da Guiné, moeda de Guiné-Bissau) centavo. 30 (1/100 de peso mexicano, moeda do México) centavo. 31 (1/100 de quetzal, moeda da Guatemala) centavo. 32 (1/100 de rand sul-africano, moeda da Namíbia) cendo. 33 (1/100 de rúpia cingalesa, moeda do Sri Lanka) cendo. 34 (1/100 de rúpia de Seychelles, moeda das Seychelles) cendo. 35 (1/100 de rúpia mauriciana, moeda de Maurício) cendo. 36 (1/100 de rúpia, moeda da Indonésia) seno. 37 (1/100 de sucre, moeda do Equador) centavo. 38 (1/100 de tala, moeda da Samoa Ocidental) seneo. 39 (1/100 de xelim somaliano, moeda da Somália) cendo. 40 (1/100 de xelim tanzaniano, moeda da Tanzânia) cendo. 41  (1/100 de xelim queniano, moeda do Quênia) cendo.

centeio s.m. (bot.: cereal da família das gramíneas) sekalo.

centeio-espigado s.m. (pl.: centeios-espigados) (bot.) = cravagem.

centelha \ê\ s.f. 1 fajrero. 2 (el.) sparko.

centena s.f. cento (da). ¨ algumas centenas de kelkcent, kelkaj centoj da: na cidade há algumas centenas de esperantistas en la urbo estas kelkcent esperantistoj. Obs.: o acento tônico de kelkcent é, como sempre, na penúltima vogal kélkcent. às centenas centope. centena de milhares centmilo: várias centenas de milhares de pessoas visitaram aquele país pluraj centmiloj da homoj vizitis tiun landon.

centenário adj. 1 cent-jara, jar-centa. · s.m. 2 jar-cento, cent-jaro. 3 cent-jarulo. 4 centjar-festo.

centésima num.f. (ordinal correspondente a cem; símb.: 100ª, C) centa (100a, 100-a): a centésima mulher da fila la centa virino en la vico. Vd. centésimo. ¨ centésima primeira (ordinal correspondente a cento e um; símb.: 101ª, CI) cent-unua (101a, 101-a): a centésima primeira mulher da fila la cent-unua virino en la vico. Vd. centésimo primeiro. centésima segunda (ordinal correspondente a cento e dois; símb.: 102ª, CII) cent-dua (102a, 101-a): a centésima segunda mulher da fila la cent-dua virino en la vico. Vd. centésimo segundo.

centesimal adj.2g. (pl.: centesimais) centezimala.

centésimi * s.m.pl. (econ.: 1/100 de lira italiana, antiga moeda da Itália) centezimo.

centésimo num. 1 (ordinal correspondente a cem; símb.: 100º, C) centa (100a, 100-a): o centésimo homem da fila la centa viro en la vico. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: C (ou 100º) Congresso de Esperanto 100a Kongreso de Esperanto. 2 (fracionário correspondente a cem; símb.: 1/100, 0,01, 10-2) centona, centon–: recebeu um centésimo do prêmio li ricevis la centonan parton de la premio. · s.m. 3 centono (da). 4 (econ.: 1/100 de balboa, moeda do Panamá) centezimo. ¨ centésimo e pouco num. centkelka. centésimo primeiro (ordinal correspondente a cento e um; símb.: 101º, CI) cent-unua: o centésimo primeiro homem da fila la cent-unua viro en la vico. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: CI (ou 101º) Congresso de Esperanto 101a Kongreso de Esperanto. centésimo segundo (ordinal correspondente a cento e dois; símb.: 102º, CII) cent-dua: o centésimo segundo homem da fila la cent-dua viro en la vico. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: CII (ou 102º) Congresso de Esperanto 102a Kongreso de Esperanto. centésimo vigésimo cent-dudeka (120a). centésimo vigésimo primeiro cent-dudek-unua (121a).

centi- pref. (metr.: um centésimo (10‑2); símb.: c) centi-: centímetro centimetro.

centiare s.m. centiaro.

centígrado adj. 1 centigrada. 2 centgrada. · s.m. 3 centigrado.

centigrama s.m. centigramo.

centilitro s.m. (metr.: um centésimo de litro; símb. cl) centilitro (cl).

centímetro s.m. (metr.: um centésimo de metro; símb.: cm) centimetro. ¨ centímetro cúbico por minuto (metr.: unidade de vazão volumétrica; símb.: cm3/min) kuba centimetro en minuto. centímetro, grama, segundo (fís.: unidades básicas do sistema cgs) centimetro, gramo, sekundo.

cêntimo s.m. 1 (divisão de várias moedas) centimo (c.). 2 (1/100 de bolívar, moeda da Venezuela) centimo. 3 (1/100 de colón, moeda da Costa Rica) centimo. 4 (1/100 de dinar argelino, moeda da Argélia) centimo. 5 (1/100 de dirrã marroquino, moeda do Marrocos) centimo. 6 (1/100 de franco belga, antiga moeda da Bélgica) cêntimo. 7 (1/100 de franco CFA, moeda de Camarões) centimo. 8 (1/100 de franco CFA, moeda do Senegal) centimo. 9 (1/100 de franco CFA, moeda do Togo) centimo. 10 (1/100 de franco da Confederação Fiananceira na África Central) centimo. 11 (1/100 de franco de Ruanda, moeda de Ruanda) centimo. 12 (1/100 de franco malgaxe, moeda de Madagascar) centimo. 13 (1/100 de gourde, moeda do Haiti) centimo. 14 (1/100 de guarani; moeda do Paraguai) centimo. 15 (um centésimo do kwanza, moeda de Angola) centimo, lveoj. 16 (1/100 de peseta, antiga moeda da Espanha) centimo. 17 (1/100 de sol, moeda do Peru) centimo. 18 (1/100 de vatu, moeda de Vanuatu) centimo. 19 (econ.) = lepta. Vd. dracma.

centípeda s.f. = lacraia (‘designação comum’).

cento num. 1 (= cem; usa-se para formar os numerais cardinais acima de cem e abaixo de duzentos) cent: cento e um (101) cent unu. cento e dois (102) cent du. cento e onze (111) cent dek unu. cento e noventa e nove (119) cent naŭdek naŭ. 2 (centena; abrev.: c.) cento (da). ¨ cento e dois (quantidade que é uma unidade maior que cento e um; símb.: 102, CII) cent du: cento e um mais um são cento e dois cent unu plus unu estas cent du. os cento e dois meninos dançaram com as cento e duas meninas la cent du knaboj dancis kun la cent du knabinoj. cento e dois avos  (fracionário correspondente a cento e dois; símb.: 1/102) cent-duona, cent-duon–. cento e duas vezes maior cent-duobla: o resultado foi cento e duas vezes maior que o anterior la rezulto estis cent-duobla je la antaŭa. cento e poucos centkelkaj. cento e tantos centkelkaj. cento e um num. (quantidade que é uma unidade maior que cem; símb.: 101, CI) cent unu: cem mais um são cento e um cent plus unu estas cent unu. os cento e um meninos dançaram com as cento e uma meninas la cent unu knaboj dancis kun la cent unu knabinoj. cento e um avos  (fracionário correspondente a cento e um; símb.: 1/101) cent-unuona, cent-unuon–. cento e uma vezes maior cent-unuobla: o resultado foi cento e uma vezes maior que o anterior la rezulto estis cent-unuobla je la antaŭa. cento e uns centkelkaj. por cento (símb.: %) procento, elcento.

centopear v. (andar de gatinhas) krabli.

centopeia s.f. = lacraia (‘designação comum’).

central  adj.2g. (pl.: centrais) 1 centra, meza: estação central centra stacidomo. · s.f 2 (organização central de uma associação, empresa etc.) centralo. 3 (el., tel.) centralo. · s.2g. 4 (fut.) centrulo. ¨ central telefônica (tel.) telefon-centralo.

centralismo s.m. (pol.) centralismo.

centralização s.f. (pl.: centralizações)centralizo.

centralizar v. 1 centralizi. 2 centrigi, alcentrigi.

central processing unit [Ing.] s.f. (inf.) = “CPU”.

centrífuga s.f. (aparelho eletrodoméstico) centrifugilo.

centrifugar v. centrifugi: centrifugar roupas na máquina de lavar: centrifugi vestojn en lavmaŝino. centrifugar frutas ou legumes para fazer suco centrifugi fruktojn aŭ legomojn por havi sukon.

centrífugo adj. (fís.: que se afasta do centro) centrifuga: aceleração centrífuga centrifuga akcelo.

centríolo s.m. (biol.: corpúsculo que aparece perto do núcleo, no início de sua divisão) centrosomo.

centrípeto adj. (fís.: que se dirige para o centro) centripeta: aceleração centrípeta centripeta akcelo.

centro s.m. 1 centro. 2 (meio) mezo. 3 mez-punkto, mez-loko, ĉefloko. 4 kerno. ¨ centro de comércio (tb. emporio) (grande cidade aonde concorrem muitos estrangeiros para comerciar) emporio. centro de gravidade pezo-centro. centro de terapia intensiva (med.; sigl.: CTI) = unidade de terapia intensiva. centro espírita spiritisma (ou spiritista) societo.

centroavante s.m. (fut.) avanulo.

centro-europeia adj. (geogr.) Vd. centro-europeu.

centro-europeu adj. (geogr.: relativo à Europa Central; fem.: centro-europeia) mezeŭropa, centreŭropa: integração centro-europeia mezeŭropa integriĝo.

centro-ocidental adj.2g. (pl.: centro-ocidentais) centra-okcidenta. Vd. centro-oeste.

centro-oeste adj.2g. (pl.: centro-oestes) 1 (tb. centro-ocidental) centra-okcidenta. · s.m. 2 (geogr., bras.: região brasileira que abrange o Distrito Federal, Goiás, Mato Grosso e Mato Grosso do Sul) (inic.maiúsc.) Centra-Okcidenta Regiono.

centrossomo s.m. (corpúsculo que aparece perto do núcleo celular, no início da divisão deste) centrosomo.

cêntuplo num. 1 (que é cem vezes maior) centobla: o resultado foi o cêntuplo do anterior la rezulto estis centobla je la antaŭa. · s.m. 2 centoblo.

centúria s.f. 1 (espaço de cem anos) jarcento. 2 (grupo de cem soldados da milícia romana) cent-soldata roto, centurio.

centurião s.m. (pl.: centuriões) (chefe de cem homens na milícia romana) centestro.

CEO  \cê é ó\ [Ingl.] s.m. (pl.: CEOs \cê é ós\ (sigl. de “chief executive officer” - principal diretor executivo) ĉefa afergvida oficisto, ĝenerala direktoro..

Cep (astr.) abrev. de Cefeu.

cepa \ê\ s.f. (tronco de videira, vide) vinber-trunko, vito.

cepo \ê\ s.m. 1 trunk-stumpo, stumpo. 2 ŝtipo. 3 (de carpinteiro) rabotilo. 4 trunko, trunk-bazo.

céptico adj.s.m. = cético.

ceptro s.m. = cetro.

cera \ê\ s.f. 1 vakso. 2 ŝmiraĵo. 3 (para sapatos) ciro. 4 (de ouvido) cerumeno. ¨ cera de abelha abel-vakso. cera para carro aŭto-vakso.

cerâmbix s.m.2g. (zool.: gênero de insetos da família dos cerambicídeos, Cerambyx) cerambiko.

cerâmica s.f. ceramiko.

cerâmico adj. ceramika. ¨ produto cerâmico (louça, ladrilho, telha, tijolo etc.) ceramikaĵo.

ceramista s.2g. (aquele que se ocupa de cerâmica) ceramikisto.

cerasta (zool.: víbora do Egito que tem na cabeça duas protuberâncias escamosas) cerasto.

cerástio (bot.: gênero de plantas da família das cariofiláceas, Cerastium) cerastio.

ceratina s.f. (biol.) keratino.

cerat- el.comp. (significa corno, ponta, córnea) kerato-.

cerato s.m. (unguento em que entra principalmente a cera e um óleo) cerato.

Cérbero (mit.) Cerbero.

cerca 1 adv. 1 proksime. 2 ĉe. ¨ cerca de (abrev.: c.) 1 ĉirkaŭ. 2 ĉirkaŭe, proksimume.

cerca 2 s.f. 1 plektobarilo, barilo, branĉbarilo. 2 heĝo. ¨ cerca de espinhos (hort.) = cerca viva. cerca viva (aquela formada de arbustos, cujos ramos se entrelaçam) heĝo.

cercadinho s.m. (para crianças pequenas) ludkaĝo.

cercado s.m. 1 (tb. chiqueirinho) (para criancas pequenas brincarem) ludkaĝo. 2 (tb. chiqueirinho) (espécie de móvel cercado com grades onde se colocam crianças de colo ou que não sabem andar) krablejo. 3 baril-fermita ejo.

cercadura s.f. 1 borderaĵo. 2 (guarnição, enquadramento) kadraĵo.

cerca-lourenço s.m. (lud.) = pique (‘brincadeira infantil’).

cercania  s.f. ĉirkaŭaĵo. ¨ cercanias ĉirkaŭaĵoj. nas cercanias da cidade proksime de la urbo.

cercar v. 1 ĉirkaŭfermi (per). 2 enfermi. 3 (sitiar) sieĝi. 4 ĉirkaŭi. ¨ cercar-se (de segurança) ĉirkaŭiĝi.

cerce adv. ter-nivele, ĝisradike, je la radiko.

cercear v. 1 rande-tranĉi, (tranĉe) plimallongigi. 2 (fig.) (o direito) malpliigi, reteni, embarasi.

cerceta \ê\ s.f. (zool.) = rangedeira (Anas querquedula).

cercidifilo s.m. 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Cercidiphyllum, da família das cercidifiláceas, com duas espécies) cercidifilo. Vd. “katsura”. 2 2 (tb. “katsura”) (bot.: árvore da família das cercidifiláceas, Cercidiphylllum japonicum) kacuro, Japania cercidifilo.

cerco \ê\ s.m. sieĝo. || fazer cerco a uma cidade meti sieĝon antaŭ urbo. levantar o cerco levi la sieĝon.

cerda \ê\ s.f. 1 (zool.: cada um dos pelos rígidos e ásperos de certos animais) harego. 2 (biol.: designação comum a diversos tipos de estruturas setiformes existentes em variadas partes do corpo dos artrópodes e dos anelídeos) keto.

cereal s.m. (pl.: cereais) 1 (bot.: planta que produz grão comestível, como arroz, milho, trigo, soja) greno, cerealo. 2 (bot.: o grão dessas plantas) greno, grenero. 3 (bot.) greno, pan-herbo.

cerebelar adj. (anat.: relativo ao cerebelo) cerebela: córtex cerebelar cerebela kortekso.

cerebelo s.m. (anat.: parte posterior e inferior do encéfalo) cerebelo, cerbeto, subcerbo.

cerebral adj. 1 cerba. 2 (fon.) = cacuminal.

cérebro s.m. 1 (anat.: porção do encéfalo que ocupa, na caixa craniana, toda a parte superior e anterior) cerebro. 2 (anat.) = encéfalo.

cérebro-espinhal adj. (anat.) = cerebrospinal.

cerebrospinal adj. (anat.: concernente ao cérebro e à espinha ao mesmo tempo) cerbo-spina.

cerefolho s.m. (bot.) = cerefóllio (Anthriscus cerefolium).

cerefólio  s.m. (bot.: planta, Anthriscus cerefolium, da família das umbelíferas) cerefolio.

cerefólio-almiscarado s.m. (bot.: planta da família das umbelíferas, Myrrhis odorata) mirido.

cereja s.f. 1 (bot.: árvore da família das mirtáceas, Eugenia retusa) eŭgenio. 2 (bot.: fruto dessa árvore) eŭgeni-bero. 3 (bot.: fruto da cerejeira [Prunus avium]) ĉerizo, dolĉa ĉerizo, merizo. Vd. ginja.

cereja-dos-passarinhos s.f. (bot.) = cerejeira (Prunus avium).

cereja-galega s.f. (bot.) = cerejeira (Prunus avium).

cerejal s.m. (bot.: plantação de cerejeiras) ĉerizejo, meriz-arbaro, ĉeriz-arbaro, plantejo de birda prunuso, plantejo de dolĉa ĉerizarbo.

cerejeira s.f. 1 (tb. cereja-dos-passarinhos) (bot.: árvore da família das rosáceas, Prunus avium) ĉerizarbo, ĉerizujo, dolĉa ĉerizarbo, birda prunuso, merizarbo. 2 (bot.) = ginjeira (Prunus cerasus). 3 (bot.) = cereja (Eugenia retusa).

cerejeira-da-europa s.f. 1 (bot.) = cerejeira (Prunus avium). 2 (bot.) = ginjeira (Prunus cerasus).

céreo adj. 1 vaksa. 2 vakseca, vaks-simila. 3 vakskolora.

Céres (mit.: deusa romana dos cereais, da agricultura) Ceresa.

ceresina s.f. (cera natural ou fóssil, parafina nativa) cerezino.

Cérigo (geogr.: ilha do mar Egeu, antiga Cítera) Cerigo.

cerimônia s.f. ceremonio. ¨ cerimônia do chá japonesa (“chanoyu”) ĉanojo. cerimônia fúnebre funebraĵoj. sem cerimônia senceremonia. Vd. sem-cerimônia.

cerimonial s.m. 1 ceremoniaro. 2 ceremonilibro.

ceremonioso adj. 1 (solene, pomposo) ceremonia. 2 ceremoniema.

cério s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 58; símb.: Ce) cerio.

CERN sigl. de Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire”. Vd. Organização Europeia para Investigação Nuclear.

cerne s.m. kerno.

cerótico s.m. (quím.: ácido que se extrai da cera de abelha; fórm.: C26H52O2) cerotino.

ceroula s.f. (vest.) = ceroulas.

ceroulas s.f.pl. 1 (vest.) subpantalono. 2 (vest.: peça íntima do vestuário masculino) kalsono, vir-kalsono. 3 (vest.: calcinhas) kalsono, kalsoneto, virin-kalsono, virin-kalsoneto.

cerquilha s.f. (inf.: nome do símbolo #) krado.

cerquilhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cerquilho SP ou aos seus naturais ou habitantes) serkilja: a cultura cerquilhense é rica la serkilja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cerquilho SP) serkiljano: os cerquilhenses são felizes la serkiljanoj estas feliĉaj.

Cerquilho  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Serkiljo. Vd. cerquilhense (‘de Cerquilho SP’).

cerração s.f. (pl.: cerrações) nebulo, nebulego.

cerrado adj. 1 (diz-se de bosque, fileira) densa, kompakta. 2 (diz-se de noite) malhelega, malhela. 3 (diz-se de porta) fermita, ŝlosita. 4 (diz-se de um modo de falar) postdenta, gorĝa. · s.m. 5 (geogr.: vegetação típica do Planalto Central brasileiro, e de alguns trechos da Amazônia, do Nordeste e do Sudeste) brazila tropika savano. 6 savano, stepo.

cerra-fila s.2g. (pl.: cerra-filas) 1 (mil.) post-soldato. 2 post-ŝtipo. 3 lastulo.

cerrar v. 1 (fechar) fermi. 2 (fileira) densigi, proksimigi. ¨ cerrar-se malheliĝi.

cerritense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de São José do Cerrito SC ou aos seus naturais ou habitantes) san-ĵoze-do-serita. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de São José do Cerrito SC) san-ĵoze-do-seritano.

cerro \ê\ s.m. rok-monteto, monteto.

Cerro Azul  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Sero-Azulo. Vd. serro-azulense (‘de Cerro Azul PR’).

cerro-azulense  adj.2g. (pl.: cerro-azulenses) 1 (relativo ao mun. de Cerro Azul PR ou aos seus naturais ou habitantes) sero-azula. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cerro Azul PR) sero-azulano.

cerro-negrense  adj.2g. (pl.: cerro-negrenses) 1 (relativo ao mun. de Cerro Negro SC ou aos seus naturais ou habitantes) sero-negra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cerro Negro SC) sero-negrano.

Cerro Negro  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Sero-Negro. Vd. cerro-negrense (‘de Cerro Negro SC’).

certa s.f. (certeza) certeco. ¨ ir pela certa iri certe.

certame s.m. 1 konkurso, konkurado. 2 batalo, lukto. 3 diskutado.

certamente adv. (sim, sem dúvida) certe, jes, jes ja.

certeiro adj. 1 bontrafanta, ĝuste trafanta. 2 (tiro) trafa, bontrafa, ĝuste trafa, celtrafa.

certeza  \ê\ s.f. certeco. ¨ com certeza! (sem falta, infalivelmente, certamente, impreterivelmente, absolutamente) nepre!, certe!

certidão s.f. (pl.: certidões) 1 (documento) (skriba) atesto. 2 (jur.: documento que registra um fato ou decisão oficial importante) akto. ¨ certidão de batismo (batistério) bapto-atesto, bapta atesto. certidão de casamento edziĝ-atesto, edziniĝ-atesto, geedziĝ-atesto. certidão de nascimento naskiĝ-atesto, nask-akto, akto pri (ou de) naskiĝo. certidão de óbito mort-atesto, mort-akto, akto pri (ou de) morto.

certificado s.m. atesto. ¨ certificado de depósito (documento fornecido ao depositante) depon-atesto.

certificar v. 1 aserti, jesigi, certigi. 2 atesti. 3 firmigi. 4 deklari.

certo  adj.(pl.: certos; fem.: certa; fem.pl.: certas)  1 certa, vera, senduba, senerara. 2 kvazaŭa. 3 kelka. 4 ĝusta. · pron. 5 ioma. 6 ia. 7 iu, iuj. 8 unu. ¨ certa vez iam. certamente ja. certo dia iam. certo tempo iom (longe). dar como certo akcepti kiel fakton. em certo grau iom, iel. || tão certo quanto dois e dois são quatro certe, kiel duoble du — kvar.

ceruda s.f. (bot.) = quelidônio (Chelidonium majus).

cerúleo adj. 1 lazura. 2 blueta.

cerume s.m. (cera de ouvido) cerumeno.

cerussa s.f. (quím.) ceruzo, plumboblanko.

cerussita s.f. (quím.: carbonato de chumbo ortorrômbico) ceruzito.

cerval adj.2g. (pl.: -vais) 1 (relativo ao cervo) cerva. · s.m. 2 (zool.) = lince-ibérico (Lyx pardinus).

cerveja  \ê\ s.f. biero. ¨ cerveja gelada malvarmega biero.

cervejaria s.f. 1 (fábrica) bierfarejo, bierejo. 2 (comércio) biervendejo, bierejo.

cervejeiro s.m. 1 (fabricante de cerveja) bier-faristo. 2 (vendedor de cerveja) bier-vendisto.

cervelas [Fr.] s.m. (cul.: espécie de salame de porco, bem condimentado) cervelaso.

cervical  adj.2g. (pl.: cervicais) (tb. da nuca) nuka: região cervical nuka regiono.

cervídeo s.m. (zool.) cervedo. ¨ cervídeos s.m.pl. (zool.: família de ruminantes que inclui veados, cervos, alces e renas) cervedoj.

cerviz s.f. 1 (anat.) nuko. 2 (anat.) kapo.

cervo s.m. (zool.: designação comum aos veados do gênero Cervus) cervo.

cerzir v. fliki, trik-fliki, flikumi, faden-fliki.

cesalpínia s.f. (bot.: gênero de árvores da família das leguminosas, Caesalpinia) cezalpinio. Vd. pau-brasil.

césar s.m. (rei, imperador, soberano) cezaro.

César (pren.masc.) Cezaro.

César (Júlio) (general romano, 101–44 a.C.) Julio Cezaro.

cesárea s.f. (med.: incisão cirúrgica nas paredes abdominal e uterina que permite extrair o feto do útero materno) cezara operacio.

Cesareia \éi\ (hist.: antiga cid. do Norte da Palestina) Cezareo.

cesariana s.f. (med.) = cesárea.

cesariano adj. (relativo a César, imperador romano) cezara.

cesariano-lange  adj. (pl.: cesarianos-lange) 1 (tb. cesariense, cesário-langense) (relativo ao mun. de Cesário Lange SP ou aos seus naturais ou habitantes) sezarjo-lanĵa. · s.2g. 2 (tb. cesariense, cesário-langense) (o natural ou habitante do mun. de Cesário Lange SP) sezarjo-lanĵano.

cesariense  adj.2g.s.2g. = cesariano-lange (‘de Cesário Lange SP’).

Cesário lange  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Sezarjo-Lanĵo. Vd. cesariano-lange, cesariense, cesário-langense (‘de Cesário Lange SP’).

cesário-langense  adj.2g.s.2g.(pl.: cesário-langenses) = cesariano-lange (‘de Cesário Lange SP’).

césio s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 55; símb.: Cs) cezio.

cessação s.f. (pl.: cessações) 1 ĉeso. 2 ĉesiĝo. 3 ĉesigo.

cessar v. 1 (parar de) ĉesi. 2 (fazer parar) ĉesigi. ¨ fazer cessar ĉesigi. sem cessar senĉese.

cesta \ê\ s.f. (recipiente para carregar coisas) korbo., korbego ¨ cesta de flores flor-korbo. cesta de pão panujo, pan-konservujo.

cesteiro s.m. korb-faristo.

cesto 1 \é\ s.m. (manopla de ferro cru, chapeada de ferro, que os atletas usavam nos combates de pugilato) cesto.

cesto 2 \ê\ s.m. (recipiente para carregar coisas) korbo. ¨ alça de cesto anso de korbo. cesto de carvão karbejo, karbujo. cesto de dormir (para criança) lit-korbo.

cestoides s.m.pl. (zool.: gênero de vermes que tem por tipo a tênia) cestodoj.

cesura s.f. (poét.) cezuro.

Cet (astr.) abrev. de Baleia.

cetáceos s.m.pl. (zool.) cetacoj.

ceteraque s.m. (bot.: espécie de asplênio, Asplenium ceterach) ceterako.

ceticismo s.m. skeptikismo.

cético adj. 1 skeptika, dubema. · s.m. 2 skeptikulo, dubemulo.

cetilo s.m. (quím.: radical CH3(CH2)14CH2) cetilo.

cetim s.m. (pl.: cetins) sateno, atlaso.

cetina s.f. (quím.: substância branca, oleosa, extraída da cabeça dos cachalotes, e com que se fabricam velas) spermaceto, balenblanko.

cetona s.f. (quím.: classe de compostos orgânicos) cetono.

cetônia s.f. (zool.: coleóptero de cor metálica, Cetonia) cetonio.

cetose s.f. (med.: acidose causada pelo aumento de corpos cetônicos) cetozo.

cetra s.f. (série de traços ou riscos que se acrescentam à assinatura) parafo. OBS.: vocábulo mais usado no plural.

cetrária s.f. 1 (bot.: designação comum aos ascoliquens do gênero Cetraria) cetrario. 2 (bot.) = líquen-da-islândia (Cetraria islandica).

cetro s.m. 1 (bastão que servia de insígnia aos imperadores e cônsules romanos, e usado hoje pelos soberanos europeus) sceptro. 2 (fig.: poder, autoridade real, superioridade, despotismo) scepto. ¨ cetro de Mercúrio (símb. da medicina) Merkura sceptro.

céu  s.m. ĉielo. ¨ céu da boca (anat.) palato, buŝa plafono. a céu aberto 1 subĉiela. 2 subĉiele. habitante do céu (espírito) ĉielano, ĉielulo. um céu aberto (grande ventura) feliĉego. || céus! ĉielo!

ceva  s.f. 1 (ação de cevar) grasigado, grasigo. 2 (ação de cevar-se) grasiĝo, grasiĝado. 3 grasig-nutraĵo. ¨ de ceva grasiga: pasto de ceva grasiga paŝtejo.

cevada  s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Hordeum) hordeo. 2 (bot.: certa planta anual, Hordeum vulgare) ordinara hordeo. cevada perolada (cul.) perligita hordeo.

cevadilha s.f. (bot.) = espirradeira (Nerium oleander).

cevadinha s.f. (bot.: cevada descascada) hordea grio.

cevado adj. (part. de cevar) 1 grasegigita, grasigita. 2 = abadesco. · s.m. 3 grasegigita porko, grasigita porko.

cevar v. 1 (engordar) gras-nutri, grasigi. 2 satigi. 3 eksciti.

Cevenas (geogr.) = Cévennes.

Cévennes (geogr.: parte da vertente oriental do Maciço Central, na França) Cevenoj.

Cf (quím.) símb. de califórnio.

cf. abrev. de 1 confira. 2 confronte.

CFA sigl. de Comunidade Financeira Africana.

CFC (quím., eco.) sigl. de clorofluorcarboneto.

cgs 1 (metr.) sigl. de centímetro, grama, segundo. 2 (metr.: sistema de unidades de grandezas físicas) cgs, CGS, sistemo cgs (ou CGS).

c.g.s. (metr.) = cgs.

CGS (metr.) = cgs.

C.G.S. (metr.) = cgs.

Cha (astr.) abrev. de Camaleão.

chá s.m. 1 (bot.) = chá-da-índia. 2 (cul.) teo, tea infuzaĵo. 3 te-kunveno. ¨ aparelho de chá teilaro. bule de chá te-kruĉo. cerimônia do chá japonesa ĉanojo.

chả cá [Vt.] s.m. (cul.) = peixe frito.

chá-da-espanha s.m. (pl.: chás-da-espanha) (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides).

chá-de-cozinha s.f. (pl.: chás-de-cozinha) = chá-de-panela.

chá-de-panela s.f. (pl.: chás-de-panela) fianĉa (ou fianĉina) festo.

chá-do-méxico s.m. (pl.: chás-do-méxico) (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides).

chá-dos-jesuítas s.m. (pl.: chás-dos-jesuítas) 1 (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides). 2 (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

chacal s.m. (pl.: chacais) (zool.: designação comum de vários mamíferos carnívoros da família dos canídeos; Canis aureus, Canis mesomelas, Canis lupaster) ŝakalo.

chácara s.f. 1 farm-bieno. 2 kampo-domo. 3 legom-ĝardeno. 4 hortikulturejo.

chacha s.f. 1 (lus., infrm.) mensogo, parolaĉo. 2 malbona kvalito. ¨ de chacha 1 sensignifa. 2 tre malmulta. 3 malbonkvalita.

chacina s.f. 1 (alim.: carne suína ou bovina cortada em postas, salgada e curada) bova viando, porka viando, viando-peklaĵo. 2 (fig.: ato ou efeito de chacinar) amas-buĉado, mortigado, masakro.

chacinar v. 1 (cortar (carne) em postas, esquartejar) buĉi. 2 (salgar carne, geralmente em postas) pekli, viando-pekli. 3 (fig.: massacrar) amas-buĉi, buĉi, masakri.

Chaco (geogr.) = Grande Chaco.

Chacorão (geogr.: cachoeira no rio Tapajós, estado do Pará) Ŝakorano.

chacota s.f. 1 (escárnio) rikano, rikanado. 2 moko, mokado.

chacotear v. ofendmoki.

chá-da-europa s.m. (pl.: chás-da-europa) (bot.) = verônica-das-boticas (Veronica officinalis).

chá-da-índia s.m. (pl.: chás-da-índia) (bot.: arbusto da família das teáceas, Camellia chinensis) teo, tearbo, Ĉinia kamelio.

Chade (tb. Tchad, Tchade) (geogr.: país da África; cap.: Ndjamena, N’Djamena) Ĉado, Ĉadio, Ĉadlando.

Chade (lago) (geogr.: grande lago na África central) Ĉado.

chafariz s.m. fontano, fonto-monumento.

chafurdar v. 1 skuiĝi (ou barakti) en ŝlimo. 2 (fig.) ŝlim-barakti.

chaga s.f. 1 (sanga) vundo. 2 ulcero. 3 (fig.) malbonaĵo, dolora punkto. ¨ casca de chaga krusto.

chagas s.f.pl. 1 (bot.) = capuchinha (Tropaeolum majus). 2 (bot.) = barba-de-barata (Caesalpinia pulcherrima).

chagrém s.m. (enc.: certa variedade de couro) ŝagrino.

chagrin \xagrén\ [Fr.] s.m. (enc.) = chagrém.

chagueira  s.f. (bot.) = capuchinha (Tropaeolum majus).

chairel s.m. (pl.: chairéis) = xairel.

chalaça s.f. ofenda ŝerco.

chalé s.m. ĉaledo, ĉaleto, svisa-stila ligno-domo.

chaleira s.f. 1 bol-kruĉo, boligilo. 2 te-kaldrono.

chalota s.f. (bot., cul.: qualquer dos cultivares da cebola (Allium cepa), do grupo Aggregatum, impropriamente designados como Allium ascalonicum) ŝaloto.

chalota-das-cozinhas s.f. (bot., cul.) = chalota.

chalrar v. = chalrear.

chalrear v. 1 (falando-se de pássaros) pepi: pardais chalreiam paseroj pepas. 2 (samtempe kaj brue) babiladi, gaje babiladi.

chalupa s.f. ŝalupo.

chama 1 s.f. 1 (flama, labareda) flamo. 2 (fig.) ardo, pasio. ¨ estar em chamas bruli; a floresta está em chamas la arbaro brulas.

chama 2 s.m. = chamariz (‘pássaro engaiolado’).

chamada s.f. 1 alvoko. 2 nom-vokado. ¨ chamada a cobrar (tel.) pagota telefon-voko. chamada a pagar (tel.) pagonta telefonvoko.

chamalotado adj. (ondeado) muara. ¨ fita chamalotada muara rubando.

chamalote s.m. (têxt.: tecido grosso de lã, de pelo de camelo, de pelo de cabra, de pelo de cavalo etc.) kamloto.

chamamento s.m. voko.

chamar v. 1 (nomear) nomi: como se chama isso? kiel oni nomas tion?. 2 (fazer vir) voki, alvoki, venigi, inviti, mendi. 3 alvoki, kunvoki. 4 (fig.) mendi: chamar o elevador venigi la lifton, mendi lifton. ¨ chamar-se esti nomata, nomiĝi: como você se chama? kiel vi nomiĝas? || chamar o elevador venigi (ou mendi) la lifton. ela chamou-o pelo nome ŝi vokis lin per lia nomo. na festa, ela chamou a atenção de todos en la festo ŝi turnis al si la ĝeneralan atenton. chamar o Juca (= vomitar) vomi, aerumi sian ventron. os discípulos o chamavam de Mestre la disĉiploj lin nomis Majstro.

chamariz s.m. 1 (pássaro engaiolado ou amarrado pelo pé a fim de atrair outro para a armadilha) log-birdo, altira birdo. 2 altirilo. 3 allogilo, allogaĵo.

chá-mate s.m. (pl.: chás-mates, chás-mate) (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

chamborgas  s.m.2n.  (tb. gabola, fanfarrão) fanfaronulo, fanfaronemulo, fanfaronanto, fanfaronisto.

chambre s.m. (vest.: roupa para uso doméstico) negliĝo, ĉambra vesto.

chamejante adj.2g. 1 flam-brilega, flama. 2 flagranta, flagra. 3 brilega. 4 arda. 5 (que lança chamas) fajr-elĵeta: seus olhos negros e chamejantes liaj nigraj, fajrelĵetaj okuloj.

chamejar v. 1 flagri. 2 flami. 3 ardi. 4 brili, brilegi. 5 (cintilar) flagreti.

chaminé s.f. 1 kameno, kamen-tubo, fum-tubo. 2 kamen-fajrejo, kamen-fajrujo. 3 forno. 4 stovo. ¨ tubo (ou cano) de chaminé kamen-tubo.

chamirro s.m. (tb. chitãozinho & xororó, “mullet”) (corte de cabelo curto na frente, em cima e nos lados, e longo atrás) hararaĉo.

Champagne (geogr.: antiga província da França) Ĉampanjo.

champanha s.m. = champanhe.

champanhe s.2g. 1 (vinho espumante, geralmente branco, produzido em Champagne, na França) ĉampano. 2 (vinho semelhante ao produzido em Champagne) ŝaŭm-vino, kvazaŭĉampano.

champanhização s.f. (pl.: chmpnhizações) (ação ou efeito de champanhizar) ĉampanizo.

champanhizar v. (dar ao vinho a efervescência característica do champanhe) ĉampanizi.

champignon [Fr.] s.m. (bot.: cogumelo comestível da família das agaricáceas, Agaricus sp.) ĉampinjono.

champinhom s.m. (bot.) = “champignon”.

chamuscar v. bruletigi, traflamigi.

chamusco s.m. 1 traflamigo, bruletigo. 2 brulodoro. ¨ cheirar a chamusco 1 brulodori. 2 (pop.) naski suspektojn (pri danĝera afero).

chance s.f. 1 (acaso favorável, oportunidade, ensejo) ŝanco. 2 okazo: perder a chance preterlasi la okazon.

chancel. abrev. de chancelaria.

chancelaria s.f. (abrev.: chancel.) (repartição em que se põe chancela em documentos) kancelario.

chanceler s.m. 1 (secretário) kancelariano, kancelariulo. 2 (ministro das relações exteriores de um país) kanceliero.

Chandigarh (geogr.: cid. da Índia, cap. do estado do Punjab) Ĉandigaro.

chanfalho s.m. (certo tipo de espada) sabro. || a golpes de chanfalho per sabro-batoj.

chanfradura s.f. 1 entranĉo., entranĉado. 2 rand-tranĉo, rand-tranĉado. 3 noĉo.

chanfrar v. 1 (arkforme) entranĉi. 2 (carp.) randtranĉi. 3 (biselar) beveli.

chanfro s.m. noĉo.

changa s.f. mono.

Changchun (geogr.: cid. da China) Ĉangĉuno.

chanoyu [Jap.] s.m. = cerimônia do chá japonesa.

chantageador \ô\ s.m. (pessoa que faz chantagem) ĉantaĝisto.

chantagear v. (fazer chantagem) ĉantaĝi.

chantagem s.f. (pl.: chantagens) (ação de extorquir dinheiro ou obter algo sob ameaça de escândalo) ĉantaĝo. ¨ fazer chantagem com alguém ĉantaĝi iun.

chantagista s.2g. (pessoa que faz chantagem) ĉantaĝisto.

chantre s.m. (mús., rel.: cantor de igreja) ĉantisto, kantoro.

chão adj. (pl.: chãos; fem.: chã) 1 plata, ebena. 2 (diz-se de mar) kvieta. 3 (diz-se de linguagem) simpla, senpoza. · s.m. 4 tero, grundo. 5 planko. ¨ no chão (ou ao chão) teren: ele caiu no chão li falis teren.

chapa s.f. 1 plato. 2 (pol.: relação dos nomes dos candidatos em uma eleição) nomaro. 3 plako. 4 folio. 5 lameno. 6 gravuro. 7 gravur-folio. 8 (cédula de votação) voĉ-donilo. 9 (fot.) fotografa plako. 10 (infrm.) mono. ¨ chapa de couraça kirasaĵo. chapa de fogão kuir-plato. chapa eleitoral 1 nomaro. 2 voĉ-donilo. chapa de raios X iks-fotografaĵo, X-fotografaĵo.

chapada s.f. (geogr.) altebenaĵo.

Chapada dos Guimarães  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Ŝapada-dos-Gimarajnso. Vd. chapadense (‘de Chapada dos Guimarães MT’).

chapadense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Chapada dos Guimarães MT ou aos seus naturais ou habitantes) ŝapada-dos-gimarajnsa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Chapada dos Guimarães MT) ŝapada-dos-gimarajnsano.

Chapadinha  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Ŝapadinjo. Vd. chapadinhense (‘de Chapadinha MA’).

chapadinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Chapadinha MA ou aos seus naturais ou habitantes) ŝapadinja: a cultura chapadinhense é rica la ŝapadinja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Chapadinha MA) ŝapadinjano: os chapadinhenses são felizes la ŝapadinjanoj estas feliĉaj.

chapalheta \ê\ s.f. (zool.) = chapalhete (Larus ridibundus).

chapalhete \ê\ s.m. (zool.: espécie de gaivota com pernas e bico vermelhos, cabeça preta e canto semelhante ao riso, Larus ridibundus) rid-mevo.

chapar v. 1 surglui ligno-foliojn, tegi per metal-folio (ou per metal-plato). 2 plate laŭformigi. 3 prem-signi, stampi. 4 (pop: ficar bêbado) ebriiĝi. 5 (ficar drogado) drogiĝi. ¨ chapar-se fal-sterniĝi. chapar o melão (pop.) ebriiĝi.

chapear v. (recobrir madeira, metal inferior etc. com chapa de material de mais valor) plaki, tegi (per metal-folio).

Chapecó   (tb. Xapecó) (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Ŝapekoo. Vd. chapecoense, xapecoense (‘de Chapecó SC’).

chapecoense  \ò-ên\ adj.2g. 1 (tb. xapecoense) (relativo ao mun. de Chapecó SC ou aos seus naturais ou habitantes) ŝapekoa: a cultura chapecoense é rica la ŝapekoa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. xapecoense) (o natural ou habitante do mun. de Chapecó SC) ŝapekoano: os chapecoenses são felizes la ŝapekoanoj estas feliĉaj.

chapecoense-das-águas  adj.2g. (pl.: chapecoenses-das-águas) 1 (tb. aguino, xapecoense) (relativo ao mun. de Águas de Chapecó SC ou aos seus naturais ou habitantes) agvas-de-ŝapekoa. · s.2g. 2 (tb. aguino, xapecoense) (o natural ou habitante do mun. de Águas de Chapecó SC) agvas-de-ŝapekoano.

chapelaria s.f. 1 (fábrica de chapéus) ĉapel-farejo, ĉapelejo. 2 (loja de chapéus) ĉapel-vendejo, ĉapelejo. 3 (lugar destinado à guarda de chapéus) ĉapel-tenejo, ĉapel-gardejo, ĉapelejo.

chapeleira s.f. 1 (mulher que fabrica chapéus) ĉapel-faristino, ĉapelistino. 2 (mulher que vende chapéus) ĉapel-vendistino, ĉapelistino. 3 (mulher que guarda chapéus) ĉapel-gardistino, ĉapelistino. 4 (cabide para chapéus) ĉapel-tenilo. 5 (caixa onde se guarda chapéu) ĉapelujo.

chapeleiro s.m. 1 (fabricante ou vendedor de chapéus) ĉapelisto. 2 (fabricante de chapéus) ĉapel-faristo. 3 (vendedor de chapéus) ĉapel-vendisto.

chapeleta  \ê\ s.f. klapo.

chapéu  s.m. 1 (vest.) ĉapelo. 2 = guarda-sol (‘para-sol’). ¨ chapéu claque = chapéu de molas. chapéu de castor (vest.: aquele feito com o pelo de castor) kastor-ĉapelo. chapéu de molas (vest.: chapéu alto com molas de aço na copa para que possa ser achatado e levado debaixo do braço) klak-ĉapelo. chapéu de palha (vest.) pajla ĉapelo, pajlo-ĉapelo. chapéu de safári (tb. capacete de sol) (capacete leve de cortiça ou semelhantes, usado nos países quentes, contra o sol) sun-kasko. chapéu de molas (chapéu alto com molas de aço na copa para que possa ser achatado e levado debaixo do braço) klak-ĉapelo. chapéu de pasta = chapéu de molas. chapéu sem aba ĉapo. de se tirar o chapéu admirinda. fábrica de chapéus ĉapel-farejo, ĉapelejo. || dar um chapéu (fut.: jogar a bola por cima do adversário e pegá-la atrás dele) ĉapelumi. tirar o chapéu para alguém 1 demeti la ĉapelon antaŭ iu. 2 (fig.) admiri iun. tirou o chapéu engordurado e jogou-o sobre a mesa li deprenis la grasan ĉapelon kaj ĵetis ĝin sur la tablon.

chapéu-coco \ô\ s.m. (pl.: chapéus-cocos, chapéus-coco) (vest.: chapéu de homem feito de feltro enformado e enrijecido, com copa bem redonda e aba estreita levemente voltada para cima nos lados) bulĉapelo, melonĉapelo.

chapéu-de-chuva s.m. (pl.: chapéus-de-chuva) = guarda-chuva.

chapéu-de-sol s.m. (pl.: chapéus-de-sol)1 = guarda-sol (‘para-sol’). 2 = guarda-chuva.

Chapeuzinho Vermelho (lit.: personagem de certa história infantil) Ruĝa Ĉapeto, Ruĝkufulineto.

chapim s.m. (pl.: chapins) 1 (teat.) = coturno. 2 (tb. paro) (zool.: designação comum às aves do gênero Parus, da família dos parídeos) paruo.

chapinhar v. 1 banadi. 2 plaŭdi. 3 padeli.

Chã Preta  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Ŝan-Preto. Vd. chã-pretense (‘de Chã Preta AL’).

chã-pretense  adj.2g. (pl.: chã-pretenses) 1 (relativo ao mun. de Chã Preta AL ou aos seus naturais ou habitantes) ŝan-preta. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Chã Preta AL) ŝan-pretano.

chapuz s.m. (carp.: peça que se introduz num orifício para fixar um parafuso) dubelo. ¨ pôr chapuz em (carp.) dubeli.

charabiá s.m. galimatio, volapukaĵo, lingvaĉo.

character encoding scheme [Ing.] s.m. (inf.) = método de codificação de caracteres.

charada s.f. ŝarado. ¨ matar a charada (fig.) trafi. matar uma charada diveni ŝaradon.

charadista s.2g. ŝaradisto.

charamega s.f. (bot.) = magriça (Calluna vulgaris).

charamela s.f. (mús.: flauta rústica) ŝalmo.

charanga  s.f. 1 (mús.: fanfarra, banda de música) fanfaro, muzikistaro, muzikantaro, blov-muzikistaro, blov-muzikantaro, ludistaro, ludantaro. 2 veturilaĉo.

charão s.m. (pl.: charões) 1 (verniz negro preparado na China ou no Japão) ĉinlako. 2 (objeto revestido desse verniz) ĉinlakobjekto.

charco s.m. marĉo, ŝlimejo.

chardó s.m. = xátria.

charge s.f. 1 karikaturo. 2 politika karikaturo.

charia s.f. (rel.) = chariá.

chariá s.f. (rel.: a lei canônica islâmica, o conjunto de preceitos morais presentes no Corão e na tradição oral associados ao profeta Maomé, e que servem de orientação para a vida religiosa e civil dos muçulmanos) ŝario.

charlatanear v. (fazer charlanismo) ĉarlatani.

charlatanice s.f. 1 (atitude de charlatão) ĉarlataneco. 2 (obra de charlatão) ĉarlatanaĵo.

charlatanismo s.m. 1 (atitude de charlatão) ĉarlataneco. 2 (coisa de charlatão) ĉarlatanaĵo. 3 (jur.: exploração da credulidade pública, inculcando ou anunciando cura por meio secreto ou infalível) ĉarlatanismo.

charlatão s.m. (pl.: charlatões, charlatães; fem.: charlatona) (curandeiro, impostor, capadócio) ĉarlatano.

charlatona s.f. fem. de charlatão.

Charlotte (pren.fem.) Ĉarlota”.

charme s.m. 1 ĉarmo. 2 (encanto) ĉarmeco. 3 (homem charmoso) ĉarmulo: João é um charme Johano estas ĉarmulo. 4 (mulher charmosa) ĉarmulino: Maria é um charme Maria estas ĉarmulino.

charmoso  \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) ĉarma.

charneca s.f. 1 (bot.: região em que crescem principalmente urzes) erikejo. 2 stepo.

charneira s.f. 1 (dobradiça, gonzo de porta, de janela etc.) ĉarniro. 2 = dobradiça (‘peça’).

charo s.m. = baseado (‘cigarro’).

charodó s.m. = xátria.

charola s.f.1 hom-portilo, brak-portilo. 2 (rel., arq.) = deambulatório (‘corredor’). || ir de charola esti surŝultre portata.

charpa s.f. (vest.) = echarpe.

charque s.m. (alim.: carne bovina cortada em mantas, salgada e seca ao sol ou processos afins) sek-viando.

Charqueada (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Ŝarkeado.

Charqueadas  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Ŝarkeado. Vd. charqueadense (‘de Charqueadas RS’).

charqueadense  adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Charqueadas RS ou aos seus naturais ou habitantes) ŝarkeada: a cultura charqueadense é rica la ŝarkeada kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Charqueadas RS) ŝarkeadano: os charqueadenses são felizes la ŝarkeadanoj estas feliĉaj.

charrete s.f. kariolo.

charro s.m. = baseado (‘cigarro’).

charrua s.f. (agr.) plugilo.

charutaria s.f. 1 (loja de charutos) cigared-vendejo, cigarejo. 2 tabak-vendejo.

charuteira s.f. (estojo ou caixa portátil de charutos) cigarujo.

charuto s.m. cigaro. ¨ caixa de charutos cigarujo.

chasco s.m. sarkasmo, pik-mokaĵo.

chassi s.m. 1 (eng.mec.: estrutura geralmente metálica onde são armados o motor e a carroceria de um veículo automóvel) ĉasio. 2 (fot., cine.) kaseto, filmujo.

chat [Ing.] s.m. ret-babilejo.

chata s.f. (mar.: barcaça larga e pouco funda) plat-boato, barĝo.

chateaubriand \tô-briã\ [Fr.] s.m. (cul.) = chatobriã.

chateaubriandense   \tô-bri-an\ adj.2g.s.2g. = assis-chateaubriense (‘de Assis Chateaubriand PR’).

chatim s.m. (comerciante pouco honesto) ŝakristo.

chatinar v. (mercadejar) ŝakri.

chato adj. 1 plata, ebena. 2 ĝena. 3 (estilo) vulgara. 4 enuiga. · s.m. 5 ĝenulo. 6 (zool.: designação comum aos insetos do gênero Phthirus) ftiro. 7 (tb. piolho-do-púbis) (zool.: inseto da família dos ftiriídeos, Phthirus pubis) ftiro, pub-laŭso.

chatobriã s.m. (cul.: carne bovina de boa categoria numa espessa fatia do meio do lombo, indicada para grelhar) ĉatobriando.

chatria s.m. = xátria.

chátria s.m. = xátria.

chauvinismo \cho\ s.m. (patriotismo fanático que odeia as pátrias alheias) ŝovinismo.

chauvinista  \cho\ s.2g. (patriota fanático que odeia outras pátrias) ŝovinisto. ¨ porco chauvinista (homem que acha que a mulher é um ser inferior) kontraŭfeministo.

chavão s.m. (pl.: chavões) slogano.

chave s.f. 1 ŝlosilo. 2 (de dar corda em relógio ou brinquedo) streĉilo, streĉo-ŝlosilo. 3 (de parafuso) ŝraŭb-turnilo. 4 (de afinar instrumento) agordilo. 5 (mús.: conjunto de sustenidos e bemóis representados junto à clave para indicar a escala em que a música será expressa) gam-signo, ton-signo. 6 (fer.: alavanca de ferro para mover a agulha das vias férreas) trak-forko. 7 (desp.: em certos campeonatos ou torneios, cada um dos grupos de equipes ou de indivíduos que devem competir entre si para se classificarem para a fase seguinte) grupo. Vd. cabeça de chave. ¨ chave de afinar (mús.) agordilo. chave de boca (tb. chave de porca) (técn.: chave fixa cuja extremidade possui duas mandíbulas que podem agarrar lateralmente a porca ou a cabeça do parafuso) boltilo, vringilo. chave de cano (técn.: ferramenta cuja extremidade tem mandíbulas ou outros mecanismos de pega que podem operar peças redondas como canos, tubos etc.) universala boltilo. chave de fenda ŝraŭbilo, ŝraŭb-turnilo. chave de parafuso = chave de fenda. chave de porca = chave de boca. chave de sintonizar (ou de sintonia) agordilo. chave direita (tb. chave) (tip.: o sinal gráfico }) kuniga ferma krampo, kuniga fin-krampo, ferma krampo, fin-krampo. chave esquerda (tb. chave) (tip.: o sinal gráfico {) kuniga malferma krampo, kuniga ekkrampo, komenca krampo, malferma krampo, ekkrampo. chave inglesa (técn.: chave de boca cujas mandíbulas são ajustáveis mediante uma rosca em espiral; usa-se para girar canos) universala boltilo. chave mestra (tb. “passe-partout”) (chave que serve para abrir quase todas as fechaduras) paspartuo, ĉef-ŝlosilo. chaves (tip.: os sinais gráficos { e }) kunigaj krampoj. fechar à chave ŝlosi, fermi per seruro.

chaveiro s.m. 1 ŝlosil-gardisto. 2 (caixa onde se guardam chaves) ŝlosilujo. 3 (tb. porta-chaves) (pequeno objeto de uso individual para portar e prender chaves) ŝlosilaro, ŝlosil-ringo. 4 (local onde se guardam chaves) ŝlosilejo. 5 (conjunto de chaves) ŝlosilaro.

chavelho \ê\ s.m. (zool.) = corno (‘apêndice ósseo’).

chávena s.f. taso.

chaveta \ê\ s.f. (dim. de chave) 1 ŝlosileto. 2 (peça de madeira para segurar ou juntar madeiras ou para tapar um orifício) ligno-najlo, kejlo. 3 stifto. 4 bolto.

chavo s.m. mono, groŝo.

check in \tchéc-in, corrente xequín\ [Ing.] s.m.2n. = “check-in”.

check-in \tchéc-in, corrente xequín\ [Ing.] s.m.2n. 1 (procedimento de registrar um hóspede na chegada ao hotel) registro, enskribo. Vd. check-out. 2 (procedimento do hóspede que se registra na chegada ao hotel) registriĝo, enskribiĝo. 3 (procedimento de receber o bilhete de viagem do passageiro, e de emitir o cartão de embarque, em aeroporto) registro, enskribo 4 (procedimento do passageiro de apresentar o bilhete de viagem e receber o cartão de embarque, em aeroporto) registriĝo, enskribiĝo. 5 (local onde se faz o “check-in” em hotéis etc.) registrejo. 6 (tb. balcão de registro) (local onde se faz o “check-in” em aeroportos etc.) registrejo, bileta kontrolejo. Vd. check-out. 7 (local em hotel, aeroporto etc. onde se faz o “chek-in”) registrejo. ¨ fazer o “chek-in” 1 (registrar, em hotel, aeroporto) registri, enskribi. 2 (registrar-se, em hotel, aeroporto) registriĝi, enskribiĝi.

checkin \tchéc-in, corrente xequín\ [Ing.] s.m. (pl.: “checkins”) = “check-in”.

checklist \tchéc-list, corrente xec-list\ [Ing.] s.2g. (pl.: “checklists”) (numa atividade ou trabalho, lista completa das coisas a fazer, e que é conferida ao final das tarefas ou à medida que vão sendo completadas) kontrolo-listo.

check out \tchéc-aut, corrente xecáut\ [Ing.] s.m.2n. = “check-out”.

check-out \tchéc-aut, corrente xecáut\ [Ing.] s.m.2n. 1 (procedimento de registrar a saída de um hóspede do hotel) elskribo: o “check-out” deve ser feito até às 12 (doze) horas la elskribo devas okazi ĝis la 12a (dek-dua) horo. 2 (procedimento de registrar sua saída do hotel) elskribiĝo. Vd. “chek-in”. 2 ¨ fazer “check-out” 1 (fazer o registro de sua saída do hotel) elskribiĝi: gentileza fazer o “check-out” até às 12 (doze) horas bonvolu elskribiĝi ĝis la 12 (dek-dua) horo. 2 (fazer o registro da saída de um hóspede do hotel) elskribi.

checkout \tchéc-aut, corrente xecáut\ [Ing.] s.m. (pl.: “checkouts”) = “check-out”.

checek up \tchéc-ap, corrente xecáp\ [Ing.] s.m.2n. (med.) “check-up”.

check-up \tchéc-ap, corrente xecáp\ [Ing.] s.m. (pl.: “check-ups”) (med.: exame médico minucioso) ekzameno, kontrol-ekzameno.

checkup \tchéc-ap, corrente xecáp\ [Ing.] s.m. (pl.: “checkups”) (med.) “check-up”.

Checoslováquia (geogr.) = Tchecoslováquia.

cheesburger \tchisbúrguer, corrente xisbúrguer\ [Ing.] s.m. (tb. X-búrguer) (cul.: hambúrguer ao qual se adiciona queijo) fromaĝ-hamburgero.

cheesbúrguer \xis\ s.m. (cul.) = “cheesburger”.

chefão s.m. (pl.: chefões) (indivíduo poderoso) magnato.

chefe  s.2g. 1 ĉefo. 2 (líder) estro. 3 –estro: chefe de partido partiestro. 4 mastro. ¨ chefe de divisão diviziestro. chefe de família familiestro. chefe de polícia policestro. chefe de repartição oficejestro. chefe de seção fakestro. chefe de serviço oficejestro. chefe dos garçons ĉefkelnero. estar como chefe ĉefi. supremo chefe militar militestro.

chefia s.f. ĉefeco, ĉef-posteno.

chefiar v. 1 (mandar) estri. 2 (liderar) estri.

chegada s.f. alveno.

chegado adj. 1 alveninta. 2 proksima. 3 baldaŭ alvenonta, baldaŭ venonta. · s.m. 4 (amigo) amiko, kompano, kamarado.

chegar v. 1 veni, alveni. 2 sukcesi. 3 sufiĉi. 4 iri ĝis. 5 trafi –n. 6 atingi –n. 7 proksimigi, alproksimigi. || chegaram a formular protestos ili eĉ protestis. foi o primeiro a chegar li venis la unua.

cheguei  adj.2g. (diz-se de cor) akra: ele usava uma camisa amarelo cheguei li uzis akre flavan ĉemizon.

Che Guevara (biogr.) Ĉe-Gevaro.

cheia s.f. 1 river-leviĝo, river-altiĝo. 2 inundo. 3 akvego. 4 superakvo. 5 (fig.) arego. 6 (teat.) hom-plenego, hom-pleno.

cheio adj. 1 plena. 2 abunda, mult-hava. 3 aero-plena: pneu cheio aeroplena pneŭo. ¨ cheio até a borda plenega, ĝisrande plena. cheio de plena de (ou je). ¨ cheio de água akvo-plena. em cheio plene. || estou cheio disso! (não quero mais isso) mi satiĝis je tio.

cheirar v. 1 flari. 2 (exalar cheiro) odori: este vinho cheira bem ĉi tiu vino bone odoras. 3 (tr.ind.) odori (je): a atitude dele cheirava a xenofobia lia sinteno odoris je ksenofobio.2 odori. ¨ cheirar mal malbone odori, haladzi, fetori.

cheiro s.m. 1 odoro. 2 bon-odoro, agrabla odoro. 3 aromo. 4 haladzo: um cheiro acre subia do esgoto akra haladzo eliĝis el la kloako. 5 parfumo. 6 (bot., cul.) = coentro (Coriandrum sativum). ¨ cheiro bom (tb. perfume) bon-odoro: que cheiro bom você tem! kian bonodoron vi havas! exalar cheiro 1 odori. 2 aromi.

cheiroso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) bon-odora, odora.

cheiro-verde s.m. (pl.: cheiros-verdes) (cul.: raminho de ervas aromáticas, como salsa, cebolinha etc., amarradas, usado para condimentar a comida) spicherbo-fasketo, petrosel- kaj ŝenoprazo-fasketo.

Chekiang (geogr.) = Zhejiang (‘província da China’).

chelpa  \ê\ s.f. mono.

chemisier [Fr.] s.m. (vest.: vestido cuja parte superior se assemelha a uma camisa masculina) ĉemiz-robo.

chenile s.f. (têxt.: fio fofo de lã, algodão etc.) ĉenilo.

Chennai (geogr.: cid. da Índia, anteriormente denominada Madras, e cap. do estado de Tamil Nadu) Ĉenajo, Madraso.

chèo [Vt.: chèo] (mús., teat.: peça teatral cantada, de origem vietnamita, baseada em canções populares) ĉeŭo*.

cheol s.m. (pl.: cheóis) (bíbl.) = seol.

cheque  s.m. (econ.) ĉeko. ¨ cheque ao portador sennoma ĉeko. cheque sem fundos nekovrita ĉeko. cheque cruzado trastrekita ĉeko. talão de cheques ĉekaro.

Cherburgo (geogr.: cid. da França) Ĉerburgo.

cherivia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

Cherneko (Konstantin) (político soviético, 1911–1985) Konstantin Ĉernenko.

cherovia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

cherub [Heb.] s.m. (mit.: na Assíria, touro com cabeça de homem) bovoviro.

cheruvia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

cheshvan [Heb.] s.m. (cron.: segundo mês do ano civil judaico) ĥeŝvano, marĥeŝvano.

chester s.m. transgena kokino.

chet [Hebr.] s.m. (oitava letra do alfabeto hebraico) “ĥet”.

cheta \ê\ s.f. mono.

chetrum s.m. (econ.: 1/100 de ngultrum, moeda do Butão) ĉetrumo.

chevá s.m. (ling.) = xevá.

Cheviot (montes) (geogr.: cadeia de montanhas da Escócia) Ĉeviota Montaro.

cheviote s.m. (têxt.: tecido inglês de lã) ŝevioto.

chi  1 s.m. = qui (‘letra grega’).

chi  2 interj. fi!

chi  3 onomat. (imita o som se algo sendo assado) sss.

chiadeira s.f. (zool.: ave passeriforme, gênero Acrocephalus) akrocefalo, kan-birdo.

chiado s.m. 1 (de roda) knaro. 2 (de aves) pepo. 3 (de insetos) ĉirpo. 4 (de rádio, aparelho de som etc.) ĉirpado, knarado: o chiado do rádio me incomoda la ĉirpado de la radio ĝenas min.

chiante adj.2g. (que chia) ŝuŝa: consoantes chiantes ŝuŝaj konsonantoj.

chiar v. 1 (falando-se de roda) knari. 2 (falando-se de pássaros) pepi: pardais chiam paseroj pepas. 3 (falando-se de insetos, como cigarra, grilo) ĉirpi. 4 (falando-se de rádio, aparelho de som etc.) ĉirpi, knari: o rádio está chiando la radio ĉirpas. 5 (emitir som semelhantemente ao gás escapando sob forte pressão por um tubo estreito) ŝuŝi.

chibante  adj.2g. 1 (tb. gabola, fanfarrão) fanfarona, fanfaronema. · s.2g. 1 (tb. gabola, fanfarrão) fanfaronulo, fanfaronemulo, fanfaronanto, fanfaronisto. 2 dando.

chibata s.f. vergo, pun-vergo.

chibatada s.f. punverg-bato, verg-bato.

chibo s.m. kaprido.

chibolete s.m. (bíbl.) = xibolete.

chica s.f. (fisl.) = menstruação.

Chicago (geogr.: cid.  dos EUA) Ĉikago.

chicana s.f. 1 ĉikanaĵo, ĉikano. 2 artifiko. 3 ruzaĵo. 4 friponaĵo.

chicanar v. ĉikani.

chicaneiro adj. ĉikanema.

chicarola s.f. (bot.) = endívia (Cichorium endivia).

chícharo s.m. (bot.: planta do gênero Cicer) = grão-de-bico.

chícharo-miúdo s.m. (pl.: chícharos-miúdos) (bot.: planta do gênero Cicer) = grão-de-bico.

chichica s.f. (zool.) = cuíca (‘designação comum’).

chichica-d’água s.f. (zool.) = cuíca-d’água (Chironectes minimus).

chicle s.m. = goma de mascar.

chiclete s.m. = goma de mascar.

Chico 1 hipoc. de Francisco.

Chico 2 (forma carinhosa de se referir ao compositor Chico Buarque) Ŝiko Buarke: sabe de cor todas as canções do Chico li scias parkere ĉiujn kanzonojn de Ŝiko Buarke.

chico-magro s.m. (zool.) = bicho-pau (‘designação comum’).

chico-preto s.m. (zool.) = iraúna-grande (Scaphidura oryzivora).

chicória  s.f. 1 (tb. alfacinha-do-monte, almeirão, barba-de-capuchinho, chicória-amarga, chicória-do-café) (bot.: erva, Cichorium intybus, da família das compostas) cikorio. Vd. cicório. 2 (bot.) = endívia (Cichorium endivia).

chicória-amarga s.f. (pl.: chicórias-amargas) 1 (tb. chicória) (bot.: erva, Cichorium intybus, da família das compostas) amara cikorio. 2 (bot.) = endívia (Cichorium endivia).

chocória-de-bruxelas  s.f. (pl.: chicórias-de-bruxelas) (bot.: variedade da chicória-amarga, Cichorium intybus) brusela cikorio.

chicória-do-café s.f. (pl.: chicórias-do-café) (bot.) = chicória (Cichorium intybus).

chicotada s.f. vipo-bato.

chicote s.m. vipo.

chicotear v. vipi.

chifrar v. 1 korno-vundi, korno-piki. 2 (ser infiel ao seu homem ou à sua mulher) kokri: por várias vezes ele chifrou a namorada plurfoje li kokris sian koramikinon.

chifre s.m. (anat.zoo.) = corno (‘apêndice ósseo’).

chifrudo adj. (que tem chifres) kornohava, kornoporta.

chi kung [Chn.] s.m. (tb. “qi gong”) (desp.: antigo exercício físico de origem asiática) ĉigongo, ĝigongo.

Chile (geogr.: país da América do Sul) Ĉilio.

chileno adj. 1 (relativo ao Chile ou aos chilenos) ĉilia. · s.m. 2 (o natural ou habitante do Chile) ĉiliano.

chili con carne [Esp.] s.m. (cul.: guisado de carne com pimentão picante, feijão e tomate) teksasa miks-poto.

chilique s.m. (pop.: desmaio) sveno.

chilrada s.f. = chilreio.

chilrar v. = chilrear.

chilrear v. (falando-se de pássaros) pepi: pardais chilreiam paseroj pepas.

chilreio s.m. (som emitido pela aves em geral) pepo, pepado.

chilro s.m. pepo, pepado.

chim s.m. (pl.: chins) = chinês.

chimarrão s.m. (pl.: chimarrões) sensukera mateo.

chimbal s.m. (pl.: chimbais) (mús.) = prato de choque.

Chimborazo (geogr.: vulcão extinto dos Andes) Ĉimborazo.

chimpanzé s.m. 1 (zool.: designação comum aos primatas do gênero Pan) ĉimpanzo. 2 (zool.: primata africano da família dos pongídeos, Pan troglodytes) ĉimpanzo.

chimpanzé-pigmeu s.m. (pl.: chimpanzés-pigmeus) (zool.) = bonobo.

china 1 s.2g. = chinês.

china 2 s.f. mono.

china 3 s.f. (amásia) konkubino, kromvirino.

China 4 (geogr.: país da Ásia) Ĉinio, Ĉinujo, Ĥinujo (arc.).

chinchona s.f. (bot.) = cinchona.

chinchonina s.f. (quím.) = cinchonina.

chinela s.f. (vest.) pantoflo.

chinelo s.m. 1 (vest.) pantoflo. 2 (vest.) zorio.

chinês adj. 1 (relativo à China ou aos chineses) ĉina, ĥina (arc.). · s.m. 2 (habitante ou natural da China) ĉino, ĥino (arc.). 3 (ling.: língua da China) ĉina lingvo, ĥina (arc.) lingvo. ¨ chinês oral padrão (ling.) = mandarim (‘principal dos dialetos’).

chinesice s.f. 1 bagatelo, strasoj. 2 trokomplika (ou vana ou senutila) formalaĵo.

chinfre s.m. mono. ¨ chinfres mono.

chinfrim s.m. (pl.: chinfrins) 1 (pop.) bruego, kriaro. · adj. 2 senvalora, nebona.

chinó s.m. 1 (cabeleira postiça) peruko. 2 (cabeleira postiça para o alto da cabeça) verto-peruko.

chinquilho s.m. (desp.) = malha (‘jogo’).

chio s.m. 1 (roda) knaro. 2 (aves) pepo, pepado. 3 (insetos) ĉirpo.

chip [Ing.] s.m. (eletrôn.) = circuito integrado.

chipre 1 s.f. (bot.) = alfeneiro (Ligustrum vulgare).

Chipre 2 (geogr.; país insular da Ásia, no mar Mediterrâneo; cap.: Nicósia; símb.autom.: CY) Kipro. Vd. cipriota.

chiprense adj.2g.s.2g. = cipriota.

chips [Ing.] s.f.pl. (cul.: batatas cortadas em rodelas finas, fritas e salgadas) ĉipsoj, terpom-flokoj, terpom-fritoj.

chique adj.2g. 1 ŝika, eleganta, laŭmoda. 2 (pop.) bonega. || que chique! bonege!

chiquê s.m. ŝajnigaĵo, afektaĵo.

chiqueirinho s.m. (dim. de chiqueiro) 1 (para crianças pequenas) lud-kaĝo. 2 = cercado (‘espécie de móvel’).

chiqueiro s.m. porkejo, porko-stalo.

chirivia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

chirívia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

chirúvia s.f. (bot.) = pastinaca (Pastinaca sativa sylvestris, Pastinaca sativa sylvestris).

chispa s.f. fajrero, ekbrilo, sparko.

chispar v. 1 fajr-elĵeti, fajrerigi. 2 ekbrili, brilegi. 3 (fig.) koleriĝi, kvazaŭ fajrelĵeti. 4 (pop.) kuregi. || chispa! for!

chispe s.m. pork-piedo.

chiste s.m. 1 spritaĵo., ŝerco. 2 spriteco.

chistoso adj. sprita, ŝercema.

chit interj. silenton!, ŝt!

chita s.f. 1 (têxt.) indieno. 2 (variedade de tecido de algodão) katuno.

chita 2 s.2g. (zool.) = guepardo (Acinonyx jubatus).

chitão s.m. (zool.) = quíton.

chitãozinho & xororó s.m. (tb. chamirro, “mullet”) (corte de cabelo curto na frente, em cima e nos lados, e longo atrás) hararaĉo.

chitom interj. silenton!, ŝt!

choça s.f. = cabana.

chocadeira s.f. (incubadora) kovilo, kov-aparato.

chocalhar v. 1 sonoretigi, sonorigi, sonoreti. 2 skueti, skui. 3 (fig.) klaĉi.

chocalho s.m. 1 sonorileto. 2 bov-sonorilo.

chocante adj.2g. ŝoka.

chocar  1 v. 1 (tb. incubar) (cobrir ovos com o corpo para aquecê-los e fazer desenvolver o embrião) kovi. 2 (fig.) kovi, kaŝe konservi, kaŝe prepari.

chocar  2 v. 1 ŝoki. 2 ofendeti. 3 tuŝegi, ektuŝegi. ¨ chocar-se 1 (colidir) kolizii, interfrapiĝi. 2 karamboli. chocar-se com (ou contra)  1 kolizii kun, kolizii kontraŭ: o trem expresso chocou-se com o trem de cargas la eksprestrajno koliziis kun la vartrajno. 2 kontraŭ-puŝiĝi: dois carros chocaram-se na estrada du aŭtoj kontraŭpuŝiĝis sur la ŝoseo. o caminhão chcou-se com o ônibus la kamiono kontraŭpuŝiĝis kun la buso.

chocarrear v. burleski, ŝercegi, ŝerci.

chocarreiro adj. 1 burleska, ŝercema, ŝerca. 2 ridiga. · s.m. 3 burleskulo, ŝerculo. 4 ridigisto, amuzisto.

chocarrice s.f. burleskaĵo.

chocho \ô\ adj. 1 sensuka, kern-seka. 2 (fig.: diz-se de estilo) sengusta, vulgara.

choco \ô\ s.m. 1 (ato de chocar) kovado. · adj. 2 (ovo) kovata. 3 (podre) duon-kovita, putriĝinta, putra. 4 (diz-se de galinha) kovanta.

chocolataria s.f. ĉokoladejo.

chocolate s.m. 1 (alim.) ĉokolado. 2 = cacau (‘sementes’). ¨ chocolate em pó (cul.: pó feito das sementes do cacau) kakao, kakao-pulvoro. chocolate quente (cul.: bebida feita desse pó, misturado com açúcar e água ou leite quente ou frio) kakao, ĉokolado.

chocolateira s.f. (vaso em que se prepara a bebida do chocolate) ĉokoladujo, ĉokolad-kruĉo.

chocolateiro s.m. (vendedor de chocolate) ĉokolad-vendisto, ĉokoladisto.

chofer s.m. motoristo, ŝoforo.

chofre s.m. ekbato. ¨ de chofre subite, neatendite.

choldra \ô\ s.f. konfuzegaĵo, konfuzego.

chon (econ.: 1/100 de won, moeda das Coreias do Norte e do Sul) ĝono.

chope s.m. (cerveja fresca (não pasteurizada) servida em barril sob pressão) freŝa biero.

Chopin (músico polonês, 1810–1849) Ŝopeno.

choque 1 s.m. 1 kolizio, renkontobato, interfrapiĝo. 2 (fig.) afekcio, bato. 3 (med.) ŝoko. ¨ choque violento (med.: concussão) komocio.

choque 2 s.m. (med.) red. de eletrochoque.

choradeira s.f. 1 ploradaĉo, lamentado. 2 (fam.: pedido queixoso, fastidioso, insistente) litanio (fig.).

choramingar v. ploreti.

choramingas s.2g.2n. ploremulo.

chorão adj. 1 (diz-se daquele que chora muito) ploremulo. 2 (funebra) pendgazo. 3 (bot.) plorsaliko.

chorar v. 1 plori. 2 priplori –n. 3 (carpir, prantear) plorkrii. 4 (falando-se de cães, lobos etc.) jelpi, plorboji. ¨ chorar a morte de sua mãe plori pri la morto de sia patrino. começar a chorar ekplori. || quem não chora não mama (prov.: ‘kiu ne ploras, tiu ne mamsuĉas’) kiu ne petas, tiu ne ricevas.

chora-vinagre s.m. (pl.: chora-vinagres) (zool.) = água-viva.

chorinho s.m. 1 (choro silencioso e ligeiro) ploreto. 2 (mús.: variante do choro, de andamento mais vivo e corrido) vigla ŝoro*. 3 (mús.) = choro (‘gênero musical’).

choro s.m. 1 ploro. 2 (tb. chorinho) (mús.: gênero musical brasileiro) ploro, ŝoro*.

chorozinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Chorozinho CE ou aos seus naturais ou habitantes) ŝorozinja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Chorozinho CE) ŝorozinjano.

Chorozinho  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Ŝorozinjo. Vd. chorozinhense (‘de Chorozinho CE’).

chorrilho s.m. = quantidade.

chorume  s.m. 1 (gordura) graso. 2 (agric.: líquido que escorre da estrumeira e que se acrescenta ao estrume seco para enriquecê-lo como adubo) sterk-akvo.

choupana  s.f. (pajlo-kovrita) dometo, kabano, pajlo-kabano.

choupo s.m. (bot.) poplo.

chouriça s.f. 1 (cul.) kolbaso. 2 (cul.) andujo.

chouriço s.m. 1 (cul.) kolbaso. 2 (cul.) andujo.

choutar v. 1 troteti. 2 trotaĉi.

chouto s.m. 1 troteto. 2 trotaĉo, kruda troto.

chover v. 1 pluvi. 2 (fig.) pluvi, amase fali: perguntas de todo tipo choveram sobre ela ĉiuspecaj demandoj pluvis sur ŝin. ¨ chover a cântaros pluvegi. chover torrencialmente pluvegi. fazer chover pluvigi.

chow-chow [Ing.] s.m. (zool.: cão de uma raça de origem chinesa) ĉaŭĉaŭo*.

Christiania (geogr., hist.) = Cristiânia.

chuca s.f. (zool.: espécie de corvo, do tamanho de um pombo, pertencente à família dos corvíneos, Corvus monedula) monedo, korveto.

chucha s.f. (para bebês) suĉumo, suĉilo, cicumo.

chuchar v. 1 piki, tuŝi. 2 (sugar) suĉi, elsuĉi.

chuchu s.m. 1 (bot.: trepadeira das cucurbitáceas, Sechium edule) ĉajoto. 2 (bot.: fruto dessa planta) ĉajoto, ĉajotfrukto.

chuchuzeiro s.m. (bot.) = chuchu (Sechium edule).

chuço s.m. pik-stango, pik-ferstango.

chucrute s.m. (cul.: couve fermentada) saŭrkraŭto, acid-brasiko, acid-brasikaĵo.

chufa s.f. mokaĵo, moko.

chulé s.m. (cheiro fétido característico do suor dos pés humanos) pied-fetoro, pied-odoraĉo.

chulipa s.f. rel-trabo, ŝpalo.

chulo adj. 1 vulgaraĉa. 2 triviala.

chumaceira s.f. 1 (mec.) nabo. 2 (técn.) lagro.

chumaço s.m. 1 kotonaĵo, koton-plektaĵo. 2 plumaĵo, plum-plektaĵo. 3 remburaĵo. 4 kuseneto.

chumbado adj. (pop.) ebria.

chumbar v. 1 plumbi, plumbo-pezigi. 2 (dente) ŝtopi, plombi. 3 (fig.) plumb-teni, alnajli.

chumbo s.m. 1 (quím.: elemento químico de número atômico 82; símb.: Pb) plumbo. ¨ artefato de chumbo plumbaĵo. grão de chumbo plumbero. tubo de chumbo tubo el plumbo.

Chungking (geogr.: cid. da China) Ĉongkingo.

chungungo s.m. (zool.) = lontra-marinha-do-chile (Lontra felina).

chupa-chupa s.m (pl.: chupas-chupas, chupa-chupas) (lus., cul.) (tb. pirulito) stango-bombono.

chupada s.f. 1 suĉado. 2 (na vulva ou no clitóris) frandzado, frandzo, franĉado, franĉo, piĉ-lekado, piĉ-leko. 3 (beijo ardente e sensual, que deixa marca) kisego. ¨ dar uma chupada 1 (na vulva ou no clitóris) frandzi, franĉi, piĉ-leki, leki. 2 (dar um beijo ardente e sensual)  kisegi.

chupado adj. 1 suĉita, elsuĉita. 2 (fig.) malgrasega, elsuĉita, kadavreca.

chupa-flor s.m. (pl.: chupa-flores) (zool.) = beija-flor.

chupa-mel s.m. (pl.: chupa-meles, chupa-méis) 1 (zool.) = beija-flor. 2 (bot.) = madressilva (Lonicera caprifolium).

chupão s.m.(pl.: chupões; fem.: chupona) 1 (pop.) ŝmaco. 2 suĉ-makulo, suĉaĵo. 3 (beijo ardente e sensual, que deixa marca) kisego. · adj. 4 suĉema. ¨ dar um chupão kisegi.

chupar v. 1 suĉi. 2 elsuĉi. 3 sorbi. 4 (vagina) frandzi, franĉi, franzi, piĉ-leki.

chup-chup s.m. (cul.) = sacolé.

chupeta \ê\ s.f. 1 (para bebês) suĉumo, suĉilo, cicumo, suĉ-kaŭĉuko. 2 suĉ-tubo, suĉilo. 3 (zool.) = libélula.

chupim s.m. (pl.: chupins) (zool.) = tentilhão (Fringilla coelebs).

chupista s.2g. drinkulo.

chupona adj.s.f. fem. de chupão.

churrascaria s.f. (restaurante onde se serve especialmente churrasco) ĉuraskejo.

churrasco s.m. (cul.: carne assada sobre brasas) karbonado, ĉurasko, rostita viando.

churrasqueira s.f. (cul.) turnrostilo, stangrostilo, stangorostilo. ¨ churrasqueira elétrica (cul.) turnrostilo, stangrostilo, stangorostilo.

churro s.m. (cul.) (hispandevena) benjeto.

chusma  s.f. 1 (mar.: conjunto de marinheiros) maristaro. 2 popolaĉo.

chuta interj. silenton!, ŝt!

chutar v. (fut.: dar um golpe com o pé na bola) ŝoti: chutar uma bola para o gol ŝoti pilkon al golejo.

chute s.m. (tb. tiro, pontapé) (fut.: golpe com o pé na bola) ŝoto.

chutney [Ing.] s.m. (cul.: molho de origem indiana feito com frutos, açúcar, vinagre e especiarias, e usado como condimento) ĉatnio.

chuva s.f. 1 pluvo. 2 (fig.) pluvo, amasa falado, amasego, multego, hajlo: uma chuva de golpes caiu sobre ele pluvo da batoj falis sur lin. ¨ chuva de meteoros meteora duŝo. chuva de pedra hajlo. chuva diluvial pluvego. da chuva (tb. pluvial) pluva, pluv–: água da chuva pluva akvo, pluvakvo.

chuvada s.f. pluvego.

chuvarada s.f. pluvego.

chuveirada s.f. (banho de chuveiro) duŝo: tomar uma chuveirada preni duŝon, duŝi sin.

chuveirinho s.m. (dim. de chuveiro) 1 malgranda duŝilo, duŝileto. 2 (aparelho para aplicar ducha vaginal) vagina duŝilo.

chuveiro s.m. 1 pluvo-verŝilo. 2 duŝilo. Vd. chuveirinho. ¨ banho de chuveiro duŝo. || tomar banho de chuveiro preni duŝon; duŝi sin.

chuviscar v. pluveti.

chuvisco s.m. pluveto.

chuvoso adj. pluvema, pluva.

Ci (metr.) símb. de curie.

C.ia abrev. de Companhia.

Cia. abrev. de Companhia.

ciânia s.f. (zool.: gênero de águas-vivas da classe dos cifozoários, Cyanea) cianeo.

cianina s.f. cianino.

ciano s.m. 1 (cor entre o verde e o azul) cejan-bluo. 2 (quím.: radical) ciano. · adj. 3 (que apresenta cor entre o verde e o azul) cejan-blua.

cianogênio s.m. (quím.: gás incolor formado de azoto e carbono) ciano.

Cianorte  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Sianorto. Vd. cianortense (‘de Cianorte PR’).

cianortense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cianorte PR ou aos seus naturais ou habitantes) sianorta: a cultura cianortense é rica la sianorta kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cianorte PR) sianortano: os cianortenses são felizes la sianortanoj estas feliĉaj.

cianose s.f. (med.) cianozo.

ciar v. malantaŭen remi.

ciática s.f. (med.) red. de dor ciática.

ciático adj. 1 (anat.) = isquiático. 2 (anat.: relativo ao nervo ciático) iskiata.

cibe s.m. (bot.) = palmira (Borrassus flabellifer).

Cíbele (mit.: deusa da fecundidade, originária da Ásia Menor) Cibelo.

cibercafé s.m. (intern.: lanchonete ou restaurante que dispõe de microcomputadores com acesso à internet) retumejo, ret-kafejo.

cibernética s.f. (ciência sobre o estudo comparativo dos sistemas e mecanismos de controle automático, regulação e comunicação nos seres vivos e nas máquinas) cibernetiko.

ciberpirata s.m. (tb. pirata eletrônico, “hacker”) (intern.: pessoa com profundos conhecimentos de informática que eventualmente os utiliza para violar sistemas ou exercer outras atividades ilegais) ret-pirato, kod-rompisto, hakero, fraŭdulo, artifikulo.

cibório s.m. (vaso sagrado em que se guardam as hóstias para a comunhão dos fiéis) ciborio, hosti-vazo, hostujo.

cica 1 s.f. adstringeco.

cica s.f. (bot.: designação comum às árvores do gênero Cycas) cikaso.

cicatriz s.f. cikatro, stigmato.

cicatrização s.f. (pl.: cicatrizações) 1 cikatrigo. 2 cikatriĝo.

cicatrizante adj.2g. 1 cikatriga. 2 cikatra. · s.2g. 3 cikatrilo, cikatra medikamento.

cicatrizar v. cikatrigi. ¨ cicatrizar-se cikatriĝi.

cícero s.m. 1 (tip.: nome do tipo corpo 12 em que primeiro foram impressas as obras de Cícero) cicero. 2 (tip.: quadratim do corpo 12) cicero.

Cícero (pren.masc.) Cicerono.

Cícero (Marco Túlio) (político e orador latino, 106 a.e.c.–43 a.e.c..) Marko Tulio Cicerono.

Cícero Dantas  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Sisero-Danto. Vd. cícero-dantense (‘de Cícero Dantas BA’).

cícero-dantense  adj.2g. (pl.: cícero-dantenses) 1 (relativo ao mun. de Cícero Dantas BA ou aos seus naturais ou habitantes) sisero-danta. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cícero Dantas BA) sisero-dantano.

cicerone s.2g. ĉiĉerono, gvidisto.

ciciado adj. flustra, murmura, murmureta.

ciciante adj. susura, susuranta.

ciciar v. 1 (cochichar) flustri, mallaŭte interparoli. 2 murmuri, murmureti. 3 susuri. 4 brueti. 5 (falando-se de regato, arroio, ou chuva sobre telhado, produzir um som breve e baixo) lirli: as águas corriam ligeiras, ciciando la akvo lirlis rapide.

cicindela s.f. (zool.: gênero de insetos da ordem dos coleópteros, Cicindela) cicindelo.

cicino s.m. (bot.) = cincino.

cicio s.m. susuro, susurado.

Cíclades (geogr.: arquipélago no mar Egeu) Cikladoj.

ciclame s.m. (bot.) = cíclamen.

cíclame s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cyclamen) ciklameno.

cíclame-da-europa s.m. (bot.: planta da família das primuláceas, Cyclamen europaeum) ciklameno.

ciclâmen s.m. (bot.) = cíclame.

ciclismo s.m. (desp.) ciklado, biciklado.

ciclista s.2g. 1 ciklisto. 2 velocipedisto. 3 biciklisto.

ciclite s.f. (med.: inflamação do corpo ciliar do globo ocular) ciklito.

ciclo s.m. 1 (série de fenômenos que se sucedem numa certa ordem) ciklo. 2 (período astronômico no qual se repetem os mesmos fenômenos) ciklo. 3 (série de poemas sobre o mesmo assunto) ciklo: o ciclo de Pedro Malasarte la ciklo de Petro Malazarto. 4 (designação genérica dos veículos leves como bicicletas, triciclos, motocicletas etc.) ciklo. 5 (quím.: arranjo de átomos representado em fórmulas ou modelos de maneira cíclica, e que geralmente consiste em 5 ou 6 átomos, embora se conheçam ciclos menores e também muito maiores) ciklo. ¨ ciclo por minuto (tb. rotação por minuto) (unidade de frequência equivalente a 0,016667 Hz; símb.: cpm) ciklo en minuto (cpm). ciclo por segundo (unidade de frequência equivalente a 1 Hz; símb.: cps) ciklo en sekundo (cps).

cicloide s.f. (mat.: curva produzida pela revolução completa de um ponto pertencente a um círculo que gira sobre um plano) cikloido.

ciclomotor s.m. (tb. “moped”) (bicicleta movida a motor e cuja potência não ultrapassa 50 cilindradas) mopedo. Vd. mobilete, cinquentinha.

ciclone s.m. (met.) ciklono. ¨ ciclone extratropical (met.) ekstertropika ciklono.

ciclônico adj. ciklona.

ciclope s.m. (mit.: indivíduo da raça de gigantes com um só olho no meio da testa) ciklopo.

ciclópico adj. ciklopa.

ciclotimia s.f. (med.) ciklotimio.

cíclotron s.m. (fís.: certo tipo de acelerador de partículas) ciklotrono.

ciconiídeos s.m.pl. (zool.: família de aves ciconiiformes) cikoniedoj.

ciconiiformes s.f.pl. (zool.: ordem de aves que tem por tipo a cegonha) cikonioformaj.

cicório  s.m. (bot.: designação comum das plantas do gênero Cichorium, da família das compostas) cikorio. Vd. chicória.

cicuta s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cicuta) cikuto. 2 (bot.) = cicuta-da-europa (Conium maculatum).

cicuta-aquática s.f. (bot.) = quebra-pedra (Oenanthe aquatica).

cicuta-da-europa s.f. (bot.: planta do gênero Conium, especialmente a C. maculata) konio.

cicuta-de-água s.f. (bot.) = quebra-pedra (Oenanthe aquatica).

Cid (El) (cavaleiro espanhol, 1043–1099) Cido.

-cida el.comp. (significa “que mata”, “que corta”, “que deita abaixo”) -icid/: fungicida fungicido.

cidadania s.f. civitaneco.

cidadão s.m. (pl.: cidadãos; fem.: cidadã, cidadoa) 1 civitano. 2 regnano. 3 (da cidade) urb ano. 4 (jur.) ŝtatano, civitano.

cidade  s.f. 1 (aglomeração humana de certa importância, localizada numa área geográfica circunscrita) urbo. 2 (corpo político) civito. 3 (cidade livre) civito. ¨ cidade natal naskiĝ-urbo, nask-urbo.

Cidade da Guatemala (geogr.: cid. e cap. da Guatemala) Gvatemalurbo, Gvatemalo.

Cidade de Mônaco (geogr.) Monako-urbo.

Cidade do México (geogr.) Meksik-urbo.

Cidade do Panamá (geogr.) Panamo.

Cidade do Vaticano (geogr.) Vatikan-urbo.

Cidade Gaúcha  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Sidade-Gauŝo. Vd.  cidade-gauchense, gauchense (‘de Cidade Gaúcha PR’).

cidade-gauchense  adj.2g. (tb. cidade-gauchenses) 1 (tb. gauchense) (relativo ao mun. de Cidade Gaúcha PR, ou aos seus naturais ou habitantes) sidade-gauŝa. · s.2g. 2 (tb. gauchense) (o natural ou habitante do mun. de Cidade Gaúcha PR) sidade-gauŝano.

cidadela s.f. 1 (fortaleza que domina e defende uma cidade) citadelo. 2 persistejo. 3 (fig.) centro, ĉefloko.

Cidade Ocidental  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Sidade-Osidentalo. Vd. ocidentalense (‘de Cidade Ocidental GO’).

cidade-satélite  s.f. (pl.: cidades-satélites, cidades-satélite) 1 (cidade que se ergue nas vizinhanças de uma metrópole à qual está estritamente ligada, tendo ou não autonomia administrativa) satelita urbo. 2 (bras., geogr.: denominação popular das regiões administrativas do Distrito Federal do Brasil) satelita urbo.

cidaris  s.m. 1 (mitra do grão-sacerdote dos judeus) cidaro. 2 (turbante dos reis da Pérsia) cidaro.

cidra s.f. 1 (bot.: fruto da cidreira) cedrato. 2 (cul.: bebida que se fabrica com o suco fermentado de maçãs) cidro, pom-vino.

cidreira s.f. (bot.: arbusto da família das rutáceas, Citrus medica) cedratujo, cedrato.

ciência s.f. 1 (conjunto dos conhecimentos humanos, baseados no estudo) scienco. 2 scio. 3 (conjunto dos conhecimentos sobre um dado assunto) sciaro. ¨ ciência da computação informadiko, komputiko. ciências exatas ekzaktaj sciencoj. ciências humanas homaj sciencoj. ciências naturais (tb. história natural) (estudo e descrição dos seres vegetais, animais e minerais que se encontram na natureza) natur-scienco, natura scienco, natur-sciencoj, naturaj sciencoj. ciências sociais sociaj sciencoj.

ciente adj.2g. 1 scianta. 2 informita. || ele está ciente disso li estas scianta tion; li scias tion.

cientificado adj. eksciinta. || cientificado que a mãe adoecera, ele partiu eksciinte, ke lia patrino malsaniĝis, li ekvojaĝis.

cientificar v. sciigi. || cumpre-me cientificar-vos de... mi devas sciigi vin pri...

científico adj. scienca.

cientista s.2g. 1 sciencisto. 2 scienculo, klerulo.

cifoscoliose s.f. (med.: duplo desvio da coluna vertebral) cifoskoliozo.

cifose s.f. (anat.: curvatura anômala da espinha dorsal para trás, isto é, formando convexidade posterior) cifozo.

cifra s.f. 1 (sinal gráfico representado pelo algarismo zero [0]) nulo. 2 (escrita secreta que não deve ser compreendida por todos) ĉifro. 3 kriptaĵo. ¨ cifras ciferoj.

cifrado adj. 1 ĉifrita. 2 sekreta, kripta.

cifrão s.m. (pl.: cifrões) 1 (sinal gráfico ($) usado para indicar as unidades monetárias de diversos países) mon-signo, dolar-signo. 2 (bras.) milrejs-signo.

cifrar v. (escrever em cifra) ĉifri.

cigano s.m. (indivíduo dos ciganos, povo itinerante que migrou do Norte da Índia para o oeste, de onde se espalhou pelo países do Ocidente) cigano.

cigarra s.f. (zool.: designação comum aos insetos homópteros da família dos cicadídeos) cikado.

cigarra-cobra s.f. (pl.: cigarras-cobras, cigarras-cobra) (zool.) = jequitiranaboia (‘designação comum’).

cigarrear v. (emitir (a cigarra) seu som característico) ĉirpi.

cigarreira s.f. cigaredujo.

cigarrilha s.f. (charuto fino) cigareto.

cigarro s.m. cigaredo. ¨ cigarro de palha tabaka rulaĵo. de cigarro cigareda: guimba de cigarro cigareda stumpo. varejo de cigarros cigaredejo, cigared-vendejo. || sair para comprar cigarros (= sair e não voltar) iri aĉeti tabakon (ou cigaredojn).

Cila (mit.: um dos dois monstros femininos que ficavam no estreito de Messina e devoravam os navios que por ali passavam) Scilo. || estar entre Cila e Caribde (prov.) trafi de Scilo al Ĥaribdo. Vd. Caribde.

cilada s.f. 1 (tocaia, emboscada) embusko. Vd. emboscada. 2 insido.

Cilene 1 (geogr.: monte da Arcádia, na Grécia) Cileno.

Cilene 2  (pren.fem.) “Cilena”.

cilha s.f. (cinto com que se aperta a sela ou a carga das bestas) sel-rimeno, sel-zono, lig-rimeno.

cilhão s.m. (pl.: cilhões) virina rajd-selo.

ciliado s.m. (biol.) = cilióforo. ¨ ciliados (biol.) = cilióforos.

Cilícia (hist.: antigo país da Ásia Menor) Cilicio.

cilício s.m. pun-vesto, pun-ĉemizo, pun-zono.

cilíndrico adj. cilindra.

cilindro s.m. cilindro. ¨ cabeça de cilindro (técn.) kulaso.

cilindro-eixo s.m. (anat.) = axônio.

cílio s.m. 1 (anat.: cada um dos pelos que guarnecem as bordas externas das pálpebras; celha, pestana) okul-haro, palpebro-haro. 2 (biol.: organela da superfície celular que se apresenta como um filamento muito delgado dotado de movimento sincronizado) cilio. 3 (bot.: cada um dos finos pelos que guarnecem as bordas das folhas e de outros órgãos vegetais) cilio. ¨ cílios (anat.: pelos que guarnecem as bordas externas das pálpebras) okul-haroj, palpebro-haroj.

cilióforo s.m. (biol.: espécime dos cilióforos) ciliulo. ¨ cilióforos (bot.: filo de seres unicelulares do reino dos protistas que apresentam cílios como organelas locomotoras, dois tipos de núcleos, boca e faringe) ciliuloj.

cima  s.f. 1 supro. 2 plejalto. ¨ em cima supre. em cima de 1 sur: o livro está em cima da mesa la libro kuŝas sur la tablo. 2 super. de cima supra: ele mora no andar de cima li loĝas en la supra etaĝo. para cima 1 supren. 2 sur –en: arrastar-se para cima da cama rampi surliten. 3 (quantidade) pli ol: no terremoto morreram para cima de 1.000 pessoas dum la tertremo mortis pli ol 1.000 homoj. para cima e para baixo 1 tien kaj reen. 2 supren kaj malsupren. por cima de 1 (tocando) sur. 2 (sem tocar) super.

cimácio s.m. (arq.: moldura que remata uma cornija) cimatio.

cimalha s.f. 1 kornico-supro, cimatio. 2 arkitravo. 3 listelo.

címbalo s.m. (mús.) cimbalo.

cimbre s.m. (constr.: armação provisória, geralmente de madeira, que serve de molde ‘e de suporte durante a construção de arcos e abóbodas) ark-muldilo.

címbrio s.m. (constr.) = cimbre.

cimbro s.m. (hist.: indivíduo dos cimbros, povo céltico das margens do Báltico estabelecido na Germânia) cimbro.

cimeira s.f. 1 (ornamento que forma a parte superior de um capacete) kasko-kresto. 2 (bot.: tipo de inflorescência definida, cujo eixo tem crescimento limitado e termina por uma flor, sucedendo o mesmo aos eixos secundários, que partem do principal) cumo, kimo.

cimentar v. 1 (ligar com cimento) cementi. 2 (obturar dente) cementi. 3 (fig.) firmigi. || cimentar pedras cementi ŝtonojn.

cimento s.m. 1 (constr.: aglomerante usado para unir solidamente diversos tipos de materiais de construção, constituído basicamente de substâncias calcáreas e argilosas, pulverizadas e calcinadas) cemento. 2 (massa usada pelos joalheiros para fixar ou unir os elementos com que trabalham) cemento. ¨ cimento armado ferbetono, armita betono, ŝtalbetono. cimento hidráulico (cimento que se solidifica em contato com a água) hidraŭlika cemento. cimento Portland (ou de Portland) (cimento artificial) Portlanda cemento. fábrica de cimento cementejo.

cimicífuga s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cimicifuga, da família das ranunculáceas) cimicifugo. 2 (bot.) erva-de-são-cristóvão.

cimitarra s.f. (arm.: espada de lâmina curva e mais larga na extremidade livre) cimitaro, kurba glavo.

cimo s.m. 1 supro. 2 plejaltaĵo. 3 (fig.) verto. 4 = cume (‘alto de morro’).

Cina (pren.masc.) Cinno.

Cina (Cneu Cornélio) (hist.: bisneto de Pompeu) Cinno.

cinabre s.m. (quím.) = mínio.

cinábrio s.m. 1 (min.: sulfeto de mercúrio trigonal) cinabro. 2 (vermelhão) vermiljono, cinabra koloro. 3 (quím.) = mínio.

cinca s.f. eraro, malkorektaĵo.

cincerro s.m. bov-sonorilo.

cinchona s.f. (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Cinchona) kino, kinkono, kinĥono, cinĥono.

cinchonina s.f. (quím.) kinkonino.

cincino s.m. (bot.: inflorescência cimosa unípara na qual os eixos são perpendiculares ao eixo principal, de modo que seu arranjo só pode ser visto em um plano, e estão dispostos alternadamente à direita e à esquerda) cincino.

cinclo s.m. (zool.: gênero de pássaros da ordem dos passeriformes, Cinclus) cinklo.

cinco 1 num. (quantidade que é uma unidade maior que quatro; símb.: 5, V) kvin. quatro mais um são cinco kvar plus unu estas kvin. os cinco dedos da mão la kvin fingroj de la mano. as cinco pontas da estrela verde la kvin pintoj de la verda stelo. ¨ aos cinco (em grupos de cinco) kvinope. em grupos de cinco kvinope. os cinco juntos kvinope.

cinco 2 s.m. (zool.: designação comum aos lagartos do gênero Scincus) scinko, skinko.

Cinderela (lit.: conto de fadas do escritor francês Charles Perrault, baseado no conto popular italiano “A Gata Borralheira”) Cindrulino.

cindir v. 1 tranĉi. 2 apartigi. 3 trabori.

cine s.m. red. de cinema (‘sala de projeção’).

cinegética s.f. (a arte da caça, especialmente da caça com ajuda de cães) ĉas-arto.

cinegético adj. (relativo à caça) ĉasa.

cinema s.m. 1 (cine.) kino, kinematografio, film-arto. 2 (sala de projeção de filmes cinematográficos) kinejo, kinematografiejo. 3 (teatro onde se apresentam filmes) filmo-teatro.

cinemática s.f. (fís.: ramo da mecânica que estuda os movimentos de corpos ou partículas, sem referência a massas ou forças; foronomia) kinematiko.

cinemático adj. (fís.) kinematika.

cinematografar v. kinematografi.

cinematografia s.f. 1 (cine.: conjunto de processos e métodos usados para reproduzir o movimento por meio de fotografias) kinematografio. 2 (comn.: meio de expressão e comunicação que utiliza esse processo) kino, kinematografio.

cinematógrafo s.m. kinematografo.

cinerária s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cineraria, da família das compostas) cinerario.

cinerário adj. 1 (relativo a cinza) cindra. 2 (que contém cinza) cindrenhava.

cinéreo adj. (de cor cinzenta) cindra, cindrokolora.

cinerício adj. = cinéreo.

cine-teatro s.m. (filme gravado por meios eletrônicos, sem usar películas ou fitas magnéticas) filmoteatro.

cinética s.f. (fís.: ramo da física que trata da ação das forças nas mudanças dos movimentos dos corpos) kinetiko.

cinético adj. (fís.) kineta.

Cingapura (geogr.: país do Sudeste Asiático) Singapuro.

cingir v. zoni.

cíngulo s.m. 1 (rel.: cordão longo usado pelo sacerdote para prender a alva) kordono. 2 (anat.: feixe de fibras nervosas que liga o corpo caloso, que em parte circunda, e a convolução hipocampal) cingulo.

cínico adj. 1 (fil.: relativo à doutrina dos filósofos gregos Antístenes de Atenas e Diógenes de Sinope) cinika. 2 (que é dado a atos e/ou ditos imorais, impudicos, escandalosos) cinika. 3 senhonta. · s.m. 4 (fil.: adepto daquela doutrina filosófica) cinikulo. 5 (desavergonhado) cinikulo.

cínipe s.m. (zool.: gênero de pequenas vespas-da-galha, tipo da família dos cinipídeos, Cynips) cinipo.

cinismo s.m. 1 cinikeco, cinikismo. 2 senhontenco.

cinocefalídeos s.m.pl. (zool.: família de mamíferos, única da ordem dos dermópteros, com apenas um gênero e duas espécies, conhecidas como lêmures-voadores) galeopitekedoj.

cinocéfalo s.m. 1 (zool.) = babuíno (‘designação comum’). 2 (zool.: designação comum aos mamíferos dermópteros, do gênero Cynocephalus, conhecidos vulgarmente como lêmures-voadores) lemuro.

cinoglossa s.f. (bot.) = língua-de-cão (Cynoglossum officinale).

cinodonte s.m. (bot.: gênero de capins rasteiros, Cynodon; capim-bermuda) cinodonto.

cinosuro* s.m. (bot.: designação comum aos capins do gênero Cinosurus, ao qual pertence o rabo-de-cão) cinozuro.

cinquenta \qü\ num. (quantidade que é uma unidade maior que quarenta e nove; símb.: 50, L) kvindek: dez mais quarenta são cinquenta dek plus kvardek estas kvindek. ¨ pouco mais de cinquenta kvindekkelkaj. cinquenta avos (tb. quinquagésimo) (fracionário correspondente a cinquenta; símb.: 1/50) kvindekona. cinquenta e dois (quantidade que é uma unidade maior que cinquenta e um; símb.: 52, LII) kvindek du: cinquenta e um mais um são cinquenta e dois kvindek unu plus unu estas kvindek du. os cinquenta e dois meninos dançaram com as cinquenta e duas meninas la kvindek du knaboj dancis kun la kvindek du knabinoj. cinquenta e dois avos (fracionário correspondente a cinquenta e dois; símb.: 1/52) kvindek-duona, kvindek-duon–. cinquenta e duas vezes maior kvindek-duobla: o resultado foi cinquenta e duas vezes maior que o anterior la rezulto estis kvindek-duobla je la antaŭa. cinquenta e poucos kvindekkelkaj. cinquenta e tantos kvindekkelkaj. cinquenta e um num. (quantidade que é uma unidade maior que cinquenta; símb.: 51, LI) kvindek unu: cinquenta mais um são cinquenta e um kvindek plus unu estas kvindek unu. os cinquenta e um meninos dançaram com as cinquenta e uma meninas la kvindek unu knaboj dancis kun la kvindek unu knabinoj. cinquenta e um avos  (fracionário correspondente a cinquenta e um; símb.: 1/51) kvindek-unuona, kvindek-unuon–. cinquenta e uma vezes maior kvindek-unuobla: o resultado foi cinquenta e uma vezes maior que o anterior la rezulto estis kvindek-unuobla je la antaŭa. cinquenta e uns kvindekkelkaj. cinquenta vezes maior kvindekobla: o resultado foi cinquenta vezes maior que o anterior la rezulto estis kvindekobla je la antaŭa.

cinquentão \qü\ s.m. 1 kvindek-jarulo. 2 kvindekkelkjarulo.

cinquentinha \qü\ s.f. (motocicleta ou bicicleta motorizada cuja potência não ultrapassa 50 cilindradas) mopedo. Vd. ciclomotor.

cinta s.f. 1 zono. 2 banderolo. 3 (de ferro, para cingir as aduelas de barris etc.) barelringego. 4 portopeo, glav-rimeno. 5 (vest.: fita elástica com que se prende a meia à perna) ŝtrump-ligilo.

cinta-liga s.f. (vest.: peça íntima feminina que consta de uma pequena cinta (‘faixa’) dotada de quatro tiras elásticas (‘ligas’) com dispositivos para segurar as meias compridas) ĵartel-zono.

cintar v. zoni, ĉirkaŭligi.

cintilação s.f. (pl.: cintilações) mov-brilado, trem-brilado.

cintilar v. 1 mov-brili, trem-brili. 2 fulmeti.

cinto s.m. 1 zono. 2 led-zono. 3 portopeo, glav-rimeno. 4 rad-cirklo. ¨ cinto de salvação (de cortiça) korka sav-zono. cinto de segurança (autom., aer.) sav-zono, sekur-zono.

cintro* s.m. (constr.: fôrma  provisória de traves e tábuas que se usa para cimentar nela arco, abóbada etc.) cintro. ¨ desfazer um cintro decintri, sencintrigi. preparar um cintro cintri.

cintura s.f. 1 talio. 2 zono. 3 (medida tomada em torno da parte mais delgada do tronco do corpo humano) tali-mezuro: ela tem 60 cm (sessenta centímetros) de cintura ŝia talimezuro estas 60 cm (sesdek centimetroj). ¨ cintura escapular (anat.) skapola zono.

cinturão s.m. (pl.: cinturões) 1 zono. 2 led-zono. 3 (mil.) portopeo, glav-rimeno. ¨ cinturão de asteroides (astr.) asteroida zono.

cinza 1 s.f. cindro. · s.m. 2 (a cor cinzenta) grizo. ¨ reduzir a cinzas cindrigi. || cinza que sai das chaminés das fábricas flug-cindro.

cinzeiro s.m. 1 cindr-amaso. 2 cindrujo.

cinzel 1 s.m. ĉizilo, skulptilo.

Cinzel 2 (astr.) = Buril.

cinzelador s.m. ĉizisto.

cinzeladura s.f. (obra a cinzel) ĉizaĵo.

cinzelamento s.m. (ação de cinzelar) ĉizado.

cinzelar v. 1 (esculpir, lavras metais) cizeli, skulpti. 2 ĉizi. 3 (fig.) delikate elfari.

cinzento adj. griza, cindrokolora. ¨ a cor cinzenta (cinza) grizo. lugar cinzento (na cabeça, em desenho etc.) grizaĵo.

cio s.m. seks-ardo.

cioso adj. 1 (zeloso, cuidadoso) zorgema. 2 skrupule plenumanta. 3 ĵaluza. || julgo-o um rapaz cioso do cumprimento de seus deveres mi konsideras lin junulo, skrupule plenumanta siajn devojn.

ciperácea s.f. (bot.: espécime das ciperáceas) ciperaco. ¨ ciperáceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das ciperales) ciperacoj.

cípero s.m. (bot.: designação comum às ervas do gênero Cyperus, da família das ciperáceas) cipero.

Cipião (pren.masc.) Scipiono.

cipo s.m. (arq.: pequena coluna sem capitel) cipo.

cipó s.m. (bot.: designação comum às plantas lenhosas e trepadeiras, características das matas tropicais, de ramos delgados e flexíveis, que se fixam por meio de acúleos, de gavinhas ou por enrolarem-se aos caules e ramos de árvores e arbustos) liano.

Cipó (serra do) (geogr.: serra de Minas Gerais, próximo a Belo Horizonte) Sipoo.

cipoada s.f. lian-bato.

cipoal s.m. 1 lianaro. 2 (fig.) konfuzejo, senelirejo.

cipó-catinga s.m. (bot.: planta medicinal da família das compostas, Mikania amara) gvako, mikanio*.

cipó-chumbo s.m. (bot.: designação comum às plantas nativas do Brasil do gênero Cuscuta, da família das convolvuláceas) kuskuto.

cipó-de-alcaçuz s.m. (bot.) = jequiriti (Abrus precatorius).

cipó-emético s.m. (bot.) = ipecacuanha (Psycotria ipecacuanha).

cipó-seco s.m. (zool.) = bicho-pau (‘designação comum’).

cipreia * s.f. (zool.: gênero de moluscos gastrópodes, Cypraea) cipreo.

cipreste s.m. (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Cypressus, da família das cupressáceas) cipreso.

cipríaco adj. = cipriota.

Cipriano (pren.masc.) Cipriano.

Cipriano (são) (bispo de Cartago, mártir em 258) Sankta Cipriano.

cíprico adj. = cipriota.

Ciprina (mit.: um dos nomes de Vênus, venerada na ilha de Chipre) “Ciprisa”.

ciprínidas s.f.pl. (zool.) = ciprinídeos.

ciprinídeos s.m.pl. (zool.: família de peixes de água doce, a que pertencem a carpa, o barbo, a dourada etc.) ciprinedoj.

ciprino* s.m. (zool.: designação comum dos peixes do gênero Cyprinus, ao qual pertencem as carpas) ciprino.

ciprinoides \ói\ s.m.pl. (zool.) = ciprinídeos.

cíprio adj.s.m. = cipriota.

cipriota adj.2g. (tb. chiprense, cíprio, cipríaco, cíprico) 1 (relativo a Chipre ou aos seus naturais ou habitantes) kipra. · s.2g. 2 (o natural ou habitante de Chipre) kiprano.

cipripédio s.m. (bot.: gênero de orquídeas; Cipripedium) cipripedio.

Cípris (mit.: um dos nomes de Vênus, venerada na ilha de Chipre) “Ciprisa”.

Cir (astr.) abrev. de Compasso.

ciranda s.f. 1 terkribrilo, kribrilo. 2 rondodanco.

cirandar v. 1 kribri, terkribri. 2 rondodanci.

circa [It.] adv. (abrev.: c.) ĉirkaŭ (ĉ.).

circaeto s.m. 1 (zool.: gênero de aves de rapina, predadoras de cobras, Circaetus) cirkaeto. 2 (zool.: espécie de ave de rapina, Circaetus gallicus) serpentaglo, cirkaeto. 3 (zool.: espécie de ave de rapina, Circaetus cinereus) serpentaglo, cirkaeto.

Circássia (geogr.: região a Noroeste do Cáucaso) Ĉerkesio, Ĉerkesujo.

circassiano s.m. (o natural ou habitante da Circássia) ĉerkeso.

Circe (mit.: célebre feiticeira grega que transformava homens em animais) Circo.

círcea s.f. (bot.) = circeia (‘designação comum’).

circeia s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Circaea, da família das onagráceas) circeo.

circo s.m. 1 (recinto fechado, circular, para espetáculos, desportos etc.) cirko. 2 (área destinada a jogos públicos, na antiga Roma) cirko.

circuito  s.m. 1 ĉirkaŭiro. 2 (el.: conjunto de componentes eletricamente conectados que desempenha uma função específica) cirkvito. 3 (caminho que volta ao ponto de partida, circundando algo) ĉirkaŭ-irejo. ¨ circuito de palavras (tb. perífrase, circunlóquio) perifrazo, ĉirkaŭfrazo. circuito integrado (eletrôn.) integra cirkvito, ico. circuito miniaturizado (el.: aquele que sofreu miniaturização)  miniaturigita cirkvito. circuito miniaturizável (el.: aquele que pode ser miniaturizado) miniaturigebla cirkvito. pôr em circuito (el.) encirkvitigi.

circulação s.f. (pl.: circulações) 1 (tráf.: conjunto de pessoas e veículos que circulam) cirkulantaro. 2 cirkulado. ¨ pôr em circulação cirkuligi: pôr um livro em circulação cirkuligi libron. tirar de circulação (falando-se de dinheiro) elkursigi.

circular 1 adj. 1 (redondo) ronda, rondforma. 2 (relativo ao círculo, em forma de círculo) cirkla. · s.m. 3 (exemplar de carta dirigida a muitas pessoas) cirkulero.

circular 2 v. 1 (mover-se continuamente em círculos) cirkuli, rond-iri, ĉirkaŭiri, iri ĉirkaŭ. 2 (mover-se de um lugar a outro) cirkuli: uma multidão de pessoas e automóveis circula pela cidade amaso da homoj kaj aŭtomobiloj cirkulas en la urbo. 3 (passar de lugar a lugar, de mão em mão) cirkuli: o dinheiro, as mercadorias circulam mono, varoj cirkulas. 4 ĉirkaŭgarni. 5 (falando-se de dinheiro) kursadi: aquela moeda circulou só dois anos tiu monero kursadis nur du jarojn. || é proibido ficar parado: circulando! estas malpermesite staradi, cirkulu!

circulatório adj. 1 cirkla. 2 (anat.) sang-ira. 3 (relativo a circulação) cirkula: sistema circulatório cirkula sistemo.

círculo s.m. 1 (superfície plana limitada por uma curva — a circunferência — cujos pontos são equidistantes de um ponto fixo — o centro) cirklo. 2 rondo. ¨ círculo de colegas kolegaro. círculo de inclinação magnética (tb. bússola de inclinação) (fís.: instrumento dotado de agulha imantada destinado a medir a inclinação magnética) kompaso de inklinacio, busolo de subklino. círculo de latitude (astr.) = meridiano (‘círculo máximo’). círculo principal (geom.: círculo numa esfera cuja superfície plana passa pelo centro dessa esfera) ĉefcirklo. círculos nas colheitas (cada uma das figuras geométricas, de origem obscura, desenhadas em grandes campos cultivados) agroglifoj. círculo vicioso (erro de lógica que consiste em usar como prova aquilo que se quer provar) cirklorezono.

circumpolar adj. ĉirkaŭpolusa: navegação circumplar ĉirkaŭpolusa navigado.

circunavegação s.f. (pl.: circunvegações) mara ĉirkaŭvojaĝo, ĉirkaŭveturo, ĉirkaŭnavigado, ĉirkaŭnavigacio.

circuncidar v. 1 (cortar parte do prepúcio) cirkumcidi. 2 ĉirkaŭtranĉi.

circuncisão s.f. (pl.: circuncisões) (med.: retirada cirúrgica do prepúcio) cirkumcido. 2 (rel.: cerimônia em que se pratica a retirada ritual do prepúcio) cirkumcido.

circundar v. ĉirkaŭi.

circunferência s.f. 1 cirkonferenco, rondo, rond-linio. 2 (linha curva fechada, regular ou não, que limita um círculo) periferio. 3 (medida da linha que contorna algo) ĉirkaŭmezuro.

circunfixo \cs\ s.m. (gram.: elemento mórfico que se divide em dois, colocados antes e depois de uma palavra, para formar outra) cirkumfikso, ĉirkaŭafikso: na palavra portuguesa ‘esclarecer’, temos o circunfixo ‘es - ecer’ en la portugala vorto ‘esclarecer’ oni havas la cirkumfikson ‘es - ecer’. Vd. afixo.

circunflexo adj. 1 cirkumfleksa. · s.m. 2 (ortg: o sinal diacrítico ^) cirkumflekso.

circunlocução s.f. (pl.: circunlocuções) (uso excessivo de palavras para emitir um enunciado que não chega a ser claramente expresso) ĉirkaŭparolo.

circunlóquio s.m. 1 parol-turno, ĉirkaŭfrazo, perifrazo. 2 (uso excessivo de palavras para emitir um enunciado que não chega a ser claramente expresso) ĉirkaŭparolo. ¨ fazer circunlóquio (falar usando de evasivas ou subterfúgios, sem ir direto ao assunto) ĉirkaŭparoli.

circunscrever v. ĉirkaŭ-limigi.

circunscrição s.f. (pl.: circunscrições) 1 limigo. 2 ĉirkaŭ-limigo. 3 distrikto, teritoria divido.

circunscrito adj. limigita. || a cena não ficou circunscrita apenas às duas pessoas la sceno ne restis konata nur al la du personoj.

circunspeção s.f. (pl.: circunspeções) = circunspecção.

circunspecção s.f. (pl.: circunspecções) singardemo, malriskemo.

circunspecto adj. 1 singardema, malriskema. 2 diskreta. 3 serioza. 4 saĝa.

circunstância s.f. (condição de tempo, lugar ou modo que cerca ou acompanha um fato ou uma situação) cirkonstanco.

circunstanciado adj. (detalhado) detala.

circunstancial adj.2g. (pl.: circunstaciais) 1 (relativo à circunstância) cirkonstanca. 2 laŭcirkonstanca: prova circunstancial laŭcirkonstanca pruvo.

circunstanciar v. detal-klarigi, detali.

circunstante adj.2g. 1 ĉirkaŭa. · s.m. 2 alestanto.

circunvagar v. 1 ĉirkaŭiri. 2 ĉirkaŭmovi. 3 ĉirkaŭĵeti. 4 ĉirkaŭturni.

circunvalação s.f. (mil.: vala ou fosso, com parapeito ou tapume, que contorna uma praça formente sitiada) ĉirkaŭfortikaĵo, cirkonvalacio, ĉirkaŭfosaĵo.

circunvizinhança s.f. 1 ĉirkaŭaĵo. 2 najbara loĝantaro. ¨ nas circunvizinhanças de ĉirkaŭe de, en la ĉirkaŭaĵo de.

circunvizinhar v. (estar nos arredores de) esti najbara al.

circunvizinho adj. ĉirkaŭanta, proksima, najbara.

circunvolução s.f. volvaĵo.

Cirenaica (geogr.: antigo país da África, atual Líbia) Cirenio.

Cirene (hist.: antiga colônia grega no Norte da África, ) Cireno.

cireneia s.f. (o natural ou habitante de Cirene ou da Cirenaica) cirenanino.

cireneu s.m. (o natural ou habitante de Cirene ou da Cirenaica) cirenano.

Cirilo (pren.masc.) Cirilo.

Cirilo, o Filósofo (são) (juntamente com seu irmão Metódio, um dos evangelizadores dos eslavos, c.827–869) Sankta Cirilo.

círio s.m. 1 kandelego. 2 vaks-kandelego.

Ciro 1 (pren.masc.) Ciro.

Ciro 2 (hist.: fundador do império persa) Ciro.

cirro s.m. (met.: nuvem, em geral de cor branca e aparência sedosa, situada em altitudes que variam de 6.000 a 12.000 m) ciruso, floka nubo.

cirrose s.f. (med.: doença crônica do fígado, caracterizada por alteração de suas células) cirozo.

círsio s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cirsium) cirsio, cardo.

cirsocele s.f. (med.) = varicocele.

cirurgia s.f. 1 kirurgio. 2 (via rede de computadores) ret-ĥirurgio, ret-kirurgio. ¨ cirurgia plástica (med.) plastia kirurgio.

cirurgião s.m. (cir.: profissional que se dedica à prática da cirurgia) kirurgo, kirurgiisto.

cirúrgico adj. kirurgia.

cis- pref. (significa aquém, do lado de cá) cis-: cisalpino cisalpa.

cisalpino adj. (que se situa aquém dos Alpes, na Europa [na época clássica, em relação a Roma]) cisalpa. Vd. alpino, transalpino.

cisão s.f. (pl.: cisões) 1 skismo. 2 rompo. 3 dispartigo. 4 opiniodiferenciĝo.

ciscar v. 1 (falando-se de galinha) ter-grati. 2 balai. 3 forbalai.

cisco s.m. 1 karbon-pulvoro. 2 balaaĵo. 3 lignereto. 4 aĵeto. || caiu um cisco no meu olho trafis mian okulon aĵeto.

Cisjordânia (geogr.: região da Palestina, a oeste do rio Jordão) Cisjordanio.

cisjordânico adj. (que fica a oeste do rio Jordão) cisjordana.

cisma s.f. 1 (divisão) skismo. 2 (tristeza) melankolio. 3 (ilusão) erara penso. 4 (meditação) meditado.

cismador \ô\ adj. revema. || aqueles olhos formosos e cismadores tiuj ĉarmaj, revemaj okuloj.

cismar v. 1 meditegi, absorbe pripensi. 2 (antipatizar) antipatii: cismou com o aluno e expulsou-o da aula li antipatiis la lernanton, kaj forpelis lin el la klasĉambro.

cismático adj. 1 skisma. 2 melankolia. 3 enpensiĝinta, enpensiĝa.

cismontano s.m. (aquele que mora aquém dos montes) cismontano.

cisne 1 s.m. (zool. designação comum a diversas aves aquáticas, da família dos anatídeos, especialmente aquelas do gênero Cygnus) cigno. ¨ canto de cisne (fig.: última e mais bela obra de um autor) kanto de cigno.

Cisne 2 (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Cygnus, Cygni; abrev.: Cyg) Cigno.

cissão s.f. (pl.: cissões) = cisão.

cistáceas s.f.pl. (bot.: família de plantas dicotiledôneas que tem por tipo a esteva) cistacoj.

cistalgia s.f. (med.: dor na bexiga) cistalgio.

cisteína s.f. (quím.: produto decomposto de certas proteínas) cisteino.

Císter (geogr.: abadia francesa em Saint-Nicolas-lès-Cîteux) Cistercio.

cisterciense s.2g. (rel.: membro da ordem de Císter) cisterciano.

cisterna s.f. (reservatório de água pluvial) cisterno., pluv-akvujo, akvujo.

cisticerco s.m. (biol.: forma larvar dos vermes cestoides, que se apresenta como uma vesícula bem desenvolvida, na qual está invaginado o escocele) cisticerko.

cisticercose s.f. (med., vet.: infestação por cisticercos ou doença por eles provocada) cisticerkozo.

cistite s.m. (med.: inflamação da mucosa da bexiga) cistito.

cisto s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cistus) cisto. 2 (bot.) = esteva (Cistus ladanifer). 3 (med.: cavidade anormal em um órgão ou tecido que geralmente encerra uma substância mole e limitada por parede própria) kisto.

cistocele s.f. (med.: hérnia da bexiga) cistocelo.

cistoptéris* s.m. (bot.: gênero de pequenos fetos da família das polipodiáceas, Cystopteris) cistopterido.

cistotomia s.f. (cir.: intervenção cirúrgica na bexiga ou na vesícula biliar, usada frequentemente no passado para remover cálculos) cistotomio.

cit. abrev. de citação.

cita adj.2g. 1 (relativo aos citas) skita. · s.2g. (indivíduo dos citas, antigos habitantes da Cítia) skito.

citação s.f. (pl.: citações) 1 (ação de citar) citado. 2 (texto citado; abrev.: cit.) citaĵo, citato. 3 (jur.: intimação para que alguém, em data fixada, compareça ou responda perante uma autoridade judiciária, civil etc.) asigno, ven-ordono, alvoko. 4 mencio. || fazer uma citação errada misciti.

citadino adj. 1 urba. · s.m. 2 urbano.

citado

citar v. 1 (mencionar) citi. 2 (jur.: intimar para comparecer em juízo ou cumprir ordem judicial) asigni, ven-ordoni, alvoki. 3 mencii.

cítara s.f. 1 (mús.: antigo instrumento de cordas, semelhante à lira) citaro. 2 (mús.: instrumento musical moderno, de cordas) citro.

Cítera (hist., geogr.: ilha do mar Egeu, atual Cérigo) Citero.

citério adj. (relativo a Cítera ou Cérigo) citera.

Cítia (hist.: antiga região do Nordeste da Europa, situada entre os rios Danúbio e Don, e ao Norte do mar Negro) Skitujo, Skitio.

cítino s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cytinus) citino.

cítiso s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cytisus) citizo.

citocromo s.m. (quím., biol.: cada uma das proteínas que ocorrem nas mitocôndrias e que atuam no transporte de elétrons durante a respiração celular) citokromo.

citodiérese s.f. (biol.) = cariocinese.

citofilaxia s.f. (med.: método de proteção das células) citofilakto.

citólise s.f. (biol.: ruptura ou destruição de célula) citolizo.

citologia s.f. (biol.: ramo da biologia que estuda a estrutura e as funções das células) citologio.

citologista s.2g. (especialista em citologia) citologo.

citoplasma s.m. (biol.: fluido de aparência gelatinosa presente no interior das células e que circunda o núcleo) citoplasmo.

citoterapia* s.f. (med.: tratamento pela ministração de células animais) citoterapio.

citópico* adj. (med.: que tem afinidade para células) citotropa.

citral s.m. (quím.: substância (C10H16O), principal constituinte do capim-limão) citralo.

citrato s.m. (quím.: sal ou éster do ácido cítrico) citrato.

citrino adj. citronkolora.

citro s.m. (bot.) = cítrus.

citrofeno* s.m. (quím.: uma das essências que se obtêm da casca do limão) citrofeno*.

citronela  s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cymbopogon) cimbopogono. 2 (bot.) = erva-cidreira (Melissa officinalis).

cítrus s.m.2n. (bot.: designação comum às plantas do gênero Citrus, da família das rutáceas) citruso.

ciúme s.m. 1 ĵaluzo. 2 zorgo. ¨ ter ciúme de ĵaluzi –n.

ciumento adj. 1 ĵaluza: ciumento, nunca a deixa sair li ĵaluza neniam lasas ŝin eliri. · s.m. 2 (aquele que tem ciúme) ĵaluzulo, ĵaluzemulo.

ciúro s.m. (zool.: designação comum aos mamíferos roedores do gênero Sciurus, da família dos ciurídeos) sciuro.

cível adj.2g. (pl.: cíveis) (jur.: que não é criminal) civila.

civeta \ê\ s.f. 1 (zool.: designação comum a diversos mamíferos da família dos viverrídeos, encontrados especialmente na África e na Ásia, de pelagem manchada e focinho pontiagudo) civeto. 2 (zool.: mamífero carnívoro, africano, da família dos viverrídeos, Civettictis civetta) Afrika civeto, civeto, civetikto.

cívico adj. 1 ŝtatana, civitana. 2 patriota.

civil adj.2g. (pl.: civis) 1 (que não é militar nem eclesiástico) civila. 2 (não criminal, cível) civila. 3 interna. 4 ŝtatana, civitana. 5 intercivitana. 6 (fig.) ĝentila, bone edukita, afabla. 7 (diz-se de guerra) interna, enlanda. · s.m. 8 (indivíduo que não é militar) civilulo.

civilidade s.f. 1 civileco. 2 ĝentileco, afableco. 3 ĝentilaĵo. ¨ civilidade (ou gentileza) urbana urba ĝentileco.

civilização s.f. (pl.: civilizações) 1 (ação de civiliar) civilizo. 2 (conjunto de ações que objetivam civilizar) civilizado. 3 (estado de civilizado) civilizeco. 4 (conjunto de caracteres próprios da vida social, política, econômica e cultural dum país ou região) civilizacio. ¨ civilização grega (helenismo) helenismo.

civilizar v. 1 (dar civilização) civilizi. 2 (fig.: domesticar) eduki.

civismo s.m. 1 civitismo. 2 patriotismo.

cizânia s.f. 1 (bot.) = joio (Lolium temulentum). 2 (fig.: discórdia, desarmonia) malamikemo, malamikiĝo. ¨ lançar a cizânia dissemi malamikiĝon. || seu inimigo veio e plantou a cizânia no meio do trigo lia malamiko venis kaj semis lolon meze de la tritiko.

cizirão s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Vicia) vicio. 2 (bot.: trepadeira da família das leguminosas, Vicia cracca) vicio. 3 (bot.: trepadeira da família das leguminosas, Lathyrus latifolius) latiro, larĝfolia latiro.

C/kg símb. de coulomb por quilograma.

cl símb. de centilitro.

cl. abrev. de classe.

Cl (quím.) símb. de cloro.

clã s.m. 1 (na Irlanda, na Escócia e na Gália, tribo formada por pessoas de origem comum) klano. 2 (fig.: grei, partido) klano.

cladística s.f. (biol.: método de classificação dos seres vivos segundo seu parentesco evolutivo, baseado na pesquisa dos caracteres próprios dos diferentes grupos) kladiko.

cladístico s.m. (especialista em cladística) kladikisto.

clado s.m. (biol.: grupo de animais ou vegetais caracterizados por uma origem evolutiva provavelmente comum) klado. ¨ de dois (ou três ou quatro) clados (biol.: diz-se de grupo taxonômico) duklada (ou triklada ou kvarklada) grupo. de um clado (biol.: diz-se de grupo taxonômico) unuklada.

cladogênese s.f. (biol.: processo de especiação no qual uma espécie ancestral dá origem a duas ou mais espécies novas) kladogenezo, filogenezo.

cladogenia s.f. (biol.) = cladogênese.

cladônia s.f. (bot.: líquen medicinal, da família das cladoniáceas) kladonio.

clamar v. 1 laŭte diri. 2 petegi. 3 postuli. 4 krii, kriegi. 5 (chamar em muitas vozes, fazer gritaria pública) klami. 6 protesti, kri-protesti.

clamidobactéria s.f. (bot.: espécime das clamidobactérias) klamidobakterio. ¨ clamidobactérias (bot.: família de bactérias algáceas, Chlamydobacteriaceae) klamidobakterioj.

clamor \ô\ s.m. 1 petego. 2 plendo.

clandestinidade s.f. kaŝeco, kaŝiteco.

clandestino adj. 1 kaŝita, kaŝata, sekreta. · s.m. 2 (indivíduo que se introduz ocultamente em avião, navio, trem etc., para viajar sem passagem e/ou documento) kaŝ-veturanto, kaŝ-vojaĝanto, kaŝ-pasaĝero.

clangor \ô\ s.m. trumpet-sonoro.

clângula s.f. (zool.: designação comum aos patos migratórios do gênero Clangula, com uma única espécie, Clangula hyemalis) klangulo.

claque s.m. 1 (vest.) = chapéu de molas. 2 (teat.) aplaŭdistaro, kliko.

clara s.f. (de ovo) ov-blanko, ov-blankaĵo, albumino: a clara é formada de albumina ovoblanko konsistas el albumino. ¨ às claras nesekrete.

Clara (pren.fem.) “Klara”.

claraboia s.f. (abertura no teto, geralmente envidraçada, para entrada de luz) vitro-krado, tegmenta fenestro, lum-aperturo, luko, bov-okulo.

clarão s.m. 1 brilo. 2 eklumo. ¨ clarão da lua lun-helo, lun-lumo.

clareação s.f. (fot.: processo para diminuir os contrastes do negativo) heligo.

clareamento s.m. = clareação.

clarear v. 1 ekklarigi, klarigi. 2 eklumigi, lumigi. 3 ekheligi, heligi. 4 ekklariĝi, klariĝi. 5 eklumi. 6 heliĝi, ekheliĝi.

clareira s.f. (na floresta) maldensejo.

clareza s.f. 1 (limpidez, evidência) klareco. 2 helo, heleco.

claridade s.f. 1 lumo, lumeco. 2 helo, heleco.

clarificar v. 1 klarigi. 2 filtri.

clarim s.m. (pl.: clarins) 1 (mús.) klariono. 2 (mús.) trumpeto. 3 (mús.) soldata trumpeto. ¨ tocar clarim klarioni.

clarinar v. (tocar clarim) klarioni.

clarineta s.f. (mús.) = clarineta.

clarinete s.m. (mús.) klarneto.

clarinetista s.2g. klarnetisto.

clarissa s.f. (freira pertencente à ordem de santa Clara) klaranino.

clarista s.f. = clarissa.

clarividente adj. klarvida.

claro  adj. 1 klara: claro como o dia klara kiel la tago. 2  hela. 3 (luminoso) luma. 4 (límpido) klara. 5 (compreensível) klara, komprenebla. 6 (transparente) klara, diafana. 7 (não escuro) hela. 8 (para o ouvido) klara, sonora. 9 (para o espírito) klara, malkonfuza, senkonfuza, facile komprenebla. · adv. 10 klare, kompreneble, evidente. ¨ azul claro hel-blua. claramente (explicitamente, distintamente) klare, senkaŝe. || claro! (tb. é claro!) kompreneble!

claro-escuro s.m. 1 lumaranĝo, lumkontrasto. 2 ombrolumo.

clasmatócito s.m. (biol.: célula de tecido conjuntivo com prolongamentos que tendem a separar-se) klasmatocito.

classe  s.f. (abrev.: cl.) 1 (camada social) klaso, rango. 2 (sala de aula) klas-ĉambro. ¨ classe alta supera klaso. classe de palavras (tb. espécie de palavra, parte do discurso, classe gramatical, categoria léxica) (gram., Metódica cap. 8: cada uma das categorias em que a gramática tradicional divide as palavras, isto é: substantivo, artigo, adjetivo, numeral, pronome, verbo, advérbio, preposição, conjunção, interjeição) vortospeco. Vd. tipo de palavra (gram.). classe gramatical (gram.) = classe de palavras. classe média mezklaso. classes armadas militistaro, armeo. classes cultas klerularo. classe social (em comparação com outras mais altas ou mais baixas) tavolo. de primeira classe unuaklasa. primeira classe (em trens, navios etc.) unua klaso. segunda classe (em trens, navios etc.) dua klaso. vagão de terceira classe triaklasa vagono.

clássico adj. 1 klasika. 2 lerneja. · s.m. 3 (autor clássico) klasikulo. ¨ qualidade de ser clássico klasikeco.

classificação s.f. 1 klasifiko, klasifikado. 2 kvalifiko.

classificar v. 1 klasigi. 2 klasifiki. 3 kvalifiki. 4 (pôr em uma categoria) enklasigi. 5 (pôr em uma certa ordem) ordigi, rangigi. 6 (denominar) nomi.

classificável adj. klasifikebla.

Claudiano (pren.masc.) Klaŭdiano.

Claudiana (pren.fem.) “Klaŭdiana”.

claudicar v. 1 lami. 2 (fig.) lami, erari. 3 (fig.) neĝuste konduti.

Cláudio (pren.masc.) Klaŭdio.

Cláudia (pren.fem.) “Klaŭdia”.

claustro s.m. 1 (galeria interior nos conventos) klostro, klaŭstro, monaĥeja arkadaro. 2 (convento) monaĥejo, monaĥinejo.

claustrofobia s.f. (psicop.: medo mórbido de permanecer em espaços fechados) klaŭstrofobio.

claustrófobo adj. klaŭstrofobia.

cláusula s.f. 1 kondiĉo. 2 (reserva, condição em contrato ou tratado) klaŭzo. 3 postulo. ¨ cláusula cominatória pun-minaca klaŭzo.

clausura s.f. 1 fermita ejo. 2 enfermiteco. 3 monaĥeja vivado, monaĥeja vivo.

clava  s.f. bastonego, klabo.

clave s.f. 1 (mús.) kleo, klefo. 2 (el.) klavo. ¨ clave de dó (mús.) C-kleo. clave de fá (mús.) F-kleo. clave de sol (mús.) G-kleo.

clavícula s.f. (anat.: osso longo com uma dupla curvatura que articula o esterno com a escápula, compondo a cintura escapular) klaviklo. Vd. cla vicular, subclávio, subclavicular.

clavicular  adj.2g. (relativo a clavicula) klavikla.

Cleanto (pren.masc.) Kleanto.

Clélia (pren.fem.) “Klelia”.

clematite s.f. (bot.: planta da família das ranunculáceas) klematito.

clemência 1  s.f. indulgo, malsevereco.

Clemência 2 (pren.fem.) “Klemencia”.

clemente 1 adj.2g. pardonema, indulgema, malsevera, malrigora. ¨ ser clemente para (ou com ou para com) 1 indulgi –n, esti indulga (al, por, kontraŭ): ser clemente com alguém indulgi iun (ou esti indulga al (ou por ou kontraŭ) iu.

Clemente 2 (pren.masc.) Klemento.

Clementina (pren.fem.) Klementino, “Klementina”.

Cléon (pren.masc.) Kleono.

Cleópatra (hist.: rainha do Egito) Kleopatro, “Kleopatra”.

clepsidra s.f. (tb. relógio de água) (relógio que indica o tempo pelo escoamento de certa quantidade de água)  klepsidro, akvo-horloĝo.

clépsidra s.f. = clepsidra.

clepsidro s.m. = clepsidra.

cleptomania s.f. (psicop.: compulsão que leva (um indivíduo) a roubar objetos) kleptomanio, ŝtel-manio, ŝtelemo.

cleptomaníaco s.m. (psicop.: aquele que sofre de cleptomania) kleptomaniulo.

cleptômano s.m. (psicop.) = cleptomaníaco.

clerezia s.f. (rel.) = clero.

clerical adj.2g. (pl.: clericais) 1 (rel.: relativo ao clero) eklezia, pastrara. 2 (pol.,rel.: favorável ao clero e ao seu predomínio) klerikala.

clericalismo s.m. (rel., pol.) klerikalismo.

clérigo  s.m. (rel.: eclesiástico, sacerdote, padre) kleriko, pastro, ekleziulo.

clero s.m. (rel.) pastraro.

Cleveland (geogr.: cid. dos EUA) Klevlando.

Clevelândia 1 (geogr.) = Cleveland. 2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Klevelando.

cliclar v. 1 (produzir som de clique) klaki, kliki. 2 (inf.) alklaki: clicar num ícone alklaki piktogramon.

clichê s.m. 1 (tip., fot.) kliŝo, kliŝaĵo. 2 (fig.: chapa, lugar-comum) kliŝaĵo. 3 (gráf.: placa gravada em relevo para impressão tipográfica) fototipo.

cliente s.2g. kliento.

clientela s.f. klientaro.

clima s.m. 1 (condições atmosféricas) klimato. 2 regiono. 3 lando. 4 (fig.: atmosfera moral) etoso. ¨ do clima (climatérico, climático) klimata. pintar um clima (surgir uma situação romântica entre duas pessoas) ekflami etoso.

climatérico 1 adj. (relativo ao climatério) klimaktera.

climatérico 2 adj. (relativo ao clima) klimata.

climatério s.m. (med.: período que precede a menopausa) klimaktero.

climático adj. klimata.

climatizar 1 v. = aclimatar.

climatização s.f. 1 (conjunto dos meios técnicos empregados para criar e/ou manter em recinto fechado, por meio de aparelhos, condições favoráveis de temperatura, pressão, umidade etc., independentes da atmosfera exterior) klimatizi. 2 (conjunto dos aparelhos utilizados para esse fim) klimatizilaro.

climatizar 2 v. (executar a climatização de) klimatizi.

clímax s.m. (pl.: clímaces) (apogeu, ápice) klimakso.

Climene (pren.fem.) “Klimena”.

clínica s.f. 1 (med., odont., vet.: local de consulta, tratamento e realização de exames, cirurgias etc. em seres humanos ou animais) kliniko. 2 (med.: seção de hospital onde os professores de medicina ensinam aos seus alunos junto aos leitos dos enfermos) kliniko. 3 (local, especialmente em balneários, em que se fazem tratamentos) kurac-loko.

clínico adj. 1 klinika. · s.m. 2 klinikisto, kuracisto.

clinoterapia s.f. (med.: método terapêutico que consiste em curar pelo repouso absoluto) klinoterapio.

Clio (mit.: musa da história) Klio.

clip [Ing.] s.m. (mús., TV) = videoclipe.

clipe 1 s.m. 1 (pequena peça de metal ou plástico, usada para juntar papéis) paperfiksilo, paperklipo. 2 (objeto de adorno feminino com fecho de segurança; broche) agrafo.

clipe 2 s.m. (mús., TV) = videoclipe.

clise s.f. (gram., ling.: designação genérica da dependência dos elementos átonos com relação aos tônicos) klizo. Vd. ênclise, mesóclise, próclise.

clisório s.m. (aparelho para dar clisteres) klisterilo, vagina duŝilo.

clique s.m. (inf.) alklako. ¨ dar um clique em (inf.) alklaki.

clister s.m. (med.: injeção de água simples ou de líquido medicamentoso no reto, com o fim de provocar evacuação das matérias fecais retidas nos intestinos) klistero. || ministrar clisteres a klisteri, klisterumi.

clisterizar v. (ministrar clisteres a) klisteri, klisterumi.

Clitemnestra 1 (pren.fem.) Klitemnestro, “Klitemnestra”.

Clitemnestra 2 (mit.: na mitlogia grega, filha de Leda e Tíndaro, esposa de Agamenon, mãe de Orestes, Electra e Ifigênia) Klitemnestro.

clítica s.f. (gram.) = palavra enclítica.

clítico adj. (gram., ling.: relativo a clise) kliza. Vd. ênclítico, mesoclítico, proclítico. ¨ palavra clítica (gram., ling.: vocábulo átono que, num enunciado, se integra fonologicamente à palavra anterior ou posterior, formando uma sílaba dessa palavra) klizaĵo.

clitóride s.f. (anat.) = clitóris.

clitóris s.m. (anat.: pequeno órgão erétil do aparelho genital feminino, situado na parte anterior e superior da vulva) klitoro. ¨ capuz (ou prepúcio) do clitóris (anat.) klitora kapuĉo, klitora prepucio.

clivagem s.f. klivo, klivado.

clivar v. (fender um mineral conforme as suas camadas naturais) klivi.

cloaca s.f. 1 (fossa, canal ou cano destinado a receber dejeções) kloako. 2 (zool.: nos anfíbios, répteis, aves e muitos peixes, câmara comum onde os sistemas digestivos, excretor e reprodutor descarregam seus produtos) kloako.

cloasma s.m. (derm.) = melasma.

Clodoaldo (pren.masc.) Klodovaldo.

Clodoveu (pren.masc.) Klodoveo, Klodvigo.

cloisonné [Fr.] s.m. (espécie de esmalte de várias cores) klozoneo.

clonagem s.f. (gen.: produção de células ou indivíduos geneticamente idênticos) klonado.

clonar v. (gen.: produzir células ou indivíduos geneticamente idênticos) kloni.

clone s.m. (gen.: conjunto de células ou indíviduo geneticamente idênticos a outra célula ou indivíduo) klono.

clopemania s.f. (psicop.) = cleptomania.

cloral s.m. (quím.: substância muito tóxica e irritante das mucosas, usada na fabricação do DDT; fórm.: Cl3CCHO) kloralo.

cloranemia s.f. (med.) = clorose.

clorato s.m. (quím.: sal resultante da reação mútua entre o ácido clórico e uma base) klorato.

cloreto \ê\ s.m. (quím.: denominação genérica para os sais derivados do ácido clorídrico) klorido. ¨ cloreto de amônia (tb. sal amoníaco) (quím.: substância usada como eletrólito em pilhas secas; fórm.: NH4Cl) amonia klorido, sal-amoniako (arc.).

clori s.f. (amásia) konkubino, kromvirino.

Clóris 1 (pren.fem.) “Klorisa”.

Clóris 2 (mit.: deusa das flores, entre os gregos) Kloriso.

cloro s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 17; símb.: Cl) kloro.

clorócito s.m. (biol.: hemácia com baixa concentração de hemoglobina) klorocito.

clorofila s.f. klorofilo.

clorofluorcarboneto s.m. (quím., eco.: gás usado em refrigeração, aerossóis etc. que destrói a camada de ozônio da atmosfera, afetando a absorção das radiações ultravioletas; sigl.: CFC) klorfluorkarbono. Vd. fréon.

clorofórmio s.m. (quím.: substância usada como solvente em extintores de chama e que no passado era empregada como anestésico) kloroformo.

cloroformização s.f. (quím.: ato ou efeito de cloroformizar) kloroformado.

cloroformizar v. 1 (quím.: misturar com clorofórmio) kloroformi. 2 (med.: anestesiar com clorofórmio) kloroformi.

cloroma s.m. 1 (med.: linfoma periósteo de cor esverdeada, na face e no crânio) kloromo. 2 (med.: coleção sólida de células leucêmicas fora da medula óssea; sarcoma granulocítico) kloromo.

clorose s.f. 1 (med.: anemia que ataca frequentemente as mulheres jovens, caracterizada pelo tom amarelo-esverdeado da pele do rosto e associada a perturbações menstruais e fraqueza geral) klorozo. 2 (bot.: amarelecimento ou branqueamento de tecidos clorofilados, frequentemente causado por bactérias ou por deficiência mineral) klorozo.

cloroso adj. kloroza.

clorótico adj. 1 (relativo a ou que apresenta clorose) kloroza. 2 (med.) palmalsana, klorozmalsana. 3 (bot.) klorozmalsana. 4 (fig.) palega, pala, senkolorigita.

closet [Ing.] s.m. 1 (numa habitação, pequeno compartimento interno, geralmente sem janela, usado especialmente para guardar peças do vestuário, roupas de cama e mesa) vestoŝranko. 2 (compartimento semelhante, usado para guardar louça e outros utensílios domésticos ou mesmo material de limpeza) provizoĉambro, provizoŝranko, manĝeblaĵejo.

clostrídio s.m. (infect.: espécie de bactéria causadora do botulismo, Clostridium botulinium) botulo.

Clotilde (pren.fem.) “Klotilda”.

Clotilde (santa) (hist.: rainha dos francos, mulher de Clóvis I, c.475–545) Klotildo.

Cloto (mit.: na mitologia grega, uma das três Moiras, que fiava o fio da vida) Kloto.

Clóvis (pren.masc.) Klodvigo.

Clóvis I (hist.: rei dos francos, 465–511) Klodvigo.

clown [Ing.] s.m. = palhaço.

clube s.m. (grêmio, círculo) klubo. ¨ membro de clube klubano. sede de clube klubejo, klubdomo.

Clube dos Jacobinos (hist.: sociedade política revolucionária criada na França em 1789) Klubo de la Jakobenoj.

clúpeo s.m. (zool.: designação comum aos peixes do gênero Clupea) klupeo.

cm 1 (metr.) símb. de centímetro.

Cm 2 (quím.) símb. de cúrio.

CMa (astr.) abrev. de Cão Maior.

CMi (astr.) abrev. de Cão Menor.

cm3/min (metr.) símb. de centímetro cúbico por minuto.

Cn 1 (quím.) símb. de copernício.

CN 2 sigl. de Commonwealth of Nations”.

Cnc (astr.) abrev. de Câncer.

Cnido (hist.: antiga cid. da Cária) Knido.

Cnosso (hist.: capital da Creta antiga) Knoso.

Cnossos (hist.) = Cnosso.

cnute s.m. (na antiga Rússia, açoite de tiras de couro com arame ou bolas de metal nas extremidades) knuto.

Co (quím.) símb. de cobalto.

coabitante s.2g. samhejmulo.

coabitar v. 1 kunloĝi. 2 kunvivi. 3 vivi kiel geedzoj.

coação s.f. (pl.: coações) perforto, perforta devigo.

coadjutor \ô\ s.m. vikario.

coadjuvante s.2g. (teat., cin., TV) kunaktoro.

coadjuvar v. 1 helpi. 2 kunlabori, kunhelpi.

coador \ô\ s.m. 1 kribro-sako. 2 kribrilo. 3 filtrilo.

coadunar v. konformigi, harmoniigi, akordigi. ¨ coadunar-se konformiĝi, harmoniiĝi, akordiĝi.

coagir v. 1 perforte devigi. 2 perforti. 3 forci.

coagulação s.f. (pl.: coagulações) 1 koaguliĝo. 2 koagulado. 3 (estado) kazeeco.

coagulado adj. 1 koaguliĝinta. 2 kazea, kazeeca.

coagulador \ô\ s.m. (zool.) = abomaso.

coagular v. 1 koaguli. 2 koaguliĝi. 3 malfluidigi. 4 (coalhar) kazeigi. 5 malfluidiĝi. 6 (coalhar-se) kazeiĝi. ¨ coagular-se 1 koaguliĝi. 2 malfluidiĝi. 3 kazeiĝi.

coágulo s.m. 1 koagulo. 2 koaguliĝo. 3 (grumo) koagulaĵo.

coala s.m. (zool.: marsupial australiano, Phascolarctos cinereus) koalo.

coalescência s.f. (aderência ou junção de partes que se achavam separadas, como sucede na cicatrização de feridas) koalesko.

coalhada s.f. 1 (cul.) kazeo, kazeaĵo. 2 (cul.) acidkremo, acida kremo.

coalha-leite s.f. (pl.: coalha-leites) (bot.) = alcachofra-brava (Cynara cardunculus).

coalhado adj. 1 kazea, kazeeca. 2 kazeiĝinta.

coalhar v. 1 kazeigi. 2 kazeiĝi. ¨ coalhar-se kazeiĝi.

coalheira s.f. 1 kazeigaĵo, kazeigilo. 2 (zool.) = abomaso.

coalho s.m. kazeigaĵo, kazeigilo.

coalização s.f. (pl.: coalizações) (pol.) = coalizão.

coalizão s.f. (pl.: coalizões) 1 (pol.) koalicio. 2 (econ.: acordo comercial entre empresas independentes que atuam na mesma área, para limitar a concorrência e elevar os preços) kartelo. 2 (aliança entre partidos, classes sociais etc., em torno de um objetivo comum, durante certo tempo) kartelo.

coaltar s.m. (quím.) = coltar.

cóana s.f. (anat.) = cóano.

cóano s.m. (anat.: designação comum aos oríficios posteriores das fossas nasais) koano.

coaptação s.f. (cir.: ação de reduzir os ossos deslocados ou ajustar as extremidades fraturadas) ĝust-almeto.

coar v. 1 filtri. 2 kribri. ¨ coar-se kribriĝi.

coarctar v. ĉirkaŭfermi, limigi.

Coari  (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Koario. Vd. coariense (‘de Coari AM’).

coariense  \i-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coari AM ou aos seus naturais ou habitantes) koaria: a cultura coariense é rica la koaria kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coari AM) koariano: os coarienses são felizes la koarianoj estas feliĉaj.

coartar v. = coarctar.

coarticulação s.f. (pl.: coarticulações) (fon., gram.) = assimilação.

coati s.m. (zool.) = quati (Nasua nasua).

coautor \ô\ s.m. 1 (jur.: aquele que toma parte em ação criminosa) komplico, krim-helpanto. 2 (aquele que com outrem produz qualquer coisa, principalmente obra literária) kunaŭtoro.

coaxar v. (falando-se de sapos e rãs, soltar ou fazer ouvir sua voz) kvaki, ran-bleki, kanti: as rãs coaxavam: croc, croc! la ranoj kvakis: kva, kvak!.

cobaia s.f. 1 (zool.: roedor sul-americano da família dos caviídeos, Cavia porcellus, criado como animal doméstico e de laboratório) kobajo, rat-porketo, kavio. 2 (p.ext.: animal ou pessoa usada em experimentos científicos) kobajo. 3 (fig.: campo, assunto ou objeto de experiências) kobajo: não a amava, ela era apenas uma cobaia sua li ne amis ŝin, ŝi estis nura kobajo por li.

cobalto s.m. 1 (quím.: elemento químico de número atômico 27; símb.: Co) kobalto. 2 (a cor azul-escura do cobalto) kobalt-bluo.

cobarde s.m. = covarde.

cobardia s.f. = covardia.

cobardice s.f. = covardia.

Cobe (geogr.) = Kobe.

coberta s.f. 1 kovrilo. 2 kovraĵo. 3 (de navio) ferdeko. 4 tegaĵo. 5 (de cama) kovrilo, lit-kovrilo. 6 (de casa) tegmento. 7 (fig.) ŝirmo. ¨ coberta de cama lit-kovrilo. coberta felpuda lanugaĵo.

coberto adj. kovrita, ŝirmita. || você está coberto de razão! vi estas tute prava!

cobertor \ô\ s.m. 1 kovrilo. 2 (de cama) kovrilo, lit-kovrilo, lan-kovrilo.

cobertura s.f. 1 kovraĵo. 2 kovrilo. 3 (de casa) tegmento. 4 (de cama) kovrilo, lit-kovrilo. 5 (de navio) ferdeko. 6 (fig.) ŝirmo. 7 tegaĵo. 8 apartamento en la supra etaĝo, apartamento kun teraso, supra apartamento, kovra apartamento. 9 supra etaĝo. 10 (telhado plano com parapeito) teraso. ¨ com cobertura de merengue (cul.) meringita: compota de maçã com cobertura de merengue meringita pomkompoto.

cobiça s.f. 1 avido, avideco. 2 (olho gordo) malica okulo. 3 ambicio.

cobiçar v. 1 avidi. 2 (rel.) deziri: não cobiceis a casa do vosso próximo ne deziru la domon de via proksimulo.

cobiçoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) avida.

cobítis s.m. (zool.: designação comum aos peixeis do gênero Cobitis) kobitido.

cobra s.f. 1 (zool.: designação comum aos répteis escamados, carnívoros, da subordem das serpentes) serpento. 2 (zool.: serpente não venenosa do gênero Coluber) kolubro.

cobra-cascavel s.f. (pl.: cobras-cascavel, cobras-cascavéis) (zool.) = cascavel (‘designação comum’, Crotalus durissus).

cobra-cega s.f. (pl.: cobras-cegas) (zool.) gimnofiono.

cobra-coral s.f. (pl.: cobras-coral) (zool.: designação comum às serpentes venenosas dos gêneros Micrurus e Elaps, da família dos elapídeos) koral-serpento.

Cobra-d’Àgua (astr.) = Hidra Macho.

cobra-de-ar s.f. (pl.: cobras-de-ar) (zool.) = jequitiranaboia (‘designação comum’).

cobra-de-asa s.f. (pl.: cobras-de-asa) (zool.) = jequitiranaboia (‘designação comum’).

cobra-de-vidro s.f. (pl.: cobras-de-vidro) (zool.: lagarto ápode da família dos anguídeos, Anguis fragilis) angviso.

cobra-do-milho s.f. (pl.: cobras-do-milho) (zool.: cobras do gênero Pantherophis, de origem norte-americana) maiza kolubro.

cobrador \ô\ s.m. ricevisto, mon-ricevisto.

cobrança s.f. 1 mon-kolektado. 2 mon-ricevado. 3 pag-postulo.

cobrar  v. 1 mon-ricevi. 2 pag-postuli, postuli, pagigi: ele cobra 50 reais por seus serviços li postulas 50 realojn por siaj servoj. quanto você cobra pela panela? kiom vi postulas pro la poto? ¨ a cobrar pagota: telefonema a cobrar pagota telefonvoko. Vd. a pagar.

cobra-topete  \é\ s.f. (pl.: cobras-topetes, cobras-topete) (zool.) = surucucu (Lachesis muta).

cobra-vidro s.f. (pl.: cobras-vidros, cobras-vidro) (zool.) = cobra-de-vidro.

cobra-voadora s.f. (pl.: cobras-voadoras) (zool.) = jequitiranaboia (‘designação comum’).

cobre  s.m. 1 (quím.: elemento químico de número atômico 29; símb.: Cu) kupro. 2 (fig., infrm.) mono. ¨ cobres 1 moneroj. 2 (infrm.) mono. de cobre kupra, kupreca. gravação feita em cobre kuprogravuro. objetos de cobre kupraĵoj. passar nos cobres (infrm.) vendi. revestir de cobre kupri. soldar a cobre brazi, hard-luti.

cobrejar v. (andar ou mover-se sinuosamente, fazendo ziguezagues) serpenti, serpentumi.

cobre-leito s.m. (pl.: cobre-leitos) 1 (coberta de cama, geralmente decorada) superkovrilo, supra kovrilo. 2 (cobertor de cama) kovrilo, lit-kovrilo.

cobrir v. 1 kovri. 2 tegi. 3 tegmenti. 4 superĵeti: cobrir alguém de insultos superĵeti iun per insultoj. 5 subkaŝi. 6 atingi: essa companhia aérea cobre todo o país tiu flugkompanio atingas la tutan landon. ¨ cobrir um lance (em leilão) proponi pli altan prezon.

cobro \ô\ s.m. 1 fino. 2 finigo. 3 finiĝo. ¨ pôr cobro a 1 finigi, bridi, ĉesigi. 2 (p.ext.) moderigi.

coca 1 s.f. (bot.: arbusto frondoso da família das eritroxiláceas, Erythroxylum coca, principal fonte para o preparo da pasta de coca, de que se produz o “crack” e a cocaína) kokao.

coca 2 s.f. = cocaína.

coca 3 s.f. 1 (cul.: refrigerante de cola) kolao. 2 (tb. Coca-Cola) kokakolao.

Coca-Cola s.f. (marca registrada de um certo refrigerante de cola) kokakolao, Koka-Kolao.

cocada s.f. (pancada na cabeça com os nós dos dedos) surverto.

cocaína s.f. (farm.: alcaloide obtido das folhas de coca) kokaino.

cocainismo s.m. (med.: envenenamento pela cocacína) kokainismo.

cocainomania s.f. (med.: dependência psíquica da cocaína) kokaino-manio.

Cocal do Sul  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kokal-do-Sulo, Suda Kokalo. Vd. cocalense (‘de Cocal do Sul SC’).

cocalense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cocal do Sul SC ou aos seus naturais ou habitantes) kokal-do-sula, sud-kokala. · s.2g. 2  (o natural ou habitante do mun. de Cocal do Sul SC) kokal-do-sulano, sud-kokalano.

cocão  s.m. (pl.: cocões) (pancada na cabeça com os nós dos dedos) surverto.

cocar  s.f. 1 (vest.: ornamento de fita usado na cabeça, no chapéu ou no capacete) kokardo. 2 (adorno de cabeça feito de penas com suporte trançado ou tecido para a cabeça, usado pelos indígenas) plum-krono. 3 (zool.) = galinha-d’angola (Numida meleagris).

coçar v. 1 grati, ungograti: coçar a cabeça grati sian kapon. 2 juki: minha cabeça está coçando mia kapo jukas min.

cocção s.f. kuirado.

coccige s.m. (anat.) = cóccix.

coccinela s.f. (zool.: designação comum aos insetos do gênero Coccinela, conhecidos como joaninhas) kokcinelo.

cóccix \csis ou cóc-cics\ s.m.2n. (anat.: osso remanescente da cauda dos embriões na base da coluna, geralmente formado por quatro vértebras que se fundem ao longo da vida adulta) kokcigo.

cócega s.f. 1 (sensação particular, a um tempo irritante e agradável, que provoca movimentos espasmódicos e/ou riso incontrolado, produzida por um leve roçar ou repetidos toques ou fricções leves, em certos pontos do corpo) tiklo-sento. 2 (ato de provocar essa sensação) tiklo, tiklado: as cócegas dos lábios dele arrepiaram os pelos de sua nuca la tiklo de liaj lipoj hirtigis la haretojn de ŝia nuko. a criança sentia cócegas no estômago la infano sentis tikladon en la stomako. ¨ fazer cócegas en tikli: a mãe fazia cócegas em seu bebê com uma pluma la patrino tiklis sian bebon per plumeto. sentir cócegas senti tikladon, esti sentema ĉe tiklado.

coceguento adj. tikliĝema. ¨ ser coceguento esti sentema ĉe tiklado, esti tikliĝema.

coceira s.f. 1 (comichão) juko. 2 (med.: com dermatose) prurigo. 3 (med.: sem dermatose) prurito. ¨ dar coceira juki.

coche s.m. 1 luksa kaleŝo. 2 ĉerko-veturilo, funebra ĉaro. ¨ coche fúnebre ĉerko-veturilo, funebra ĉaro.

cocheira s.f. (casa ou lugar próprio para guardar coches, carruagens e outros veículos) remizo, veturilejo, kaleŝejo.

cocheiro 1 s.m. (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) veturigisto, ĉeval-veturigisto, veturilisto, koĉero, kaleŝisto.

Cocheiro 2 (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Auriga, Aurigae; abrev.: Aur) Koĉero, Ĉarstiristo.

cochichar v. 1 (segredar, bisbilhotar, ciciar, murmurar) flustri, mallaŭte interparoli: cochichar com alguém sobre alguma coisa flustri kun iu pri io. 2 subdiri.

cochicho s.m. flustro, flustrado.

cochicholo \ó\ s.m. 1 (pop.) dometaĉo, dometo. 2 (pop.) ĉambretaĉo.

cochila s.f. (geogr.) = coxilha.

cochilada s.f. 1 (cochilo) ekdormeto. 2 plumeraro. ¨ dar uma cochilada fari ekdormeton, ekdormeti.

cochilar v. 1 (dormitar) dormeti, ekdormeti, kapbalanci pro dormemo. 2 (errar) plumerari.

cochilha s.f. (geogr.) = coxilha.

cochilo s.m. 1 ekdormeto: nem mesmo um cochilo eu dei durante toda a noite eĉ unu ekdormeton mi ne faris la tutan nokton. 2 plum-eraro. ¨ dar um cochilo ekdormeti.

Cochinchina (geogr.: região do Vietnã meridional) Koĉinĉinio.

cochinchinense adj.2g.s.2g. = cochinchino.

cochinchinês adj.s.m. = cochinchino.

cochinchino adj. 1 (relativo à Cochinchina ou aos seus habitantes) koĉinĉinia. · s.m. 2 (habitante ou natural da Cochinchina) koĉinĉiniano.

cochinilha s.f. = cochonilha.

cocho s.m. 1 (recipiente para transportar a cal amassada) trogo. 2 (bebedouro ou comedouro para o gado, de material vário e formato semelhante ao tronco escavado) trogo. Vd. manjedoura.

cochonilha s.f. 1 (zool.: designação comum aos insetos homópteros do gênero Coccus) koĉo. 2 (quím.: corante vermelho encontrado na cochonilha-do-carmim, usado para colorir alimentos, em preparações farmacêuticas e como indicador químico) koĉenilo, koĉenilaĵo.

cochonilha-da-umidade s.f. (zool.) = tatuzinho (‘designação comum’).

cochonilha-do-carmim s.f. (zool.: inseto homóptero da família dos dactilopiídeos, Dactylopius coccus) koĉo.

Cocito (mit.: rio do Inferno, que rodeava o Tártaro) Kocito.

cocker spaniel [Ing.] s.m. (zool.: raça de cães) skolopa spanielo.

cocktail [Ing.] s.m. = coquetel.

cocleária  s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cochlearia, da família das crucíferas) kokleario. 2 (bot.: planta, Coclearia officinalis, da família das crucíferas) oficina kokleario, kokleario, skorbut-kokleario.

cocleária-dos-jardins  s.f. (pl.: cocleárias-dos-jardins) (bot.) = capuchinha (Tropaelum majus).

coco \ô\ s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cocos, da família das palmas, com uma espécie apenas) kokoso. 2 (bot.) = coqueiro (Cocos nucifera). Vd. água-de-coco. 3 (bot.: fruto do coqueiro (Cocos nucifera)) kokoso, kokos-frukto, kokos-nukso.. ¨ coco ralado (cul.) kokosa raspaĵo.

cocô s.m. 1 (fam.: matéria fecal) merdo, fekaĵo. 2 (fig.: coisa muito ruim) merdo: aquele filme é um cocô tiu filmo estas merdo. ¨ fazer cocô kaki, feki.

coco-baboso \ô...ô\ s.m. (pl.: cocos-babosos \ô...ó\) (bot.) = coco-de-catarro (Acrocomia aculeata).

coco-de-bocaiuva \ô...iú\ s.m. (pl.: cocos-de-bocaiuva \ô\) (bot.) = coco-de-catarro (Acrocomia aculeata).

coco-de-catala \ô\ s.m. (pl.: cocos-de-catala \ô\) (bot.) = coco-de-catarro (Acrocomia aculeata).

coco-de-catarro \ô\ s.m. (pl.: cocos-de-catarro \ô\) (tb. macaúba) (bot.: árvore da família das palmas, Acrocomia aculeata sin. Acrocomia sclerocarpa) akrokomio. Vd. acrocômia.

coco-de-espinho \ô\ s.m. (pl.: cocos-de-espinho \ô\) (bot.) = coco-de-catarro (Acrocomia aculeata).

coco-macaúba \ô\ s.m. (pl.: cocos-macaúbas, cocos-macaúba \ô\) (bot.) = coco-de-catarro (Acrocomia aculeata).

cocombro s.m. (bot.) = pepino (‘fruto’).

cócoras s.f.pl. kaŭra pozicio, genu-sida pozicio. ¨ de cócoras kaŭranta, kaŭre, genu-side. ficar de cócoras 1 kaŭri, kalkan-sidi. 2 kaŭriĝi, kalkan-sidiĝi.

cocoriar v. = cocoricar.

cocoricar v. (soltar a voz, falando-se de galo) kokeriki, kikeriki, koko-krii.

cocoricó s.m. = cocorocó.

cocoricô s.m. = cocorocó.

cocorocó s.m. (o canto do galo) kokeriko, kikeriko, koko-krio.

cocorocô s.m. = cocorocó.

cocorote s.m. = cascudo (‘pancada na cabeça’).

cocote s.f. (meretriz elegante) amistaĉino, amistinaĉo, eleganta publikulino.

cocuruta s.m. = cocuruto.

cocuruto s.m. 1 (anat.: o ponto mais alto da cabeça) verto. 2 (a giba do zebu) ĝibo, bova ĝibo. 3 (o ponto mais elevado de alguma coisa) supro. 4 (ápice, vértice) plejaltaĵo.

cód. abrev. de 1 código. 2 códice.

Cód. abrev. de Código.

coda s.f. (mús.: seção conclusiva de uma composição) elkonduko.

côdea s.f. 1 krusto. 2 ŝelo.

codeína s.f. (quím.: alcaloide extraído do ópio) kodeino.

códex  \cs\ s.m. = farmacopeia.

códice s.m. (abrev.: cód.) = farmacopeia.

codicilo s.m. (escrito assinado que altera disposições testamentárias) kodicilo.

codificação s.f. (pl.: codificações) kodigo.

codificador  \ô\ s.m. kodiginto.

codificar v. 1 kodigi. 2 enkodigi.

código  s.m. 1 (abrev.: cód.) kodo. 2 (inic.maiúsc.; abrev.: Cód.) kod-libro. 3 leĝaro, kodekso. 4 = farmacopeia. 5 regularo. ¨ código aberto (inf.) nefermita font-teksto, libera fonto-kodo. código de barras (representação gráfica, por meio de barras, de dados numéricos ou alfanuméricos) streko-kodo, stri-kodo. código de Hamurábi kodekso de Hamurabo. código Morse (tb. código de Morse) morsa kodo. código QR QR-kodo, kuo-ro-kodo. de código aberto (inf.) kun nefermita font-teksto; kies fonto-kodo estas libera.

Codó  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Kodoo. Vd. codoense (‘de Codó MA’).

codoense  \ò-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Codó MA ou aos seus naturais ou habitantes) kodoa: a cultura codoense é rica la kodoa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Codó MA) kodoano: os codoenses são felizes la kodoanoj estas feliĉaj.

codonatário s.m. kunricevanto.

codorna s.f. 1 (zool.: designação comum às aves do gênero Coturnix) koturno. 2 (zool.: ave asiática da família dos fasianídeos, há muito domesticada, especialmente para a produção de ovos, Coturnix japonica) koturno.

codorna-caseira s.f. (zool.) = codorna (Coturnix japonica).

codorna-doméstica s.f. (zool.) = codorna (Coturnix japonica).

codorniz s.f. (zool.) = codorna (Coturnix japonica).

coeficiente s.m. 1 (mat.: número que colocado, à esquerda de uma quantidade algébrica, lhe serve de multiplicador) koeficiento. 2 (fís.: número que caracteriza uma propriedade determinada de uma substância) koeficiento. ¨ coeficiente de autoindução (fís., el.) = indutância (‘razão’). coeficiente de dilatação liner (fís.) koeficiento de linia dilato. coeficiente de dilatação térmica (fís.) koeficiento de varmodilato. coeficiente de dilatação volumétrica (fís.) koeficiento de kuba dilato. coeficiente de dispersão (fís.) koeficiento de disperso. coeficiente de inteligência (psicol.) = quociente intelectual.

coelha \ê\ s.f. (zool.: a fêmea do coelho) kuniklino.

coelheira s.f. (local destinado à criação de coelhos) kuniklejo.

coelhense  adj.2g.s2g. = engenheiro-coelhense (‘de Engenheiro Coelho SP’).

coelho \ê\ s.m. 1 (zool.: mamífero da família dos leporídeos, Oryctolagus cuniculus) kuniklo. 2 (cul.: iguaria preparada com a carne desse animal) kuniklaĵo. ¨ coelho da Páscoa paska leporo. coelho novo (filhote de coelho, láparo) kuniklido. || matar dois coelhos com uma cajadada (prov.: obter dois resultados com um só trabalho) mortigi du leporojn per unu bastonbato.

coelho-netense  adj.2g. (pl.: coelho-netenses) 1 (relativo ao mun. de Coelho Neto MA ou aos seus naturais ou habitantes) koeljo-neta: a cultura coelho-netense é rica la koeljo-neta kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coelho Neto MA) koeljo-netano: os coelho-netenses são felizes la koeljo-netanoj estas feliĉaj.

Coelho Neto  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Koeljo-Neto. Vd. coelho-netense (‘de Coelho Neto MA’).

coendro s.m. (bot., cul.) = coentro (Coriandrum sativum).

coentrela  s.f. (tb. pimpinela, pimpinela-da-itália, sanguissorba) (bot.: planta, Sanguisorba minor, da família das rosáceas) malgranda pimpinelo.

coentro s.m. 1 (bot.) = coriandro (‘designação comum’). 2 (bot.: planta, Coriandrum sativum, da família das umbelíferas) kultiva koriandro, koriandro.

coercitivo adj. = coercivo.

coercivo adj. subprema, perfortebrida, premdeviga, prema.

coerdar v. kunheredi.

coerdeiro s.m. kunheredanto.

coerente  adj.2g. 1 (em que há coesão) kunligita, kohera. 2 (que tem nexo, lógico) logika. 3 konsekvenca: uso coerente da pontuação konsekvenca uzado de la interpunkcio. ¨ estar coerente kongrui. manter-se coerente koheri.

coesão s.f. (pl.: coesões) (fís., quím.: força de atração) kohero, koherado, ligforto.

coetâneo adj. 1 (da mesma época, contemporâneo) sam-tempa. 2 (tb. coevo) (da mesma idade) sam-aĝa. · s.m. 3 (aquele que é da mesma época, contemporâneo) sam-tempulo. 4 (tb. coevo) (aquele que tem a mesma idade) sam-aĝulo

coevo \é\ adj.s.m. = coetâneo.

coexististência  \zis\ s.f. kunekzistado. ¨ coexistência pacífica paca kunekzistado.

coexistir  \zis\ v. kunekzisti.

cofiar v. karesi, glatigi: cofiar o bigode karesi la lipharojn.

cofre  s.m. 1 kofro, lada kofro, kesto. 2 mon-kesto. 3 (caixa de madeira ou metal onde se guardam dinheiro ou outros objetos de valor) ŝranko, fer-ŝranko, mon-ŝranko. 4 (tb. cofrinho) (recipiente, às vezes em forma de animal, no qual se depositam moedas) ŝpar-monujo. 5 (autom.: nos automóveis, espaço onde se aloja o motor) motorujo. ¨ cofre de alças ansa kofro. cofre de carga (contêiner) kontenero. cofre para óbolos ofer-monujo.

cofre-forte s.m. (pl.: cofres-fortes) = caixa-forte.

cofrinho s.m. (dim. de cofre) 1 (recipiente, às vezes em forma de animal, no qual se depositam moedas) ŝpar-monujo. 2 (anat., infrm.: sulco entre as nádegas) pug-fendo.

cogitação s.f. (pl.: cogitações) 1 penso. 2 pripensado. 3 cerbumado. ¨ cogitação intelectual simpla cerbumado.

cogitar v. 1 pensi, pensi pri, pripensi. 2 ekpensi. 3 mediti.

cognação s.f. (pl.: cognações) (parentesco pelo lado das mulheres) kognateco.

cognato adj. 1 (parente pelo lado das mulhers) kognato. Vd. agnado. 2 sam-sanga. 3 sam-familia.

cognome s.m. alnomo.

cognominar v. alnomi.

cognoscível adj.2g. (pl.: cognoscíveis) konebla.

cogombro s.m. (bot.) = pepino (‘fruto’).

cogote s.m. (nuca, cachaço) postkranio, okcipito.

cogula s.f. (ecles., vest.: espécie de túnica larga, sem mangas, usada por certos religiosos monacais) senmanika survesto.

cogumelo s.m. (biol.: corpo de frutificação relativamente grande de fungos basidiomicetos, muitos dos quais são comestíveis e alguns, venenosos) fungo, bazidi-fungoj. ¨ canteiro de cogumelos fungejo. cogumelo atômico atom-bomba fungo, fungo-forma nubego: a formação do cogumelo atômico caracteriza a explosão de uma bomba atômica la formiĝo de la fungoforma nubego karakterizas la eksplodon de atombombo.

COI sigl. de Comitê Olímpico Internacional.

coia s.f. (amásia) konkubino, kromvirino.

coibir v. 1 bridi, moderigi. 2 malpermesi.

coice s.m. 1 huf-bato, huf-frapo. 2 (recuo violento de arma de fogo quando detona) repuŝo. 3 (parte traseira de qualquer coisa) posta parto, vico-fino. 4 kalcitro. 5 (fig.: agressão moral ou tratamento agressivo) brutaĵo. 6 (ingratidão) sendanko.

coicear v. hufo-bati.

coidealista s.2g. sam-ideano, sam-ideanino.

coifa s.f. 1 (vest.: touca, gorro) kufo, vert-ĉapo, vert-ĉapeto. 2 (anat.: membrana que envolve a cabeça da criança ao nascer) kufo. 3 (zool.) = barrete (‘segunda câmara’).

coincidência s.f. 1 koincido. 2 koincideco. 3 kuntrafiĝo. ¨ venturosa coincidência feliĉa kuntrafiĝo.

coincidente adj.2g. koincida.

coincidir v. 1 koincidi. 2 kongrui.

coiote s.m. (zool.: mamífero da família dos canídeos, encontrado do Alasca ao Panamá, Canis latrans) kojoto, preri-lupo.

coirela  s.f. (tb. canteiro) plantejo.

coisa  s.f. 1 afero. 2 objekto. 3 io. 4 aĵo. 5 = baseado (‘cigarro’). 6 aparato. 7 ilo, ileto. 8 umo. ¨ alguma coisa io. cada coisa ĉio. coisa alguma nenio. coisa criada (tb. criação) kreaĵo. coisa de ĉirkaŭ, proksimume: daqui a coisa de meia hora eu voltarei post ĉirkaŭ duonhoro mi revenos. coisa futura (aquilo que vai ser) estontaĵo. e outras coisas kaj ceteraj, kc, k.c. entre outras coisas (abrev.: “i.a.”) interalie (i.a.). por coisa alguma  (tb. por nenhum motivo, por nenhuma razão, por causa alguma) nenial: por coisa alguma posso aceitar isso mi nenial povas akcepti tion. mesmo se o irritássemos muito, por coisa alguma ele ficaria com raiva eĉ se oni lin multe incitus, li nenial kolerus. qualquer coisa ĉio: qualquer coisa nova ele logo aceita sem pensar ĉion novan li tuj senpripense akceptas. suas coisas siaĵo: a cada um dê-lhes suas coisas al ĉiu donu lian siaĵon. toda a coisa ĉio. todas as coisas ĉio. uma coisa io. || antes de qualquer coisa antaŭ ĉio. nem uma coisa nem outra nek io, nek alio; nek pikite, nek hakite. nunca vi coisa assim (ou tal coisa) mi neniam vidis ion tian. por coisa alguma nenial.

coisar  v.(infrm.) umi: o que você esta coisando? kion vi umas?

coitado adj. 1 kompatinda, povra. 2 malfeliĉa. 3 mizera. · s.m. 4 kompatindulo, povrulo, malfeliĉulo, mizerulo.

coitar v. suferigi.

Coité do Noia \ói\ (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kojte-do-Nojo. Vd. coitenense, coiteense (‘de Coité do Noia AL’).

coiteense  1 \è-ên\ adj.2g.s.2g. = coitenense (‘de Coité do Noia AL’).

coiteense  2 \è-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Conceição do Coité BA ou aos seus naturais ou habitantes) konsejsan-do-kojtea: a cultura coiteense é rica la konsejsan-do-kojtea kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Conceição do Coité BA) konsejsan-do-kojteano: os coiteenses são felizes la konsejsan-do-kojteanoj estas feliĉaj.

coitenense  adj.2g. 1 (tb. coiteense) (relativo ao mun. de Coité do Noia AL ou aos seus naturais ou habitantes) kojte-do-noja. · s.2g. 2 (tb. coiteense) (o natural ou habitante do mun. de Coité do Noia AL) kojte-do-nojano.

coito s.m. (cópula, ato sexual) s.m. koito, kopulacio, geiĝo, sekskuniĝo.

coivara s.f. (conjunto de galhos e ramagens remanescentes de queimada na roça) brul-restaĵo. Vd. forbruligo.

Coivaras  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Kojvaro. Vd. coivarense (‘de Coivaras PI’).

coivarense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coivaras PI ou aos seus naturais ou habitantes) kojvara. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coivaras PI) kojvarano.

Col (astr.) abrev. de Pomba.

col. abrev. de 1 coluna. 2 colégio.

Col. abrev. de colégio.

cola 1 s.f. 1 gluo, gluaĵo. 2 elkopiaĵo. 3 (gíria escolar: texto ou outro artifício usado por estudantes para consultar às escondidas as respostas de uma prova) kaŝ-helpilo, suflor-papero. ¨ cola de peixe (substância semelhante à cola, fabricada a partir da bexiga natatória de vários peixes cartilaginosos, usada como adesivo e clarificador de líquidos) fiŝ-gluo, iĥtiokolo, fiŝ-gelateno.

cola 2 s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cola) kolao. 2 (bot.) = coleira (Cola acuminata). 3 (bot.) = noz-de-cola (‘semente’). 4 (cul.: refrigerante preparado com raiz-de-cola ou substância sintética com o mesmo sabor) kolao: as colas mais conhecidas são a Coca-Cola e a Pepsi la plej konataj kolaoj estas Koka-Kolao kaj “Pepsi”.

Cola (península de) (geogr.) = Kola (península de).

colaboração s.f. (pl.: colaborações) 1 kunlaborado. 2 kunagado. 3 kunlaboraĵo. ¨ em colaboração kunlabore. em colaboração com kunlabore kun.

colaborador \ô\ s.m. kontribuanto, kunlaboranto.

colaborar v. 1 kunlabori. 2 kontribui. 3 kunverki. 4 kunagi.

colação s.f. 1 (cotejo, comparação) komparo. 2 (concessão de título ou grau superior) dono, donado de universitata grado. 3 (recepção de grau superior) ricevo, ricevado de universitata grado. 4 (refeição ligeira) manĝeto.

colaço s.m. (irmão de leite) mam-frato, lakto-frato.

colagem s.f. (pl.: colagens) 1 (ato de colar) gluado. 2 (operação para clarificar o vinho, acrescentando-lhe cola) klarigado.

colagênio s.m. 1 (bioq.) = colágeno. 2 (bioq.) = osteína.

colágeno s.m. (bioq.: proteína fibrilar presente no tecido conjuntivo dos animais) kolageno.

colagogo adj. 1 (med.: que excita a secreção biliar) ĥolagoga: o efeito colagogo do azeite la ĥolagoga efiko de olivoleo. · s.m. 2 (med.: medicamento excitante da secreção biliar) ĥolagogo: o azeite é um colagogo olivoleo estas ĥolagogo.

colangite s.f. (tb. angiocolite) (med.: inflamação de um ou mais condutos biliares; angiocolite) ĥolangito.

colapso s.m. (med., técn., fig.) kolapso.

colar 1 s.m. 1 ĉirkaŭkolo, kol-ringo. 2 kol-ĉeno. 3 kolumo. 4 koliero.

colar 2 v. 1 glui, alglui. 2 (aglutinar) aglutini. 3 (gíria escolar: copiar ou obter de alguma forma, às escondidas, as respostas para uma prova) kaŝ-kopii, kaŝ-legi, kaŝ-aŭskulti. ¨ colar-se sin alglui, algluiĝi. copiar e colar (inf.) Vd. copiar recortar e colar (inf.: ação de selecionar uma parte de um documento, removê-la para a memória e depois inseri-la em outra parte ou em outro documento) transpoŝigi.

colargol s.m. (pl.: colargóis) (quím.: prata coloidal) kolargolo.

colarinho s.m. kolumo. ¨ colarinho de pele (colarinho guarnecido com pele dotada de pelos finos, sedos e abundantes) pelta kolumo.

colateira s.f. (bot.) = coleira (Cola acuminata).

colateral adj.2g. (pl.: colaterais) 1 (que está ao lado, em direção paralela ou quase) flanka, apuda, kolaterala*. 2 interkardinala. 3 frata. 4 (jur.: que é parente, mas não em descendência direta, como os sobrinhos em relação aos tios) nerekta: um sobrinho é parente colateral do tio nevo estas nerekta parenco de onklo.

Colatina  (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Kolatino. Vd. colatinense (‘de Colatina ES’).

colatinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Colatina ES ou aos seus naturais ou habitantes) kolatina: a cultura colatinense é rica la kolatina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Colatina ES) kolatinano: os colatinenses são felizes la kolatinanoj estas feliĉaj.

colbaque s.m. (vest.: boné militar de pelo, em forma de cone truncado) kalpako.

colcha s.f. 1 lit-kovrilo, kovrilo. 2 (coberta de cama, geralmente decorada) superkovrilo, supra kovrilo.

colchão s.m. (pl.: colchões) (grande peça estofada onde se deita, geralmente usado sobre o estrado da cama) matraco. ¨ cama com colchão de palha pajlolito.

colcheia s.f. (mús.: figura de duração que tem a metade do tempo de uma semínima) okona noto, okonnoto. ¨ pausa de colcheia (mús.: sinal de pausa equivalente a uma colcheia) okona silento.

colchete  \ê\ s.m. 1 (tip.) krampo. 2 rekta (ou orta) krampo [ ]. 3 (cost.: pequena presilha para ajustar ao corpo peças do vestuário peças de roupa e que se divide em colchete macho e colchete fêmeo) agrafo kaj agrafingo. Vd. colchete-macho, colchete-fêmeo. 4 (mús.) = cauda. ¨ apertar com colchetes agrafi. colchete direito (tb. parêntese reto direito) (tip.: o símbolo ]) rekta ferma krampo, rekta finkrampo, ferma krampo, finkrampo. colchete esquerdo (tb. parêntese reto esquerdo) (tip.: o símbolo [) rekta malferma krampo, rekta ekkrampo, komenca krampo, malferma krampo, ekkrampo. colchete final (tip.) = colchete direito.

colchete-fêmea s.m. (cost.) = colchete-fêmeo.

colchete-fêmeo s.m. (cost.: uma das partes que formam o conjunto do colchete, à qual, costurada à roupa, se aplica, por ajuste, a outra parte [o colchete-macho]) agrafingo.

colchete-macho s.m. (cost.: uma das partes do colchete que se ajusta àquela que lhe serve de base (o colchete-fêmeo), para o encaixe) agrafo.

colchicina s.f. (farm.) = colquicina.

colchoaria s.f. 1 (estabelecimento onde se fabricam ou vendem colchões) matracejo. 2 (estabelecimento onde se fabrcam colchões) matrac-farejo. 3 (estabelecimento onde se vendem colchões) matrac-vendejo.

colchonete s.m. (longo saco de pano, preenchido com penas ou outro material, sobre o qual se pode deitar) kusenego, plum-kusenego. Vd. edredom.

cold-cream [Ing.] s.m. (cosmt.: variedade de unguento, usado como cosmético e ingrediente de pomadas) koldkremo.

coldre s.m. (estojo para revólver, preso à correia da cintura, ou colocado abaixo da axila, e preso ao ombro) pistolujo.

col(e)- el.comp. (exprime a ideia de bile) kole/: coleciste (anat.) kolecisto.

colear v. (andar ou mover-se sinuosamente, fazendo ziguezagues) serpenti, serpentumi.

coleção s.f. 1 kolekto. 2 aro. ¨ coleção de animais menaĝerio. coleção do ano (conjunto de periódicos de um determinado ano, encadernados juntos) jar-kolekto.

colecionador s.m. 1 kolektanto. 2 kolektisto. 3 (caderno cujas folhas são presas por pequenos anéis de metal ou de plástico) ringo-kajero. ¨ colecionador de selos filatelisto.

colecionar v. 1 kolekti. 2 (fig.) aboni: ele coleciona prêmios literários li abonas literaturajn premiojn.

coleciste s.f. (anat.: vesícula biliar) gala veziko, galveziko, kolecisto.

colecistectomia s.f. (med.: extirpação da vesícula biliar) kolecistektomio.

colecistite s.f. (med.: inflamação de vesícula biliar) kolecistito.

colecisto s.m. (anat.) = coleciste.

colecistografia s.f. (med.: exame ou registro radiográfico da vesícula biliar) kolecistografio.

colecistograma s.f. (med.: registro gráfico de uma colecistografia) kolecistogramo.

colecistolitíase s.f. (med.: presença de cálculos na vesícula biliar) gal-ŝtono, ŝtonozo.

colecistotomia s.f. (med.: abertura da vesícula biliar) kolecistotomio.

colectomia s.f. (med.: extirpação total ou parcial do cólon) kojlektomio.

colédoco s.m. (anat.: ducto formado pela junção dos canais hepático e cístico e que vai ter ao duodeno) koledoko.

colega s.2g. (confrade, condiscípulo) kolego, kolegino, samkursano, samkursanino. ¨ círculo de colegas kolegaro. colega de classe samklasano, kunlernanto. colega de trabalho laborkunulo. colega de turma samklasano, kunlernanto. colegas kolegaro. de colega kamarada.

colegial adj. 1 kolegia. · s.2g. 2 lernejano. 3 kolegiano.

colégio s.m. 1 (abrev.: col., Col., Col.o) kolegio. 2 (corporação cujos membros têm igual dignidade) kolegio. 3 (escola média) mezlernejo. ¨ Colégio Eleitoral (pol.) Delegita Kolegio. Sacro Colégio (tb. Colégio Cardinalício, Colégio dos Cardeais) (rel.: corporação de cardeais da Igreja católica, que tem entre suas funções a eleição dos papas) Kolegio de la Kardinaloj, Kardinalaro, Kardinala Kolegio.

coleguismo s.m. kolegamo, kolegemo.

coleira 1 s.f. (bot.: árvore da família das esterculiáceas, Cola acuminata, e cujas sementes são conhecidas como noz-de-cola) kolao.

coleira 2 s.f. (correia usada em volta do pescoço de cães e outros animais) ĉirkaŭkolo, kolĉeno, hundkolumo, kolringo. ¨ coleira de cachoro, de gato hunda, kata kolringo

colelitíase s.f. (tb. litíase biliar) (med.: presença ou formação de cálculos nas vias biliares) kolelitiazo, gala litiazo.

colemia s.f. (med.: presença de bílis no sangue) koleemio.

colendo adj. respektinda.

coleópteros s.m.pl. (zool.: ordem de insetos cujo tipo é o besouro) koleopteroj.

cólera s.f. 1 (ira, raiva) kolero. · s2g. 2 (med.: doença infecciosa aguda, contagiosa, causada pelo Vibrio cholerae, que pode manifestar-se sob forma epidêmica, caracterizada, em sua apresentação clássica, por diarreia abundante, prostração e cãibras) ĥolero. ¨ cólera desenfreada senbrida kolero. sem cólera (de forma calma) senkolere.

cólera-morbo s.2g. (med.) = cólera (‘doença’).

colérico adj. 1 kolera. 2 kolerema. 3 (med.: relativo à cólera) ĥolera. 4 (med.: relativo a um dos quatro temperamentos, segundo Hipócrates) kolerika. Vd. sanguíneo, fleumático, melancólico. · s.m. 5 (med.: indivíduo atacado de cólera) ĥolerulo.

coleriforme adj. (med.: que se assemelha à cólera) ĥoleroforma: diarreia coleriforme ĥoleroforma lakso.

colerina s.f. (med.: forma premonitória de cólera (evacuações frequentes e fraqueza, sem cólicas) ou forma benigna de cólera-morbo) ĥolereto.

colestérico adj. (que aumenta a secreção da bílis) galproduktiga.

colesterol s.m. (bioq.: tipo de lipídio produzido por todas as células de vertebrados, presente na membrana celular e cujo nível plasmático elevado está relacionado com doenças cardiovasculares) kolesterolo. ¨ colesterol bom (bioq.) = lipoproteína de alta densidade. colesterol mau (bioq.) = lipoproteína de baixa densidade. colesterol ruim (bioq.) = lipoproteína de baixa densidade.

coleta s.f. (peditório) mon-kolektado. Vd. caixa de coleta.

coletânea s.f. 1 krestomatio. 2 (livro com textos para aprendizado de uma língua) lego-libro. 3 antologio. 4 (ling.: conjunto de enunciados numa determinada língua que servem como material para análise linguística; “corpus”) korpuso. ¨ coletânea de ideias (ideário) idearo.

coletar v. imposti.

colete s.m. 1 (vest.: peça de vestuário sem gola nem mangas, curta, justa ao peito e abotoada na frente, usada sobre camisa, blusa etc.) veŝto. 2 (vest.) = espartilho. ¨ colete à prova de bala (mil.) brusto-kiraso, brusto-ŝildo. colete salva-vidas (colete cujo interior se enche de ar, cortiça etc., destinado a salvar do afogamento vítimas de naufrágio) sav-jako.

coletividade s.f. kolektivo.

coletivismo s.m. kolektivismo.

coletivista s.2g. kolektivisto.

coletivo adj. kolektiva.

coletor \ô\ s.m. 1 impostisto. 2 mon-kolektanto. 3 dokumentujo, paper-tenilo. 4 ĉefkloako. 5 (de água da chuva) pluv-akvujo. ¨ coletor de água da chuva pluv-akvujo. esgoto coletor ĉefkloako.

colheita s.f. 1 (conjunto dos produtos agrícolas de um ano) rikolto. 2 (ação de colher produtos agrícolas) rikoltado. 3 (período em que se colhem produtos agrícolas) rikolt-periodo. 4 (agric.: certa maneira de colher frutos de uma árvore, sacudindo-a) frukto-skuo. 5 ĉerpado.

colheitadeira s.f. (agr.: máquina agrícola, empregada na colheita de cereais, que ceifa, trilha, classifica e ensaca) kombajno.

colher 1 \é\ s.f. 1 (cul.) kulero, manĝilo. 2 (colher, geralmente de madeira, usada para misturar ingredientes na panela) kuir-kulero. ¨ colher de café (pequena colher usada como medida para ingredientes ou para mexer o açúcar na xícara de café ou de chá) kaf-kulero. colher de chá te-kulero. colher de pau ligna kuir-kulero. colher de pedreiro trulo. colher de sopa (colher usada como medida para ingredientes ou para ingerir alimentos líquidos) sup-kulero.

colher 2 \ê\ v. 1 rikolti. 2 ricevi. 3 kolekti. 4 ĉerpi.

colherada s.f. (porção que cabe numa colher) plen-kulero. ¨ colherada de plen-kulero da, kulero da.

colibri s.m. (zool.) = beija-flor.

cólica s.f. 1 (med.) koliko. ¨ cólica hepática (med.) hepata koliko. cólica intestinal (med.) enteralgio. cólica menstrual (med.) utera koliko. cólica renal (med.) rena koliko.

colidense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Colíder MT ou aos seus naturais ou habitantes) kolidera: a cultura colidense é rica la kolidera kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Colíder MT) koliderano: os colidenses são felizes la kolideranoj estas feliĉaj.

Colíder  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Kolidero. Vd. colidense (‘de Colíder MT’).

colidir  v. 1 kolizii, karamboli (fig.): o carro colidiu com uma árvore la aŭto koliziis kun arbo. 2 karamboli. 3 (fazer ir de encontro a) koliziigi: a correnteza colidiu o carro contra a árvore la akvofluo koliziigis la aŭton kontraŭ la arbo. ¨ colidir com (ou contra) 1 kolizii kun, kolizii kontraŭ: o trem expresso colidiu com o trem de cargas la eksprestrajno koliziis kun la vartrajno. 2 kontraŭ-puŝiĝi: dois carros colidiram na estrada du aŭtoj kontraŭpuŝiĝis sur la ŝoseo. o caminhão colidiu com o ônibus la kamiono kontraŭpuŝiĝis kun la buso.

coligação s.f. (pl.: coligações) koalicio

coligado s.m. koaliciano.

coligar v. 1 ligi, interligi. 2 (mil.) koaliciigi. ¨ coligar-se koalicii..

coligir v. 1 kompili. 2 kolekti, kunigi. 3 konkludi.

colimado adj. celita.

colimar v. 1 celi. 2 (astr.) observi.

colimbídeo s.m. (zool.: espécime dos colimbídeos) kolimbo, gavio. ¨ colimbídeos s.m.pl. (zool.: família de aves aquáticas) kolimbedoj, gaviedoj.

colimbo s.m. (zool.: gênero de aves aquáticas, Colymbus) kolimbo.

colina s.f. 1 monteto, holmo: as sete colinas de Roma la sep montetoj de Romo. 2 (elevação de terreno não muito alta) altaĵeto.

Colinas  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Kolino. Vd. colinense (‘de Colinas MA’).

Colinas do Tocantins  (geogr.: mun. do estado do Tocantins) Kolinas-do-Tokantinso, Tokantinsa Kolino. Vd. colinense (‘de Colinas do Tocantins TO’).

colinense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Colinas MA ou aos seus naturais ou habitantes) kolina: a cultura colinense é rica la kolina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Colinas MA) kolinano: os colinenses são felizes la kolinanoj estas feliĉaj.

colinense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Colinas do Tocantins TO ou aos seus naturais ou habitantes) kolinas-do-tokantinsa, tokantins-kolina: a cultura colinense é rica la kolinas-do-tokantinsa (ou tokantins-kolina) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Colinas do Tocantins TO) kolinas-do-tokantinsano, tokantins-kolinano: os colinenses são felizes la kolinas-do-tokantinsanoj (ou tokantins-kolinanoj) estas feliĉaj.

coliquativo adj. (med.: produzido por coliquação, dissolução orgânica, que se manifesta por excreções abundantes) kolikvativa.

colírio s.m. (med.: líquido para o tratamento da conjuntivite ou para alívio dos olhos) kolirio, okul-akvo, okul-kuracilo. ¨ de colírio okul-akva, koliria.

colisão s.m. (pl.: colisões) kolizio, karambolo (fig.).

coliseu s.m. 1 (área destinada a jogos públicos, na antiga Roma) cirko. 2 koloseo.

Coliseu s.m. (anfiteatro de Roma, do qual restam ruínas) Koloseo.

colisionador s.m. (fís.) = colisor.

colisor s.m. (tb. colisionador) (fís.: tipo de acelerador de partículas que faz com que os feixes de partículas colidam em velocidades próximas à da luz) koliziigilo. Vd. “LHC”.

colite s.f. (med.: inflamação do cólon) kojlo-inflamo, kojlito.

collant [Fr.] s.m. (vest.) = meia-calça.

colmado s.m. = cabana.

colmeal  s.m. (pl.: -ais) 1 (local de criação de abelhas) abelejo. 2 (conjunto de colmeias) abelujaro, abelejo.

colmeia \éi ou êi\ s.f. 1 abelujo, abel-korbo, abel-kesto. 2 abelaro. 3 miel-ĉelaro.

colmo s.m. (bot.: o caule das gramíneas, como o milho, o trigo, a cana etc.) kulmo, gren-trunketo.

Col.o abrev. de colégio.

colo s.m 1 (anat.: pescoço) kolo. 2 (espaço formado pelo peito e braços e, às vezes, as coxas) sino, brusto: a criança aconchegou-se no colo da mãe la infano alpremis sin al la brusto de la patrino. 3 (regaço) sino. 4 (a parte extrema e mais fina de uma vasilha; gargalo) kolo. 5 (embocadura estreita de algumas cavidades) cerviko: colo do útero cerviko de utero. 6 (parte estreita entre a cabeça e o corpo de certos ossos) cerviko. ¨ ao colo ĉe la brusto, en la brakoj, sur la genuoj. colo do útero (anat.) cerviko de la utero. colo do dente cerviko de dento.

coloboma s.m. (oft.: deformação congênita que consiste em uma fissura da pálpebra superior, da íris, da coroide ou da retina) kolobomo.

colocação s.f. 1 (ação de colocar) meto, metado, lokado. 2 aranĝado. 3 enoficigado. 4 (com.) vendado. 5 (serviço em ambiente alheio) servoloko: Cristina tenciona aceitar uma colocação Kristino intencas akcepti servolokon.

colocar v. 1 meti, loki, enloki, lokumi. 2 aranĝi. 3 enoficigi.

colocásia s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Colocasia) kolokazio, kolokasio*. 2 (bot.) = inhame (Colocasia esculenta).

colocíntida s.f. (bot.: espécie de pepino muito amargo e purgativo, Cucumis colocynthis) kolokinto.

colódio s.m. (algodão-pólvora dissolvido em éter e álcool, para emprego em terapêutica e fotografia) kolodio.

colofão s.m. (pl.: colofões) (tip.: parte do documento que dá informações sobre o autor, local e ano de edição etc.) kolofono.

cólofon s.m. (pl.: cólofons, colofones) (tip.) = colofão.

colofônia s.f. 1 (quím.) = breu. 2 (espécie de resina usada para passar nos fios do arco, a fim de que firam as cordas do instrumento musical) kolofono.

colofônio s.m. (quím.) = breu.

colografia s.f. (gráf.) = fototipia.

coloidal adj.2g. (pl.: coloidais) koloida.

coloide  \ói\ s.m. (quím.: substância líquida que muito dificilmente atravessa as membranas orgânicas) koloido.

colom s.m. (econ.: moeda da Costa Rica; = 100 cêntimos) kolono. ¨ colom salvadorenho (econ.: moeda de El Salvador; = 100 centavos) salvadora kolono.

Colomano (pren.masc.) Kolomano.

colombense  adj.2g. 1 (tb. colombino) (relativo ao mun. de Colombo PR ou aos seus naturais ou habitantes) kolomba: a cultura colombense (ou colombina) é rica la kolomba kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. colombino) (o natural ou habitante do mun. de Colombo PR) kolombano: os colombenses (ou colombinos) são felizes la kolombanoj estas feliĉaj.

Colômbia (geogr.: país da América do Sul) Kolombio.

Colombina (teat.: personagem da comédia italiana) Kolombino.

colombino  adj.s.m. (geogr.) = colombense (‘de Colombo PR’).

colômbio 1 s.m. (tb. colúmbio) (quím.: antigo nome do elemento químico nióbio) kolumbiumo*. Vd. nióbio.

colômbio 2 (fís.) = coulomb.

Colombo  1 (pren.masc.) Kolumbo.

Colombo  2  (geogr.: cid. e cap. do Sri Lanka) Kolombo.

Colombo  3 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kolombo. Vd. colombense, colombino (‘de Colombo PR’).

Colombo (Cristóvão) (navegador genovês, c. 1451-1506, descobridor da América) Kristoforo Kolumbo.

colón s.m. (econ.) = colom.

cólon s.m. (anat.: parte do intestino grosso entre o ceco e o reto) kojlo. ¨ cólon ascendente (anat.: parte inicial do cólon, que vai desde o ceco até o cólon transverso) ascenda kojlo. cólon descendente (anat.: parte do cólon que vai do cólon transverso até o cólon sigmoide) descenda kojlo. cólon sigmoide (anat..: última parte do cólon, antes do reto; alça sigmoide) sigmoida kojlo. cólon transverso (anat.: maior porção e de maior mobilidade do intestino grosso, que vai desde o cólon ascendente até o descendente) transversa kojlo.

colônia  1 s.f. 1 (região onde povoadores e emigrantes se fixam) kolonio. 2 (território administrado por um Estado e que se situa fora de suas fronteiras) kolonio: as colônias portuguesas na África la Portugalaj kolonioj en Afriko.. 3 (grupo de indivíduos de mesma nacionalidade que habitam numa cidade ou região de um país estrangeiro) kolonio: a colônia japonesa em São Paulo la Japana kolonio en San-Paŭlo. 4 (perfume) odekolono. ¨ colônia de abelhas kolonio de abeloj. antiga colônia ekskolonio. ex-colônia ekskolonio. tornar-se ex-colônia ekskoloniiĝi.

Colônia 2 (geogr.: nome de algumas cidades do Império Romano) Kolonjo.

Colônia 3 (tb. Köln) (geogr.: cid. da Alemanha) Kolonjo.

colonial adj.2g. (pl.: coloniais) kolonia.

Colônia Leopoldina  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kolonja-Leopoldino. Vd.  leopoldinense (‘de Colônia Leopoldina AL’).

colonização s.f. (pl.: colonizações) koloniigado, koloniigo.

colonizador \ô\ s.m. koloniisto.

colonizar v. (estabelecer colônias) kolonii.

colono s.m. 1 ter-kulturisto. 2  koloniano, koloniisto.

colonopatia s.f. (med.: moléstia do cólon) kojlopatio.

colopatia s.f. (med.) = colonopatia.

colóquio s.m. interparolo, konversacio.

coloração s.f. (pl.: colorações) 1 kolorigo. 2 koloreco. ¨ coloração vermelha da hemoglobina (quím.) hemo.

Colorado 1 (geogr.: rio dos EUA) Kolorado.

Colorado 2 (geogr.: um dos estados dos EUA) Koloradio, Koloradolando.

colorante s.2g. (substância utilizada para colorir determinados alimentos; número E entre 100 e 199) farbo por nutraĵoj.

coloratura s.f. (mús.: ornamentação florida em música vocal) koloraturo.

colorau s.m. 1 (cul.: condimento e corante de cor vermelha, feito de pó de pimentão seco) papriko. 2 (cul.: condimento e corante de cor vermelha feito do arilo da semente do urucum) rokuo.

colorido adj. 1 kolorita, kolorigita. 2 koloriĝinta. 3 (fig.) brila. ·  s.m. 4 koloro, koloraro. 5 kolor-efekto, kolor-aspekto. 6 (fig.) brileco.

colorir v. (p.f.) kolori, kolorigi.

colorista s.2g. koloristo.

colossal adj. kolosa, grandega.

colossense s.2g. (hist., bíbl.: natural ou habitante de Colossos, antiga cid. da Frígia) kolosano.

colossino s.m. = colossense.

colosso s.m. 1 (pessoa, estátua ou objeto de grande tamanho) koloso. 2 (brutamontes) koloso, grandegulo. 3 (gír.: uma grande quantidade) amaso, multego: por causa do seu discurso, recebeu um colosso de elogios pro sia parolado li ricevis amason da laŭdoj.

Colossos (hist.: antiga cid. da Frígia, na Ásia Menor) Koloso.

colostomia s.f. (cir.: incisão nos intestinos, para fazer um ânus artificial) kojlostomio.

colostro s.m. (primeiro leite, logo após o parto) kolostro.

colotipia s.f. (gráf.) = fototipia.

colp(o)- elem.comp. (significa “vagina”) kolpo/-: colpocele kolpocelo.

colpocele s.f. (med.: hérnia vaginal) kolpocelo.

colpopatia s.f. (med.) kolpopatio.

colquicina s.f. (farm.: alcaloide encontrado na planta vulgarmente conhecida como dama-nua, usado no tratamento da gota) kolĉikino.

cólquico s.m. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Colchicum, da família das colquicáceas) kolĉiko. 2 (farm.: tintura feita dos colmos e sementes dessas plantas) kolĉik-tinkturo.

cólquico-de-outono s.m. (pl.: cólquicos-de-outono) (bot.: planta da família das colquicáceas, Colchicum autumnale) dama-nua.

Cólquida (hist.: antiga região junto ao mar Negro e ao Sul do Cáucaso) Kolĉido, Kolĥido.

coltar s.m. (quím.: resíduo da destilação do carvão ou de determinadas madeiras) koaltaro.

columbário s.m. (local onde se guardam as cinzas de mortos) kolumbario.

Columbia (rio) (geogr.: rio dos EUA, anteriormente denominado rio Oregon) Rivero Kolumbio.

Colúmbia (distrito de) (geogr.: distrito federal dos EUA) Kolumbio.

Colúmbia (rio) (geogr.) = rio Columbia.

Colúmbia Britânica (geogr.: província do Canadá) Brita Kolumbio.

colúmbio s.m. (quím.) = colômbio.

Columbo (geogr.) = Colombo (‘cid.’).

Columbus (geogr.: cid. dos EUA, cap. do estado de Ohio) “Columbus”.

columela s.f. 1 (biol.: eixo interior das conchas univalves) kolumelo. 2 (anat.: nos anfíbios, répeis e aves, bastonete ósseo ou cartilaginoso que conecta a membrana timpânica ao ouvido interno) kolumelo.

coluna s.f. 1 (arq.: pilar cilíndrico ou quase cilíndrico que sustenta ou enfeita construções) kolono. 2 (seção regularmente publicada em periódico) rubriko. 3 (abrev.: col.) (cada uma das divisões verticais de uma página impressa) kolumno. 4 (enx.: no tabuleiro, conjunto de casas contíguas e alternadamente pretas e brancas, tomadas no sentido vertical) kolumno: coluna do rei reĝkolumno. coluna da torre da rainha reĝintura kolumno. 5 (mil.: tropa em deslocamento ou alinhada em fila) kolono. 6 (série de objetos ou pessoas dispostos um depois do outro) kolumno. ¨ coluna coríntia (arq.) korintika kolono. coluna dórica (arq.) dorika kolono. coluna jônica (arq.) ionika kolono. Coluna Prestes (hist.) Kolono Prestes. coluna social (seção de periódico que trata de assuntos ligados à alta sociedade) monduma rubriko. coluna vertebral (anat.) vertebra kolumno.

colunata s.f. (arq.: série de colunas) kolonaro.

coluneta s.f. (arq.) koloneto.

colunista s.2g. (aquele que escreve regularmente numa coluna de periódico) rubrikisto. ¨ colunista social monduma rubrikisto.

coluria s.f. (med.) = biliuria.

colúria s.f. (tb. biliuria) (med.: presença de bílis na urina) koleurino.

coluro s.m. (astr.: cada uma das duas interseções do equador com a eclíptica) koluro.

colusão s.f. (pl.: colusões) (conluio, acordo secreto) koluzio.

colútea s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Colutea) koluteo. 2 (bot.) falso-sene (Colutea arborescens).

colutório s.m. (farm.: líquido medicamentoso, para as gengivas ou as mucosas da boca) kolutorio.

coluvião s.f. (p.: coluviões) = quantidade.

colza s.f. (bot.: variedade de couve, Brassica napus) kolzo. ¨ óleo de colza kolza oleo. semente de colza kolza semo.

com  1 prep. (abrev.: c/) 1 (em companhia de) kun: passear com alguém promeni kun iu. 2 ĉe. 3 por. 4 sub. 5 je. 6 (por meio de) per: vemos com os olhos ni vidas per la okuloj. escrever com lápis skribi per krajono. trabalhar com as mãos labori per siaj manoj. a criança já come com garfo e faca la infano jam manĝas per forko kaj tranĉilo. 7 (contra) kontraŭ. 8 (juntamente com) kune kun. 9 pri: concordar com algo konsenti pri io. estou muito contente com isso mi estas tre kontenta pri tio. trabalhar com agricultura, com medicina labori pri terkulturo, pri medicino. 10 (apesar de) malgraŭ: com tantos amigos influentes, não consegue bom emprego malgraŭ tiom da influaj amikoj, li ne sukcesas havi bonan postenon. com tudo isso, ela ainda tem esperanças malgraŭ ĉio tio, ŝi ankoraŭ havas esperon. 3 (por meio de) per: cortar algo com uma faca tranĉi ion per tranĉilo. ¨ com efeito ja; efektive. com que então (pelo que vejo, quer dizer que) do, nu: com que então, você quer mesmo ir-se embora? do, ĉu vi vere volas foriri? || agir com raiva agi kun kolero. camisa com mangas manikhava ĉemizo. chá com açúcar teo kun sukero. com grande surpresa para os presentes, ele saiu sem dizer nada al la granda surprizo de la ĉeestantoj li foriris nenion dirinte. com isso, já podemos ir embora kaj post tio ni jam povas foriri. cumprimentar com a mão saluti per la mano. dançar com a música do rádio danci ĉe muziko de radio. dormir com a janela aberta dormi ĉe malfermita fenestro. encontrar-se com um amigo renkontiĝi kun amiko. escrever com lápis skribi per krajono. morar com a família loĝi kun la familio. nem com boa vontade eu posso compreender eĉ ĉe bona volo mi ne povas kompreni. ter algo de comum com havi ion komunan kun, havi ian rilaton al.

Com  2 (astr.) abrev. de Cabeleira de Berenice.

com.  1 abrev. de comandante.

Com.  2 abrev. de comércio.

coma  1 s.f. 1 (cabeleira) hararo. 2 (juba de leão) leona kolhararo, leona kolharoj. 3 (crina) kolhararo, kolharoj. 4 (bot.: copa de árvore) foliaro, krono, arbo-krono.

coma  2 s.f. (mús.: intervalo que separa duas notas enarmônicas, geralmente admitido como a nona parte do tom; microtom) komao.

coma  3 s.m. (med.: sono pesado anormal, com perda total da sensibilidade e da mobilidade) komato. ¨ coma alcoólico (med.) alkohola komato. coma diabético (med.) diabeta komato.

comadre s.f. (madrinha de uma pessoa, em relação ao padrinho ou aos pais desta) baptanino, kunpatrino.

comanche s.m. (etnol.: indivíduo pertencente ao grupo dos comanches) komanĉo. ¨ comanches (etnol.: indígenas nômades da América do Norte) komanĉoj.

comandante adj. 1 komandanta. · s.m. (abrev.: com.) 2 komandanto. 3 (de navio) ŝipestro. 4 batalionestro. 5 estro. 6 ĉefo.

comandar v. 1 komandi. 2 estri. 3 ordoni.

comandita s.f. (abrev.: C.ta) 1 (econ.: sociedade) komandito. 2 (econ.: capital de sócio comanditário) komandito.

comanditar v. komanditi.

comanditário adj. 1 (econ.) komandita. · s.m. 2 (econ.) komanditulo, komanditisto, komanditanto. ¨ sócio comanditário komanditanto.

comando s.m. 1 komando. 2 (autoridade) komandeco, estreco. 3 ordono. ¨ casa de comando komandejo.

Comando Vermelho (organização criminosa da cid. do Rio de Janeiro; sigl.: CV) Komando Ruĝa (KR).

comarca s.f. 1 juĝist-lando. 2 (na França) kantono. 3 (jur.) distrikto.

comatógeno adj. (med.: que produz coma) komatogena.

comatoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 (med.: referente a coma) komata: febre comatosa komata febro. 2 (agonie) letargia.

comátula s.f. (zool.) = equinodermo. ¨ comátulas s.f.pl. (zool.) = equinodermos.

combalir v. malvigligi.

combate s.m. (p.f.) batalo, konflikto.

combatente adj.2g. 1 batalanta, militanta. · s.2g. 2 batalanto, militanto. ¨ tropa combatente batal-soldataro.

combater  v. 1 batali. 2 kontraŭbatali –n, batali kontraŭ, konflikti kun. 3 militi. 4 kontraŭ-puŝi: combater a ação dos serviços de segurança kontraŭpuŝi la agadon de la sekurecaj servoj.

combatividade s.f. batalemo.

combinação s.f. (pl.: combinações) 1 (vest.: roupa íntima feminina) kombineo, subvesto. 2 (mat.) kombino. 3 (ajuste) kombino. 4 (ação de combinar) kombinado. 5 (coisa combinada) kombinaĵo. 6 akordo.

combinado adj. 1 kombinita. 2 (tb. consentido, dito) konsentita. || combinado! konsentite! está combinado! konsentite! tudo combinado? ĉio konsentita, ĉu ne?; ĉu konsentite?

combinar v. 1 kombini. 2 interkonsenti. 3 enordigi. 4 grupigi. 5 interakordiĝi, interkonsenti. 6 (quím.) kombini. ¨ combinar-se kombiniĝi. || coisa combinada (ajuste) kombinaĵo: a decisão não passou de uma coisa combinada entre os partidos la decido estis nenio pli ol kombinaĵo inter la partioj.

comboiar v. 1 tiri, kuntransporti. 2 (mil.) garde akompani, eskorti. 3 (escoltar para proteger) konvoji.

comboio \ôi no Brasil, ói em Portugal) s.m. 1 vagonaro. 2 trajno. 3 veturilaro. 4 (mar.: navios mercantes protegidos por vasos de guerra) konvojo.

comborça s.f. (amásia) konkubino, kromvirino.

Com. Br. abrev. de Comunidade de Nações [Britânicas].

combro s.m. = cômoro.

combustão s.f. (pl.: combustões) brulo, brulado.

combustível adj.2g. (pl.: combustíveis) 1 brula, bruligebla. 2 brulema. · s.m. 3 brul-materialo, brul-ŝtofo, brulaĵo. 4 (material com que se aquece [lenha, carvão etc.]) hejtaĵo. 5 karburaĵo. 6 fuelo: carvão, gasolina, petróleo, mazute, gás natural e urânio são combustíveis karbo, benzino, petrolo, mazuto, tergaso kaj uranio estas fueloj. ¨ caminhão de transporte de combustível kamiono por transportado de brula materialo.

começar v. 1 komenci: começaram a construção em julho oni komencis la konstruadon en julio. o professor começou a aula às 8 horas la instruisto komencis la lecionon je la 8-a horo. 2 komenciĝi: a festa começou às 8 da noite la festo komenciĝis je la 8-a vespere. ¨ a começar de komencante de. começar a (+ infntv.) ek–i, komenci –i: começar a chorar ekplori, komenci plori. começou a chover komencis pluvi. ela começou a cantar ŝi komencis kanti.

começo \ê\ s.m. 1 komenco. 2 komenciĝo. 3 (fig.) sojlo: no começo de um novo século ĉe la sojlo de nova jarcento. ¨ de começo unue: a planta, de começo, jaz encerrada no embrião la vegetaĵo, unue, kuŝas enfermita en la embrio. no começo komence, en la komenco.

comedão s.m. (pl.: comedões) (med.) = cravo (‘obstrução’).

comédia s.f. 1 (teat.) komedio. 2 (tb. impostura, trapaça) komediaĵo. 3 (fato ridículo) komikaĵo. ¨ de comédia (cômico) komedia. representar uma comédia komedii.

comediante s.2g. 1 (ator de comédias) komediisto. 2 aktoro, teatristo. 3 (fig.) komedianto, hipokritulo.

comedido adj. 1 modera. 2 saĝa. 3 sobra. 4 diskreta. · s.m. 5 moderulo. 6 saĝulo. 7 sobrulo. 8 (aquele que busca o meio-termo) mezemulo. ¨ ficar mais comedido kvietiĝi, trankviliĝi: depois da repreensão do pai, ele ficou mais comedido post la admono de la patro, li kvietiĝis. pessoa comedida (aquela que busca o meio-termo) mezemulo.

comedimento s.m. modero, modereco.

comediógrafo s.m. (autor de textos cômicos, especialmente para teatro) komedi-verkisto.

comedir v. moderigi, konvene reguligi. ¨ comedir-se sin moderigi.

comedor \ô\ adj. 1 manĝegema. · s.m. 2 manĝegemulo, manĝegulo. 3 malŝparemulo. 4 parazito.

comedoria s.f. 1 nutraĵo. 2 alimenta pensio. 3 (mar.) porcio.

comedouro s.m. = manjedoura.

comemoração s.f. (pl.: comemorações) 1 (ato de fazer comemorar, de trazer à lembrança) memorigo. 2 memorigo, soleno. 3 memor-festo. ¨ em comemoração a memore de. || as comemorações alegres da Páscoa la gajaj solenoj de la Pasko.

comemorar v. memorigi, memore soleni, solene memorigi, memor-festi.

comemorativo  adj. (que traz à memória) memoriga, memoriganta (–n), memor–: selo comemorativo memoriga poŝtmarko, memorŝtono placa comemorativa (de pedra).

comenda s.f. 1 ordeno. 2 komandora insigno.

comendador \ô\ s.m. 1 (aquele que tem, em uma ordem, grau superior ao de oficial) komandoro. 2 ordenstelulo.

comendadoria s.f. (dignidade de comendador) komandoreco.

Comenius (filósofo, educador e bispo tcheco, 1592–1670; Jan Amos Komensky) Komenio.

comenos s.m.2n. (espaço de tempo indeterminado, geralmente breve) momento. ¨ nesse comenos en tiu momento. neste comenos en ĉi tiu momento. num comenos en (ou ĉe) momento, en (ou ĉe) iu momento.

comensal s.2g. (pl.: comensais) 1 kunmanĝanto. 2 gasto.

comensurável adj.2g. (pl.: comensuráveis) mezurebla.

comentador \ô\ s.m. komentariisto.

comentar v. 1 komenti. 2 (esclarecer com notas um texto) komentarii. 3 malice kritiki. 4 teksi konsiderojn pri.

comentário s.m. (notas com que se esclarece um texto) komentario.

comer  v. 1 manĝi, sin nutri: comer pão manĝi panon. 2 (vulg.) fiki: os invasores comeram todas as moças da aldeia la invadintoj fikis ĉiujn junulinojn de la vilaĝo. 3 (p.f.: consumir) formanĝi. · s.m. 4 manĝado. ¨ comer à tripa forra manĝegi. comer com ruído ŝmaci. dar de comer manĝigi: a ave deu de comer aos seus filhotes la birdo manĝigis siajn idojn. depois de comer manĝinte: depois de comer, fomos todos à sala de jogos manĝinte, ni ĉiuj iris al la ludoĉambro. || não é nem para comer, nem para passar no cabelo (‘ĝi estas nek por manĝi, nek por ŝmiri la harojn’) ĝi estas nek por haki, nek por baki.

comercial adj.2g. (pl.: comerciais) komerca.

comercialista s.2g. 1 komerco-verkisto. 2 komercjur-fakulo.

comerciante s.2g. komercisto.

comerciar v. 1 komerci. 2 negoci.

comerciário s.m. komerc-oficisto.

comércio  s.m. 1 (abrev.: Com., com.o) komerco. 2 (totalidade dos comerciantes) komercantaro. 3 (mercado) merkato. ¨ câmara de comércio komerca ĉambro. comércio de livros libro-vendado. comércio eletrônico (tb. “e-commerce”) (intern.: atividade comercial que utiliza a internet para as transações) ret-komerco. de comércio de komerco, komerca, komerc–: câmara de comércio komerca ĉambro. do comércio komerca: câmara do comércio komerca ĉambro.

comer-de-arara  s.m. (pl.: comeres-de-arara) (bot.) = jatobá (Hymenaea courbaril).

comestível adj.2g. (pl.: comestíveis) 1 (que pode ser comido) manĝebla. 2 (que vale a pena ser comido) manĝinda. · s.m. 3 (aquilo que se come) manĝaĵo, manĝeblaĵo, nutraĵo. ¨ comestíveis (coisas que se comem) manĝaĵo, manĝaĵoj, manĝeblaĵo, manĝeblaĵoj, nutraĵo, nutraĵoj.

cometa \ê\ s.m. 1 (astr.) kometo. 2 (com.) = caixeiro-viajante. ¨ de cometa kometa.

cometário adj. (relativo a cometa) kometa.

cometer v. 1 fari. 2 (crime) atenci. 3 (encarregar) komisii. 4 (pecado) peki. 5 (entregar, confiar uma tarefa) taski.

cometida s.f. ekatako.

cometimento s.m. 1 faro. 2 komisio. 3 entrepreno. ¨ êxito do cometimento sukceso de la entrepreno.

comezaina s.f. 1 manĝego. 2 festeno.

comezinho adj. 1 manĝebla. 2 komprenebla. 3 facila. 4 familiara. 5 elementa. 6 ordinara.

comichão s.f. (pl.: comichões, comichãs) 1 (coceira) juko. 2 (fig.) dezirego.

comicidade s.f. (qualidade daquilo que é cômico ou ridículo) komikeco.

comício s.m. (reunião política popular) (politika) popol-kunveno, mitingo.

cômico adj. 1 komedia. 2 komika. · s.m. 3 (ator) komediisto, komedianto, komikulo. ¨ ópera cômica (teat.) komik-opero.

comida s.f. 1 (alimento, aquilo que se come) manĝo, manĝaĵo, nutraĵo. 2 (ação de comer) manĝo, manĝado, nutrado: a comida torna-se difícil quando faltam os dentes manĝado fariĝas malfacila, kiam mankas la dentoj. ¨ comida de forno bakaĵo. comida enlatada ladmanĝaĵo. comida semipronta (ou instantânea) tuja (ou tujpreta) manĝaĵo.

comífora s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Commiphora, da família das burseráceas) komiforo. Vd. mirra.

comigo  pron.p. 1 (em minha companhia) kun mi. 2 (junto de mim) ĉe mi. 3 (em minha casa) ĉe mi. 4 de mi: você não aprendeu isso comigo vi ne lernis tion de mi. || isso não é comigo tio ne koncernas min.

comigo-ninguém-pode s.m.2n. (bot.: nome de várias plantas da família das aráceas, Dieffenbachia maculata, Dieffenbachia seguine) aningaparo*, difenbakio.

comilão s.m. (pl.: comilões) manĝegulo.

cominação s.f. (pl.: cominações) (ameaça de castigo) pun-minaco.

cominatório adj. 1 minaca. 2 (que envolve ameaça de castigo) pun-minaca: cláusula cominatória de um contrato punminaca klaŭzo de kontrakto.

cominho  s.m. 1 (bot.: designação comum a plantas de diferentes famílias, especialmente as do gênero Cuminum, da família das umbelíferas) kumino. 2 (bot.: designação comum a plantas de diferentes famílias, especialmente as do gênero Carum, da família das umbelíferas) karumo. 3 (bot.) = alcaravia (Carum carvi). 4 (infrm.) mono.

cominho-armênio s.m. (pl.: cominhos-armênios) (bot.) = alcaravia (Carum carvi).

cominho-dos-prados s.m. (pl.: cominhos-dos-prados) (bot.) = alcaravia (Carum carvi).

cominho-romano s.m. (pl.: cominhos-romanos) (bot.) = alcaravia (Carum carvi).

comiseração s.f. (pl.: comiserações) kompato, kor-tuŝiteco. ¨ sem comiseração senkompate.

comiserar v. kompat-naski. ¨ comiserar-se kompati (al, –n).

comissão  s.f. (pl.: comissões) 1 (reunião de pessoas para deliberação permanente) komitato. 2 (ato de encarregar) komisio. 3 (reunião de pessoas para fim especial, comitê, delegação) komisiono, komisiitaro, delegitaro. 4 procentaĵo. 5 (com.: percentual recebido pelo corretor em negociação da qual participa) makleraĵo, kurtaĝo. 6 gvid-komitato. ¨ comissão de frente (de escola de samba) avangardo. comissão parlamentar de inquérito (sigl.: CPI) parlamenta esplor-komisiono (PEK). membro de uma comissão permanente komitatano. presidente de comissão komitatestro. sala de comissão komitatejo.

Comissão de Atividades Femininas Komisiono pri Virina Agado (KVA).

comissariado s.m. 1 komisar-ofico, komisareco. 2 komisarejo.

comissário  s.m. 1 (aquele que exerce comissão) komisiito, komisiisto, delegito. 2 (polícia) komisaro. 3 (com.) faktoro, komisiisto. 4 (tb. corretor) makleristo. 5 (pol.)  komisaro. ¨ comissária de bordo (tb. aeromoça) (aer.: funcionária que cuida da segurança e do bem-estar dos passageiros) stevardino. comissário de bordo (tb. aeromoço) (aer.: funcionário que cuida da segurança e do bem-estar dos passageiros) stevardo. comissário de polícia polica komisaro.

comissionado  s.m. komisiisto, komisiito.

comissionar v. (incumbir, encarregar, deputar, constituir, dar mandato a) komisii.

comissionário  s.m. komisiisto, komisiito.

comisso s.m. (jur.) kompenso por promesforlaso. ¨ cair em comisso 1 esti monpunota. 2 esti monpunita.

comissura s.f. (anat.: ponto de junção de duas partes que formam um ângulo) komisuro: comissura dos lábios, dos dedos etc. komisuro de lipoj, de fingroj ktp. ¨ comissura dos lábios (anat.) lipangulo, lipa komisuro, lipkomisuro.

comitê s.m. komitato.

comitente s.2g. 1 komisiinto, komisianto. 2 (jur.) deleginto.

Comitê Olímpico Internacional (sigl.: COI) Internacia Olimpika Komitato (IOK).

comitiva s.f. sekvantaro, akompanantaro, irantaro.

comível adj.2g. (pl.: comíveis) 1 (que vale a pena ser comido) manĝinda. 2 (que pode ser comido) manĝebla. 3 (diz-se de pessoa com quem é possível manter relações sexuais) amorinda, fikinda.

commelina s.f. (bot.: gênero de ervas ramificadas ou rastejantes, da família das commelináceas, Commelina) komelino.

commodities [Ing.] s.f.pl. (econ.) Vd. “commodity”.

commodity [Ing.] s.f. (pl.: commodities) (econ.: matéria-prima homogênea em estado bruto ou qualquer produto primário mineral ou vegetal, produzidos em larga escala, geralmente destinado ao comércio externo e cujo preço é regulado pela relação entre oferta e procura) krudaĵoj.

Commonwealth of Nations [Ing.] (sigl.: CN) (geogr.) = Comunidade de Nações [Britânicas].

com.o abrev. de comércio.

como  adv. 1 (de que modo) kiel: como se escreve isso? kiel oni skribas tion? como vai você? (tb. como está passando?) kiel vi fartas? faça como lhe agradar faru tiel, kiel plaĉas al vi. como eles dançam bonito! kiel bele ili dancadas! ah! como é belo! ha, kiel bele! 2 (qual, conforme, segundo, na qualidade de, quanto, quão) kiel. 3 (que tipo de, que espécie de, que qualidade) kia, kiaj: não sei se ela é bela ou feia, como ela é? mi ne scias, ĉu ŝi estas bela aŭ malbela, kia ŝi estas? como é esse livro, é novo ou velho? kia estas tiu libro, ĉu nova aŭ malnova? como são esses livros, são novos ou velhos? kiaj estas tiuj libroj, ĉu novaj aŭ malnovaj? 4 kiom. 5 per. · conj. 6 (porque) ĉar: como estivesse chovendo, não fomos ao parque ĉar pluvis, ni ne iris al la parko 7 tial ke. 8 kvazaŭ: os cães latiram como tivessem visto um urso la hundoj ekbojis, kvazaŭ ekvidinte urson. ¨ como quer que seja kiel ajn: como quer que seja, este inseto nos salvou a vida kiel ajn tio estis, ĉi tiu insekto savis nian vivon.assim como same kiel. bem como same kiel. como que kvazaŭ: os olhos dele como que lançavam centelhas liaj okuloj kvazaŭ disĵetis fajrerojn. como quer que seja (de qualquer modo, por mais que) kiel ajn. como se kvazaŭ. || ah! como é belo! ha, kiel bele! como? kiel? como?! ĉu vere?!; ho!. como as sombras do crepúsculo simile al la ombro de la krepusko. como encomendei os livros, deverei pagá-los ĉar mi mendis la librojn, mi devos ilin pagi. como não? kial do ne?. como? não pode ser! kiel? ne povas esti! como se kvazaŭ: parece-me como se eu comesse terra ŝajnas al mi, kvazaŭ mi manĝas teron. como se implorasse um beijo laŭŝajne petegante kison. como se diz “amizade” em Esperanto? kiel diri “amizade” en Esperanto?; kiel oni diras “amizade” en Esperanto? como vai? kiel vi fartas? como você se chama? kiel vi nomiĝas?, kio estas via nomo? dia feliz como este feliĉa tago, kia ĉi tiu. ela afastou-se como que mais tranquila ŝi foriĝis ŝajne pli trankvila. ele é conhecido como João li estas konata kun la nomo Johano. ele é tão conhecido como o João li estas tiel konata, kiel Johano. oferecer-se como motorista sin proponi kiel ŝoforo. o lago era como que um espelho la lago estis kvazaŭ spegulo. pessoas merecedoras de amor como ela são difíceis de encontrar homoj amindaj, kiaj ŝi, estas malfacile troveblaj. seja como for estu kiel ajn. sentir-se como em casa senti sin kiel hejme. um vinho como eu prefiro vino, kian mi preferas. você diz como se soubesse vi diras, kvazaŭ vi scias.

comoção s.f. 1 ŝancelado, skuo, skuado. 2 emocio, eksciteco. 3 (pol.) ribelo. 4 (med.: abalo, estremecimento causado no organismo, e especialmente no sistema nervoso) komocio. 5 (med.: paralisação das funções cerebrais) cerba komocio.

cômoda s.f. (peça de mobiliário, com gavetas) komodo, tirkestaro.

comodidade s.f. 1 komforto. 2 oportuneco. 3 oportunaĵo.

comodista adj. 1 komfortema, egoisma, nesinĝenema. · s.2g. 2 egoisto, komfortemulo, nesinĝenemulo.

cômodo adj. 1 oportuna, komforta. · s.m. 2 (tb. divisão) (cada uma das partes em que se divide uma casa) ĉambro.

comodoro s.m. (mar.) = subadmiralo.

Comores (geogr.: país insular da África, no oceano Índico, a Noroeste de Madagascar; cap.: Moroni) Komoroj.

comorense adj.2g. 1 (tb. comoriano) (geogr.: relativo a Comores ou aos seus naturais ou habitantes) komora. · s.2g. 2 (o natural ou habitante de Comores) komorano. · s.m. 3 (ling.) = comoriano.

comoriano adj. 1 = comorense. · s.m. 2 (ling.: língua de Comores) komora lingvo.

cômoro s.m. (elevação de terreno não muito alta) altaĵeto.

comovedor \ô\ adj. kor-tuŝanta.

comovente adj.2g. emocia, emocianta, emociiga, kor-tuŝa, kor-tuŝanta.

comover v. 1 (deslocar, abalar) ŝanceli, skui, malfirmigi. 2 (sensibilizar) kor-tuŝi. 3 emocii. ¨ comover-se emociiĝi.

comovido adj. kor-tuŝita.

comp. abrev. de companhia.

compact disc [Ing.] s.m. (comp.: disco no qual as informações, músicas, sons etc. são digitalmente gravados para serem lidos por um feixe de raio “laser”, e, então, transmitidos a um sistema de reprodução sonora, a um computador ou a um televisor; sigl.: CD) k-disko, kompakta disko, KD.

compacto adj. (massudo, cerrado, denso) kompakta, densa, masiva.

compadecer v. kompati (–n). ¨ compadecer-se de kompati (–n), favor-kori (–n): o rei compadeceu-se dos rebeldes la reĝo favorkoris la ribelulojn.

compadre  s.m. 1 (padrinho de um pessoa, em relação à madrinha ou aos pais desta) baptano, kunpatro. 2 kamarado.

compadrice s.f. (proteção escandalosa) nepositmo.

compadrio s.m. (proteção escandalosa) nepotismo.

compaixão s.f. (pl.: compaixões) (piedade) kompato. ¨ ter compaixão de kompati.

companha s.f. (mar.: conjunto de marinheiros) maristaro.

companheira s.f. (fem. de companheiro) (mulher que vive regularmente com um homem, sem ser sua esposa) kunvivantino, kunulino.

companheiro  s.m. 1 kunulo. 2 kamarado, kolego. 3 (homem que vive regularmente com uma mulher, sem ser seu marido legal) kunvivanto, kunulo. 4 (aquele que acompanha) akompananto, akompanulo. 5 kompano. 6 kompaniulo. 7 sam-kredanto. 8 (E-o: coidealista) sam-ideano. ¨ companheiro de cama kunkuŝanto, lit-kunulo. companheiro de cativeiro kunkaptito. companheira de serviço kolegino. companheiro de luta kolego. companheiro de partido sam-partiano. companheiro de viagem kunvojaĝanto, vojaĝ-kunulo, voj-kamarado.

companhia  s.f. 1 (com.: união de pessoas para dirigir um negócio comercial ou industrial; abrev.: Cia., C.ia, C.a, comp.) kompanio (Kº). 2 akompano, akompanado. 3 societo. 4 (mil.) roto. 5 (teat.) trupo, aktoraro. 6 kunesto, kunestado. 7 kunestantaro. 8 asocio. 9 (corporação, confraria) kolegaro, kamaradaro. ¨ companhia aérea flug-kompanio. companhia de atores aktoraro. companhia de seguro asekura kompanio. na (ou em) companhia de 1 (tb. com) kun; kune kun: passear em companhia de alguém promeni kun iu. 2 en (ou kun) akompano de, akompane de: aí estão seus pais, Maria, na companhia de seu marido jen viaj gepatroj, Maria, en akompano de via edzo. sem companhia senakompane. || não posso viver sem ela, sem sua companhia mi ne povas vivi sen ŝi, sen ŝia kunesto.

Companhia de Jesus (ordem religiosa fundada por santo Inácio de Loyola em 1540) Kompanio de Jesuo. Vd. jesuíta.

Companhia Portuguesa de Caminhos de Ferro (abrev.: C.P.) Portugala Fervoj-kompanio.

comparação s.f. (pl.: comparações) 1 (cotejo, colação) komparo, komparado. 2 (gram.: sistema que uma língua utiliza para mostrar os vários graus de adjetivos e advérbios) komparacio. ¨ em comparação com kompare kun, en komparo kun.

cômpar adj.2g. (pl.: cômpares) simila, egala, sama: tinham opiniões cômpares sobre o assunto ili havis samajn opiniojn pri la temo. Vd. díspar.

comparar v. (confrontar, aferir, cotejar, pôr em paralelo) kompari. || compare (abrev.: cp.) komparu (kp.).

comparativo  adj. 1 kompara: vocábulo comparativo kompara vorteto. · s.m. 2 (gram.) komparativo. ¨ comparativo de igualdade (gram.) egaleca komparativo. comparativo de superioridade supereca komparativo.

comparável adj.2g. (pl.: comparáveis) 1 (que se pode comparar) komparebla. 2 (que merece ser comparado) komparinda.

comparecer v. 1 alesti, ĉeesti, apudesti: comparecer a uma reunião ĉeesti (ou alesti) al kunveno. 2 aperi. 3 (jur.) sin prezenti (diante de juiz ou outra autoridade): ele compareceu diante do juiz li sin prezentis antaŭ la juĝisto. 4 iri.

comparecimento s.m. 1 ĉeesto. 2 apero.

comparsa s.2g. 1 kunulo. 2 komplico. 3 (teat., cine., TV) = figurante.

compartilhar v. 1 parto-preni, parto-preni en. 2 kunprofiti, kunsuferi. ¨ compartilhar de parto-preni en.

compartimento s.m. 1 (cada uma das divisões de uma casa) ĉambro. 2 (cada uma das divisões de um móvel) fako. 3 (de vagão etc.) kupeo. ¨ compartimento de vagão kupeo. compartimento para fumantes kupeo por fumantoj. de dois compartimentos du-faka.

compassado adj. egal-dividita.

compassar v. 1 cirkel-mezuri. 2 kalkuli. 3 malrapidigi. 4 laŭtaktigi, ritmigi.

compassivo adj. 1 kompatanta. 2 kompatema. 3 kompat-plena. 4 (misericordioso) kor-favora, favor-kora. 5 (fig.) dolĉa: olhos compassivos dolĉaj okuloj. ¨ compassivamente (piedosamente) kompate, kompatante. pessoa compassiva kompatemulo.

compasso 1 s.m. 1 (instrumento para traçar círculos ou tirar medidas) cirkelo. 2 (mús.) takto.

Compasso 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Circinus, Circini; abrev.: Cir) Cirkelo.

compatibilizar v. (tornar compatível) akordigi, harmoniigi.

compatível adj.2g. (pl.: compatíveis) akordigebla, harmoniigebla. ¨ tornar compatível akordigi.

compatrício s.m. = compatriota.

compatriota s.2g. (tb. compatrício) (aquele que se origina da mesma pátria que outra pessoa) sam-patrujano, sam-patriano, sam-patrolandano, sam-landano, sam-landulo.

compelido adj. 1 devigita. 2 devanta. || sou compelido a reconhecer que... mi estas devigita rekoni, ke...

compelir v. 1 devigi. 2 trud-peti.

compêndio s.m. 1 (livro adotado como texto básico de determinado curso) lernolibro. 2 kompendio, resumo. 3 epitomo.

compenetrar v. (fazer penetrar fundo) penetrigi: compenetrou o punhal no peito do inimigo li penetrigis la ponardon en la bruston de la malamiko. ¨ compenetrar-se 1 konvinkiĝi (pri). 2 kompreni –n.

compensação s.f. (pl.: compensações) kompenso. ¨ balança de compensação kompensa balancilo. em compensação kompense, en kompenso.

compensado s.m. (tb. madeira compensada) (camadas de madeira, comprimidas e coladas umas às outras, com as fibras dispostas em cruz alternadamente) tavol-ligno.

compensador \ô\ s.m. (el.) kompensilo, kompensatoro.

compensar v. 1 (ressarcir, indenizar, reparar, contrabalançar)  kompensi. 2 kontraŭpezi. 3 ekvilibrigi.

compensatório adj. kompensa.

competência s.f. (autoridade, alçada) kompetento, kompetenteco. ¨ com competência kompetente, kun kompetento. || isso não é de minha competência tio kuŝas ekster mia fako.

competente adj.2g. (habilitado, abalizado, autorizado) kompetenta. 2 (jur.) juĝo-rajta, juĝo-rajtigita. 3 (respectivo) adekvata, koncerna. ¨ competentemente kompetente.

competição s.f. (pl.: competições) konkuro. ¨ campo de competição konkurejo. de competição (de concurso) konkura.

competidor \ô\ s.m. 1 konkuranto. 2 konkursanto.

competir v. 1 konkuri. 2 (ser das atribuições) koncerni: isso não lhe compete tio ne koncernas vin. 3 konkursi. || isso nos compete tio koncernas nin. cinco mil jovens competirão por mil vagas no banco público kvin mil junuloj konkursos por mil vakantaj oficoj en la ŝtata banko.

compilação s.f. (pl.: compilações) 1 (ato de compilar) kompilo, kompilado. 2 (obra compilada) kompilaĵo.

compilador \ô\ s.m. 1 kompilanto, kompilinto, kompilisto. 2 (inf.: programa de computador usado para compilar) tradukilo.

compilar v 1 (coligir, reunir) kompili, kolekti. 2 (inf.: converter para linguagem de máquina) traduki, kompileri*.

compita s.f. rivaleco. ¨ à compita konkure, konkurante.

complacência s.f. 1 toleremo. 2 bonvolo. 3 komplezo. 4 konsentemo.

complacente adj.2g. 1 trotolerema. 2 bonvola, bonvolema. 3 indulgema. 4 milda-kora.

compleição s.f. (pl.: compleições) 1 (med.: constituição física de alguém) kompleksio. 2 (disposição psicológica ou moral) kompleksio, temperamento.

complementar 1 v. 1 elfini, tutfini. 2 elfinigi, tutfinigi.

complementar 2 adj.2g. 1 kompletiga. 2 (gram., mat.) komplementa. ¨ ângulo complementar komplementa angulo. trabalho complementar kompletiga laboro.

complemento  s.m. 1 (gram., mat.) komplemento. 2 plenigo, plenig-aldono, alplenigaĵo. 3 (uma coisa que depende de outra) dependaĵo. 4 (tb. complemento circunstancial, adjunto adverbial) (gram., PMEG § 3.2: termo da oração que diz de que maneira, em que lugar, em que tempo, com qual objeto etc. acontece a ação do verbo principal. Complemento é todo termo que não seja o sujeito (subjekto), o verbo principal (ĉefverbo), o objeto (objekto), o predicativo (perverba priskribo) ou o vocativo (alvoko)) komplemento, adjekto. ¨ complemento adverbial (tb. complemento com palavra com E) (gram., PMEG § 3.2) E-komplemento. complemento circunstancial (gram., PMEG  § 3.2) = complemento (PMEG: ‘termo da oração’). complemento com al (tb. objeto indireto) (gram., PMEG § 3.2) al-komplemento, nerekta objekto, dativa objekto. (PMEG: § 12.3.5.1, § 30.4). complemento com en (gram., PMEG § 3.2) en-komplemento. complemento com N (gram., PMEG § 3.2) N-komplemento. complemento de lugar (gram., PMEG § 3.2) loka komplemento. complemento de modo (gram., PMEG § 3.2) maniera komplemento. complemento de tempo (gram., PMEG § 3.2) tempa komplemento. complemento direto (gram.) rekta komplemento. complemento indireto (gram.) nerekta komplemento.

completa s.f. (tb. completas, completório) (rel.: última parte do serviço divino) kompletorio. ¨ completas (rel.) = completa.

completar v. 1 kompletigi. 2 elfini, tutfini.

completivo adj. (gram.: diz-se do constituinte que exerce a função de complemento) kompletiva.

completo adj. 1 kompleta. 2 plena. 3 finita. 4 elfinita. 5 tuta. 6 perfekta. 7 senmakula. · s.m. 8 (vest.: terno completo, ou seja, paletó, calças e colete) kompleto. ¨ completamente 1 tute. 2 komplete. 3 ĝisfunde. 4 plennombre. 5 plene. 6 el–e.: elleginte tendo acabado de ler completamente. cura completa plena resaniĝo.

completório s.m. (tb. completas) (rel.: última parte do serviço divino) kompletorio.

complexão \cs\ s.f. (pl.: complexões) = compleição.

complexidade \cs\ s.f. 1 komplekseco. 2 komplikeco.

complexo 1 \cs\ adj. 1 kompleksa. 2 (diz-se de organização) multfaka. 3 malsimpla. 4 multfaka. · s.m. 3 komplekso. ¨ complexo de Édipo (psicn.) edipa komplekso.

complexo 2 \cs\ s.m. (mat.) red. de número complexo.

Complexos \cs\ s.m.pl. (mat.: o conjunto dos números complexos) Kom.

complicação s.f. (pl.: complicações) 1 kompliko. 2 (dédalo, confusão) komplikaĵo. 3 (emaranhamento) komplikeco, komplikiteco, komplikiĝo.

complicado adj. komplika, komplikita, malsimpla, kap-rompa (fig.).

complicar v. 1 kompliki. 2 malfaciligi, embarasi, malsimpligi. 3 (med.) pligraviĝi. ¨ complicar-se komplikiĝi. || para que complicar se pode simplificar? kial fari komplike se eblas fari simple?

complô s.m. komploto. ¨ complô astucioso maĥinacio. fazer um complô komploti.

componente s.2g. 1 komponanto. 2 konsistaĵo.

compor v. 1 kunmeti, konsistigi. 2 (tip.) komposti. 3 (mús., quím., gram.) komponi. 4 (lit., art.plást.) verki. 5 konstitui. 6 (ajustar) aranĝi. ¨ compor-se konsisti el.

comporta s.f. kluzo.

comportado adj. bonkonduta. ¨ bem comportado tre bonkonduta. mal comportado malbonkonduta.

comportamento s.m. konduto. ¨ comportamento erotomaníaco erotomania konduto.

comportar v. 1 enteni, enhavi. 2 ebligi. 3 suferi. 4 allasi. ¨ comportar-se 1 konduti. 2 agi. comportar-se mal malbonkonduti. || a hora não comporta discussões la momento ne estas oportuna por diskutoj.

composição s.f. 1 (mús.) kompozicio, komponaĵo, muzika verko. 2 konsisto. 3 (tip.) kompostado. 4 kompostaĵo. 5 kunmeto, kunmetado. 6 (coisa composta) kunmetaĵo.

compósita s.f. (bot.: espécime das compósitas) kompozito. ¨ compósitas s.f.pl. (bot.) = compostas.

compósito s.f. (arq.) kompozita. ¨ ordem compósita (arq.: ordem que reúne elementos da ordem jônica e da coríntia) kompozita ordo.

compositor \ô\ s.m. 1 komponisto. 2 muzik-verkisto.

composta s.f. (bot.: espécime das compostas) kompozito. ¨ compostas (bot.: família da ordem das asterales, Compositae) kompozitoj, asteracoj.

composto \ô\ adj. (pl.: \ó\) 1 malsimpla, kunmetita, komponita. 2 konsistanta (el). · s.m. 3 kunmetaĵo, komponaĵo.

compostura s.f. (conduta) teniĝo, sintenado.

compota s.f. 1 (cul.: doce feito de frutas cozidas com açúcar, água ou vinho) kompoto. 2 (cul.: nome genérico dos doces de frutas preparados em cozimento longo até se tornarem mais ou menos consistentes, como a goiabada, a bananada, a pessegada etc.) marmelado.

compoteira s.f. kompotujo.

compra  s.f. 1 aĉeto. 2 aĉetado. 3 aĉetaĵo. ¨ ir às compras butikumi, aĉetumi.

comprador \ô\ s.m. 1 aĉetanto, aĉetinto. 2 aĉetisto. 3 gasto.

comprar v. 1 aĉeti: comprar algo de alguém aĉeti ion de (ou el) iu. 2 (corromper) subaĉeti. ¨ comprar algo na mão de alguém aĉeti ion de (ou el) iu.

comprável adj.2g. (pl.: compráveis) aĉetebla.

comprazer v. 1 konsenti (pri). 2 plezurigi, kontentigi. ¨ comprazer-se plezuri (–ante).

compreender v. 1 (entender) kompreni. 2 (conter em si, abranger, constar de) enteni. 3 enkalkuli, kunkalkuli, inkluzivi. ¨ compreender-se 1 kompreniĝi. 2 enteniĝi. 3 esti komprenata. 4 esti komprenebla. 5 (mutuamente) interkompreniĝi. || começar a compreender ekkompreni. compreender errado miskompreni. compreender mal miskompreni. compreenderem-se sin reciproke kompreni, interkompreniĝi. fazer compreender (explicar) komprenigi.

compreensão s.f. 1 (apreensão, percepção) kompreno, komprenado. 2 kompreniĝo, kompreniĝado. 3 kompren-povo. 4 (conceito, noção, ideia, concepção) komprenaĵo, komprenitaĵo. ¨ compreensão recíproca interkompreniĝo.

compreensível adj. (claro) komprenebla, klara. ¨ compreensivelmente (de certo, naturalmente) kompreneble, mem-kompreneble. compreensível por si mesmo mem-komprenebla.

compreensivo adj. (inteligente) komprenema, inteligenta.

compressa s.f. (med.) kompreso.

compressão s.f. (pl.: compressões) 1 kunpremo, prem-malvastigo. 2 (fig.) trud-subpremo, subpremo. 3 (pol.) subpremo de ĉiu kontraŭstaro, subpremo de ĉiu opozicio.

compressível adj.2g. (pl.: compressdíveis) kunpremebla, premelasta, premdensigebla.

compressivo adj. 1 kunprema, prema, subprema. 2 (pol.) subpremanta.

compressor \ô\ adj. 1 prema, premanta. · s.f. 2 (fig.) premilo. 3 (mec.) premaparato, premmaŝino. ¨ rolo compressor ŝoserulilo, prema rulo.

comprido adj. longa. ¨ ao comprido (ao longo) laŭlonge.

comprimento s.m. 1 (a maior dimensão horizontal (de um objeto, de uma superfície) ou a dimensão que se encontra no eixo de sua orientação) longo. Vd. dimensão. 2 longeco. || a avenida tem mil metros de comprimento la avenuo estas mil metrojn longa.

comprimido adj. 1 premita, kunpremita. · s.m. 2 (farm.)  disketo.

comprimir v. 1 premi, kunpremi, prem-malvastigi. 2 (um sentimento) subpremi, perforte reteni. || todas as pessoas comprimiam-se no salão ĉiuj homoj kunepremiĝis en la salono.

comprobativo adj. konfirmanta (–n).

comprometedor \ô\ adj. kompromitanta.

comprometer v. 1 ligi. 2 (pôr em embaraço, sujeitar a um desaire, expor o crédito) kompromiti, endanĝerigi. 3 (empenhar) ŝuldiĝi. 4 devo-ligi: ele comprometeu-se ao aprendizado do Esperanto li devoligis sin al la lernado de Esperanto. 5 devontigi: comprometo-me a fazer isso mi devontigas min fari tion. ¨ comprometer-se 1 promesi, sin ŝuldigi. 2 (sin) devontigi. 3 (complicar-se, pôr-se em perigo) sin kompromiti, kompromitiĝi, implikiĝi, riski sian reputacion, ŝuldiĝi.

comprometido adj. 1 (que se envolveu, enredado) implikita. 2 (danificado, prejudicado) difektita. 3 (que pactuou casamento) edziĝonta. 4 (que namora firme) amligita. 5 (que está casado) edziĝinta. 6 (obrigado por compromisso) devontiĝinta, devoligita.

compromisso s.m. 1 (convenção ou comprometimento entre duas ou mais partes litigantes de se sujeitarem a um julgamento ou decisão arbitral) kompromiso. 2 interkonsento. 3 devo. 4 sindevigo. 5 sindevontigo. 6 (dívida) ŝuldo. 7 ŝuldiĝo. ||  abraçar um novo compromisso preni sur sin novan devon. assumir um compromisso ŝarĝi sin per ŝuldigo, preni sur sin iun ŝuldiĝon. Lucas encontra-se sem compromissos imediatos Luko ne estas ligita per tuj kontentigenda ŝuldigo. pagar pontualmente seus compromissos pagi akurate siajn ŝuldojn. solução de compromisso kompromiso, kompromisa solvo. tomaram o compromisso de não falar de política ili interkonsentis ne paroli pri politiko.

compropriedade s.f. = condomínio (‘domínio’).

comproprietário s.m. = condômino.

comprovação s.f. (pl.: comprovações) 1 pruvo, montro. 2 konfirmo. 3 kontrolo.

comprovante adj.2g. 1 pruvanta, montranta. 2 konfirmanta. 3 kontrolanta. ¨ comprovante de pagamento pagatesto, kvitanco.

comprovar v. 1 pruvi, montri, elmontri, konfirmi. 2 kontroli.

compulsar v. tralegi, foliumi.

compulsório adj. 1 deviga. 2 kontraŭvola. ¨ compulsoriamente perforte. || ele foi afastado compulsoriamente de sua filha li estis perforte forigita for de sia filino.

compunção s.f. (pl.: compunções) pent-bedaŭro.

compungido adj. 1 kor-tuŝita. 2 afekciita. 3 ĉagrenita. 4 emociita. 5 kompatinda. ¨ compungidamente 1 emocie. 2 kor-tuŝite. || amargamente compungido, pôs-se a chorar profunde afekciita li ekploris.

compungir v. 1 kor-tuŝi. 2 afekcii. 3 emocii.

computação s.f. (pl.: computações) 1 komputado. 2 kalkulado. 3 (inf.) komputiko. 4 = processamento de dados. ¨ ciência da computação (comp.) komputiko.

computacional adj.2g. (pl.: computacionais) (inf.: relativo a computador) komputila.

computador \ô\ s.m. (inf.) komputilo, komputoro, komputero. ¨ jogo de computador komputila ludo.

computadorizado adj. (inf.: que se computadorizou, que faz uso do computador) komputila, perkomputila: tomografia computadorizada komputila tomografio.

computar v. 1 kalkuli. 2 taksi. 3 (inf.) komputi.

cômputo s.m. kalkulo.

computorizado adj. = computadorizado: tomografia computorizada komputila tomografio.

comum  adj.2g. (pl.: comuns) 1 (geral, público) komuna. 2 (ordinário, corriqueiro) ordinara. 3 vulgara. 4 ofta. 5 (gram.)  komuna: nome comum komuna nomo. Vd. próprio. ¨ comumente ordinare, ofte. de utilidade comum komun-utila. em comum komune. fora do comum eksterordinara. pôr em comum komunigi. senso comum la komuna saĝo. tornar comum komunigi. vida em comum kunestado. || tão comum em nossos tempos tiel ofta en nia tempo. ter algo de comum com havi ion komunan kun; havi ian rilaton al.

comuna s.f. komuno, komunumo.

Comuna de Paris (hist.: governo revolucionário instalado em Paris em 1871) Pariza Komunumo.

comunal adj.2g. (pl.: comunais) (municipal) komunuma.

comungar v. 1 (rel.: receber a comunhão) komuniiĝi. 2 same pensi. 3 (rel.: dar a comunhão) komunii.

comunhão s.f. (pl.: comunhões) 1 (rel.: sacramento da Eucaristia) komunio. 2 komuneco. 3 (união, ligação, relações) kuneco. ¨ dar a comunhão a (rel.: comungar) komunii. receber a comunhão (rel.: comungar) komuniiĝi. || em nossa comunhão fraterna en nia frata societo.

comunicação s.f. (pl.: comunicações) 1 (notificação, participação, informação) komuniko. 2 komunikiĝo. 3 komunikado, sciigo. 4 (mensagem, recado) komunikaĵo, mesaĝo. ¨ meios de comunicação komunikiloj. meios de comunicação de massa amas-komunikiloj.

comunicado adj. 1 komunikita, sciigita, informita. 2 interligita. · s.m. 3 komunikaĵo, informo, mesaĝo. 4 neredakciaĵo. 5 (impresso em que se comunica o nascimento, o casamento, a morte de alguém) anoncletero: comunicado de falecimento funebra anoncletero.

comunicar v. 1 komuniki. 2 sciigi, informi. 3 (falando-se de estrada) interligi. 4 (med.) infekti. 5 interkomunikiĝi (kun). ¨ comunicar-se komunikiĝi.

comunicativo adj. 1 (expansivo) komunikiĝema. 2 malkaŝema.

comunicável adj.2G. (pl.: comunicáveis) komunikebla.

comunidade s.f. 1 (qualidade do que é comum) komuneco. 2 (município) komunumo. 3 (colônia) kolonio: a comunidade japonesa em São Paulo la Japana kolonio en San-Paŭlo. 4 (sociedade) socio. 5 (rel.) religia societo.

Comunidade Britânica (geogr.) = Comunidade de Nações [Britânicas].

Comunidade de Nações [Britânicas] (geogr.: conjunto de Estados, territórios, colônias e protetorados, que, oriundos do Império Britânico, reconhecem como seu chefe o soberano da Grã-Bretanha e se identificam por uma fidelidade comum à Coroa Britânica; abrev.: Com. Br.; sigl.: CN) Brita Regnaro, Brita Komunregnaro, Brita Ŝtatara Ligo.

Comunidade dos Povos de Língua Portuguesa (organização que congrega os países cuja língua oficial é o Português; sigl.: CPLP) Komunumo de Landoj de la Portugala Lingvo, Komunumo de Portugallingvaj Landoj (KPL).

Comunidade Econômica Europeia (antiga denominação da União Europeia; sigla CEE) Eŭropa Komunumo, Eŭropa Konsilio (EK). Vd. União Europeia.

Comunidade Europeia de Energia Atômica (sigl.: Euratom) Eŭropa Komunumo pri Atomenergio (Eŭratomo).

Comunidade Financeira Africana (sigl.: CFA) Afrika Financa Komununo.

comunismo s.m. (pol.) komunismo.

comunista adj. 1 (pol.) komunisma. 2 (pol.) komunista. · s.2g. 3 (pol.) komunisto.

Comuns (Câmara dos) (câmara de instância inferior do Parlamento britânico) Ĉambro de Deputitoj.

comutação s.f. (pl.: comutações) (desvio) komuto, komutado.

comutador \ô\ s.m. 1 ŝanĝilo. 2 (el.) komutilo, komutatoro.

comutar v. 1 (el.: mudar de circuito a corrente elétrica) komuti. 2 (fer.: desviar) komuti. 3 (permutar) ŝanĝi, interŝanĝi. 4 (pena) malpligravigi.

Conacri (geogr.: cid. da República da Guiné) Konakrio.

concatenação s.f. (pl.: concatenações) (logika) interligo, interĉeniteco.

concatenar v. (logike) interligi, interĉeni. || agora que posso concatenar minhas ideias... nun, kiam mi povas kolekti miajn pensojn...

concavidade s.f. 1 konkavaĵo, kavaĵo, malkonveksaĵo. 2 konkaveco, kaveco, malkonvekseco. ¨ concavidade da mão (a parte interna da mão, quando não estendida) mankavo. concavidade da palma da mão = concavidade da mão.

côncavo adj. 1 konkava. 2 kava, kavaĵa. ¨ côncavo da mão (a parte interna da mão, quando não estendida) mankavo. côncavo da palma da mão = côncavo da mão. ser côncavo kavi. tornar-se côncavo kaviĝi, enkaviĝi.

conceber v. 1 (ideia) koncepti. 2 gravediĝi. 3 koncipi: ela concebeu um filho do vizinho ŝi koncipis filon de la najbaro. 4 embriigi. 5 (perceber) rimarki. 6 embriiĝi.

concebível adj. 1 konceptebla. 2 komprenebla.

conceder v. 1 doni, favordoni. 2 koncedi. 3 koncesii. 4 permesi. 5 (por hipótese) akcepti, konsenti (pri). 6 (dar concessão de serviço público) forcedi, koncesii. || concede-me a graça de segui-lo konsentu al mi la favorkoraĵon akompani lin.

conceição  1 s.f. (pl: conceições) koncipo. ¨ Imaculada Conceição (rel.: dogma católico da concepção imaculada da Virgem Maria, que lhe confere o privilégio de ter nascido sem pecado original) senmakula koncipiĝo, senmakula koncipiteco.

Conceição  2 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Konsejsano. Vd. conceiçãoense, conceiçãozense (‘de Conceição PB’).

Conceição  3 (geogr.: outra denominação do mun. de Conceição do Pará MG) Konsejsan-do-Parao, Konsejsano. Vd. conceição-paraense, conceiçoense (‘de Conceição do Pará MG’).

Conceição da Feira  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Konsejsan-da-Fejro. Vd. conceiçoense, conceição-feirense (‘de  Conceição da Feira BA’).

Conceição do Araguaia  (geogr.: mun. do estado do Pará) Konsejsan-do-Aragvajo. Vd. araguaiano, conceicionense, conceiçoense (‘de Conceição do Araguaia PA’).

Conceição do Coité  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Konsejsan-do-Kojteo. Vd. coiteense (‘de Conceição do Coité BA’).

Conceição do Jacuípe  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Konsejsan-do-Ĵakuipo. Vd. conjacuipense, jacuipense (‘de  Conceição do Jacuípe BA’).

Conceição do Pará  (tb. Conceição) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Konsejsan-do-Parao, Konsejsano. Vd. conceição-paraense, conceiçoense (‘de Conceição do Pará MG’).

conceiçãoense  adj.2g. 1 (tb. conceiçãozense) (relativo ao mun. de Conceição PB ou aos seus naturais ou habitantes) konsejsana. · s.2g. 2 (tb. conceiçãozense) (o natural ou habitante do mun. de Conceição PB) konsejsanano.

conceição-feirense  adj.2g.s.2g. (pl.: conceição-feirenses) = conceiçoense (‘de Conceição da Feira BA’).

conceição-paraense  \a-en\ adj.2g. (pl.: conceição-paraenses) 1 (tb. conceiçoense) (relativo ao mun. de Conceição do Pará MG ou aos seus naturais ou habitantes) konsejsan-do-paraa, konsejsana. · s.m. 2 (tb. conceiçoense) (o natural ou habitante do mun. de Conceição do Pará MG) konsejsan-do-paraano, konsejsanano.

conceiçãozense  adj.2g.s.2g. = conceiçãoense (‘de Conceição PB’).

conceicionense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = araguaiano (‘de Conceição do Araguaia PA’).

conceiçoense  1 \o-en\ adj.2g. 1 (tb. conceição-feirense) (relativo ao mun. de Conceição da Feira BA ou aos seus naturais ou habitantes) konsejsan-da-fejra. · s.2g. 2 (tb. conceição-feirense) (o natural ou habitante do mun. de Conceição da Feira BA) konsejsan-da-fejrano.

conceiçoense  2 adj.2g.s.2g. (geogr.) = araguaiano (‘de Conceição do Araguaia PA’).

conceiçoense  3 \o-ên\ adj.2g.s.2g. = conceição-paraense (‘de Conceição do Pará MG’).

conceito s.m. 1 (ideia) koncepto, opinio. 2 reputacio, bona reputacio. 3 maksimo, sentenco. ¨ conceito de tempo, de espaço koncepto pri tempo, pri spaco. no meu próprio conceito laŭ mia propra komprenmaniero. propriedade de conceitos ĝusteco de argumentoj.

conceituado adj. 1 reputacia. 2 bonreputacia. 3 prestiĝo-hava.

conceituar v. konsideri.

conceituoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 sentencema, sentenca. 2 sagace sprita.

concelho s.m. komunumo.

concentração s.f. (pl.: concentrações) 1 (quím.) koncentriteco, koncentro. 2 = quantidade. 3 plidenso, senakvigo. 4 koncentriĝo. 5 plidensiĝo. 6 enpensiĝo. 7 absorbiĝo. ¨ perder a concentração malkoncentriĝi, distriĝi. tirar a concentração de (tb. desconcentrar) malkoncentri, distri.

concentrado adj. 1 (quím.) densa, senakva. 2 (moral) malkonfidencema. 3 enpensiĝa, absorbita. 4 (ódio) retenita. 5 (espaço) limigita.

concentrar v. 1 (reunir em um centro) koncentri: 2 (reunir em um mesmo ponto) koncentri: concentrar tropas, sua atenção, esforços koncentri trupojn, sian atenton, klopodojn. 3 (quím.) plidensigi. ¨ concentrar-se koncentriĝi, enpensiĝi, absorbiĝi.

concêntrico adj. koncentra, sam-centra.

concepção s.f. (pl.: concepções) 1 (fil.) konceptado. 2 (conjunto de conceitos) konceptaro. 3 (geração) koncipado. ¨ meio para evitar a concepção kontraŭkoncipilo.

concernente adj.2g. 1 koncerna al, koncernanta al. 2 rilata al. ¨ concernentemente koncerne (al, –n), koncernante (–n, al).

concernir v. (dizer respeito a, interessar, competir, ser das atribuições) koncerni. || isso não me concerne tio ne koncernas min. no que concerne à ordem e à hierarquia rilate al ordo kaj hierarkio.

concertar v. 1 aranĝi. 2 akordigi, pacigi. 3 taŭge aranĝi. 4 interakordiĝi.

concertina  s.f. 1 (mús.: instrumento semelhante ao acordeão, de formato hexagonal e com dois teclados de botões) koncertino. 2 (tipo de arame farpado, dotado de lâminas, enrolado em formato helicoidal) hoka drato, razil-klinga drato, raz-klinga drato, raz-klinga pik-drato.

concertista s.2g. (mús.: músico que se exibe num concerto) koncertisto.

concerto s.m. 1 (mús.: peça musical em que um ou mais instrumentos dialogam com uma orquestra) konĉerto: concerto para violino e orquestra konĉerto por violono kaj orkestro. 2 (mús.: execução pública ou privada de uma obra musical) koncerto: hoje haverá um concerto com obras de Bach hodiaŭ okazos koncerto kun verkoj de Bach. 3 (mús.: qualquer peça musical que executa em concerto) koncertaĵo, koncertpeco. ¨ salão de concertos (mús.) koncertejo, koncerta salono.

concessão s.f. 1 koncesio. 2 kompromiso. 3 permeso. 4 dono. 5 forcedo. 6 (por hipótese) akcepto, konsento. 7 (gram., ret.) koncedo. ¨ dar em concessão koncesii. || não há concessões recíprocas entre eles ekzistas nenia kompromiso inter ili.

concessionária s.f. aŭtomobil-butiko, aŭtomobilvendejo.

concessionário s.m. koncesiulo, koncesi-havanto.

concha s.f. 1 (zool.) konko. 2 (colher grande, funda e de cabo longo, usada para servir sopas, caldos etc.) kulerego, ĉerpilo, sup-kulerego. 3 pesil-telero, pesil-taso. 4 (objeto em forma de concha) konko. 5 (anat.: pavilhão da orelha) konko, orel-konko. 6 (zool.) = carapaça. ¨ obra feita de conchas konkaĵo.

concha-de-são-jaques s.f. (pl.: conchas-de-são-jaques) (zool.: molusco bivalve da família dos pectinídeos, Pecten maximus) Jakoba pekteno.

conchavo s.m. 1 kombino. 2 interkonsento, interkombino, akordo, akordiĝo, sekreta interkonsentiĝo, koluzio, malica ligiĝo, malbonintenca akordiĝo.

conchegar v. = aconchegar.

conchego s.m. 1 kontakt-alproksimigo, alproksimigo, alproksimiĝo. 2 gast-ŝirmeco, ŝirmeco. 3 komforteco, komforto. 4 protekto. 5 protektanto.

conchoide \ói\ adj.2g. 1 konkoida, konĥoida. · s.f. 2 (geom.) konkoido, konĥoido.

concidadã s.f. fem. de concidadão.

concidadão s.m. (pl.: concidadãos; fem.: concidadã) 1 sam-urbano, sam-civitano. 2 sam-landano, sam-regnano, sam-naciano.

conciliábulo s.m. 1 kaŝa kunveno. 2 koluzio.

conciliação s.f. (pl.: conciliações) 1 (que se faz a si mesmo) a interpaciĝo. b interkonsiliĝo. 2 (que se faz a outrem) a (de pessoas) akordigo, pacigo, interkonsentigo, interpacigo. b (de coisas) akordigo.

conciliador \ô\ adj. 1 paciga. 2 akordiĝema.

conciliar 1 v. 1 (pessoas) akordigi, pacigi, interkonsentigi. 2 (coisas) akordigi. ¨ conciliar-se 1 interpaciĝi. 2 paciĝi, repaciĝi. conciliar o sono ekdormi.

conciliar 2 adj. 1 (relativo a concílio) koncilia. 2 interkonsiliĝa.

conciliativo adj. akordiga, paciga, porpaciga.

conciliatório adj. (tgb. conciliativo) akordiga, paciga, porpaciga.

conciliável adj.2g. (pl.: conciliáveis) akordigebla.

concílio s.m. 1 (catol.: reunião de dignitários eclesiásticos, especialmente de bispos) koncilio, episkopa kunveno: Concílio de Trento la Trenta Koncilio. 2 (eklezia) konsiliĝo.

concisão s.f. (pl.: concisões) koncizeco.

conciso adj. (lacônico, sucinto) konciza, lakona.

concitar v. 1 inciti. 2 inviti. 3 instigi.

conclamar  v. 1 inciti. 2 inviti. 3 instigi.

conclave s.m. 1 (catol.: congresso de cardeais) konklavo, kardinala kunveno. 3 (fig.) kongreso.

concludente adj.2g. konvinka, decidiga, konkludiga.

concluir v. 1 (pôr fim, terminar) fini. 2 (tirar conclusão de, depreender, inferir) konkludi. || concluí que a nossa entrevista estava prestes a encerrar-se mi komprenis, ke nia rendevuo estis baldaŭ finiĝonta. concluiu o trabalho no tempo certo li finis la laboron ĝustatempe. ele concluiu que... li venis al la konkludo, ke...

conclusão s.f. (pl.: conclusões) 1 (consequência) konkludo. 2 fino. 3 (ajuste) kontrakto, definitiva aranĝo. 4 rezulto. ¨ cheguei à conclusão que... mi venis al la konkludo, ke... conclusão moral (tb. moral da história) (lição moral que se depreende de uma obra literária) moralaĵo. em conclusão konklude. tirar conclusão de konkludi.

conclusivo adj. konkludiga.

concoidal adj.2g. (pl.: concoidais) (em forma de concha) konko-forma.

concoide \ói\ adj.2g. 1 konkoida, konĥoida. 2 (em forma de concha) konko-forma. · s.f. 3 (geom.) konkoido, konĥoido.

concomitante adj.2g. 1 samtempa, kuna, kunokaza. 2 (med.: que se manifesta simultaneamente com outro) kunestanta.

Concord (geogr.: cid. dos EUA, cap. do estado de New Hampshire) “Concord”.

concordância s.f. 1 konformeco, konformiĝo. 2 harmonio. 3 (índice de todas as palavras de uma obra) konkordanco. 4 konsento. 5 akordo: estar em concordância com algo esti en akordo kun io (ou pri io). chegar a uma concordância sobre algo veni en akordon pri io. 6 akordiĝo. 7 (gram.) akordo: concordância do adjetivo com o substantivo, do verbo com o sujeito akordo de la adjektivo kun la substantivo, de la verbo kun la subjekto. Vd. divergência.

concordante adj.2g. 1 konkorda. 2 akorda: ninguém estava concordante com ela neniu estis akorda kun ŝi. 3 interakorda.

concordar v. 1 interkonformigi, interakordigi. 2 (gram.) akordigi: concordar o verbo com o sujeito akordigi la verbon al la subjekto. 3 interkonformiĝi, esti interkonforma. 4 konsenti (pri). 5 interkonsenti. 6 (gram.) akordi. 7 jesi. 8 simpatii. 9 akordiĝi. 10 interakordi. ¨ fazer concordar akordigi. || concorda? — concordo! ĉu vi konsentas? — jes; ĉu konsentite? — jes.

concordata s.f. 1 (pol., adm.: acordo entre o Vaticano e outro Estado sobre os respectivos direitos) konkordato. 2 (com.: convenção entre um negociante falido e os seus credores) konkordato.

concorde adj.2g. 1 konsenta. 2 konsentanta. 3 samopinia, samopinianta. 4 konkorda. 5 akorda: ninguém estava concorde com ela neniu estis akorda kun ŝi.

concordense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = concordiense (‘de Concórdia SC’).

concórdia  1 s.f. konkordo, harmonio, plen-akordo, akordo.

Concórdia  2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Konkordjo. Vd. concordiense, concordense, concordiano (‘de Concórdia SC’).

concordiano  adj.s.m. (geogr.) = concordiense (‘de Concórdia SC’).

concordiense  \i-en\ adj.2g. 1 (tb. concordense, concordiano) (relativo ao mun. de Concórdia SC ou aos seus naturais ou habitantes) konkordja: a cultura concordiense é rica la konkordja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. concordense, concordiano) (o natural ou habitante do mun. de Concórdia SC) konkordjano: os concordienses são felizes la konkordjanoj estas feliĉaj.

concorrência s.f. 1 konkuro, konkurado. 2 (com., ind.) konkurenco. ¨ fazer concorrência a konkurenci (kun).

concorrente s.2g. 1 (rival, êmulo) konkuranto. 2 rivalo. 3 (aquele que vai a um concurso) konkursanto.

concorrer v. 1 kunefiki. 2 (competir, rivalizar, porfiar) konkuri. 3 (contribuir) kontribui. 4 (ir a concurso) konkursi. 5 (afluir) amasiĝi.

concreção s.f. (pl.: concreções) 1 (med.: corpo duro, frequentemente calcáreo, e que aparece depois de algumas inflamações crônicas) konkremento. 2 (coisa concreta) konkretaĵo.

concretização s.f. (pl.: concretizações) konkretigo.

concretizar v. konkretigi. ¨ concretizar-se konkretiĝi.

concreto adj. 1 konkreta. · s.m. 2 (espécie de cimento composto de cal, areia e saibro, que endurece pela ação da água, empregado em construções; betão) betono. ¨ concreto armado ferbetono.

concretude s.f. (qualidade do que é concreto) konkreteco.

concubina s.f. 1 (mulher que vive com um homem, sem estar casada com ele) konkubino. 2 (amante, amásia) konkubino, kromvirino, kvazaŭedzino.

concubinato s.m. 1 (estado do homem que vive com uma mulher com quem não é casado) konkubeco. 2 (estado da mulher que vive com um homem com quem não é casada) konkubineco.

concunhada s.f. (mulher do cunhado) bobofratino, bofratino.

concunhado s.m. (marido da cunhada) bobofrato, bofrato..

concupiscência s.f. voluptamo, voluptemo, volupteco, volupt-avido.

concupiscente  adj.2g. voluptama, voluptema, volupt-avida.

concurso s.m. (certame) konkurso. ¨ de concurso konkursa.

concutir v. (med.: causar comoção ou concussão) komocii.

condadense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Condado PB, ou aos seus naturais ou habitantes) kondada. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Condado PB) kondadano.

condado  1 s.m. 1 konteo*. 2 graf-lando, grafujo. 3 grafeco.

Condado  2 (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kondado. Vd. condadense (‘de Condado PE’).

Condado  3 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kondado. Vd. condadense (‘de Condado PB’).

condão s.m. (pl.: condões) supernatura povo. ¨ varinha de condão magia vergeto.

conde  1 s.m. (fem.: condessa) 1 (título de nobreza inferior ao de marquês e acima do de visconde) grafo. 2 (lud.: certa carta do baralho; valete) fanto. ¨ Sua Alteza, o Conde Lia Grafa Moŝto.

Conde  2 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kondo. Vd. condense (‘de Conde PB’).

condecoração s.f. (pl.: condecorações) 1 ordeno. 2 ordenado.

condecorar v. ordeni.

Conde de Monte Cristo (O) (lit.: romance francês de Alexandre Dumas, pai, concluído em 1844) La Grafo de Montekristo.

condenação s.f. (pl.: condenações) 1 kondamno. 2 malaproblo. 3 (sentença) verdikto, juĝo.

condenado adj. 1 kondamnita. · s.m. 2 kondamnito. ¨ condenado à morte 1 mort-kondamnita. 2 mort-kondamnito. digno de ser condenado kondamninda. que deve ser condenado kondamnenda. que pode ser condenado kondamnebla.

condenar v. 1 (sentenciar, amaldiçoar) kondamni. 2 (reprovar, rejeitar) malaprobi. ¨ condenar ao inferno damni.

condenatório adj. kondamna.

condenável adj. 1 kondamnebla. 2 (que deve ser condenado) kondamnenda.

condensação s.f. 1 densigo. 2 densiĝo. 3 kondenso. 4 kondensado.

condensador s.m. 1 (fís., el.) kondensatoro, kondensilo. 2 (ópt.) kondensatoro, kondensilo. 3 (de máquina) densigilo.

condensar v. 1 (fís., quím.) kondensi. 2 (tornar mais denso) densigi. 3 (resumir) resumi, mallongigi. ¨ condensar-se kondensiĝi.

condense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Conde PB ou aos seus naturais ou habitantes) konda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Conde PB) kondano.

condescendente adj. cedema.

condescender v. 1 indulgi (–n). 2 indulge komplezi, cedi. || jamais condescendemos com as próprias fraquezas ni neniam indulgas niajn proprajn mizeraĵojn.

condessa 1 \ê\ s.f. (fem. de conde) (hist.: mulher que possuía um condado em seu próprio nome) grafino. 2 (mulher ou viúva de conde) grafino.

condessa 2 \ê\ s.f. (cesto de vime com tampa, redondo ou oval) korbeto.

condestablessa  s.f. fem. de condestável.

condestável s.m. (pl.: condestáveis; fem.: condestablessa) ĉefmarŝalo, militestro.

condição s.f. (pl.: condições) 1 (cláusula) kondiĉo. 2 (estado, posição social) stato, situacio, rango. ¨ apresentar condições meti kondiĉojn. com a condição de que kondiĉe, ke; kun la kondiĉo, ke; en la kondiĉo, ke. condição característica karakteraĵo, karaktera trajto. condições (em conjunto) kondiĉaro. condição mais favorável 1 optimumo, plej favora stato. 2 optimumo, plej efika stato, plej efika kvanto. condições de vida viv-kondiĉoj. em minha condição de mulher e de mãe en mia karaktero de virino kaj patrino. na condição de kiel: ele falou aos sócios na condição de presidente li alparolis la membrojn kiel prezidanto. sem condições senkondiĉe. sob a condição de que... sub la kondiĉo, ke...

condicionado  (part. de condicionar) adj. kondiĉita: reflexo condicionado kondiĉita reflekso.

condicionador  \ô\ s.m. 1 (cosmt.: produto que torna os cabelos mais macios, desembaraçáveis e sedosos) har-moligilo, molig-ŝampuo, har-plibonigilo. 2 (cosmt.: produto para umedecer cabelos) har-humidigilo, har-malsekigilo. 3 (cosmt.: produto para fortalecer cabelos) har-plifortigilo. ¨ condicionador de ar (tb. ar-condicionado) (aparelho usado para regular a temperatura e a umidade de um ambiente fechado) klimatizilo.

condicional 1 adj.2g. (pl.: condicionais) 1 kondiĉa: modo condicional kondiĉa modo. · s.f. 2 kondiĉo: ele virá, com a condicional que... li venos kun la kondiĉo, ke... 3 (gram., ling.: modo verbal que exprime uma ação que depende de uma condição ou é apenas provável) kondicionalo, us-modo: no Esperanto, o condicional termina em “-us” en Esperanto la kondicionalo finiĝas per “-us”.

condicional 2 s.m. (pl.: condicionais) (gram.) red. de modo condicional.

condigno adj. 1 konvene deca. 2 inda (je, pri, por), meritita.

côndilo s.m. (anat.: saliência articular de um osso, arredondado de um lado e achatado de outro) kondilo.

condiloma s.m. (med.: designação de vários tipos de lesões cutâneas ou mucosas que se localizam especialmente na área genital, causadas por vírus e bactérias) kondilomo.

condimentar 1 v. (p.f.) spici.

condimentar 2 adj. (relativo a condimento) spica.

condimento s.m. 1 (cul.) spico. 2 (cul.) spicaĵo, kondimento.

condiscípulo s.m. kolego, kundisĉiplo, kunlernanto, samkursano.

condizente  adj.2g. interakorda.

condizer v. 1 akordiĝi (kun), ĝuste konveni (por). 2 interakordi.

condoer v. kortuŝi, emocii. ¨ condoer-se kompati (al, –n). condoer-se de kompati (al, –n).

condolência s.f. kompato, bedaŭro. ¨ condolências s.f.pl. kondolenco. Obs.: em Português, condolências é usada no plural, enquanto kondolenco usa-se geralmente no singular. || aceite minhas condolências akceptu mian funebran saluton. apresentar condolências a kondolenci: apresentar (suas) condolências a uma viúva kondolenci vidvinon (ou al vidvino); esprimi (ou prezenti) (sian) kondolencon al vidvino. sentidas condolências (abrev.: S.C.) korajn kondolencojn!.

condom [Ing.] s.m. = preservativo (‘invólucro’).

condomínio s.m. 1 (tb. copropriedade, compropriedade) (domínio exercido juntamente com outrem) kunposedo, kunposedado, komuna posedo, komuna posedado. 2 (o objeto desse domínio) kunposedaĵo, komuna posedaĵo. 3 (prédio de apartamentos tidos em condomínio) kunposeda konstruaĵo, kunposeda apartamentaro. 4 (prédio de apartamentos) apartamentaro: moro no Condomínio Estrela Verde mi loĝas en apartamentaro Verda Stelo. 5 (contribuição para despesas comuns, em edifício de apartamentos) kunpago. 6 (o total dos condôminos) kunposedantaro: isso deve ser decidido pelo condomínio pri tio decidos la kunposedantaro. 7 kunregado. ¨ condomínio fechado (condomínio residencial em que as instalações geralmente são cercadas, e para as quais o acesso é controlado) ĉirkaŭbarita domaro, ĉirkaŭbarita apartamentaro. morar num condomínio loĝi en kunposedaĵo. reunião de condomínio kunveno de kunposedantaro.

condômino s.m. 1 (dono, juntamente com outrem) kunposedanto, partnero. 2 (cada um dos proprietários de apartamento em um prédio) kunposedanto: assembléia de condôminos asembleo (ou kunveno) de kunposedantoj. ¨ o conjunto dos condôminos (condomínio) kunposedantaro: isso deve ser resolvido pelo conjunto dos condôminos pri tio decidos la kunposedantaro.

condor \ô\ s.m. (zool.: grande ave de rapina da América do Sul, Vultur gryphus) kondoro.

condor-dos-andes s.m. (pl.: condores-dos-andes) (zool.) = condor (Vultur gryphus).

condottiere [It.] s.m. = “condottiero”.

condottiero [It.] s.m. (hist.: na Itália medieval e renascentista, chefe de mercenários) kondotiero.

condrectomia s.f. (med.: extração de uma cartilagem) kondrektomio.

condrina s.f. (proteína semelhante à gelatina, que se extrai das cartilagens) kondrino, ĥondrino.

condrite s.f. (med.: inflamação de uma cartilagem) kondrito.

condr(o)- el.comp. (anat.: cartilagem) kondro.

condro s.m. (anat.: nome científico da cartilagem) kondro.

condrologia s.f. (med.: tratado das cartilagens) kondrologio.

condroma s.m. (med.: tumor, ou crescimento semelhante a um tumor, de células cartilaginosas) kondromo, ĥondromo.

condrósteos s.m.pl. (zool.: superordem de peixes actinopterígios, Chondrostei) kondrosteoj.

condução s.f. (pl.: conduções) 1 porto, portado. 2 (meio de transporte (carro, ônibus, metrô etc.)) veturilo, transportilo. 3 (direção, ato de dirigir) konduko. 4 (ato de conduzir) gvido. 5 (ação de conduzir) gvidado. ¨ de condução (tb. por condução) veturile: podemos ir lá de condução? ĉu oni povas iri tien veturile? || assumir a condução de uma empresa preni la kondukon de entrepreno.

condurango s.m. (bot.: planta asclepiadácea medicinal, Gonolobus condurango) kondurango.

conduta  s.f. (procedimento moral, bom ou mau) konduto, kondut-maniero.

condutância s.f. (fís: o oposto de resistência à corrente elétrica) konduktanco.

condutividade s.f. konduktivo. ¨ condutividade térmica (fís.: grandeza térmica) varmo-konduktivo.

condutor \ô\ s.m. 1 konduktoro. 2 kondukilo. 3 kondukisto, kondukanto, stiranto. 4 (de gado) brut-kondukisto. 5 (de pessoas) gvidanto, instruanto.

conduzir v. 1 (levar, guiar) konduki, gvidi, direkti. 2 (usando veículo) veturigi. 3 peli. ¨ conduzir-se 1 sin direkti. 2 (fig.) konduti. 3 agi. conduzir mal misgvidi.

cone s.m. 1 (geom.) konuso. 2 (cartucho de papel para gêneros) konuso. 3 (tb. estróbilo) (bot.: estróbilo) konuso, abi-konuso, strobilo, abi-frukto.

conectar v. (el., inf., técn.) konekti.

conectivo adj. = conetivo.

cônega s.f. kanonikino.

cônego s.m. kanoniko.

conetivo adj. (conjuntivo) kuniga.

conexão \cs\ s.f. (pl.: conexões) 1 konekto. 2 kunrilato. 3 konekso. 4 ligo. 5 ligilo.

conexo \cs\ adj. koneksa, kunligita, proksime interrilata.

conezia s.f. (canonicato) kanonikeco.

confabular v. konversacii (kun).

confecção s.f. (pl.: confecções) 1 farado, fabrikado. 2 (lit.) verkado. 3 (vest.: roupa feita em fábrica) konfekcio.

confeccionar v. (peças de vestuário) konfekcii.

confederação  s.f. (pl.: confederações) 1 (pol.: associação estável de Estados soberanos ou de Estados nacionais que, no interesse comum, põem-se sob a dependência de um governo central, conservando, porém, a sua soberania em outros domínios) konfederacio: Confederação Helvética Helvetia Konfederacio. 2 (pol.: associação permanente de Estados soberanos para o propósito de adotar uma ação comum frente a outros Estados) konfederacio. 3 (tipo de organização que congrega um grupo de organizações independentes como sindicatos, associações etc.) konfederacio.

Confederação Brasileira de Futebol (sigl.: CBF) Konfederacio Brazila pri Futbalo (KBF).

Confederação Helvética (pol., geogr.: designação como também é conhecida a Suíça) Helvetia Konfederacio.

Confederação Sul-Americana de Futebol (sigl.: Conmebol) Sud-Amerika Konfederacio de Futbalo.

confederar v. 1 (pol.) konfederi. 2 konfederacii. ¨ confederar-se konfederaciiĝi.

confeição s.f. 1 drogfabrikado. 2 miksaĵo.

confeitar v. (cul.: preparar frutos inteiros ou em pedaçõs, deixando-os mais ou menos tempo em calda grossa que os penetra e conserva) konfiti.

confeitaria s.f. 1 sukeraĵejo. 2 kukejo, frandejo.

confeito s.m. 1 sukeraĵo. 2 (semente ou pevide coberta de açúcar, prepara em xarope e seca ao fogo) konfitaĵo.

conferência s.f. 1 (reunião para discutir) konferenco. 2 (discurso) parolado fazer uma conferência eldiri paroladon. 3 (preleção) prelego. 4 (ato de controlar) kontrolado. 5 (conversação) interparolado. ¨ conferência de imprensa (jor.: entrevista coletiva) gazetara konferenco. conferência letiva (em universidade) prelego. fazer conferência prelegi.

conferenciar v. interkonsiliĝi.

conferencista s.2g. preleganto.

conferente s.2g. (aquele que confere documentos, mercadorias, contas etc.) kontrolisto.

conferir v. 1 (textos) kontroli. 2 (contas) kontroli, rekalkuli. 3 (título, direito) doni: o rei conferiu-lhe o título de cavaleiro la reĝo donis al li la titolon kavaliro. 4 esti ekzakta, esti egala, akordi, akordiĝi: seu relato confere com os acontecimentos lia raporto akordiĝas kun la okazintaĵoj. || confira (abrev.: cf.) komparu (kp.).

conferva s.f. (bot.: gênero de algas, Enteromorpha) konfervo.

conferváceas s.f.pl. (bot.: família de algas que tem por tipo a conferva) konfervacoj.

confessar v. 1 (rel.: contar seus pecados, para obter a absolvição) konfesi. 2 (contar ou reconhecer como verdade [algo errado, em prejuízo próprio]) konfesi: confessar um crime konfesi krimon. 3 (rel.: ouvir a confissão de alguém para absolvê-lo dos pecados) konfespreni, konfesricevi, konfesigi. 4 (professar uma crença) konfesi. 5 malkaŝi. ¨ confessar-se fari konfeson.

confessionário s.m. (rel.: local ou móvel onde se faz a confissão) konfesejo, konfesprena seĝo.

confesso adj. 1 memkonfesinta. 2 konvertiĝinta. ¨ réu confesso sinakuzinto.

confessor s.m. (rel.) konfesprenanto.

confete  s.m. (rodelinhas de papel de várias cores que se atiram aos punhados por ocasião de festividades, especialmente no carnaval) konfeto.

confiabilidade s.f. (qualidade do que é confiável) fidindeco.

confiado adj. 1 konfidema. 2 (pop.) malrespektema.

confiança s.f. 1 (em si) memfido. 2 (em alguém) konfido, konfidemo. 3 (em alguma coisa) fido. ¨ pessoa de confiança 1 fidindulo. 2 fidelulo. || ela merece minha inteira confiança ŝi meritas mian plenan fidon. médico de minha confiança kuracisto, al kiu mi plene konfidas. ter confiança em konfidi.

confiante adj. fid-plena. ¨ com confiança fid-plene. || estejamos confiantes e tranquilos ni fidu kaj estu trankvilaj. respondi, confiante mi fidplene respondis.

confiar v. 1 (pôr sob a guarda de alguém) konfidi: confiei-lhe as chaves da casa mi konfidis al li la ŝlosilojn de la domo. 2 (revelar algo a alguém) konfidi: ela confiou-me sua tristeza ŝi konfidis al mi sian malĝojon. 4 (acreditar, crer) fidi, kredi (je, al, pri, –n): confiei nas palavras do presidente mi fidis la vortojn (ou je la vortoj) de la prezidento. 5 (fazer confidência) konfidenci. ¨ confiar em kalkuli je, kalkuli sur: confie em mim para ajudá-lo kalkulu je mi por helpi vin. || confio, antes de tudo, na verdade mi fidas antaŭ ĉio la veron.

confiável adj.2g. (pl.: confiáveis) (digno de confiança) findinda: um amigo confiável fidinda amiko.

confidência s.f. konfidenco, konfidencio (arc.). ¨ em confidência konfidence.

confidencial adj.2g. (pl.: confidenciais) konfidenca. ¨ confidencialmente konfidence.

confidente s.2g. konfidenculo. || encontrei em você uma zelosa confidente mi trovis en vi zorgeman konfidenculinon.

configuração s.f. (pl.: configurações) 1 figuro. 2 (inf.: lista dos principais componentes e periféricos que constituem ou estão conectados a um computador ou sistema de computadores) konfiguro, konfiguraĵo. 3 (disposição de itens) aranĝo. 4 (inf.) agordo, agordado, agordiĝo.

configurar v. 1 (inf.: determinar os itens que constituirão ou estarão conectados a um computador ou sistema de computadores) konfiguri. 2 (inf.: definir os parâmetros de um programa para que ele se adapte às condições do usuário) agordi. 3 (dispor itens) aranĝi. ¨ configurar-se agordiĝi ntr.

confim adj.2g. (pl.: confins) 1 (fronteiriço) samlima (kun). · s.m. 2 (fronteira, limite, raia, confins) limo, ekstremaĵo. 3 (a área ou o local mais afastado, confins) limo, ekstremaĵo. ¨ confins (fronteira, limite, local mais afastado) limo, ekstremaĵo, rando, fino. || ele iria aos confins do mundo li irus ĝis la randoj de la mondo.

confinar v. 1 sam-limi kun. 2 sam-limiĝi kun, limtuŝi. 3 internigi, izoli, malliberigi.

confinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Confins MG ou aos seus naturais ou habitantes) konfinsa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Confins MG) konfinsano.

Confins  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Konfinso. Vd. confinense (‘de Confins MG’).

confirmação s.f. (pl.: confirmações) 1 konfirmo. 2 (rel.: crisma) konfirmacio, konfirmo. ¨ em confirmação konfirme.

confirmado adj. konfirmita: voo confirmado konfirmita flugo.

confirmar v. (consagrar, homologar, ratificar) konfirmi, recertigi, sankcii, jesigi.

confirmativo adj. konfirma.

confirmatório adj. konfirma.

confiscar v. (apreender) konfiski: confiscar um contrabando konfiski kontrabandaĵojn.

confisco s.m. konfiskado, konfisko.

confissão  s.f. (pl.: confissões) 1 (ato de confessar) konfeso, konfesado. 2 (rel.: credo, seita) konfesio: catolicismo e luteranismo são confissões cristãs katolikismo kaj luteranismo estas kristanaj konfesioj. 3 sinakuzo, memakuzo.

confitente s.2g. konfesanto.

conflagração s.f. (pl.: conflagrações)1 (ĝenerala) brulego. 2 (fig.) (ĝenerala) konfliktego, (ĝenerala) batalego. 3 (p.f.) kunflagrado. 4 konflagracio.

conflagrar v. 1 brulegi. 2 (fig.) ardigi, flamigi, malpacegigi.

conflitante  adj.2g. malakorda.

conflito s.m. 1 (antagonismo, oposição) konflikto. 2 malakordo. ¨ conflito agrário agrara konflikto. || entrar em conflito com veni en konflikton kun.

confluência s.f. 1 kunfluiĝo. 2 (ponto em que duas ou mais coisas coincidem ou se juntam) krucloko.

confluente adj.2g. kunflua, kunfluiĝa.

confluir v. 1 alflui. 2 kunfluiĝi. 3 kunflui.

conformação s.f. (pl.: conformações) 1 figuro, strukturo. 2 konformiĝo, rezignacio. 3 (med.) relokado (de osto). 4 akordiĝo.

conformar v. 1 konformigi. 2 figuri. ¨ conformar-se 1 konformiĝi (al, je). 2 obei (al, –n). || não me conformo! mi ne rezignacias pri tio!

conforme adj.2g. 1 konforma (al, kun), identa (al). 2 laŭa. 3 interakorda. · prep. 4 laŭ. 5 akorde kun, akorde al. 6 kun: isso varia conforme a idade tio ŝanĝiĝas kun la aĝo. · conj. 7 kiel. 8 laŭ tio se. 9 depende de. ¨ conforme às circunstâncias laŭ la cirkonstancoj. conforme a vez laŭvice. estar conforme interakordi.

conformidade s.f. 1 konformeco, simileco. 2 akordo, akordiĝo.. 3 rezignacio. ¨ nessa conformidade konforme al tio.

confortado adj. 1 konsolita. 2 kortuŝita. 3 kontentigita. 4 feliĉa.

confortador adj. 1 konsola. 2 revigliga. 3 komforta. 4 kuraĝiga. 5 karesa.

confortar v. 1 konsoli. 2 vigligi, fortikigi.

confortável adj. 1 oportuna. 2 komforta.

conforto  \ô\ s.m. 1 komforto. 2 konsolo.3 (consolo recebido em momento de preocupação ou aflição) konsoliĝo.

confrade s.m. 1 kunfrato. 2 kolego. 3 samkorporaciano. 4 samdoktrinano.

confranger v. 1 disrompi, frakasi. 2 (fig.) tuŝi, premi (la koron). 3 turmenti (la animon).

confraria s.f. kunfrataro, societo.

confraternidade s.f. kolegeco.

confraternização s.f. interfratiĝo.

confraternizar v. fratiĝi, kunfratiĝi.

confrei  s.m. (bot.: planta, Symphytum officinale, da família das boragináceas) oficina simfito.

confrontar v. 1 kompari. 2 konfronti. 3 stari antaŭ. || confronte (abrev.: cf.) komparu (kp.).

confronto s.m. 1 komparo. 2 kontraŭstaro.

Confúcio (filósofo chinês) Konfuceo.

confucionismo s.m. konfunceanismo, konfuceismo.

confundir v. 1 konfuzi. 2 miksi, intermiksi. 3 (identificar) samigi, kunigi, ne distingi. 4 (pôr em desordem) malordigi. 5 (perturbar) konfuzi, konsterni. 6 (tornar confuso) konfuzigi. ¨ confundir-se 1 konfuziĝi, erari. 2 miksiĝi.

confusão s.f. (pl.: confusões) 1 malordo, senordo, konfuzo, konfuzeco, ĥaoso, pelmelo, miks-konfuzo. 2 (coisa confusa) konfuzaĵo. ¨ grande confusão ĥaoso.

confuso adj. 1 (turvo, toldado, obscuro, embrulhado) malklara. 2 (caótico) ĥaosa, pelmela.

congelação s.f. 1 glaciiĝo. 2 frostiĝo.

congelado  adj. glaciiĝinta, glaciigita: água congelada glaciiĝinta (ou glaciigita) akvo.

congelador \ô\ s.m. 1 (tb. “freezer”) (aparelho frigorífico que permite obter temperaturas ao redor de -18ºC, usado para congelar e/ou conservar produtos) frostujo, frostigujo, fridegujo. 2 (dispositivo para produzir frio constante em geladeira) frostfako, frostoŝranko, kongelujo, frostigilo.

congelamento s.m. 1 frostigo. 2 glaciigo. 3 frostiĝo. 4 glaciiĝo. ¨ congelamento de salários blokado de salajroj, frostigo de salajroj.

congelar v. 1 frostigi. 2 glaciigi. ¨ congelar salários bloki salajrojn, frostigi salajrojn. congelar-se 1 frostiĝi. 2 glaciiĝi.

congênere adj.2g. samspeca.

congênito adj. denaska, hereda, natura.

congestão s.f. (pl.: congestões) (med.: acumulação excessiva ou anormal de sangue num órgão ou numa determinada região do corpo) kongesto, sang-alfluo.

congestionado adj. kongesta.

congestionar v. kongesti.

conglobar v. amasigi, kunigi.

conglomerado s.m. konglomerato: conglomerado de rochas konglomerato de rokoj. ¨ conglomerado industrial grandindustrio.

congo s.m. (mús.) = “soukous”.

Congo 1 (geogr.: rio da África) Kongo.

Congo 2 (geogr.: país da África, também chamado de República do Congo) Kongo, Respubliko Kongo.

Congo (República Democrática do) (geogr.: país da África) Demokratia Respubliko Kongo.

congonha s.f. (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

congonha-mansa s.f. (pl.: congonhas-mansas) (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

Congonhas  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kongonjo. Vd. congonhense (‘de Congonhas MG’).

congonha-verdadeira s.f. (pl.: congonhas-verdadeiras) (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

congonheira s.f. (bot.) = mate (Ilex paraguarienses).

congonhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Congonhas MG ou aos seus naturais ou habitantes) kongonja: a cultura congonhense é rica la kongonja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Congonhas MG) kongonjano: os congonhenses são felizes la kongonjanoj estas feliĉaj.

congorsa  s.f. 1 (tb. congorsa-maior) (bot.: erva da família das apocináceas, Vinca major) granda vinko. 2 (bot.) = sombra-de-touro (Maytenus ilicifolia).

congorsa-maior s.f. (pl.: congorsas-maiores) (bot.) = congorsa (Vinca major).

congorsa-menor s.f. (pl.: congorsas-menores) (bot.) = pervinca (Vinca minor).

congraçar v. repacigi, reamikigi.

congratulação s.f. (pl.: congratulações) (felicitação, parabéns) gratulo.

congratular v. gratuli. ¨ congratular-se com 1 gratuli (–n). 2 ĝoji (pri, pro).

congregação s.f. (pl.: congregações) 1 (rel.) kongregacio. 2 (de professores) profesoraro. ¨ Congregação Mariana (rel.: associação pública de leigos católicos, iniciada em 1563) Mariana Kongregacio.

Congregação para a Doutrina da Fé (catol.) Kongregacio por la Doktrino de la Kredo.

congregado s.m. (membro de uma congregação) kongregaciano. ¨ congregado mariano (rel.: membro da Congregação Mariana) mariana kongregaciano.

congregar v. 1 kunvoki. 2 kunteni. 3 kunposedi. ¨ congregar-se kungregiĝi.

congressional adj.2g. (pl.: congressionais) (relativo a congresso) kongresa.

congressista adj.2g. 1 kongresa. · s.2g. 2 kongresano.

congresso s.m. 1 (reunião) kongreso. 2 (parlamento) parlamento. 3 (local onde se reúnem os membros do parlamento ou de órgão semelhante) parlamentejo. ¨ fazer um congresso kongresi. reunir-se em um congresso kongresi.

Congresso Brasileiro de Esperanto (sigl.: BKE) Brazila Kongreso de Esperanto.

Congresso dos Povos (abrev.: CdP) Kongreso de la Popoloj.

Congresso Mundial de Esperanto (E-o: grande encontro anual dos esperantistas, organizado pela UEA; abrev.: UK, U.K.) Universala Kongreso de Esperanto.

Congresso Universal de Esperanto (E-o) = Congresso Mundial de Esperanto.

congro s.m. (zool.: certo peixe marinho semelhante à moreia) kongro.

côngrua s.f. (ecles.: pensão paga aos párocos para o seu sustento) pastra salajro.

congruente adj.2g. taŭga, konvena.

conhaque s.m. (cul.: certo tipo de bebida) konjako.

conhecedor s.m. konanto.

conhecer  v. 1 (ter conhecimento de) koni. 2 ekkoni. 3 scii. 4 (ter consciência de) konscii. ¨ começar a conhecer ekkoni. conhecer-se 1 koni sin mem. 2 koniĝi, konatiĝi, interkonatiĝi: eles se conheceram no tempo de escola ili interkonatiĝis dum la lerneja tempo. fazer conhecer (expor, mostrar, apresentar, relacionar) konigi, konatigi.

conhecido adj. 1 konata, fama. · s.m. 2 konata afero. 3 (pessoa conhecida) konato.

conhecimento s.m. 1 konatiĝo. 2 scio. 3 (econ.: de carga, de embarque) konosamento, ŝarĝ-atesto, port-atesto, frajto-letero. 4 kono, konado, ekkono: estas informação é apenas para seu conhecimento ĉi tiu informo estas por via nura ekkono. 5 konaĵo. 6 konscio. ¨ conhecimento de embarque konosamento, frajto-letero, ŝarĝ-atesto. conhecimento de si mesmo memkonscio, memkono. conhecimento recíproco interkoniĝo. conhecimentos (cabedal) konaĵaro, sciaro. fazer conhecimento (fazer-se conhecido) koniĝi, konatiĝi. não tomar conhecimento ignori. travar conhecimento com konatiĝi kun, ekkoni (–n). || jamais tive conhecimento de que... mi neniam aŭdis, ke... no teu conhecimento do assunto je via sperto pri tiaj aferoj.

cônica s.f. (mat.) koniko.

cônico adj. 1 konusa, konus-forma. 2 (mat.) konika. ¨ seção cônica (mat.) koniko.

conífera s.f. (bot.) konifero. ¨ coníferas s.f.pl. (bot.) koniferoj.

Conisberga (geogr.) = Königsberg.

conivência s.f. kunkulpeco, sekreta interkonsento. ¨ estar de conivência sekrete interkonsenti, sekrete kunagi.

conivente adj. kunaganta, kunkulpa.

conjacuipense  \u-i\ adj.2g. 1 (tb. jacuipense) (relativo ao mun. de Conceição do Jacuípe BA ou aos seus naturais ou habitantes) konsejsan-do-ĵakuipa. · s.2g. 2 (tb. jacuipense) (o natural ou habitante do mun. de Conceição do Jacuípe BA) konsejsan-do-ĵakuipano.

conjectura s.f. konjekto, supozo.

conjecturar v. (supor, calcular, presumir) konjekti, supozi.

conjetura s.f. = conjectura.

conjeturar v. = conjecturar.

conjugação s.f. 1 interligiteco, kunligeco. 2 (gram.) konjugacio: os verbos da língua portuguesa terminados em “ar” pertencem à primeira conjugação la portugallingvaj verboj finiĝantaj per “-ar” apartenas al la unua konjugacio.

conjugal adj.2g. (pl.: conjugais) 1 (de cônjuge) edza, edzina. 2 (do casal) geedza. 3 (do casamento) geedzeca, geedziĝa. ¨ vida conjugal geedza vivo, geedzeca vivo.

conjugar v. 1 kunigi. 2 (gram.) konjugi, konjugacii.

cônjuge s.m. 1 (tb. consorte) (cada uma das pessoas ligadas pelo casamento em relação a outra) a) geedzo. b) edzo. c) edzino. d) edzo aŭ (ou kaj) edzino. 2 edzo. 3 edzino. ¨ cônjuge feminino edzino. cônjuge masculino edzo. cônjuges geedzoj. cônjuge varão edzo. cônjuge varoa edzino.

conjunção  s.f. (pl.: -ções) 1 (união) kunigo, kuniĝo. 2 (gram.: vocábulo ou sintagma invariável, usado para coordenar períodos ou sintagmas do mesmo tipo ou função) konjunkcio. 3 (astr.) konjunkcio. ¨ conjunção coordenativa 1 (gram.) kunordiga konjunkcio. 2 (gram., Metódica Cap. 38 e 39) = vocábulo de ligação (gram., PMEG). conjunção subordinativa 1 (gram.: vocábulo ou sintagma invariável, usado para ligar uma oração subordinada à sua pincipal) subordiga konjunkcio, subjunkcio. 2 (gram., Metódica Cap. 38 e 40) = vocábulo subordinativo (gram., PMEG).

conjuncional adj.2g. (pl.: -nais) konjunkcia.

conjuntiva s.f. (anat.) konjunktivo.

conjuntivite s.f. (med.: inflamação da conjuntiva) konjunktivito.

conjuntivo adj. 1 (anat.) kuniga. 2 (gram.) konjunkcia. · s.m. 3 (gram.) subjunktivo. 4 (gram.) konjunktivo. 5 (med.) konjunktivo.

conjunto adj. 1 proksima. 2 interligita, kuna. 3 samtempa. · s.m. 4 kunaĵo. 5 kunmetaĵo, tuto, tutaĵo. 6 kolekto. 7 (mat.) aro. 8 (“kit”) garnituro. 9 (de artistas, de móveis, de roupas etc.) ensemblo. 10 (mús.: grupo estável de músicos que tocam juntos) bando, muzikistaro, ludistaro, muzikantaro, ludantaro. ¨ conjuntamente kune. conjunto vazio (mat.; símb.: Æ) malplena aro, la nenio.

conjuntura s.f. 1 (conjunto de circunstâncias que caracterizam uma situação) cirkonstancaro. 2 (econ.: conjunto de elementos que influenciam o comportamento do mercado) konjunkturo. 3 okazo. 4 situacio. 5 devo.

conjuração s.f. 1 konspiro, konspiracio. 2 komploto. 3 sorĉa elpelo.

conjurado s.m. konspiranto.

conjurar v. 1 konspiri. 2 komplotinstigi. 3 sorĉe elpeli. 4 (fig.) petegi. 5 (perigo) deturni, fortuni. 6 konspiri, jeĵuri (kontraŭ).

conlang [Ing.: abrev. de “constructed language”] s.m. língua construída, língua artificial, língua planejada.

conluiar v. konspiri.

conluio s.m. 1 (acordo secreto, colusão) koluzio. 2 (cabala, intriga secreta, complô astucioso) maĥinacio. 3 konspiro, konspiracio. 4 komploto. 5 sekreta interkonsentiĝo.

Conmebol sigl. de Confederação Sul-Americana de Futebol.

conoide \ói\ s.m. (geom.) konoido.

conosco pron.p. 1 kun ni: se quiser ir ao cinema, pode deixar seu filho conosco se vi volas iri al kinejo, vi povas lasi vian filon kun ni. 2 al ni: dizem que nosso filho se parece muito conosco oni diras, ke nia filo tre similas al ni. não vá embora e chame seus colegas, porque o diretor vem conversar conosco ne foriru, sed voku viajn kolegojn, ĉar la direktoro volas paroli al ni.

conquanto conj. 1 kvankam. 2 malgraŭ tio, ke; malgraŭ ke.

conquém s.2g. (pl.: conquéns) (zool.) = galinha-d’angola.

conques s.m.2n. mono.

conquiliologia s.f. (zool.: parte da zoologia que trata das conchas) konkologio.

conquiliológico adj. konkologia.

conquista  1 s.f. 1 (ato de conquistar) konkero. 2 (ação de adquirir pela luta) batal-akiro, batal-akirado. 3 (ação de adquirir pela guerra) milit-akiro, milit-akirado. 4 (coisa adquirida pela luta) batal-akiro, batal-akiraĵo. 5 (coisa adquirida pela guerra) milit-akiro, milit-akiraĵo

Conquista  2 (geogr.: outra denominação do mun. de Vitória da Conquista BA) Vitorja-da-Konkisto, Konkisto. Vd. conquistense (‘de Vitória da Conquista BA’).

conquistado adj. konkerita. || com a simpatia conquistada kun la simpatio, kiun li gajnis. conquistados seus objetivos, ele partiu atinginte sian celon li forvojaĝis.

conquistador \ô\ adj. 1 konkerinta. · s.m. 2 konkerinto. 3 (fig.) amindumanto. 4 (sedutor, “don Juan”) Donjuano, Donĵuano, logisto. ¨ pretensões de conquistador pretendoj de amindumanto.

conquistar v. 1 konkeri. 2 (por meios bélicos) milit-akiri, almiliti, permiliti, konkeri: o general conquistou aquele país la generalo militakiris tiun landon. 3 varbi.

conquistável adj.2g. (pl.: conquistáveis) venkebla.

conquistense adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Vitória da Conquista BA ou aos seus naturais ou habitantes) vitorja-da-konkista, konkista: a cultura conquistense é rica la vitorja-da-konkista (ou konkista) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Vitória da Conquista BA) vitorja-da-konkistano, konkistano: os conquistenses são felizes la vitorja-da-konkistanoj (ou konkistanoj) estas feliĉaj.

Conrado (pren.masc.) Konrado.

consagração s.f. (pl.: consagrações) 1 konsekro, konsekrado. 2 dediĉo.

consagrado adj. 1 konsekrita: hóstia consagrada konsekrita hostio. 2 difinita: dia consagrado aos estudos tago difinita por la studado. 3 destinita: edifício consagrado ao serviço público konstruaĵo destinita al la publika servo.

consagrar v. 1 (rel.: sagrar) konsekri: consagrar hóstia konsekri hostion. 2 konfirmi, sankcii. 3 dediĉi, plene doni, oferi. 4 (votar-se, devotar-se) sin dediĉi.

consanguíneo adj. samsanga. ¨ irmãos consanguíneos samsangaj fratoj.

consciência s.f. 1 (voz secreta da alma) konscienco. 2 (percepção) konscio. 3 zorgego. 4 (qualidade de ser consciente) konscienceco. ¨ com consciência (conscientemente) konscie. em sã consciência kun pura konscio. ter consciência (de) (ser consciente de) konscii. sem consciência senkonscienca.

consciencioso adj. 1 konscienca. 2 (feito com atenção e cuidado) skrupula, zorgega.

consciente adj. konscia. ¨ conscientemente (com consciência) konscie. || consciente do dever, o estudante apressou-se em ir à escola la devoscia lernanto rapidis al la lernejo

cônscio adj. konscia. ¨ cônscio de que konsciante, ke.

conscrito s.m. rekruto.

consecução s.f. (pl.: consecuções) 1 ekhavo. 2 atingo. 3 efektivigo. 4 (ação de conseguir) akiro, akirado.

consecutivo adj. sinsekva.

conseguimento  s.m. (ação de conseguir) akiro, akirado.

conseguinte adj.2g. sekvanta. ¨ por conseguinte (logo, sendo assim) sekve, do.

conseguir  v. 1 ekhavi. 2 atingi. 3 sukcesi. 4 sukcese ricevi. 5 sukcesi –i. 6 kapabli. 7 akiri. || tomara que você consiga espereble vi sukcesos.

Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire (sigl.: CERN) = Organização Europeia para Investigação Nuclear.

conselheiro s.m. 1 konsilanto. 2 (função, título) konsilano, konsilisto.

Conselheiro Lafaiete   (tb.  Lafaiete) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Konseljejro-Lafajeto, Lafajeto. Vd. lafaietense (‘de Conselheiro Lafaiete MG’).

conselhense  adj.2g. 1 (tb. bom-conselhense) (relativo ao mun. de Bom Conselho PE ou aos seus naturais ou habitantes) bon-konselja: a cultura conselhense é rica la bon-konselja kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. bom-conselhense) (o natural ou habitante do mun. de Bom Conselho PE) bon-konseljano: os conselhenses são felizes la bon-konseljanoj estas feliĉaj.

conselho \ê\ s.m. 1 (aviso) konsilo, konsiliĝo. 2 konsilantaro. 3 (assembleia de conselheiros) konsilio, konsilanaro, konsilantaro, konsilistaro. ¨ a conselho de konsilita de. conselho dos ministros ministraro. conselho municipal magistrato. presidente do conselho ĉefministro, konsiliestro. sala de conselho konsilanejo, konsiliejo. tomar conselho de alguém preni konsilon de iu.

Conselho da Europa (organização que congrega 47 países da Europa, fundada em 5 de maio de 1949) Konsilio de Eŭropo.

Conselho da Liga das Nações Konsilio de la Ligo de Nacioj.

Conselho de Cooperação Europeia (sigl.: CCE) Konsilantaro de Ekonomia Interhelpo (KEI).

Conselho de Segurança das Nações Unidas Konsilio de Sekureco de la Unuiĝintaj Nacioj.

consenhor \ô\ s.m. kunposedanto.

consenso s.m. 1 akordo. 2 permeso.

consentâneo adj. akorda. || isso não é consentâneo com seu temperamento tio ne estas akorda kuna lia temperamento.

consentido adj. (tb. combinado, dito) konsentita. || consentido! konsentite!

consentimento  s.m. 1 (permissão) permeso. 2 konsento.

consentir v. 1 konsenti. 2 permesi. 3 jesi –n, jesi pri. 4 lasi. 5 akordi, akordiĝi.

consequência \qü\ s.f. 1 sekvo. 2 konsekvenco, rezulto. 3 (resultado) sekvo, rezultato. ¨ em consequência de (devido a) pro. por consequência sekve, do. sem consequência sensekva. ter como consequência (resultar em) sekvigi.

consequente \qü\ adj.2g. 1 sinsekva. 2 konsekvenca: conclusão consequente konsekvenca konkludo. ¨ consequentemente (por conseguinte, em consequência) 1 sekve. 2 konsekvence.

consertar v. 1 rebonigi. 2 (remendar) fliki. 3 ripari: você pode consertar minha máquina fotográfica? ĉu vi povas ripari mian fotilon? 4 (fazer que consertem) riparigi: o prefeito consertou todas as ruas do bairro la urbestro riparigis ĉiujn stratojn de la kvartalo.

conserto \ê\ s.m. 1 (restauração) riparo. 2 (remendo) flikado, flikaĵo. 3 rebonigo.

conserva s.f. 1 (cul.) konservaĵo. 2 (cul.) marinaĵo. 3 (algo que se salgou para ser conservado) peklaĵo. ¨ em conserva (que foi salgado para ser conversado) peklita, –peklaĵo: pepinilhos em conserva peklitaj kukumetoj. camarão em conserva salikoko-peklaĵo. pôr em conserva 1 (cul.) marini. 2 (cul.) pekli.

conservação s.f. (pl.: conservações) 1 (guarda, manutenção, armazenagem) konservo, konservado. 2 (de si mesmo) memkonservo. ¨ instinto de conservação instinkto de memkonservo.

conservador \ô\ adj. 1 (pol.) konservativa. 2 konservanta. 3 konservema. · s.m. 4 (pol.) konservativulo. 5 (tb. conservante) (quím.: substância química adicionada a produtos alimentícios para prevenir oxidação, fermentação ou outra deterioração usual, inibindo a proliferação de bactérias; número E entre 200 e 299) konservilo. 6 (empregado) konservanto, konservisto. 7 (de bibliotecas, museus etc.) kuratoro. ¨ conservador de biblioteca (tb. bibliotecário) kuratoro de biblioteko. conservador de museu (tb. museólogo) kuratoro de muzeo.

conservante s.m. (quím.) = conservador (‘substância química’).

conservantismo s.m. konservativeco, konservativemo.

conservar v. 1 (guardar, manter, entreter, armazenar) konservi. 2 teni. 3 gardi. ¨ conservar na memória memor-teni. conservar-se konservi, konserviĝi. que se pode conservar konservebla. || ele conservou-se sentado li restis sidanta.

conservatório s.m. (mús.: estabelecimento destinado ao ensino de música e canto) konservatorio.

consideração s.f. (pl.: considerações) 1 (atenção) konsidero, konsiderado. 2 (que se dá) ŝato, estimo, atento. 3 (que se goza) ŝatateco.

considerado (part. de considerar) adj. 1 konsiderata, konsiderita. 2 rigardata. || ele é considerado um dos melhores artistas li estas rigardata kiel unu el la plej bonaj artistoj.

considerando s.m. (cada uma das razões em que se apoia uma lei, decreto etc., que começa com a palavra ‘considerando’ ou ‘atendendo’) konsiderindaĵo: deixar os ‘considerando’ e partir para os ‘finalmente’ transsalti la konsiderindaĵojn kaj iri al la deciditaĵoj.

considerar v. 1 (refletir, reputar, encarar, atentar, ter em vista) konsideri: não o considero ingênuo mi ne konsideras lin naiva. 2 (estimar, prezar, apreciar) ŝati. 3 opinii. 4 (ter por) rigardi (kiel): consideram-no um visionário oni rigardas lin kiel viziulon. 4 kalkuli. ¨ considerar-se konsideri sin, rigardi sin. || considerando os prós e os contras konsidere al la por kaj la kontraŭ. considero que mi kredas, ke. considerar algo do melhor ponto de vista konsideri ion el la plej bona flanko.

considerável adj.2g. (pl.: consideráveis) 1 (apreciável, aproveitável) konsiderinda, ŝatinda. 2 granda.

consignação s.f. (pl.: consignações) 1 garantia depono, asigno. 2 (com.) (komerca) asignato, depono, konsigno. 3 (fig.) notado, noto, registro.

consignar v. 1 deponi. 2 noti. 3 registri. 4 (entregar mercadorias à comissão) konsigni. 5 rimarkigi.

consignatário s.m. 1 deponisto. 2 deponanto. 3 konsignanto.

consigo pron.p. 1 kun si, al si. 2 kun vi, al vi. 3 kun li, al li. 4 kun ŝi, al ŝi. 5 kun ĝi, al ĝi. 6 kun ili, al ili.

consistência s.f. 1 denseco. 2 firmeco. 3 konsisto. ¨ sem consistência (irreal) senesenca.

consistente adj.2g. 1 firma, fortika, longdaŭra. 2 konsistanta (el).

consistir v. konsisti. ¨ consistir de konsisti el. consistir em konsisti en.

consistorial adj.2g. (pl.: consistoriais) (rel.) konsistoria.

consistório s.m. (rel.: assembleia de cardeais, presidida pelo Papa) konsistorio.

consoada s.f. 1 (cul.: pequeno lanche) manĝeto. 2 kristnask-dono. 3 (cul.) kristnask-manĝo.

consoante adj.2g. 1 (mús.) bonagorda. · s.f. 2 (fon.: fonema em cuja produção o ar encontra obstáculo em sua passagem) konsonanto. 3 (gram.: letra que representa esse fonema) konsonanto. · prep. 4 (de acordo com) laŭ: consoante nossos costumes laŭ niaj moroj. ¨ consoante chiante (fon.: consoante fricativa pré-palatal, como as consoantes de ‘chá’ e ‘já’) ŝuŝa konsonanto: as consoantes chiantes do Esperanto são ŝ e ĵ la ŝuŝaj konsonantoj de Esperanto estas “ŝ” kaj “ĵ”. consoante dental (tb. dental) (fon.: consoante em cuja prolação o articulador fixo são os dentes) dentalo, dento-sono: as consoantes dentais em Esperanto são: t, d, s, z, c, r, l e n la dentaloj en Esperanto estas: “t”, “d”, “s”, “z”, “c”, “r”, “l” kaj “n”.. consoante dupla (gram.) duobla konsonanto. consoante explosivo-fricativa (fon.) afrikato. consoante gutural (fon.) = consoante velar. consoante labial (fon.: fonema pronunciado pelo lábios, como “p”, “b”, “m”, “f”, “v”, “ŭ”) labialo, lip-sono. consoante líquida (fon.) likvido. consoante velar (fon.: consoante em cuja articulação o obstáculo é formado pela aproximação ou o contato da língua com o palato mole) velaro, guturalo.

consócio s.m. 1 kunsocietano. 2 (em uma empresa) partnero.

consola s.f. 1 (arq.) konzolo. 2 (mob.) konzolo.

consolação s.f. (pl.: consolações) konsolo.

consolador adj. 1 konsola, konsolanta, konsolema. · s.m. 2 (auxiliador) kosolanto. 3 (pênis artificial) gadmeso.

consolar v. 1 (aliviar) konsoli. 2 plezurigi. ¨ consolar-se (sentir alívio) konsoliĝi.

console 1 s.m. (arq.) = consolo /ó/.

console 2 s.m. (inf.) konzolo.

consolidação s.f. (pl.: consolidações) plifirmigo.

consolidar v. 1 solidigi. 2 plifirmigi. 3 (interesses etc.) solidarigi. 4 (fortificar, avigorar) fortikigi.

consolo 1 \ó\ s.m. 1 (arq.) mur-tableto, konzolo, elstara subportilo, kornico. 2 (mob.: mesa estreita, geralmente ornamental, que fica encostada a uma parede) konzolo, mur-tableto, antaŭtableto.

consolo 2 \ô\ s.m. 1 (alívio) konsolo, konsolado. 2  = consolador (‘pênis artificial’). ¨ consolo de viúva = consolador (‘pênis artificial’).

consomê s.m. (tb. caldo de substância) (lus., cul.: caldo de carne ou de galinha, servido quente ou frio) buljono, brogaĵo.

consonância s.f. 1 (mús.) konsonanco. Vd. dissonância. 2 sam-sono, akordo. 3 harmonio. 4 rimo.

consonantal adj.2g. (pl.: consonantais) konsonanta.

consonante adj.2g. (mús.) konsonanca. Vd. dissonante.

consonantização s.f. (pl.: consonantizações) (fon., gram.: passagem de um som vocálico a consonântico. Ex.: la iam > pt ) konsonantigo. Vd. vocalização.

consorciar v. 1 asocii. 2 edzigi, edzinigi. ¨ consociar-se 1 asociiĝi. 2 edziĝi, edziniĝi.

consórcio s.m. 1 (econ., fin.: de empresas financeiras autônomas) konzerno. 2 (grupo de pessoas que se associam para adquirir um bem) konsorcio.

consorte s.2g. 1 sam-sortulo. 2 (p.ext.) = cônjuge: que explicações vais dar à tua consorte? kiun klarigon vi donos al via edzino? ter um consorte, eis o sonho de minha solteirice!... havi edzon, jen revo de mia fraŭlineco!... ter uma consorte, eis o sonho de minha solteirice!... havi edzinon, jen revo de mia fraŭleco!...

conspícuo adj. eminenta, distinginda, fama.

conspiração s.f. 1 koluzio. 2 konspiro, konspiracio.

conspirador adj. konspiranto.

conspirar v. 1 (conjurar) konspiri, kunĵuri. 2 komploti. 3 jeĵuri, kunĵuri.

conspurcar v. 1 malpurigi, makuli. 2 malvirtigi.

Constança 1 (pren.fem.) “Konstanca”.

Constança 2 (geogr.: cid. da Alemanha) Konstanco.

Constança 3 (geogr.: cid. da Romênia) Konstanco.

Constança (lago de) (geogr.: lago da Europa, atravessado pelo rio Reno e situado na fronteira entre Alemanha, Áustria e Suíça) Konstanca Lago, Bodenlago.

constância 1 s.f. konstanteco. ¨ com constância (constantemente) konstante.

Constância 2 (pren.fem.) “Konstancia”.

Constâncio (pren.masc.) Konstancio.

constante 1 adj.2g. 1 konstanta, senŝanĝa, senĉesa, daŭra, ĉiamdaŭra, neŝanĝema, permanenta. 2 ĉiama. 3 firma. 4 konsistanta (el). · s.m. 5 (mat., fís.) konstanto. ¨ constante de Planck (fís.; símb.: h) konstanto de Planck. constantemente (com constância) konstante. tornar constante (perpetuar) konstantigi, ĉiamigi.

Constante 2 (pren.masc.) Constante.

constantense  adj.2g.s.2g. = benjamin-constantense (‘de Benjamin Constant AM’).

Constantina 1 (pren.fem.) “Konstantina”.

Constantina 2 (geogr.: cid. da Argélia) Konstantino.

Constantino (pren.masc.) Konstanteno.

Constantino I, o Grande (hist.: imperador romano) Konstanteno 1a, Konstanteno la Granda.

Constantinopla (hist.: antigo nome de Istambul, na Turquia) Konstantinopolo. Vd. Bizâncio.

constar v. 1 konsisti (el). 2 esti dirita. ¨ consta na ficha estas registrita sur la slipo. consta que oni diras, ke. segundo consta kiel registrite.

constatação s.f. (pl.: constatações) konstato.

constatar v. (verificar, reconhecer, achar, averiguar, apurar) konstati.

constelação s.f. (pl.: constelações) (astron.: grupo de estrelas prósimas umas das outras, tal como são vistas da Terra, que os antigos imaginavam formar figuras) stelaro, konstelacio, stelfiguro: constelação de Centauro konstelacio de Centaŭro. constelação da Ursa Maior konstelacio de la Granda Ursino.

constelado adj. stel-plena.

constelar v. stel-plenigi, bril-punkti.

consternação s.f. (pl.: consternações) 1 konsterno, konsterneco, konsterniĝo. 2 bedaŭro.

consternador \ô\ adj. konsterna, konsternanta.

consternar v. (atordoar, desconcertar, aniquilar, bestificar) konsterni. ¨ consternar-se konsterniĝi.

constipação s.f. (pl.: constipações) 1 (tb. prisão de ventre) (med.) mallakso, konstipo, koprostazo. 2 (med.) mallakseco. 3 (med.: resfriado) malvarmumo.

constipado adj. 1 mallaksiĝinta. 2 malvarmuminta.

constipar v. 1 (med.: causar prisão de ventre) mallaksigi, konstipi. 2 (med.) malvarmumigi. ¨ constipar-se 1 (med.: sofrer prisão de ventre) mallaksiĝi, konstipiĝi. 2 (med.: resfriar-se) malvarmumi, malvarmumiĝi.

constipativo adj. konstipa.

constitucional adj.2g. (pl.: constitucionais) konstitucia.

constituição s.f. (pl.: constituições) 1 aranĝo, fundamenta aranĝo. 2 (pol.: coleção de leis fundamentais de um regime político) konstitucio. 3 (med.: compleição física) korpa kondiĉaro, fizika temperamento, konstitucio, sano. 4 (composição, natureza) konsisto.

constituinte adj.2g. 1 (formante, integrante, componente) konsista, konsistanta, konsistiga. 2 (referente a constituição) konstitucia. 3 (que tem a missão de elaborar a constituição) konstitucianta. · s.2g. 4 (aquele que participa de uma assembleia constituinte) konstituciano. ¨ assembleia constituinte konsitucianta kunveno. membro da constituinte konstituciano.

constituir  v. 1 konsistigi. 2 starigi, organizi. 3 konstitui. 4 (jur.) komisii, elekti. 5 prezenti. ¨ constituir-se 1 fariĝi. 2 (constar, compor-se, ser constituído) konsisti.

constitutivo adj. 1 konsistiga. 2 esenca, karakteriza.

constranger v. 1 premi. 2 premegi. 3 ĉirkaŭpremi. 4 ĉirkaŭpremegi. 5 embarasi. 6 ĝeni. 7 devigi. 8 senmovigi. 9 (fig.) trud-peli. 10 konfuzi.

constrangido adj. 1 kontraŭvola. 2 perforte devigita. 3 ĝenita. 4 premita. 5 konsternita.

constrangimento s.m. 1 ĝeno. 2 premo, senmovigo. 3 (fig.) konfuziĝo, embarasiĝo.

constrição s.f. (pl.: constrições) (pressão circular, que diminui o diâmetro de um objeto) konstrikcio.

constringente adj.2g. ĉirkaŭpremanta: obstáculos constringentes ĉirkaŭpremantaj baroj.

constringir v. stringi, ĉirkaŭpremi.

construção s.f. (pl.: construções) 1 (ação de construir, de edificar) konstruo, konstruado. 2 (coisa construída ou em construção) konstruaĵo. 3 (de grandes proporções, como autoestrada, ponte, túnel) vorko: ministério da construção ministerio de vorkoj. 4 (local onde se constrói) konstruejo: probido entrar na construção malpermesite eniri en la konstruejon. 5 (geom.) desegnaĵo, desegno. 6 (gram.) vort-ordo, vort-aranĝo, frazo-konstruo. ¨ em construção konstruata. || encher de construções uma parte da cidade prikonstrui parton de urbo.

construir v. 1 (edificar, erigir, arquitetar, fabricar) konstrui. 2 (gram.) aranĝi, ordigi.

construtivo adj. konstrua, konstrukapabla.

construtor \ô\ adj. 1 konstruema. · s.m. 2 konstruanto, konstruisto.

consubstanciar v. 1 unuigi. 2 kunigi. 3 prezenti.

consuetudinário adj. (tb. costumeiro) (que se refere aos costumes de um povo) pri-mora.

cônsul s.m. (pl.: cônsules; fem.: consulesa) (hist., dipl.) konsulo.

consulado s.m. 1 (cargo) konsuleco. 2 (sede) konsulejo.

consular adj.2g. konsula.

consulente s.2g. (consultante) konsultanto.

consulesa s.f. fem. de cônsul.

cônsul-geral s.m. (pl.: cônsules-gerais) (dipl.) ĉefkonsulo.

consulta s.f. 1 konsiliĝo. 2 interkonsiliĝo. 3 konsulto. 4 konsultado. 5 konsultaĵo. ¨ fontes de consulta fontoverkoj, fontolibroj.

consultante s.2g. (consulente) konsultanto.

consultar v. 1 konsulti, demandi, konsiliĝi (kun). 2 tralegi, esplori, konsulti. 3 (a médico, advogado etc.) konsulti.

consultivo adj. konsulta, konsultiĝa.

consultor \ô\ s.m. (especialista) ekspertizisto, konsilisto, konsilanto, fakulo, fakisto.

consultoria s.f. (empresa que dá consultas, conselhos etc.) ekspertiza firmao, konsila firmao. ¨ dar consultoria ekspertizi: dar consultoria sobre algo ekspertizi ion.

consultório s.m. konsultejo.

consumação s.f. (pl.: consumações) finiĝo, realigo, realiĝo, plenumo. ¨ consumação dos séculos mondfiniĝo.

consumado adj. 1 finita. 2 efektivigita. 3 definitiva. || a sentença está consumada la verdikto estas definitiva. está consumado (tb. “consummatum est”) (bíbl.: últimas palavras de Jesus na cruz, segundo João 19:30) estas finite.

consumar v. 1 fini. 2 elfini. 3 plenumi. 4 realigi. ¨ consumar-se 1 finiĝi. 2 elfiniĝi. || trabalho que não se consumou laboro, kiu ne elfiniĝis.

consumição s.f. (pl.: consumições) konsumo, konsumado.

consumido adj. (exausto) konsumita.

consumidor \ô\ s.m. 1 konsumanto. 2  aĉetanto, kliento.

consumir v. 1 (gastar, esgotar, roer, carcomer) konsumi. 2 (falando-se de fogo) forbruligi. 3 (por desgaste) trivi. 4 (adquirir mercadorias) aĉeti, aĉetadi. || consumir-se pelo fogo (arder, abrasar-se) brulkonsumiĝi.

consummatum est [Lat.: está consumado] (bíbl.: últimas palavras de Jesus na cruz, segundo João 19:30) estas finite.

consumo s.m.1  konsumo, konsumado. 2 elspezo.

consunção s.f. (pl.: consunções) konsumiĝo.

consútil adj.2g. (pl.: consúteis) (que é formado de várias peças) divers-peca.

conta s.f. 1 kalkulo. 2 (coisa, operação) kalkulaĵo. 3 (com.; abrev.: c/) konto. 4 (de restaurante, bar) fakturo: garçom, a conta, por favor! kelnero, la fakturon, mi petas!. 5 (inf.: num sistema computacional para vários usuários, dado que indica quais recursos computacionais determinado usuário pode utilizar, e que é identificado pelo nome do usuário) konto. 6 (de rosário, colar etc.) bido. ¨ conta de água porakva fakturo. contas (de rosário etc.) eroj, globetoj, perloj, bidoj. à conta de (por causa de) pro. afinal de contas fine, finfine, en la fino de la finoj: afinal de contas, você virá ou não? en la fino de la finoj, ĉu vi venos aŭ ne?. errar na conta miskalkuli. fazer de conta 1 fantazii: faz de conta que eu sou um pirata, disse o garotinho ni fantaziu, ke mi estas pirato, diris la knabeto. 2 ŝajnigi: ela fez de conta que não me viu ŝi ŝajnigis, ke ŝi ne vidis min. livro de contas correntes (com.) kontlibro. minha conta (abrev.: m/c ) mia kalkulo, mia fakturo. nossa conta (abrev.: n/c) nia kalkulo, nia fakturo. por conta (abrev.: p/c) kredite. por conta de (por causa de) pro. prestação de contas kalkulraporto. sua conta (abrev.: s/c) via kalkulo, via fakturo. vossa conta (abrev.: v/c) via kalkulo, via fakturo. || ajustar (ou acertar) as contas com alguém reguligi la kontojn kun iu. fazer de conta supozi. incluir na conta kunkalkuli, enkalkuli, inkluzivi. isso não é da sua conta tio ne koncernas vin. levar em conta kunkalkuli, enkalkuli, inkluzivi. prestar contas de fari (ou doni) kalkulan raporton pri, doni kalkulraporton pri. ter alguém na conta de visionário rigardi iun kiel viziulon. ter contas a acertar com alguém havi kalkulon kun iu.

contabilidade s.f. 1 kalkulado. 2 kont-registrado. 3 konto-scienco. 4 libro-tenado.

contabilista s.2g. 1 kontosciencisto. 2 kontisto. 3 librotenisto.

conta-corrente s.f. (pl.: contas-correntes) (econ.: inscrição em instituição bancária que dá direito a utilizar seus serviços; abrev.: c/c) konto, kuranta konto.

contacto s.m. = contato.

contado adj. 1 kalkulita. · s.m. 2 mono, kontanta mono. ¨ de contado 1 (econ.: em dinheiro) kontante: pagar de contado pagi kontante. 2 (econ.: em dinheiro) kontata: pagamento de contado kontanta pago.

contador \ô\ s.m. 1 kalkulanto, kalkulisto. 2 kontisto. 3 kont-registristo. 4 registrilo. 5 (profissional que se encarrega da escrituração dos livros mercantis) libro-tenisto. 6 nombrilo: incrementar um contador em 1 alkrementi nombrilon per 1.

contadoria s.f. 1 kont-registrejo. 2 kont-fako.

contagem  1 s.f. (pl.: contagens) (ação de contar) kalkulado. ¨ contagem regressiva retronombrado, retrokalkulo. fazer contagem regressiva retrokalkuli.

Contagem  2 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kontaĵo. Vd. contagense (‘de Contagem MG’).

contagense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Contagem MG ou aos seus naturais ou habitantes) kontaĵa: a cultura contagense é rica la kontaĵa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Contagem MG) kontaĵano: os contagenses são felizes la kontaĵanoj estas feliĉaj.

contagiante adj.2g. 1 (que contagia) kontaĝa, infekta. 2 (fig.) emociiga, tuŝanta.

contagiar v. 1 (contaminar) kontaĝi, infekti. 2 (fig.) tuŝi, emociigi. || sua emoção contagiou os espectadores lia emocio komunikiĝis al la spektantaro.

contágio s.m. 1 (med.) infekto, kontaĝo. 2 (med.) infektado, kontaĝado.

contagioso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 (med.) infekta, kontaĝa. 2 (fig.) emociiga, tuŝanta.

conta-gotas s.m.2n. gutigilo, gut-boteleto, gut-kalkulilo.

container [Ing.] s.m. kontenero.

contaminação s.f. (pl.: contaminações) (med.) infekto, kontaĝo.

contaminar v. 1 (contagiar) infekti, kontaĝi. 2 (poluir) polui.

contanto adv. sub difinita kondiĉo. ¨ contanto que 1 kondiĉe, ke; kun la kondiĉo, ke; en la kondiĉo, ke. 2 se nur, nur se.

conta-quilômetros s.m. 2n. (lus.) = hodômetro (‘instrumento’).

contar v. 1 (dizer a série de números inteiros) kalkuli: ele sabe contar só até dez li scipovas kalkuli nur ĝis dek. 2 (dizer a quantidade de) kalkuli: contar estrelas kalkuli stelojn. 3 enkalkuli, kunkalkuli, inkluzivi. 4 (narrar) rakonti. 5 (contar o número de) nombri. 6 (considerar como certo) esti certa (pri, ke), fidi (ion, ke). 7 intenci: contava voltar antes do anoitecer li intencis reveni antaŭ noktiĝo. ¨ ação de contar kalkulado. contar com 1 konfidi. 2 kalkuli je, kalkuli sur: conte comigo kalkulu je mi. 3 fidi. 4 havi: contar com a ajuda da sorte havi la helpon de la sorto. contar de novo rekalkuli. contar de trás para frente retrokalkuli. contar em ordem inversa retrokalkuli. conta-se que oni diras, ke; kuras la famo, ke.

contato s.m. kontakto. ¨ entrar em contato 1 kontaktiĝi. 2 ekrilati. estar em contato com kontakti –n. mau contato (el.) fuŝkontakto. pôr em contato kontaktigi. ter contato com kontakti –n. tomar contato com ekrilati kun.

Contatos Imediatos de Terceiro Grau (cin.: filme de ficção científica dirigido por Steven Spielberg) Proksimaj Renkontoj laŭ la Tria Speco.

contável adj. kalkulebla.

contêiner s.m. kontenero.

contemplação s.f. 1 atenta rigardo, rigardado, kontemplado. 2 admiro, favoro. 3 (fig.) konsidero, ŝato, bonvolemo.

contemplar v. 1 kontempli. 2 rigardadi, atente rigardi. 3 admiri. 4 favori.

contemplativo adj. kontempla, kontemplema: vida contemplativa kontempla vivo.

contemporâneo adj. 1 samtempa. 2 tiama. 3 nuntempa. · s.m. 4 samtempulo. 5 tiamulo. 6 nuntempulo.

contemporização s.f. toleremo, cedemo.

contemporizar v. 1 toleri. 2 cedi.

contencioso adj. 1 diskutata. 2 diskutebla. · s.m. 3 procesoficejo.

contenda  1 s.f. 1 disputo, kverelo. 2 milito, batalo, malamikaĵo. 3 malpaco.

Contenda  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kontendo. Vd. contendense (‘de Contenda PR’).

contendense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Contenda PR ou aos seus naturais ou habitantes) kontenda. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Contenda PR) kontendano.

contender v. batali, disputi.

contendor  \ô\ s.m. 1 kontraŭulo, malamiko. 2 batalanto. 3 disputanto.

contensão  s.f. (pl.: contensões) (spirita) streĉeco.

contentamento s.m. 1 kontentigo. 2 kontentiĝo. 3 kontenteco. ¨ exultar de contentamento ĝojegi.

contentar v. 1 (alegrar) ĝojigi, gajigi. 2 (dar por bastante) kontentigi. ¨ contentar-se 1 ĝoji. 2 kontentiĝi: contentei-me em (ou com) silenciar mi kontentiĝis silenti.

contente adj.2g. 1 kontenta. 2 ĝoja. ¨ contente com algo kontenta pri io. estar contente ĝoji. estar contente com ĝoji pri, ĝoji –i, gaji pri. não caber em si de contente preskaŭ krevi (ou diskrevi) pro ĝojo. || ao ver os presentes, as crianças saltaram contentes vidinte la donacojn, la infanoj saltis ĝojantaj.

contento s.m. = contentamento. ¨ a contento 1 kontentige. 2 kontentiga.

conter v. 1 enhavi, enteni. 2 reteni. 3 deteni. ¨ conter-se 1 sin reteni. 2 sin deteni. 3 sin teni. 4 sin regi.

conterrâneo adj. 1 sam-landa. 2 sam-regna. 3 sam-ŝtata. 4 sam-urba. · s.m.  5 sam-landano. 6 sam-regnano. 7 sam-ŝtatano. 8 sam-urbano.

contestação s.f. (pl.: contestações) 1 kunpruvo, kunatesto. 2 konfirmo. 3 diskuto. 4 kontraŭdiro, kontraŭrespondo. 5 kontestado. 6 neo.

contestar v. 1 kontesti. 2 kontraŭdiri, kontraŭrespondi. 3 nei.

conteste adj.2g. 1 kunakordiĝa. 2 konfirma. 3 kongrua.

conteúdo s.m. enhavo, enhavaĵo. ¨ sem conteúdo senenhava, malplena.

contexto s.m. kunteksto, ĉirkaŭteksto. ¨ no contexto de kadre de, en la kadro de: no contexto da lei en la kadro de la leĝo.

contextualizar v. kuntekstigi.

contextura s.f. strukturo.

contigo pron.p. 1 kun vi: irei contigo ao cinema mi iros kun vi al la kinejo. 2 kun ci: irei contigo ao cinema mi iros kun ci al la kinejo. 3 al vi: estou falando contigo mi parolas al vi. 4 al ci: estou falando contigo mi parolas al ci. 5 ĉe vi: nas férias as crianças ficarão contigo dum la ferioj la infanoj restos ĉe vi. 6 ĉe ci: nas férias as crianças ficarão contigo dum la ferioj la infanoj restos ĉe ci. 7 vin: isso não é contigo tio ne rilatas vin. 8 cin: isso não é contigo tio ne rilatas cin.

contiguidade \gü\ s.f. kontakto.

contíguo adj. 1 tuŝanta, apuda, ĉea. 2 najbara.

continência s.f. 1 ĉasteco, ĉasta sindeteno. 2 enhaveco, amplekso. 3 (mil.) saluto. ¨ bater (ou prestar) continência saluti, fari saluton: o soldato bateu continência para o capitão la soldato faris saluton al la kapitano. prestar continênica ao seu superior saluti sian superulon.

continental adj.2g. (pl.: continentais) (relativo a continente) kontinenta: plataforma continental kontinenta breto.

continente adj.2g. 1 enhavanta. 2 ĉasta. · s.m. 3 (geogr.: vasta extenção de terra cercada pelas áreas oceânicas) kontinento, ter-parto: tradicionalmente, os cinco continentes são: Europa, Ásia, África, América e Oceania laŭtradicie la kvin kontinentoj estas Eŭropo, Azio, Afriko kaj Oceanio. 4 enhavanto, enhavantaĵo. 5 ujo.

contingência s.f. 1 (possibilidade de que alguma coisa aconteça ou não) kontingenceco. 2 kontingencaĵo. 3 kontingenco. 4 eventualeco, dubeco.

contingencial adj.2g. (pl.: contingenciais) = contingente.

contingente adj. 1 (que pode ocorrer ou não) kontingenca. 2 (eventual) eventuala. 3 duba. 4 koncerna. · s.m. 5 (quota) kontingento. 6 (número de homens, de soldados etc. para certo serviço) kontingento.

contingentismo s.m. (fil.) = casualismo.

continuação s.f. (pl.: continuações) daŭrigo.

continuado adj. 1 senĉesa. 2 kontinua. ¨ continuadamente 1 senĉese. 2 kontinue.

continuador \ô\ s.m. kontinuiganto.

continuar v. 1 daŭrigi: o professor continuou a aula la instruisto daŭrigis la lecionon. 2 daŭri, malĉesi: a aula continou até as duas horas la leciono daŭris ĝis la dua horo. 3 plilongigi, etendi pluen. 4 kontinui. 5 pludaŭri. || continue, meu amigo! plue, mia amiko. o Rio de Janeiro continua lindo Rio-de-Ĵanejro daŭre belas.

continuidade s.f. 1 kontinueco. 2 kontinuaĵo. ¨ solução de continuidade interrompo de kontinueco, kontinurompo.

continuísta s.2g. (cine., TV) kontinuisto.

contínuo adj. 1 kontinua. 2 konstanta, senŝanĝa, senĉesa, daŭra, ĉiamdaŭra, permanenta. 3 (gram.) = durativo (‘diz-se de aspecto’). · s.m. 4 suboficiro. 5 (empregado subalterno que faz serviços de menor importância em colégios, igrejas etc.) pedelo. 6 (indivíduo empregado num escritório para fazer entregas, visitas a bancos etc.) kuriero. ¨ aspecto contínuo (gram.) = aspecto durativo.

contista s.2g. rakontanto, rakontisto.

conto 1 s.m. 1 (narrativa, narração) rakonto. 2 (história imaginária) fabelo. ¨ conto da carochinha (lit.) mir-rakonto. Vd. conto de fadas. conto de fadas (lit.) fein-rakonto, mir-rakonto. Vd. conto-da-carochinha. conto de Trancoso = conto da carochinha.

conto 2 s.m. 1 kalkulado. 2 nombrado. 3 miloble mil, unu miliono: um conto de réis unu miliono da rejsoj. ¨ sem conto (inumerável) nenombrebla, sennombra, nekalkulebla.

contoide \ói\ s.m. (fon.) kontoido.

contorção s.f. (pl.: -ções) tordo, distordo, tordiĝo.

contorcer v. tordi, distordi. ¨ contorcer-se 1 tordiĝi. 2 barakti. 3 kurbiĝi, kurbiĝadi.

contornar v. 1 ĉirkaŭiri, ĉirkaŭpaŝi, preterpasi. 2 konturi.

contorno \ô\ s.m. 1 konturo. 2 ĉirkaŭo, periferio.

contra- el.comp. kontraŭ-: contrarrevolucionário kontraŭrevolucia.

contra prep. 1 (em direção oposta, defronte) kontraŭ. 2 (tb. “versus”) (emprega-se com a ideia de oposição entre participantes de competições esportivas, disputas judiciais etc.; símb.: x, X) kontraŭ. 3 ĉe. · s.m. 4 la kontraŭ: discutir os prós e os contras diskuti la por kaj la kontraŭ. || ele gosta de ser do contra al li plaĉas kontraŭi.

contra-alísio s.m. (pl.: contra-alísios) (met.: corrente aérea que sopra, às vezes, acima do alísio e em direção oposta a este) kontraŭalizeo.

contra-almirante s.m. (pl.: contra-almirantes) (abrev.: c.alm.) (mar.: posto da hierarquia da marinha, imediatamente abaixo do vice-almirante e imediatamente acima do capitão-de-mar-e-guerra) subadmiralo, kontradmiralo

contra-argumentação  s.f. (pl.: contra-argumentações) kontraŭargumentado.

contra-argumento  s.m. (pl.: contra-argumentos) kontraŭargumento.

contra-atacar v. kontraŭataki.

contra-ataque s.m. kontraŭatako.

contrabaixista s.2g. 1 (mús.: aquele que toca contrabaixo) kontrabasisto. 2 (mús.) = baixista.

contrabaixo s.m. 1 (mús.) kontrabaso. 2 (mús.) = baixo (‘instrumento’). 3 (mús.) = contrabaixista.

contrabalançar v. 1 kontraŭpezi, ekvilibri. 2 esti sampotenca je. 3 kompensi.

contrabandear v. (fazer contrabando) kontrabandi.

contrabandista s.2g. 1 kontrabandisto. 2 trompisto.

contrabando s.m. 1 (importação clandestina de mercadorias) kontrabando. 2 (mercadoria de contrabando) kontrabandaĵo. ¨ fazer contrabando kontrabandi.

contração s.f. 1 streĉo, streĉado. 2 streĉiĝo. 3 (de músculo) kuntiro, kunstreĉo, kontrahiĝo. 4 (fís.) malplivastiĝo, malplivolumeniĝo. 5 (gram.) kuniĝo, redukto.

contraceptivo adj. 1 kontraŭkoncipa. · s.m. 2 kontraŭkoncipilo, koncipopreventilo, preventilo.

contracheque s.m. (documento que comprova o depósito dos vencimentos de um funcionário em sua conta bancária, ou que o habilita a receber na tesouraria; holerite) salajro-raporto.

contradança s.f. 1 (mús.) kontradanco. 2 (mús.) danco. 3 (fig.) ŝanĝo.

contradição s.f. (pl.: contradições) 1 kontraŭdiro, kontraŭparolo. 2 kontraŭeco, maleco. 3 memkontraŭeco. 4 kontraŭdiraĵo.

contraditório adj. kontraŭdira, kontraŭa, kontraŭparola.

contradizer v. 1 kontraŭdiri (al), kontraŭparoli. 2 konstraŭstari. 3 esti kontraŭa (al), kontraŭi –n: ninguém o contradiz neniu lin kontraŭas. ¨ contradizer-se sin mem kontraŭdiri.

contraente s.2g. kontraktanto.

contrafação s.f. (pl.: contrafações) falsado.

contrafator \ô\ s.m. falsisto.

contrafazer v. 1 falsi. 2 trompe imiti, trompe aliigi, trompe ŝanĝi, ruze imiti, ruze aliigi, ruze ŝanĝi. ¨ contrafazer-se 1 (ruze) aliiĝi. 2 sin deteni.

contrafé s.f. (jur.) asigno-kopio.

contrafeito adj. 1 falsita, kripla. 2 (fig.) nevolanta, ĝenita, kontraŭvola. 3 nekontenta.

contraforte s.m. mur-apogilo.

contragosto s.m. kontraŭvolaĵo. ¨ a contragosto kontraŭvole, ne volonte.

contraindicação s.f. (pl.: contraindicações) (aquilo que é contraindicado) kontraŭindiko.

contraindicar v. (desaconselhar) kontraŭindiki.

contrair v. 1 (fís.) malplivastigi, maldilati, malplivolumenigi: o frio contrai os corpos malvarmo maldilatas la korpojn. 2 (med.) kuntiri, streĉi, kontrahi: contrair um músculo kuntiri muskolon. 3 (dívida) fari. 4 ricevi, ekhavi, akiri: contrair um novo hábito ekhavi novan kutimon. 5 infektiĝi: contrair tuberculose infektiĝi je tuberkulozo.

contralto s.m. 1 (mús.: no canto, a voz feminina mais grave) kontralto, aldo. 2 (mús.: pessoa que tem essa voz) kontraltulo, kontraltulino.

contraluz s.f. (local pouco iluminado, oposto àquele em que incide a luz) kontraŭlumo. ¨ em contraluz (em direção contrária àquela de onde vêm os raios de luz) kontraŭlume.

contramanifestação s.f. (pl.: contramanifestações) (manifestação (‘expressão pública’) realizada para anular ou desarticular outra simultânea ou anterior) kontraŭ-manifestacio.

contramão s.m. (pl.: contramãos) kontraŭdirekto. || dirigir na contramão veturi kontraŭdirekte.

contramarca s.f. 1 (a segunda marca em um volume) kontramarko. 2 (teat.: senha para a saída e entrada num espetáculo em curso) kontramarko.

contramarcha s.f. returnen-marŝo, marŝo returne.

contramestra s.f. 1 laboristestrino, laborestrino. 2 submastrino.

contramestre s.m. 1 laboristestro, laborestro. 2 submastro.

contramina s.f. (mil.: caminho subterrâneo para descobrir a mina do inimigo) kontraŭmino.

contraminar v. (mil.: frustrar ou inutilizar por meio de contramina) kontraŭmini.

contraordem s.f. kontraŭordono.

contraparente s.2g. boparenco.

contraparte s.f. kontraŭparto.

contrapeso s.m. 1 kompenso-maso. 2 kompletigaĵo. 3 (fig.) kontraŭpezaĵo. 4 (fig.) kontraŭpotencaĵo.

contraponto s.m. (mús.: a arte de sobrepor uma melodia a outra) kontrapunkto.

contrapor \ô\ v. antaŭmeti, kontraŭmeti. ¨ contrapor-se kontraŭstari.

contraposição s.f. (pl.: contraposições) antaŭmeto, antaŭstaro, kontraŭmeto, kontraŭstaro.

contraproducente adj.2g. kontraŭefika.

contraproposta s.f. kontraŭpropono.

contraprova s.f. kontraŭprovo, dua provo.

contrariar v. 1 kontraŭagi (kontraŭ, al, je, –n), malhelpi (al, –n). 2 kontraŭi. 3 bari. 4 konstraŭstari. 5 ĉagreni. 6 inciteti. ¨ contrariar-se ĉagreniĝi.

contrariedade s.f. 1 (desgosto) ĉagreno. 2 malhelpaĵo. 3 kolereto.

contrário adj. 1 kontraŭa, mala. 2 malfavora. 3 malutila. · s.m. 4 kontraŭaĵo, malo, malaĵo. ¨ ao contrário kontraŭe, kontraŭante (–n), male: ao contrário de outras vezes kontraŭe ol iam antaŭe. contrariamente 1 kontraŭe, male. 2 malfavore, malutile. 3 malsame: contrariamente aos demais alunos, ele permaneceu na sala malsame ol la ceteraj lernantoj li restis en la klasĉambro. do contrário alie, aŭ, se ne, en la kontraŭa okazo. pelo contrário kontraŭe, male.

contrarregra s.2g. (tea., cine., rád., TV: técnico encarregado de cuidar dos objetos de cena e adereços, indicar as entradas e saída dos atores, dirigir a movimentação de mecanismos, produzir ruídos e efeitos sonoros complementares etc.) inspektoro.

contrarresposta  s.f. kontraŭrespondo.

contrarrevolução s.f. (pl.: contrarrevoluções) (revolução que se propõe a anular os resultados de outra revolução precedente, restaurando o “status quo” anterior) kontraŭrevolucio.

contrarrevolucionário adj. 1 (pol.: que se opõe a uma revolução anterior) kontraŭrevolucia. · s.m. 2 (pol.) kontraŭrevoluciulo.

contrassenha s.f. rekoniga vorto, rekonigilo.

contrassenso s.m. 1 kontraŭsenco. 2 eraro. 3 absurdo, sensencaĵo.

contrastar v. 1 (estar em contraste com) kontrasti. 2 kontraŭi. 3 (fazer contraste) kontrastigi. 4 kontraŭmeti.

contraste s.m. kontrasto, malsimileco: contraste entre a sombra e a luz kontrasto de la ombro kaj de la lumo. ¨ estar em contraste com kontrasti. fazer contraste kontrastigi. pôr em contraste kontrastigi.

contratante s.2g. kontraktanto.

contratar v. 1 (fazer um contrato) kontrakti. 2 (ajustar trabalho ou serviço para) dungi: contratar um operário dungi laboriston.

contratempo s.m. 1 malhelpaĵo. 2 kontraŭaĵo.

contratenor \ô\ s.m. 1 (mús.: voz masculina que ultrapassa a tessitura de tenor) kontratenoro. Vd. tenor. 2 (mús.: cantor que tem essa voz) kontratenorulo.

contrátil adj.2g. (pl.: contráteis) (capaz de sofrer contração) kuntirebla.

contratirar v. (art.gráf.: decalcar) paŭsi.

contrato s.m. 1 (pacto, acordo, ajuste, convenção) kontrakto. 2 (de casamento) edziĝa (ou edziniĝa ou geedziĝa) kontrakto. 3 (de arrendamento) lu-kontrakto. ¨ contrato de aluguel lu-kontrakto. contrato de locação lu-kontrakto.

contratorpedeiro s.m. (tb. destróier) (mar.: navio muito rápido, armado com torpedos e canhões menos pesados) destrojero, kontraŭtorped-ŝipo.

contratual adj.2g. (pl.: contratuais) kontrakta.

contratura s.f. (med.: contração involuntária de músculo) kontrakturo.

contravenção s.f. (pl.: contravenções) leĝo-malobservo, leĝ-malobeo.

contraveneno s.m. kontraŭveneno.

contraventor \ô\ s.m. leĝ-malobeanto.

contravir v. (cometer contravenção contra) malobservi, malobei.

contribuição s.f. (pl.: contribuições) 1 (cooperação) kontribuo, kontribuaĵo. 2 (imposto) imposto. 3 (mil.: indenização que um país vencido paga ao vencedor) kontribucio. 4 (valor pago mensalmente por funcionário ou assalariado, ao Estado ou a empresa de previdência privada, e que lhe garantirá direito à aposentadoria após certa idade ou tempo de contribuição) pensia kotizo, social-asekura pago. 5 pago. 6 kotizo, jar-kotizo, monat-kotizo. ¨ contribuição monetária esponânea ao papa (rel.) Petro-groŝo. contribuição previdenciária (tb. contribuição) (valor pago mensalmente por funcionário ou assalariado, ao Estado ou a empresa de previdência privada, e que lhe garantirá direito à aposentadoria após certa idade ou tempo de contribuição) pensia kotizo, social-asekura pago.

contribuinte adj.2g. 1 kontribuanta. · s.2g. 2 impost-paganto, paganto.

contribuir v. 1 kunlabori, kontribui, kunhelpi. 2 kunutili, kunefiki (por). 3 kontingenti. 4 (pagar a sua cota) kotizi. 5 parto-doni.

contrição s.f. (pl.: contrições) (rel.) pentego, pento.

contristar v. 1 ĉagreni. 2 (afligir) aflikti. 3 malĝojigi. ¨ contristar-se malĝoji, malĝojegi.

contrito adj. pentanta.

controlar v. kontroli.

controle  \ô\ s.m. kontrolo. ¨ controle acionário (econ.) akcia kontrolo. controle de natalidade naskoregulado. controle remoto 1 (sistema) teleregado. 2 (aparelho) teleregilo.

controlo  \ô\ s.m. (lus.) = controle.

controvérsia s.f. 1 polemiko, diskuto. 2 kontroversaĵo.

controverso adj. duba, diskutata, kontroversa.

controverter v. diskuti, interargumenti.

controvertibilidade s.f. kontroverseco.

controvertido adj. duba, diskutata, kontroversa.

contudo conj. tamen, malgraŭe, malgraŭ tio.

contumácia s.f. obstineco, rekulpeco.

contumaz adj. 1 obstinega. 2 (que se tornou impenitente em um vício, ou que persiste em um erro incorrigível) indurata.

contumélia s.f. insulto, ofendo.

contundente adj. 1 kontuza. 2 kontuzanta.

contundir v. (provocar contusão em alguma parte do corpo ou em alguém) kontuzi: por causa do tombo, o jogador contundiu o joelho pro la falo, la ludisto kontuzis al si la genuon. ¨ contundir-se (sofrer contusão em alguma parte do corpo) kuntuzi sin, kontuziĝi.

conturbar v. 1 perturbi. 2 tumultigi. 3 malordigi. 4 malklarigi.

contusão s.f. 1 (med.: lesão causada por golpe ou impacto com algo não cortante) kontuzo. 2 (med.: parte do corpo que sofreu contusão, adquirindo uma cor azulada) kontuzaĵo, bluaĵo. ¨ fazer contusão em (contundir) kontuzi.

conuro s.m. (zool.: designação comum aos pássaros do gênero Conurus, que inclui a jandaia e a maritaca) konuro.

convalescença s.f. 1 resaniĝado. ¨ entrar em convalescença ekresaniĝi.

convalescente adj. resaniĝanta.

convalescer v. resaniĝi, konvaleski.

convenção s.f. 1 konvencio, interkonsento. 2 kunveno. 3 akordo.

Convenção de Genebra (pol.) Ĝeneva Konvencio.

convencer v. konvinki: convencer alguém de algo konvinki iun pri io. ¨ convencer-se konvinkiĝi. poder de convencer konvinkeco. || convencer alguém a não fazer algo deadmoni iun fari ion.

convencido adj. 1 konvinkoplena, sincere fervora. 2 (infrm.) memtrotaksanta, blovplena, tromemfida, paveca, vantema, fiera.

convencimento s.m. (infrm.) memtrotakso, memtakso.

convencional adj.2g. (pl.: convencionais) 1 konvencia. 2 kondiĉa. 3 ordinara.

convencionar v. 1 interkonsenti, interakcepti. 2 konvencii. 3 (estipular, convir) kondiĉi.

convencível adj.2g. (pl.: convencíveis) konvinkebla.

conveniência s.f. 1 (cabida, cabimento) konveneco. 2 taŭgeco. 3 oportuneco. 4 oportunaĵo. ¨ loja de conveniência tagnokta vendejo.

conveniente adj.2g. 1 konvena. 2 deca. 3 taŭga. 4 oportuna. ¨ convenientemente konvene. ser conveniente konveni.

convênio s.m. interkonsento.

convento s.m. 1 (rel.: habitação de comunidade religiosa composta por homens) monaĥejo. 2 (rel.: habitação de comunidade religiosa composta por mulheres) monaĥinejo. Vd. mosteiro, conventual.

conventual adj.2g. (pl.: conventuais) (rel.: relativo a convento) monaĥeja, monaĥineja. Vd. monástico.

convergência s.f. 1 sam-celado. 2 (mat., fís.) konverĝo. Vd. divergência. 3 (ponto em que duas ou mais coisas coincidem ou se juntam) kruc-loko.

convergente adj.2g. 1 sam-cela. 2 konverĝa.

convergir v. 1 sam-celi. 2 (fig.) kunceli. 3 konverĝi, maldiverĝi.

conversa s.f. 1 konversacio. 2 parolo, interparolo, interparolado. 3 fabelo: toda essa história não passa de conversa tiu tuta historio estas nur fabelo. 4 babilado. ¨ conversa de chacha blablao. conversa fiada 1 sencela (ou sensenca) babilo, babilaĉo, blablao. 2 (fig.) fabelo por luli, lulfabelo. conversa mole blablao. conversa pra boi dormir fabelo por luli, lulfabelo. em conversa konversacie. jogar conversa fora interbabiladi. manter conversa de chacha blablai. pôr a conversa em dia (saber das novidades) aktualigi la temojn. || conversa! babilaĵo! deixe de conversa e responda! respondu, kaj ne detemiĝu!; respondu, kaj ne ŝanĝu la temon! isso é conversa para boi dormir jen fabelo por luli.

conversação s.f. (pl.: conversações) 1 konversacio, konverso. 2 interparolo, interparolado. ¨ curso de conversação paroliga kurso. praticar conversação konversacii, konversi.

conversado s.m. = namorado.

conversador \ô\ adj. konversaciema, parolema;

conversa-fiada s.2g. (pl.: conversas-fiadas) (bras.: indivíduo que conversa muito e tediosamente) blablaulo: ele não passa de um conversa-fiada li estas nenio pli ol blablaulo.

conversão s.f. (pl.: conversões) 1 (rel.) konvertiĝo: depois de sua conversão ao budismo, ele morreu post sia konvertiĝo al budhismo li mortis 2 (rel.) konverto, konvertado: a conversão dos índios ao catolicismo, feita pela Igreja católica la konverto (ou konvertado) de la indianoj al katolikismo fare de la katolika eklezio. 3 (econ.: mudança de uma dívida por outra) konverto. 4 (econ.: mudança de uma dívida por ações) konverto. 5 ŝanĝo.

conversar v. 1 interparoli, paroli, konversacii, konversi. 2 dialogi. ¨ conversar fiado blablai.

conversível 1 adj.2g. (pl.: conversíveis) (diz-se de capota de barco, automóvel etc. que se pode desmontar ou dobrar) malfermebla, malmuntebla: capota conversível de um carro malfermebla tegmento de aŭto.

conversível 2 s.2g. (pl.: conversíveis) (autom.) red. de automóvel conversível.

converso s.m. = convertido.

converter v. 1 aliigi, transigi. 2 ŝanĝi. 3 (rel.) konverti. 4 (econ.) konverti. ¨ converter-se 1 aliiĝi. 2 konvertiĝi.

convertido s.m. 1 konvertito. 2 konvertiĝinto.

convertível adj.2g. (pl.: convertíveis) konvertebla.

convés s.m. (pl.: conveses) (mar.: pavimento superior do navio, onde os passageiros passeiam e conversam) ferdeko.

convescote s.m. pikniko.

convexidade \cs\ s.f. konvekseco.

convexo \cs\ adj. 1 konveksa. 2 malkava.

convicção s.f. (pl.: convicções) 1 konvinko. 2 konvinkado. 3 konvinkiĝo. 4 konvinkiteco. ¨ meio de convicção (argumento, prova) konvinkilo.

convidado s.m. 1 invitito, invitato. 2 gasto.

convidar v. 1 inviti: convidar alguém para alguma coisa inviti iun al (ou por) io. convidar alguém para fazer alguma coisa inviti iun fari ion. 2 peti. 3 logi, emigi. 4 instigi.

convidativo adj. invita.

convincente adj.2g. (persuasivo) konvinka. ¨ convincentemente konvinke.

convir v. 1 (fazer ajuste) konsenti. 2 (servir, valer) taŭgi: esse apartamento nos convém tiu apartamento taŭgas al ni. 3 (ser adequado) deci: não convém falar assim em público ne decas tiel paroli publike. 4 (ser conveniente, quadrar, servir) konveni: sua proposta não me convém via propono ne konvenas al mi. 5 plaĉi: ele trabalha quando lhe convém li laboras, kiam plaĉas al li. 6 kongrui. 7 interkonsenti, akcepti. 8 interakcepti. || convém lembrar que ni memoru, ke. convém não esquecer que estas grave ne forgesi, ke. convém notar que estas grave rimarki, ke. é preciso convir que oni konsentu, ke. vir e convir konsenti, devi konsenti: o filme é bom, mas o protagonista, venhamos e convenhamos, é péssimo la filmo estas bona, sed la ĉefaktoro, ni devas konsenti (ou ni konsentu), estis malbonega. || convenhamos que konsentite, ke.

convite s.m. 1 invito. 2 invitilo. 3 (cartão em que se convida para festa, casamento etc.) invitkarto.

conviva s.2g. kunmanĝanto, tablogasto.

convivência s.f. kunvivado, intimeco.

conviver v. 1 kunvivi. 2 esti intima.

convocação s.f. kunvoko, kunvoka letero.

convocar v. 1 kunvoki: o presidente convocou os membros para uma reunião no próximo sábado la prezidanto kunvokis la membrojn al kunveno en la venonta sabato. convocar uma reunião kunvoki kunvenon. 2 alvoki: convocar alguém como testemunha alvoki iun kiel atestanton.

convolvulácea s.f. (bot.: espécime das convolvuláceas) konvolvulaco. ¨ convolvuláceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das solanales, Convolvulaceae) konvolvulacoj.

convólvulo s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Convolvulus, da família das convolvuláceas) konvolvulo.

convosco pron. kun vi.

convulsão s.f. 1 (med.) konvulsio. 2 (geol.) renversego. 3 (fig.) agitado, revolucia renversego. ¨ ter convulsões (med.) konvulsii.

convulsionar v. agitegi, agiti, renversegi, konfuzegi.

convulsivo adj. konvulsia.

convulso adj. 1 konvulsia. 2 konvulsiiga. 3 ekscitegita, ekscitita.

Cook (ilhas) (geogr.: arquipélago da Oceania, território associado da Nova Zelândia; cap.: Avarua) Kuk-Insularo.

cookie [Ing.] s.m. (intern.: bloco de dados que um servidor da Web armazena em um sistema cliente) kuketo.

cool [Ing.] adj.2g. (maneiro, bacana) mojosa, modern-jun-stila.

cool jazz [Ing.] s.m. (mús.) freŝa ĵazo.

coonestar v. 1 honeste ŝajnigi, honeste aspektigi. 2 legitimi.

cooperação s.f. (pl.: coorperações) kooperado.

cooperar v. 1 kunlabori. 2 kunordigi. 3 kunhelpi. 4 kunagi, kunefiki.

cooperatismo s.m. (econ.) = cooperativismo.

cooperativa s.f. (econ.: sociedade ou empresa constituída por membros de determinado grupo econômico ou social, e que objetiva desempenhar, em benefício comum, determinada atividade econômica) kooperativo, koopera societo.

cooperativismo s.m. (econ.: sistema econômico que faz das cooperativas a base de todas as atividades de produção e distribuição de riquezas) kooperativismo, kooperado.

cooperativo adj. 1 (econ.) koopera. 2 helpa, kunhelpa, kunlabora.

coordenação s.f. (pl.: coordenações) 1 kunaranĝo. 2 kunordigo.

coordenada s.f. (mat.) koordinato. ¨ coordenadas cartesianas 1 (geom.: coordenadas de um ponto do plano em que as curvas coordenadas são retas paralelas) karteziaj koordinatoj. 2 (geom.: coordenadas de um ponto do espaço em que as superfícies coordenadas são planos paralelos) karteziaj koordinatoj. 3 (geom.: coordenadas de um ponto de um espaço de n dimensões, em que as superfícies coordenadas são hiperplanos paralelos) karteziaj koordinatoj. coordenada x (tb. abscissa) (mat.: a primeira coordenada num sistema cartesiano de coordenadas) absciso. coordenada y (tb. ordenada) (mat.: a segunda coordenada num sistema cartesiano de coordenadas) ordinato. sistema de coordenadas cartesianas (geom.) kartezia koordinatsistemo.

coordenar v. kunordigi, kunaranĝi.

coordenativo adj. kunordiga: conjunção coordenativa kunordiga konjunkcio.

coorte s.f. 1 (cada uma das dez unidades de uma legião do exército romano) kohorto. 2 (p.ext.) regimento, militantaro.

copa s.f. 1 (compartimento de uma casa) antaŭkuirejo, servicejo. 2 (de árvore) supra foliaro. 3 (de chapéu) supra parto. 4 (hist.: grande vasilha para bebidas, dotada de pé e tampa) hanapo. 5 (vasilha em forma de funil, usado para bebidas) pokalo. 6 (p.ext., desp.: peça artística com forma dessa vasilha ou análoga, de metal nobre e com inscrições, que se dá como prêmio ao vencedor de uma competição) pokalo: copa Davis (de tênis) Davisa pokalo. copa do mundo (de futebol) mondpokalo. ¨ copas (lud.: naipe do baralho) kero: dama de copas kera reĝino; ás de copas kera aso; oito de copas kera oko.

Copacabana (geogr.: bairro da cid. do Rio de Janeiro) Kopakabano.

Copa Davis (desp.: torneio de tênis) Davisa pokalo.

copado adj. (diz-se de árvore) multfoliara.

Copa do Mundo (de Futebol) (desp.) Mondpokalo (pri Futbalo).

copaíba s.f. 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Copaifera, da família das leguminosas) kopaivarbo, kopaivujo, kopaifero. 2 (bot.: árvore da família das leguminosas, Copaifera officinalis) kopaivarbo, kopaivujo, kopaifero. 3 (farm.: óleo extraído dessas árvores) kopaivo, kopaiva balzamo.

copaíba-verdadeira s.f. (bot.) = copaíba (Copaifera officinalis).

copaibeira s.f. (bot.) = copaíba (Copaifera officinalis).

copal  s.m. (pl.: copais) 1 (quím.: designação de várias resinas duras e vítreas que se extraem de certas árvores das regiões tropicais, especialmente do jatobá) kopalo. · s.f. 2 (bot.) = jatobá (Hymenaea courbaril).

copaúva s.f. (bot.) = copaíba (Copaifera officinalis).

copé s.m. = cabana.

copeiro s.m. 1 servisto. 2 servicisto. 3 = garçom.

copela s.f. (metal.: vasilha de material refratário usado no processo de copelação) kupelujo.

copelação s.f. (metal.: operação de refino de metais nobres, na qual o material é aquecido até à fusão numa mufla e as impurezas presentes são oxidadas e se volatizam ou se depositam no fundo do cadinho) kupelado.

copelar v. (metal.: submeter à copelação) kupeli.

Copenhaga (geogr.) = Copenhague.

Copenhague (geogr.: cap. da Dinamarca) Kopenhago.

copenhaguense s.2g. (o natural ou habitante de Copenhague) kopenhagano.

copeque s.m. (econ.: 1/100 de rublo, moeda da Rússia) kopeko.

coperniciano adj. (relativo a Nicolau Copérnico ou à sua teoria cosmológica do sistema heliocêntrico) kopernika.

copernício s.m. (quím.: nome provisório do elemento químico de número atômico 112; símb.: Cn) kopernikio*, kopernikiumo*.

Copérnico (Nicolau) (astrônomo polonês, 1473-1543) Koperniko.

cópia s.f. 1 kopio. 2 (ação de copiar) kopiado. 3 (coisa copiada) kopiaĵo. 4 kopiiĝo. 5 refiguraĵo. 6 multo, granda kvanto: possuía imensa cópia de livros li havis grandan kvanton da libroj. 7 imitaĵo. ¨ cópia em papel glacê (fot.) glace-papera kopio. cópia pirata (de livro, disco etc.) pirata eldono (ou kopio).

copiador  \ô\ s.m. (livro em que se copiam documentos, por decalque ou outro processo) kopiolibro, kopilibro.

copiar v. 1 kopii. 2 (desenhos, letras etc., em papel transparente) paŭsi. 3 imiti. ¨ copiar e colar (inf.) transpoŝigi: copiar e colar um texto para outro documento transpoŝigi tekston al alia dokumento. máquina de copiar kopiilo.

copidescar v. (fazer o copidesque) revizii.

copidesque s.m. (tb. “copy”) revizio.

copioso adj. abunda, sufiĉega.

copista s.2g. kopiisto.

copla [Esp.] s.f. 1 (lit.: poema típico espanhol) koplo. 2 (p.ext.) strofo.

copo s.m. 1 glaso. 2 (lud.: recipiente, geralmente de couro, em forma de copo, usado para serem misturados os dados, antes de lançados) ĵet-kuba pokalo, ĵetujo. ¨ copo de plástico glaso el plasto. copo graduado mezur-glaso, mezur-flakono.

copra s.f. (cul.: amêndoa seca do coco-da-baía) kopro.

copr(o)- el.comp. (exprime a ideia de “fezes, excremento, sujeira”) feko-: coprofagia fekomanĝemo..

coprofagia s.f. (med.: estado mórbido que leva o indivíduo a ingerir excrementos) koprofagio, kopromanĝado, fekomanĝado.

coprófago s.m. (o animal que se alimenta de excrementos) koprofagiulo.

croprolalia s.f. (psicop.: tendência incontrolável a usar palavras obscenas) koprolalio.

coprólito s.m. (paleont.: excremento fóssil) koprolito.

copropriedade s.f. = condomínio (‘domínio’).

coproprietário s.m. = condômino.

copróstase s.f. (med.) = constipação (‘prisão de ventre’).

coprostasia s.f. (med.) = constipação (‘prisão de ventre’).

copta s.2g. 1 (rel.: indivíduo dos coptas, cristãos monofisistas do atual Egito e da Etiópia) kopto. · s.m. 2 (ling.: língua camito-semítica, originada do egípcio antigo) kopta lingvo. · adj.2g. 3 (relativo aos coptas) kopta.

cópula  s.f. 1 (relação sexual) kopulado, kopulacio (evi.), koito, sekskuniĝo, geiĝo, seksumado. 2 (gram.) = verbo de ligação (gram.).

copulação s.f. = cópula (‘relação sexual’).

copular v. (ter relações sexuais) kopuli, koiti, kopulacii, seksumi, geiĝi, sekskuniĝi, fiki.

copulativo adj. 1 (gram.: diz-se da função dos verbos de ligação) kuniga. 2 (relativo à relação sexual) kopula, kopulacia, koita, sekskuniĝa, seksuma.

copy [Ing.] s.m. = copidesque.

copyright [Ing.] s.m. (jur.: direito autoral) kopirajto.

coque 1 s.m. (pancada na cabeça com os nós dos dedos) surverto.

coque 2 s.m. (quím.: carvão amorfo, resultante da calcinação e pirólise do carvão mineral, na qual ocorre a libertação de diversos produtos voláteis) koakso.

coque 3 s.m. (apanhado de cabelo enrolado em espiral ou em forma de concha, e fixado na cabeça por meio de grampos, varetas, fios elásticos etc.) har-tubero, har-nodo.

coqueiral s.m. (pl.: coqueirais) kokosejo, kokos-arbejo, kokosujejo.

coqueirense  adj.2g. 1 (tb. coqueiro-sequense) (relativo ao mun. de Coqueiro Seco AL ou aos seus naturais ou habitantes) kokejro-seka. · s.2g. 2 (tb. coqueiro-sequense) (o natural ou habitante do mun. de Coqueiro Seco AL) kokejro-sekano.

coqueiro s.m. 1 (bot.: palmeira do gênero Cocos, provavelmente originária das ilhas do Pacífico, Cocos nucifera) kokoso, kokos-arbo, kokosujo. 2 (bot.: designação comum às palmeiras que produzem frutos comestíveis, ou de largo emprego industrial) palmo.

coqueiro-açaí s.m. (bot.) = açaí (Euterpe oleracea).

Coqueiro Seco  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kokejro-Seko. Vd. coqueirense, coqueiro-sequense (‘de Coqueiro Seco AL’).

coqueiro-sequense  adj.2g.s.2g. (pl.: coqueiro-sequenses) = coqueirense (‘de Coqueiro Seco AL’)

coqueluche s.f. (med.) kokluŝo.

coquete adj.2g. 1 koketa. · s.2g. 2 koketulo, koketulino. ¨ mostrar-se coquete koketi: ela mostrava-se coquete para o rapaz ŝi koketis al la junulo.

coquetel s.m. 1 (cul.: mistura de várias bebidas, geralmente alcoólicas) koktelo. 2 (evento em que se servem coquetéis) koktelfesto. ¨ coquetel molotov (garrafa cheia de substância inflamável, usada como explosivo em combates de rua) molotov-koktelo, brulbotelo.

coqueteria s.f. = coquetismo.

coquetismo s.m. 1 (procedimento de coquete) koketaĵo. 2 (qualidade de coquete) koketeco. 3 flirtemo. 4 flirtaĵo. 5 elegantemo, elegantafekto.

cor 1 \ó\ s.m. (ant.: o coração) koro. ¨ de cor (de memória, de cabeça) parkere, memore: saber de cor letras de música koni parkere kanzontekstojn. sabe de cor todas as canções do Chico li scias parkere ĉiujn kanzonojn de Ŝiko Buarke citar de cor um autor memore citi aŭtoron. de cor e salteado 1 tute parkere. 2 kun granda facileco.

cor 2 \ô\ s.f.  koloro: a cor azul la blua koloro. ¨ as sete cores do arco-íris  la sep koloroj de la ĉielarko. dar cor a kolorigi. de belas cores bel-kolora. de cores variadas vari-kolora.

cor. abrev. de 1 coroa(s). 2 coronel.

coraçane s.2g. = coraçone.

coração  1 s.m. (anat.) koro. ¨ abrir o coração (expr.idiom.: malfermi la koron’) 1 malstreĉi sin. 2 (declarar-se sinceramente a alguém, desabafar sobre algum problema, contar a verdade sobre algo) sincere sin deklari, malfermi sian koron: ele abriu seu coração para ela li sincere sin deklaris al ŝi. ele abriu-lhe seu coração e declarou-lhe o seu amor li malfermis al ŝi sian koron, kaj deklaris sian amon al ŝi. de coração mole (sensível, emotivo) mol-kora. do coração (cordial) kora. de coração (cordialmente) kore. esvaziar o coração aerumi sian koron. gordura no coração kor-adipozo. ter coração mole esti mol-kora, havi molan koron.

Coração 2 (tb. Coraçone, Khorasan) (geogr.: província do Irã até 2004, quando foi dividida em outras três; cap.: Mashhad, Meshed) Ĥorasano. Coração do Norte (geogr.: província do Irã) Norda Ĥorasano. Coração do Sul (geogr.: província do Irã) Suda Ĥorasano. Razavi Coração (geogr.: província do Irã; cap.: Mashhad, Meshed) Centra Ĥorasano, Rezaa Ĥorasano.

Coração de Maria  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Korasan-de-Mario. Vd. mariense (‘de  Coração de Maria BA’).

coração-de-rainha s.m. (pl.: corações-de-rainha) (bot.) = graviola (Annona muricata).

corácio s.m. (zool.: designação comum às aves do gênero Coracias, da família dos coraciídeos) koracio. Vd. rolieiro-comum.

coracita s.f. (min.) = uraninita.

coracle s.m. (mar.: pequeno bote de forma geralmente arrendada ou quadrada usado, entre outros povos, pelos celtas do País de Gales, da Irlanda e da Escócia) koraklo.

coraçone 1 s.2g. (o natural ou habitante da província do Coração, no Irã) ĥorasanano.

Coraçone 2 (geogr.) = Coração (‘província’).

corado adj. 1 (diz-se de pessoa) ruĝ-vanga. 2 (diz-se de roupa) blankigita. 3 (tostado ao fogo) flav-rostita.

coradouro s.m. blankigejo.

coragem s.m. (pl.: coragens) 1 kuraĝo. 2 braveco. ¨ coragem moral morala kuraĝo. homem de coragem kuraĝulo. perder a coragem (tb. amarelar) perdi la kuraĝon. ter a coragem de kuraĝi. || coragem! kuraĝon!, kuraĝe!.

corajoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 kuraĝa, brava. 2 fort-anima. · s.m. 3 kuraĝulo. ¨ corajosamente kuraĝe, brave.

coral 1 s.m. 1 (zool.) koralo. · adj. 2 (zool.: relativo a coral) korala. 3 (da cor de coral) korala: lábios de coral koralaj lipoj. ¨ banco de coral koralaĵo. ilha de coral korala insulo.

coral 2 adj. (pl.: corais) 1 (mús.: relativo a coro [‘conjunto de cantores’]) ĥora, korusa: canto coral ĥora kantado, ĥoraĵo. · s.m. 2 (mús.) = coro (‘conjunto de cantores’). 3 (mús.: melodia tradicional de Igreja protestante) ĥoralo. ¨ corpo coral kantantaro, kantistaro. grupo coral (mús.: conjunto de cantores) ĥoro, ĥorgrupo, koruso.

coral 3 s.f. (pl.: corais) (zool.) red. de cobra-coral.

Coral (mar de) (geogr.: parte do oceano Pacífico, a Noroeste da Austrália) Korala Maro.

coralino adj. (da cor de coral) korala: lábios coralinos koralaj lipoj.

corante s.m. (quím.: substância usada para colorir outra) kolorigaĵo, kolorigilo, kolorilo. ¨ corante alimentar (substância utilizada para colorir determinados alimentos) farbo por nutraĵoj.

Corão s.m. (pl.: Corões, Corães) (rel.) = Alcorão.

corar v. 1 kolorigi. 2 kolori. 3 (pano, roupa) blankigi. 4 honti (pro). 5 (enrubescer) ruĝiĝi (de). 6 (carne) brunigi, subrosti. ¨ corar-se ruĝiĝi.

corbelha s.f. 1 korbeto. 2 (cesto de flores) florkorbo.

corça \ô\ s.f. 1 (zool.: fêmea do corço, Capreolus capreolus) kapreolino. 2 (zool.: fêmea do veado) cervino.

corcel s.m. (pl.: corcéis) 1 batal-ĉevalo. 2 kur-ĉevalo.

Corcira (geogr.: ilha do mar Jônico, hoje denominada Corfu) Korciro.

corço \ô\ s.m. (pl.: corça \ô\) (zool.: pequeno veado da Europa e da Ásia, Capreolus capreolus) kapreolo.

córcoro s.m.  1 (designação comum às plantas do gênero Corchorus, da família das tiliáceas, como a juta) korkoro. 2 (bot.: cada uma das duas espécies de córcoro usadas na fabricação da juta) jut-planto.

corcova s.f. ĝibo.

corcovear v. dors-kurbigi.

Corcovado (morro do) (geogr.: pequena elevação na cid. do Rio de Janeiro) Korkovado.

corcunda s.f. 1 (corcova) ĝibo, ĝibaĵo. · s.2g. 2 (pessoa) ĝibulo. · adj. 3 ĝiba.

corda  s.f. 1 ŝnuro. 2 (mús.: fio usado em instrumentos musicais) kordo. 3 risorto. 4 (bot.) = cipó. 5 fadenego. 6  (fís.) kordo: teoria das cordas teorio de kordoj. ¨ corda vocal (anat.) voĉ-kordo, voĉa kordo. dar corda (em relógio etc.) streĉi. de corda (mús.: diz-se de instrumento) korda, kord–: instrumento de corda kordinstrumento. estar com a corda toda (dito) esti energi-plena. inflamação das cordas vocais (med.) kordito.

corda-dorsal s.f. (pl.: cordas-dorsais) (anat.) = notocorda.

cordame s.m. ŝnuraro.

cordão s.m. 1 ŝnureto, ŝnuro, ligilo. 2 (vest.) laĉo. 3 (vest.: fita larga usada em insígnias ou como ornamento) kordono. 4 (fila contínua) kordono: um cordão de árvores em volta de uma praça kordono da arboj ĉirkaŭ placo. 5 (p.ext.) ĉeno. 6 (gráf.) = marcador (‘tira ou fita’). ¨ cordão de isolamento kordono. cordão umbilical (anat.) umbilika ŝnuro, umbilika funiklo.

cordato adj. saĝa.

cordeiro s.m. (zool.: filhote de carneiro) ŝafido: cordeiros balem ŝafidoj beas (ou ŝafblekas ou blekas). Vd. balir. ¨ Cordeiro de Deus ŝafido de Dio, Diŝafido.

cordel s.m. ŝnureto.

cor-de-rosa adj.2g. rozokolora, rozkolora.

cordial adj. 1 kora. 2 afabla. 3 sincera. ¨ cordialmente kore, elkore.

cordialidade s.f. 1 koreco. 2 amikeco. 3 afableco. 4 sincereco.

cordilheira s.f. (geogr.) montaro, montegaro, kordilero.

cordite 1 s.f. (med.: inflamação das cordas vocais) kordito.

cordite 2 s.f. (explosivo violento, sem fumaça, apresentado sob a forma de fibras) kordito.

cordoalha s.f. ŝnuraro.

cordoaria s.f. ŝnuraro.

córdoba 1 s.m. (tb. ouro córdoba) (econ.: unidade monetária da Nicarágua) kordobo.

Córdoba 2 (geogr.: cid. da Espanha) Kordovo.

Córdova (geogr.) = Córdoba.

cordufal s.m. (zool.) = marabu (Leptoptilos crumeniferus).

cordura s.f. saĝeco.

coreano adj. 1 (relativo Coreia do Sul ou à Coreia do Norte ou aos coreanos) korea. · s.m. 2 (o natural ou habitante da Coreia do Sul ou da Coreia do Norte) koreo. 3 (ling.: língua isolada falada pelos coreanos) korea lingvo.

Coreaú  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Koreauo. Vd. coreauense (‘de Coreaú CE’).

coreauense  \a-u\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coreaú CE ou aos seus naturais ou habitantes) koreaua. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coreaú CE) koreauano.

corégono s.m. (zool.: designação comum aos peixes do gênero Coregonus, da família dos salmonídeos) koregono.

Coregonidae [Lat.] s.m.pl. (zool.: família de peixes da ordem dos salmoniformes) koregonedoj.

coreia \éi\ s.f. (neur.: síndrome nervosa caracterizada por movimentos involuntários especialmente no ombro e no quadril) ĥoreo. ¨ coreia de Huntington (neur.: afecção hereditária que acomete indivíduos na fase adulta, caracterizada por movimentos irregulares, distúrbios da fala e demência) ĥoreo de Huntington. coreia de Sydenham (tb. dança-de-são-vito) (neur.: a que é provocada por uma estreptococcia na qual os anticorpos antiestreptocócicos secretados pelo sistema imunitário atacam o tecido nervoso) ĥoreo de Sydenham, danco de sankta Vito.

Coreia (geogr.: país da Ásia, atualmente dividido em duas unidades políticas, a Coreia do Norte e a Coreia do Sul) Koreio, Koreujo.

Coreia (península da) (geogr.: península da Ásia compreendida entre o mar do Japão e o mar Amarelo) Korea Duoninsulo.

Coreia do Norte (geogr.: país da Ásia; cap.: Pyongyang) Norda Koreio, Norda Koreujo, Nord-Koreio, Nord-Koreujo.

Coreia do Sul (geogr.: país da Ásia; cap.: Seul) Suda Koreio, Suda Koreujo, Sud-Koreio, Sud-Koreujo.

corélise s.f. (med.: operação que consiste em suprimir as aderências da face posterior da íris e do cristalino) korelizio.

Coremas  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Koremo. Vd. coremense (‘de Coremas PB’).

coremense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coremas PB ou aos seus naturais ou habitantes) korema. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coremas PB) koremano.

coreografia s.f. 1 dancarto. 2 (dnç.: a arte de conceber os movimentos e passos que vêm compor determinada dança, e de fazer a respectiva notação) koregrafio.

coreógrafo s.m. (indivíduo versado em coreografia) koregrafo.

coreto s.m. 1 pavilono. 2 (liberaera) muzikistarejo. 3 tabul-sceno.

coreu s.m. (vrs.) = troqueu.

Corfo (geogr.) = Corfu.

Corfu (geogr.: ilha do mar Jônio, anteriormente denominada Corcira) Korfuo.

coriáceo adj. (que tem a consistência do couro) leda, ledeca.

coriambo s.m. (vrs.: na poesia grega e na latina, pé métrico com seis tempos, composto de duas sílabas breves entre duas longas (ou seja, de um troqueu e um iambo)) ĥor-jambo. Vd. iambo, troqueu.

coriandro  s.m. 1  (tb. coentro) (bot.: designação comum às plantas do gênero Coriandrum, da família das umbelíferas) koriandro. 2 (bot., cul.) = coentro (Coriandrum sativum).

corifeu s.m. 1 (teat.: regente ou diretor do coro do antigo teatro grego) korifeo. 2 (p.ext.) korifeo, ĉefrolulo.

corimbo s.m. (bot.: tipo de inflorescência em que os pedúnculos florais, partindo de pontos distintos da haste, se elevam a um mesmo nível) korimbo.

corindo s.m. (min.) = coríndon.

coríndon s.m. (min.: óxido de alumínio tetragonal, usado na indústria de abrasivos, em refratários, em rolamentos para aparelhos científicos etc.) korundo.

coringa s.m. = curinga.

coringão s.m. (pl.: coringões) (lud.) = curingão.

corintense adj.s2g. = corintiano (‘de Corinto MG’).

corintiano adj. 1 (relativo a Corinto MG, ou aos seus naturais ou habitantes) korinta. · s.m. 2 (o natural ou habitante de Corinto MG) korintano.

coríntico adj. (relativo a Corinto, na Grécia) korinta.

coríntio adj. 1 (relativo a Corinto, na Grécia) korinta. 2 (arq.: diz-se de uma das três ordens da arquitetura grega clássica) korintika. Vd. dórico, jônico. · s.m. 3 (o natural ou habitante de Corinto, na Grécia) korintano: epístola aos coríntios epistolo al la korintanoj.

Corinto 1 (geogr.: cid. da Grécia) Korinto.

Corinto 2 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Korinto.

Corinto (canal de) (geogr.: canal que atravessa o istmo de Corinto, ligando o golfo de Corinto ao mar Egeu) Korinta Kanalo.

Corinto (golfo de) (geogr.: porção de mar que separa o Peloponeso da parte ocidental da Grécia) Korinta Golfo.

Corinto (istmo de) (geogr.: porção de terra que liga a península do Peloponeso à parte continental da Grécia) Korinta Istmo.

cório s.m. (biol.: nos répteis, aves e mamíferos, membrana celular que envolve o embrião e o saco vitelínico, e que, nos mamíferos placentários, as associa ao alantoide para formar a placenta) korio. ¨ cório frondoso (embr.: porção do cório que constituirá a placenta) vila korio. cório liso (embr.: membrana delgada aderida à face externa da membrana amniótica) glata korio.

Coriolano 1 (pren.masc.) Koriolano.

Coriolano 2 (general romano semilendário, séc. 5º a.C.) Koriolano.

córion s.m. (biol.) = cório.

corisco s.m. (raio) fulmo.

corista s.2g. 1 ĥoristo, ĥoristino. 2 ĥorano, ĥoranino. 3 ĥordancisto, ĥordancistino.

coriza s.f. 1 (med.: muco que se acumula nas fossas nasais e escorre das narinas) nazkataro. 2 (med.: rinite aguda de origem infecciosa ou alérgica) korizo, rinito.

corja s.f. kanajlaro, kliko, banditaro.

cormorão s.m. 1 (zool.) = biguá (‘designação comum’). 2 (zool.: designação comum às aves do gênero Phalacrocorax, da família dos falacrocoracídeos) kormorano.

cornaca s.m. (tratador ou condutor de elefantes) mahuto.

cornácea s.f. (bot.: espécime das cornáceas) kornusaco. ¨ cornáceas s.f.pl. (bot.: família da ordem das cornales, Cornaceae) kornusacoj.

cornamusa s.f. (mús.: espécie de gaita-de-foles, com bordão) kornemuzo, sakŝalmo, sakfluto, sakfajfilo.

córnea s.f. (anat.: membrana transparente, situada na parte anterior do olho, por diante da pupila) korneo.

cornear v. (ser infiel a) kokri: todos sabiam que ela corneava o marido ĉiuj sciis, ke ŝi kokradis la edzon.

Cornélia (pren.fem.) “Kornelia”.

Cornélio (pren.masc.) Kornelio.

cornélio-procopiense  \i-en\ adj.2g.s.2g. (pl.: cornélio-procopienses) (geogr.) = procopense (‘de Cornélio Procópio PR’).

Cornélio Procópio  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Korneljo-Prokopjo. Vd. procopense, procopiense, cornélio-procopiense (‘de Cornélio Procópio PR’).

córneo adj. 1 (relativo a corno, a chifre) korna. 2 (da natureza do corno dos animais ou semelhante a ele) korna, korneca

cornecha s.f. (bot.) = cravagem.

cornelho s.m. (bot.) = cravagem.

corner [Ing.] s.m. (fut.) angulo.

corneta  \ê\ s.f. 1 (mús.) korneto. 2 (mús.) trumpeto. 3 (bot.) = cravagem. 4 (símbolo dos correios na Europa) korno. · s.m. 5 (mús.) kornetisto: quando o corneta deu o sinal, todos acorreram kiam la kornetisto signalis, ĉiuj alkuris. 6 (mús.) trumpetisto.

corneteiro s.m. 1 (mús.) kornetisto: quando o corneteiro deu o sinal, todos acorreram kiam la kornetisto signalis, ĉiuj alkuris. 2 (mús.) trumpetisto.

cornicho s.m. (bot.) = cravagem.

cornífero adj. kornporta, kornhava.

cornígero adj. kornporta, kornhava.

cornija s.f. 1 (arq.: na arquitetura clássica, a parte superior do entablamento, que assenta sobre o friso) kornico. 2 (arq.: moldura sobreposta, formando saliências, que arremata a parte superior de uuma parede, móvel, porta etc.) kornico. 3 (geogr.: vereda perigosa à beira de um precipício) kornico.

cornimboque s.m. flartabakujo.

corníolo s.m. (bot.) = pilriteiro.

cornipo s.m. (bot.) = cravagem.

corniso s.m. (bot.: arbusto da família das cornáceas, Cornus mas) korniso.

cornisó s.m. (bot.) = cravagem.

cornisolo s.m. (bot.: o fruto do corniso) kornusfruko.

corno 1 s.m. 1 (zool.: cada um dos dois apêndices ósseos presentes na parte superior da cabeça de muitos ungulados) korno. 2 (homem traído pela mulher) kokrito. 3 (mús.) korno.

corno 2 s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cornus, da família das cornáceas) kornuso.

cornoilo s.m. (bot.) = cravagem.

cornozoilo s.m. (bot.) = cravagem.

Cornualha (geogr.: longa península na extremidade sudoeste da Inglaterra) Kornvalo.

cornucópia s.f. korno de riĉeco.

cornudo adj. (que tem chifres) kornohava, kornoporta.

coro  1 \ó\ s.m. (bíbl.: medida de capacidade, equivalente a c. 364 l) koro. Vd. bato, efa, gômer, ômer.

coro  2 \ô\ s.m. 1 (mús.: conjunto de cantores) ĥoro, koruso, ĥor-grupo, voĉ-grupo. 2 kantantaro, kantistaro. 3 (mús.: local onde ficam esses cantores) ĥorejo. 4 (mús.: refrão, estribilho) rekantaĵo, refreno. ¨ cantar em coro kunkanti. coro de igreja preĝeja ĥoro. em coro ĥore. membro de coro ĥorano. regente de coro ĥorestro.

coroa \ô\ s.f. 1 krono. 2 tonsuro. 3 girlando. 4 (econ.: nome de algumas moedas; abrev.: cor.) krono. 5 (de monte) supraĵo. 6 (zool.: a parte superior do casco dos cavalos, abaixo do machinho) krono. Vd. fanono. ¨ coroa dinamarquesa (econ.: moeda da Dinamarca; = 100 ore) dana krono. coroa islandesa (econ.: moeda da Islândia; = 100 ore ou 100 aurar) islanda krono. coroa norueguesa (econ.: moeda da Noruega; = 100 ore) norvega krono. coroa sueca (econ.: moeda da Suécia; = 100 öre) sveda krono. coroa tcheca (tb. koruna tcheca) (econ.: moeda da antiga Tchecoslováquia e da atual República Tcheca; = 100 heller) ceĥa krono. coroas (moeda; abrev.: cor.) kronoj. tríplice coroa triobla krono.

coroação s.f. (pl.: coroações) kronado.

coroa-de-rei s.f. (pl.: coroas-de-rei) (bot.) = meliloto.

Coroa do Norte (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Corona Borealis, Coronae Borealis; abrev.: CrB) Boreala Krono.

coroa-do-rei s.f. (pl.: coroas-do-rei) (bot.) = meliloto.

Coroa do Sul (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Corona Australis, Coronae Australis; abrev.: CrA) Aŭstrala Krono.

coroa-imperial s.f. (pl.: coroas-imperiais) (bot.: planta da família das liliáceas, Fritillaria imperialis) fritilario, imperiestra fritilario, imperiestra krono.

coroamento s.m. (remate) kronaĵo.

coroar v. kroni. ¨ coroar-se 1 (fig.) kroniĝi: seu trabalho coroou-se de sucesso lia laboro kroniĝis per sukceso. 2 (fig.: encher-se) pleniĝi: o céu coroou-se de estrelas la ĉielo pleniĝis per steloj.

Coroatá  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Koroatao. Vd. coroataense (‘de Coroatá MA’).

coroatense  \à-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coroatá MA ou aos seus naturais ou habitantes) koroataa: a cultura coroataense é rica la koroataa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coroatá MA) koroataano: os coroataenses são felizes la koroataanoj estas feliĉaj.

coroca s.m. (zool.) = anum-coroca (Crotophaga major).

coroia \ói\ s.f. = anum-coroca (Crotophaga major).

coroide \ói\ s.f. (anat.: membrana que envolve o olho, situada entre a esclerótica e a retina) koroido.

coroideia \éi\ s.f. (anat.) = coroide.

coroidite s.f. (med.: inflamação da coroide) koroidito.

coroinha \o-i\ s.f. 1 (coroa pequena) kroneto, malgranda krono. · s.2g. 2 (rel.: indivíduo, geralmente uma criança, que auxilia o sacerdote durante a celebração da missa) mes-knabo, mes-helpanto. 3 (rel., mús.) ĥor-knabo.

corola s.f. (bot.: verticilo floral composto pelas pétalas) korolo.

corolário s.m. (lóg.: proposição que imediatamente se deduz de outra demonstrada) korolario.

coronário adj. (anat.: diz-se de vazos, nervos etc. que recobrem um órgão ou parte do corpo como se fosse uma coroa) koronaria: artérias coronárias koronariaj arterioj.

coronel s.m. (pl.: coronéis) (mil.: certo posto militar; abrev.: cel., c.el, cor.) kolonelo.

coronelato s.m. (mil.: posto, função ou dignidade de coronel) koloneleco.

coronelense  adj.2g.s.2g. = freitense (‘de Coronel Freitas SC’).

Coronel Fabriciano   (tb. Fabriciano) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Koronel-Fabrisiano, Fabrisiano. Vd. fabricianense (‘de Coronel Fabriciano MG’).

Coronel Freitas  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Koronel-Frejto. Vd. freitense, freitano, coronelense (‘de Coronel Freitas SC’).

coronha s.f. (arm.: parte de espingarda, pistola etc.) pafil-kapo, kolbo.

coronhada s.f. kolbo-bato.

coronoide adj. = coronóideo.

coronóideo adj. (que tem forma ou se assemalha ao bico da gralha) korakoida: apófise coronóidea (anat.) korakoida apofizo..

corpete \ê\ s.m. 1 (vest.: blusa curta de mulher, que cobre os seios e deixa desnudos os ombros) korsaĵo. 2 (vest.: sutiã) mam-zono, subkorsaĵo

corpinho s.m. 1 (vest.: blusa curta de mulher, que cobre os seios e deixa desnudos os ombros) korsaĵo. 2 (vest.: sutiã) mam-zono, subkorsaĵo

corpo \ô\ s.m. 1 korpo. 2 (cadáver) kadavro. 3 (mil.) korpuso. 4 (tip.) grandeco. 5 (tb. mesosterno) (anat.: a parte central do esterno) korpo, mezo-sternumo. Vd. esterno, manúbrio, apêndice xifoide. ¨ corpo astral (rel.: em teosofia, contraparte sutil do corpo humano que o acompanha em vida, raro dele se separando, e que sobrevive à morte) astrala korpo. Vd. perispírito. corpo caloso (anat.: grande comissura do cérebro, constituída de fibras transversais que ligam os hemisférios direito e esquerdo) kalozo. corpo coral ĥor-grupo, kantistaro, kantistinaro, kantantaro, kantantinaro. corpo da guarda (mil.) gvardio. corpo de baile balistaro. corpo de bombeiros fajro-brigado. corpo de diretores estraro. corpo de tropas (mil.) korpuso. corpo discente 1 lernantaro. 2 studentaro. corpo docente profesoraro, instruistaro. corpo luminoso lumaĵo. corpo social socio. dar corpo a korpigi, enkorpigi. de corpo e alma per korpo kaj animo: dedicou-se de corpo e alma ao trabalho li sin dediĉis per korpo kaj animo al la laboro. do corpo (corporal) korpa. separar do corpo elkorpigi.

corpo-amarelo s.m. (anat.) = corpo-lúteo.

corpo-lúteo s.m. (anat.: glândula endócrina que se desenvolve no ovário de modo temporário e cíclico, após a ovulação, e é responsável pela secreção de progesterona) luteo, flava korpo.

corporação s.f. 1 (mil.) korpuso. 2 (econ.) korporacio. 3 (guilda) gildo. ¨ em corporação korporacie. espírito de corporação korporaciemo. membro de uma corporação korporaciano.

corporal adj. 1 (relativo ao corpo) korpa. 2 (relativo ao soma) somata.

corporativismo s.m. korporaciemo.

corporativista adj.2g. korporacia.

corporativo adj. korporacia.

corporificar v. enkorpigi, korpigi. ¨ corporificar-se enkorpiĝi, korpiĝi.

corpulência s.f. korpulenteco.

corpulento  adj. 1 gras-dika. 2 gras-korpa, dik-korpa, grand-korpa, korpulenta.

corpus [Lat.] s.m. (ling.: conjunto de enunciados numa determinada língua que servem como material para análise linguística) korpuso.

corpúsculo s.m. (dim. de corpo) 1 korpeto. 2 (anat.) korpusklo. ¨ corpúsculo de Pacini (anat.: cada um dos corpúsculos mecanorreceptores que se encontram no tecido conjuntivo dos seres humanos) paĉinia korpeto. corpúsculo vermelho (biol.) = glóbulo vermelho.

corré s.f. (jur.) kunkrimulino, kunkulpulino, kunakuzitino, kunakuzatino. Vd. corréu.

correagem s.f. (pl.: correagens) = correame.

correame s.m. (reunião de correias) ledaĵaro.

correção s.f. (pl.: correções) 1 korekto. 2 (ação de corrigir) korektado. 3 (emenda, retificação) korektaĵo. 4 (estado ou qualidade do que está correto) korekteco. ¨ casa de correção pun-korektejo.

correcional adj.2g. (pl.: correcionais)  puna.

corredeira s.f. (trecho de rio em que, devido a um declive, as águas correm rápidas) rapid-fluo, kaskadeto.

corrediça s.f. 1 glitejo. 2 ŝovo-foldo. 3 (teat.) kuliso. 4 = estore. 5 ŝov-kurteno.

corrediço adj. 1 (de correr) ŝova, ŝov–: porta corrediça ŝovpordo. cortina corrediça ŝovkurteno. 2 kuranta, facil-kuranta. 3 glata. ¨ corrediço maŝo.

corredor \ô\ adj. 1 kuranta, rapida, kurema. · s.m. 2 (arq.: passagem de ligação entre os cômodos de uma casa ou os apartamentos ou salas de um andar) koridoro. 3 (de supermercado) aleo. 4 mallarĝa pasejo. 5 (indivíduo que corre) kuranto, kuristo, kuremulo. ¨ corredor de revezamento (desp.) stafeto. Vd. corrida de revezamento.

correiro s.m. rimenisto, led-pretigisto.

corregedor  \ô\ s.m. ĉefjuĝisto.

córrego  s.m. (corrente de água estreita e rasa) rojo, rivereto.

córrego-novense  adj.2g. (pl.: córrego-novenses) 1 (relativo ao mun. de Córrego Novo MG ou aos seus naturais ou habitantes) korego-nova. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Córrego Novo MG) korego-novano.

Córrego Novo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Korego-Novo. Vd. córrego-novense (‘de Córrego Novo MG’).

correia s.f. (tira de couro) rimeno. ¨ correia do radiador (autom.) ventolila rimento.

correia-pintense  adj.2g. (pl.: correia-pintenses) 1 (relativo ao mun. de Correia Pinto SC ou aos seus naturais ou habitantes) koreja-pinta. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Correia Pinto SC) koreja-pintano.

Correia Pinto  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Koreja-Pinto. Vd. correia-pintense (‘de Correia Pinto SC’).

correio  s.m. 1 kuriero. 2 leteristo, leter-portisto. 3 poŝt-oficejo. 4 poŝto. 5 korespondaĵo. 6 (tipo de receptáculo, localizado geralmente nas entradas dos edifícios, casas etc., onde o carteiro deposita a correspondência destinada àquele endereço) leter-kesto. Vd. caixa de correio, caixa de coleta, caixa postal. ¨ correio aéreo aer-poŝto. correio convencional (por oposição ao eletrônico) helik-poŝto. correio eletrônico ret-poŝto. agência de correio poŝt-oficejo. distribuidor de cartas do correio leter-portisto. empregado do correio poŝt-oficisto. endereço de correio eletrônico ret-poŝta adreso, ret-adreso. pôr no correio enpoŝtigi. selo do correio poŝt-marko.

correlação  s.f. (pl.: correlações) 1 korelacio. 2 interrespondeco.

correlativo  adj. 1 interresponda, reciproke responda. 2 (gram.) korelatia: palavra correlativa korelativa vorto · s.m. 3 (tb. palavra correlativa, palavra da tabela) (gram.: cada uma das palavras que compõem o quadro de correlativos) tabelvorto (PMEG).

correligionário s.m. 1 sam-religiano. 2 (que pertence ao mesmo partido de outra pessoa) sam-partiano. 3 sam-ideano. ¨ correligionária sam-ideanino.

corrente adj.2g. 1 (abrev.: c.te) kuranta. 2 (diz-se de água) fluanta, flua, flu–, kura: água corrente fluakvo, fluanta akvo, flua akvo, kuranta akvo. 3 nuna. 4 (fin.) kurso-hava. · s.m. 5 (cadeia) ĉeno, ligilo, kateno. 6 (d’água) fluo. 7 (tb. corrente elétrica) (el.) kurento. 8 (ornato de pescoço) kol-ĉeno. 9 (mar.: do leme de uma embarcação) droso. 10 (escrito cujo texto (prece, pedido de dinheiro etc.) o destinatário deve copiar e enviar, em seguida, a vários correspondentes) ĉen-letero. 11 (fig.: grupo de pessoas que se destaca por apresentar alguma afinidade (ética, política, filosófica etc.) entre seus componentes) frakcio. Vd. facção, subgrupo. ¨ corrente alternada (el.) alterna kurento. corrente contínua (el.) kontinua kurento. corrente da felicidade (escrito cujo texto (prece, pedido de dinheiro etc.) o destinatário deve copiar e enviar, em seguida, a vários correspondentes) ĉen-letero. corrente d’água fluo, akvo-fluo. corrente de alta frequência (el.) alt-frekvenca kurento. corrente de ar ŝov-vento, travento. corrente de relógio horloĝa ĉeno. corrente elétrica (tb. corrente) (el.: fluxo de carga elétrica em um condutor) kurento. corrente magnetizante (el.) magnetiga kurento. correntemente flue: falar Esperanto correntemente flue paroli Esperanton. água corrente fluanta akvo, flu-akvo. intensidade de corrente elétrica (el.) kurent-intenso. Vd. ampere. pôr ao corrente sciigi.

Corrente do Golfo (geogr.: corrente quente do Atlântico que vai do golfo do México à Noruega) Golfa Marfluo, Golf-fluo.

correnteza s.f. (d’água) fort-fluado, fluado, fluo.

Correntina  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Korentino. Vd. correntinense (‘de Correntina BA’).

correntinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Correntina BA ou aos seus naturais ou habitantes) korentina. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Correntina BA) korentinano.

correntista s.2g. (com.: indivíduo que usa uma conta-corrente em instituição bancária) kontulo: o senhor é correntista do nosso banco? ĉu vi estas kontulo de nia banko?

correr v. 1 kuri. 2 flui. 3 peli. 4 viziti. 5 (apressar-se) hasti. 6 trakuri. 7 postkuri. 8 elpeli. 9 (fazer correr) kurigi. ¨ correr ao longo de laŭkuri. correr por aposta vetkuri. correr uma longa distância kuradi. de correr (corrediço) ŝov-: porta de correr ŝovpordo. fazer correr kurigi.

correria s.f. 1 (malorda) diskurado. 2 atako.

correspondência s.f. 1 (troca de cartas) korespondado, korespondo. 2 (carta) korespondaĵo. 3 respondeco, simetrio.

correspondente s.2g. korespondanto.

corresponder v. 1 korespondi. 2 respondi, kunrespondi. 3 konformi. 4 interrespondi, simetrii. 5 interrilati. 6 reciproki. ¨ corresponder-se 1 (trocar cartas com alguém) korespondi. 2 interkomunikiĝi.

corretagem s.f. 1 makleraĵo, makler-pago. 2 (com.: percentual recebido pelo corretor em negociação da qual participa) kurtaĝo. || promover a corretagem (corretar) makleri.

corretar v. (promover a corretagem) makleri.

corretivo s.m. 1 korektilo. 2 puno.

correto adj. 1 senerara. 2 laŭregula. 3 korekta. 4 ĝusta. 5 (atitude) deca, bontona. 6 (expurgado de erros) korektita. ¨ corretamente 1 senerare: responder uma pergunta corretamente senerare respondi demandon. pessoa politicamente correta decemulo.

corretor \ô\ s.m. 1 korektanto, korektinto. 2 korektisto. 3 agento. 4 makleristo. 5 peristo. ¨ corretor de imóveis (tb. agente imobiliário) dom-makleristo. de corretor agenta.

corréu s.m. (pl.: corréus; fem.: corré) (jur.) kunkrimulo, kunkulpulo, kunakuzito, kunakuzato.

correxar v. (tb. cacarejar, cantar) (lus.: emitir a voz, falando-se de perdiz) krii, perdrik-krii.

corrida s.f. 1 (carreira, curso, circulação) kuro, kurado. 2 (desp.) vet-kuro, vet-kurado. 3 (de cavalos) ĉeval-kurado. 4 (de revezamento) stafeto. ¨ corrida aos bancos (econ.) banka paniko, panika amasa retrato. corrida armamentista vet-armado. corrida com barreiras (desp.) hurdo-kurado. corrida com obstáculos (desp.) hurdo-kurado. corrida de arrancada (autom.) impet-konkuro. corrida de automóveis aŭto-konkurso. corrida de cavalos ĉeval-konkurso, vet-rajdo, vet-rajdado, ĉeval-vetkuroj. corrida de motocicleta motorcikla konkurso. corrida de revezamento (desp.) stafet-kurado. Vd. corredor de revezamento.

corrigir v. 1 korekti. 2  rebonigi. 3 plibonigi. 4 puni, punkorekti. ¨ corrigir-se korektiĝi.

corrilhão s.m. (pl.: corrilhões) (bot.) = cravagem.

corrimaca s.f.  = quantidade.

corrimaça s.f.  = quantidade.

corrimão s.m. (pl.: corrimãos, corrimões) (ŝtupara) man-apogilo, balustrado.

corriola s.f. (bot.) konvolvulo.

corriqueiro adj. 1 triviala, komunuza. 2 vulgaraĉa. 3 elementa.

corroboração s.f. (pl.: corroborações) apogo, konfirmo, plipravigo, pligravigo.

corroborar v. 1 konfirmi. 2 plipravigi. 3 pligravigi. 4 apogi.

corroer v. 1 korodi. 2 (fig.) erozii. 3 detrui. ¨ ação de corroer erozio.

corromper v. 1 putrigi. 2 korupti, difekti. 3 polui, malpurigi. 4 (induzir ao pecado) pekigi. 5 morale putrigi. 6 (peitar) subaĉeti, korupti. ¨ corromper-se (fig.) malvirtiĝi.

corrosão s.f. (pl.: corrosões) 1 dismordeto, acid-mordo. 2 detruo, korodo.

corrosibilidade  s.f. (fig.) akreco.

corrosividade  s.f. (fig.) akreco.

corrosivo adj. 1 koroda. 2 korodema. 3 (fig.) akra. · s.m. 4 korodaĵo.

corrugação s.f. (pl.: corrugações) 1 sulkiĝo, sulketiĝo. 2 ŝrumpiĝo. 3 faltiĝo. 4 (med.) korugacio.

corrupção s.f. (pl.: corrupções) 1 (suborno, peita) korupto, subaĉeto. 2 koruptado, subaĉetado.

corrupié s.m. = crupiê.

corrupiê s.m. = crupiê.

corruptível adj.2g. (pl.: corruptíveis)  koruptebla, subaĉetebla.

corrupto adj. 1 putrigita, putra. 2 (moral) korupta, koruptita. · s.m. 3 koruptanto. 4 koruptito.

corsário s.m. 1 (mar.) korsar-ŝipo. 2 (mar.) korsaro. 3 (mar.) korsar-ŝipestro. 4 (mar.) kaperisto. 5 (mar.) kaper-ŝipo. 6 mar-rabisto. 7 pirato. ¨ navio corsário 1 (mar.)  korsar-ŝipo. 2 (mar.) kaper-ŝipo.

Córsega (geogr.: região insular da França, no Mediterrâneo) Korsiko.

corselete \ê\ s.m. (vest.: blusa curta de mulher, que cobre os seios e deixa desnudos os ombros) korsaĵo.

córsico adj.s.m. = corso (‘da Córsega’).

corso 1 s.m. (mar.: caça a navios mercantes do inimigo, com a devida autorização de um governo beligerante) kaperado. ¨ carta de corso kaperletero. fazer o corso (mar.: capturar navios por meio de corso) kaperi.

corso 2 adj. 1 (relativo à Córsega ou aos seus habitantes) korsika. · s.m. 2 (o natural ou habitante da ilha de Córsega) korsikano.

cortada s.f. (desp.: batida rápida e forte na bola, desferida por jogador em impulsão) tranĉo.

cortador adj. 1 tranĉa. · s.m. 2 tranĉilo. ¨ cortador de unha ungo-tajlilo.

corta-mar s.m. (mar.) = quebra-mar.

cortante adj.2g. 1 (diz-se de faca, lâmina etc.) akra: uma faca cortante corta bem akra tranĉilo tranĉas bone. 2 (fig.) akra: frio cortante akra malvarmo. som cortante akra sono. vento cortante akra vento. 3 akuta. 4 tranĉa.

cortar v. 1 (com faca, lâmina) tranĉi. 2 (com tesoura) tondi. 3 (baralho) duigi. 4 (árvores) dehaki. 5 (med.) incizi. 6 (interromper) interrompi. 7 (desp.: dar cortada na bola) tranĉi.

corte  1 \ó\ s.m. 1 (talho com instrumento cortante) tranĉo. 2 vundo. 3 (lado afiado de instrumento cortante) akraĵo, tranĉ-rando. 4 (feito com tesoura) tondo. 5 (ação de cortar com tesoura) tondado. 6 (ação de cortar com faca ou similar) tranĉado. 7 (trâns.: atalho) ŝpar-vojo. 8 (arranjo ou disposição dos cabelos) har-aranĝo. 9 (cir.) = incisão. 10 (estrada construída abaixo do nível do terreno em volta) kav-vojo. ¨ corte de cabelo 1 (penteado) har-aranĝo. 2 har-tondado. corte redondo (pedaço de salsicha, linguiça etc., cortado de forma redonda) rond-peco. sem corte (diz-se de faca, lâmina etc.) malakra.

corte  2 \ô\ s.f. 1 (residência de um soberano) kortego. 2 (tribunal de justiça) kortumo. ¨ alta corte (jur.) alta kortumo. corte de apelação (jur.) apelacia kortumo. corte de cassação (jur.) kasacia kortumo. dama da corte korteganino. fazer a corte a (cortejar) amindumi. homem da corte kortegano.

cortejar v. 1 ĝentile trakti. 2 (fazer a corte a) amindumi. 3 saluti. 4 flati.

cortejo \ê\ s.m. 1 ĝentila saluto. 2 flat-ago. 3 amindumado. 4 (comitiva, séquito) sekvantaro, akompanantaro, irantaro. ¨ cortejo fúnebre funebrantaro.

Cortes s.f.pl. (assembleia legislativa da Espanha ou de Portugal) Kortesoj.

cortês  adj.2g. (pl.: -eses) (polido, gentil) ĝentila, afabla. ¨ cortesmente ĝentile.

cortesã s.f. eleganta publikulino.

cortesão s.m. (pl.: cortesãos, cortesões; fem.: cortesã) kortegano.

cortesia s.f. 1 ĝentileco. 2 ĝentilaĵo. 3 saluto. 4 (presente dado em demonstração de respeito ou dedicação) omaĝo. 5 komplezo: suas muitas cortesias deixaram-me confuso liaj multaj komplezoj konfuzigis min. 6 afableco.

córtex \cs\ s.m. (pl.: córtices) 1 (bot.: camada externa da casca das ávores) kortiko. 2 (anat.: parte externa de diversos órgãos) kortiko. 3 (anat.) = córtex cerebral. ¨ córtex adrenal (anat.: porção externa da glândula adrenal) kortiko, surrena kortiko. córtex cerebelar (anat.: camada mais externa do cerebelo) kortekso, cerebela kortekso. córtex cerebral (anat.: camada mais externa do cérebro) kortekso, cerebra kortekso, paliumo. córtex renal (anat.: porção do rim constituída de lóbulos renais na zona externa, contendo os glomérulos e túbulos contornados proximais e distais) rena kortiko. córtex suprarrenal (anat.) = córtex adrenal.

cortiça s.f. korko. ¨ rolha de cortiça korko, kork-ŝtopilo.

córtice s.m. (bot., anat.) = córtex.

cortiço s.m. abelujo.

cortina s.f. 1 (peça, geralmente de pano, que, suspensa, resguarda, enfeita ou envolve algo) kurteno. 2 (teat.) = pano de boca. 3 (mil.: nas fortificações, parte da muralha localizada entre duas torres) kurtino. 4 (mil.: muro que liga dois baluartes) kurtino. ¨ cortina corrediça = cortina de corrediças. cortina de bambu (pol.: fronteira imaginária entre os países do antigo bloco socialista da Ásia e os demais países do continente) bambu-kurteno. cortina de corrediças ŝov-kurteno. cortina de ferro (pol.: fronteira entre os antigos países europeus do bloco socialista e os demais países daquele continente) fer-kurteno. cortina de porta (tb. reposteiro) pord-kurteno. guarnecer com cortinas (tb. cortinar) kurteni. levantamento da cortina (teat.) kurten-leviĝo.

cortinado s.m. 1 kurteno, kurtenego. 2 lit-kurteno.

cortinar v. (guarnecer com cortinas) kurteni.

cortisona s.f. (med.) kortizono.

coruba s.f. (zool.) = ácaro-da-sarna (‘designação comum’).

coruja s.f. (zool.) 1 noktuo. 2 strigo.

corujão s.m. 1 (zool.) = bufo (‘designação comum’). 2 (zool.) strigo, noktuo.

Corumbá  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Korumbao. Vd. corumbaense (‘de Corumbá MS’).

corumbaense  \à-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Corumbá MS ou aos seus naturais ou habitantes) korumbaa: a cultura corumbaense é rica la korumbaa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Corumbá MS) korumbaano: os corumbaenses são felizes la korumbaanoj estas feliĉaj.

corundo s.m. (min.) = coríndon.

Corupá  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Korupao. Vd. corupaense (‘de Corupá SC’).

corupaense  \pà-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Corupá SC ou aos seus naturais ou habitantes) korupaa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Corupá SC) korupaano.

Coruripe   (tb. Cururipe) (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Koruripo. Vd. coruripense, cururipense (‘de Coruripe AL’).

coruripense  adj.2g. 1 (tb. cururipense) (relativo ao mun. de Coruripe AL ou aos seus naturais ou habitantes) koruripa: a cultura coruripense é rica la koruripa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. cururipense) (o natural ou habitante do mun. de Coruripe AL) koruripano: os coruripenses são felizes la koruripanoj estas feliĉaj.

coruscar v. flam-brili, flagri.

corveta \ê\ s.f. (mar.: navio de guerra de três mastros, semelhante à fragata, porém menor) korveto.

corvino adj. (relativo a corvo) korva.

corvo 1 \ô\ s.m. (pl.: \ó\) 1 (zool.: ave do gênero Corvus ou semelhante) korvo, korniko (Corvus corone cornix). 2 (arq.) = modilhão.

Corvo 2 \ô\ (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Corvus, Corvi; abrev.: Crv) Korvo.

corvo-marinho \ô\ s.m. (pl.: corvos-marinhos \ó\) 1 (zool.) = biguá (‘designação comum’). 2 (zool.) kormorano.

cos (mat.) símb. de cosseno.

cós s.m. (vest.) zono.

coscorão s.m. (pl.: coscorões) (cul.: pasta feita de farinha de trigo com ovos, frita e depois passada em calda de açúcar) krespo.

corcorrinho s.m. mono.

coscos s.m.pl. mono.

cosedura s.f. 1 kudro. 2 kunkudro.

coser v. kudri. ¨ coser com máquina stebi.

Cosme (pren.masc.) Kosmo.

Cosme 1º de Medici (duque de Florença e primeiro grão-duque da Toscana, 1519–1574) Kosmo la 1a de Mediĉoj. Vd. Medici (‘família’).

Cosme de Medici (banqueiro e mecenas florentino, 1389–1464) Kosmo de Mediĉoj. Vd. Medici (‘família’).

cosmético s.m. kosmetiko.

cosmetologia s.f. kosmetikologio.

cosmetologista s.2g. beligisto, kosmetikisto.

cósmico adj. universa, kosma.

cosmo s.m. universo, kosmo.

cosmobiologia s.f. kosmobiologio.

cosmogonia s.f. kosmogonio.

cosmogônico adj. kosmogenia.

cosmografia s.f. kosmografio.

cosmográfico adj. kosmografia.

cosmógrafo s.m. kosmografo.

cosmologia s.f. kosmologio.

cosmólogo s.m. kosmologo.

cosmonauta s.2g. kosmonaŭto, astronaŭto.

cosmopatologia s.f. kosmopatologio.

cosmopolense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cosmópolis SP ou aos seus naturais ou habitantes) kosmopola: a cultura cosmopolense é rica la kosmopola kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cosmópolis SP) kosmopolano: os cosmopolenses são felizes la kosmopolanoj estas feliĉaj.

Cosmópolis  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kosmopolo. Vd. cosmopolense (‘de Cosmópolis SP’).

cosmopolita s.2g. kosmopolito.

cosmopolitismo s.m. kosmopolitismo, kosmopoliteco.

cosmoquímica s.f. (quím., cosm.) kosmokemio.

cosmorama s.f. kosmoramo.

cosmos s.2n. universo, kosmo.

cossaco s.m. kozako.

cossecante s.f. (trig.: função igual ao inverso do seno; símb.: csc) kosekanto (cosec).

cosseno s.m. 1 (mat.: quociente entre o cateto adjacente a um ângulo de um triângulo retângulo e a hipotenusa; símb.: cos) kosinuso. 2 (mat.: função de uma variável que satisfaz a equação diferencial y + y = 0 e em que para x = 0, a função e sua derivada tomam os valores 1 e 0, respectivamente; símb.: cos) kosinuso.

cosso s.m. (bot.: árvore da família das rosáceas, Hagenia abyssinica) kuso.

cossovar adj.2g.s.2g. = kossovar.

Cossovo \ô\ (geogr.) = Kossovo.

costa s.f. 1 (anat.: região da mão oposta à palma) dorso, man-dorso. 2 (face posterior) dorsa parto. 3 (área próxima ao mar) mar-bordo. 4 (de monte) deklivo. Vd. litoral, interior. ¨ cair de costas fali dorsen. costa alcantilada bord-krutaĵo. costa íngreme (tb. falésia, arriba) (geogr.) klifo, krutaĵo, krutegaĵo, rok-krutaĵo. costas 1 (anat.) = dorso (‘região posterior’). 2 (parte posterior de certos móveis, nas quais normalmente alguém descansa as costas) dors-apogilo, apogilo, dorso-parto. 3 (as costas da cadeira) seĝ-dorso.

Costa Azul (geogr.) = Côte d’Azur.

costado s.m. 1 dorso. 2 (de navio) flanko.

Costa do Marfim (geogr.: país da África; cap.: Yamoussoukro) Ebura Bordo, Ebur-Bordo, Eburbordo, Eburio.

Costa do Ouro (geogr.: antigo nome de Gana, país africano) Ora Bordo. Vd. Gana.

Costa Rica (geogr.: país da América Central) Kosta-Riko.

costear v. 1 ĉirkaŭiri. 2 preteriri. 3 laŭlonge iri.

costeiro adj. (que está junto ao mar) apud-mara, ĉe-mara: cidade costeira apudmara urbo.

costela s.f. 1 (anat.) ripo. 2 (bot.: nervura da folha) ripo. 3 (vest.: lista saliente de malhas, em tricô ou tecido, semelhante à nervura de plantas) ripo. 4 (mar.) ripo. 5 (alim.) = costeleta.

costeleta s.f. 1 (alim.: costela de animais abatidos e comercializada em açougue, geralmente entranhada de resíduos de carne) rip-viando, interripaĵo. 2 (cul.: costeleta de porco, boi, carneiro etc., assada ou preparada de alguma outra forma) kotleto. 3 (bras.: faixa de barba de cada lado do rosto) vango-barbo, vang-haroj. ¨ costeleta de vitela (cul.) bovida kotleto.

costelinha s.f. 1 (alim.) = costeleta. 2 (cul.: costela de porco assada ou preparada de alguma outra forma) kotleto.

costumar v. 1 kutimi. 2 kutimigi (al). ¨ costumar fazer ofte fari, kutimi fari.

costume s.m. 1 (hábito) kutimo. 2 (tb. costumes) (modo de pensar e agir característico de pessoa, grupo social, povo, nação etc. na contemporaneidade ou numa determinada época) moro, moroj. 3 konduto. 4 (vest.) kostumo. 5 (moda) modo. ¨ costumes = costume (‘modo de pensar e agir’). costume velho (= usança) uzanco, tradicio. perder o costume malkutimi. perversão dos costumes mora depravacio. ter o costume de kutimi, ofte –i: ele tem o costume de beber li ofte drinkas. tomar o costume kutimiĝi, kutimiĝadi, alkutimiĝi, alkutimiĝadi. || ele tem o costume de levantar-se cedo da cama li kutimas ellitiĝi frue matene.

costumeiro adj. 1 kutima. 2 (tb. consuetudinário) (que se refere aos costumes de um povo) pri-mora. ¨ coisa costumeira kutimaĵo.

costura s.f. 1 (ação de coser) kudro. 2 kunkudro. ¨ oficina de costura (tb. ateliê) kudrejo. trabalho de costura kudraĵo.

costurar v. 1 kudri. 2 kunkudri. 3 stebi.

costureira s.f. (fem. de costureiro) kudristino.

costureiro s.m. 1 kudristo. 2 (aquele que faz roupas femininas) virin-tajloro.

cot (mat.) símb. de cotangente.

cota 1 s.f. (num objeto cortante, lado oposto ao gume) dorso, malakraĵo: cota de uma faca dorso de tranĉilo.

cota 2 s.f. 1 kotizo, kotizaĵo. 2 kvoto. 3 (geog.) nivel-alteco. ¨ contribuição de cota kotizaĵo. pagar cota kotizi. sistema de cotas (para admissão em universidade, órgão público etc.) kvoto-sistemo. subscritor de cota kotizanto, kotizulo.

cota 3 s.f. (vest.: vestimenta que os cavaleiros antigos usavam sobre a armadura) kuto. ¨ cota de malha (vest.: revestimento em forma de camisa, usado sobre a armadura dos soldados, e composto de pequenos anéis de metal ou ferro) maŝ-kuto, tuniko.

cotação s.f. 1 (econ.) kurzo. 2 (econ.) valuto. 3 valuto. ¨ sem cotação (econ.) senkurza.

cotado adj. (econ.) 1 kurza. 2 kurz-hava.

cotangente s.f. 1 (trig.: razão entre os catetos adjacente e oposto a um ângulo, em um triângulo retângulo; símb.: cot) kotangento. 2 (trig.: função definida pelo quociente entre as funções cosseno e seno; símb.: cot) kotangento.

cotão s.m. lanugo.

cota-parte s.f. (pl.: cotas-partes) (persona) parto, kvoto.

cotar v. 1 taksi. 2 (geogr.) nivel-signi.

Côte d’Azur (geogr.: região da França, entre Cassis e Menton) Lazura Bordo.

cotejar v. kompari.

cotejo s.m. (comparação, colação) komparo.

côtelé [Fr.] s.m. (têxt.: tipo de veludo) kordurojo.

coterie [Fr.] s.f. (grupo de pessoas que só se importam com aqueles que pertençam ao grupo) koterio.

cotia  1 s.f. (zool.) = cutia (Dasyprocta aguti).

Cotia  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kotio. Vd. cotiano (‘de Cotia SP’).

cotiano adj. 1 (relativo ao mun. de Cotia SP ou aos seus naturais ou habitantes) kotia: a cultura cotiana é rica la kotia kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cotia SP) kotiano: os cotianos são felizes la kotianoj estas feliĉaj.

cotidiano adj. 1 ĉiutaga. · s.m. 2 (conjunto de ações, geralmente pequenas, realizadas por alguém todos os dias) ĉiutagaĵoj. 3 (a sucessão dos dias) ĉiutago: seu cotidiano é agitado em função dos filhos ŝia ĉiutago estas malkvieta pro la gefiloj.

cotilédone s.m. (bot.: folha ou cada uma das folhas que se forma no embrião das angiospermas e gimnospermas) kotiledono.

cotiledôneo adj. (bot.) kotiledona.

cotilhão s.m. (mús.: antiga dança de salão) kotiljono.

cotim s.m. (têxt.: espécie de tecido de linho ou de algodão) tiko.

cotizar v. kotizi. ¨ cotizar-se (pagar sua parte para uma despesa comum) kotizi: os estudantes cotizaram-se para dar uma lembrança ao professor la lernantoj kotizis por donaci memoraĵon al la instruisto.

coto  1 \ó\ s.m. (mús.: instrumento de cordas japonês, uma espécie de cítara com uma caixa de ressonância pousada no chão, sobre a qual se esticam 13 cordas de seda) kotoo.

coto 2 \ô\ s.m. (de braço, vela, cigarro etc.) stumpo: coto de charuto cigara stumpo.

cotonete s.m. (pequena haste provida de algodão nas extremidades, geralmente usada para limpar o interior dos ouvidos) vat-bastoneto, vato-stangeto.

cotovelo \ê\ s.m. 1 (anat.) kubuto. 2 kurbo. ¨ do cotovelo (tb. cubital) kubuta.

cotovia s.f. (zool.: design. comum às aves passeriformes da famíla dos alaudídeos) alaŭdo. Sin.: calhandra, laverca.

coturno s.m. (teat.: calçado de sola alta de madeira) kotorno.

coudelaria s.f. ĉeval-bredejo.

coulomb s.m. (fís.: unidade de carga elétrica; símb.: C) kulombo. ¨ coulomb por quilograma (fís.: unidade de dose de exposição à radiação; símb.: C/kg) kulombo per kilogramo.

Coulomb (Charles Augustin) (físico francês, 1736-1806) Kulombo.

coulsonita s.f. (min.) = magnetita.

country [Ing.] s.m. (mús.) = “country music”.

country blues [Ing.] s.m. (mús.: estilo musical) kampara bluso.

country music [Ing.] s.f. (mús.) kontreo.

coupé [Fr.] s.m. = cupê.

coupon [Fr] s.m. = cupom.

couraça s.f. 1 (armadura de metal ou de couro que preotegia o corpo e as costas dos antigos cavaleiros) kiraso. 2 (placas de aço fixadas sobre belonaves para protegê-las contra artilharia inimiga) kiraso. 3 (zool.: invólucro protetor da tartaruga, do tatu e de outros animais) kiraso. ¨ chapa de couraça kirasaĵo.

couraçado adj. 1 kirasita. · s.m. 2 (mar.) kirasŝipo.

couraçar v. (revestir de couraça, blindar) kirasi.

couraceiro s.m. (soldado armado de couraça) kirasulo.

courbaril s.m. (pl.: courbaris) (bot.) = jatobá (Hymenaea courbaril, Hymenaea courbaril var. stilbocarpa).

courela  s.f. (tb. canteiro) plantejo.

couro s.m 1 (curtido) ledo. 2 (cru) felo. 3 (da cabeça) kraniohaŭto. ¨ couro cabeludo kraniohaŭto. couro cru felo. couro da Rússia (couro preparado com a casca do vidoeiro e do amieiro) jufto. couro de crocodilo krokodila ledo. ¨ tirar o couro (a pele) senfeligi.

coussinet [Fr.] s.m. = mancal (‘peça em forma de argola’).

cousso s.m. (bot.) = cosso (Hagenia abyssinica).

couve  s.f. 1 (bot.) brasiko. 2 (bol.: planta, Brassica oleracea, da familia das crucíferas) legoma brasiko. 3 (bot.: planta, Brassica oleracea gr. acephala, da família das crucíferas) brasiko, ĝarden-brasiko, legoma brasiko, senkapa brasiko.

couve-brócolis  s.f. (pl.: couves-brócolis) (bot.) = brócolis (‘designação comum’).

couve-brócolos  s.m. (pl.: couves-brócolos) (lus., bot.) = brócolis (‘designação comum’).

couve-chinesa s.f. (pl.: couves-chinesas) (agr.) = couve-da-china (Brassica rapa).

couve-crespa s.f. (pl.: couves-crespas) (bot.) sabeliko.

couve-da-china s.f. (pl.: couves-da-china) (agr.: designação comum aos cultivares do nabo (Brassica rapa), do grupo Chinensis) ĉinia (ou ĉina) brasiko, pekina brasiko, pecajo.

couve-de-bruxelas s.f. (pl.: couves-de-bruxelas) (bot.) (tb. couve-de-grelo) (bot.) brusel-brasiko, burĝon-brasiko.

couve-de-grelo s.f. (pl.: couves-de-grelo) (bot.) (tb. couve-de-bruxelas) (bot.) brusel-brasiko, burĝon-brasiko.

couve-de-milão  s.f. (pl.: couves-de-milão) (bot.) savoja brasiko.

couve-de-saboia  \ói\ s.f. (pl.: couves-de-saboia) (bot.) savoja brasiko.

couve-flor \ô\ s.f. (pl.: couves-flores, couves-flor) (bot.: planta, Brassica oleracea, var. Botytris cauliflora, da família das crucíferas) flor-brasiko.

couve-marinha s.f. (pl.: couves-marinhas) (tb. cramba, crambe) (bot.: erva da família das crucíferas, Crambe maritima) krambo.

couve-rábano s.f. (pl.: couves-rábanos, couves-rabano) (bot.: planta da família das crucíferas, cuja raiz é comestível) rapo.

cova s.f. 1 kavo, kavaĵo. 2 terkavaĵo. 3 tombo.

côvado s.m. ulno.

covarde adj. 1 kovarda. 2 malkuraĝa, poltrona, leporkora (fig.). · s.m. 3 kovardulo. 4 malkuraĝulo, poltrono, leporkorulo (fig.).

covardia s.f. 1 kovardeco, malkuraĝeco, poltroneco, malbraveco. 2 kovardaĵo, malkuraĝaĵo, poltronaĵo, malbravaĵo.

coveiro s.m. tombisto.

covil s.m. 1 nestego. 2 rifuĝejo.

covinha s.f. (anat.: pequena reentrância em forma de arco, encontrada geralmente em uma ou em ambas as faces de uma pessoa, especialmente quando sorri) kaveto, vango-kaveto.

covo s.m. = nassa.

cowboy [Ing.] s.m. vakero.

cowpox [Ing.] s.m. (vet.: erupção que aparece no úbere da vaca após a injeção de vacina contra varíola) kaŭpokso, bova pokso, kupokso.

coxa \ô\ s.f. 1 (anat.) femuro. 2 (cul.) femuraĵo: coxa de frango femuraĵo de kokido. ¨ da coxa (femural) femura: artéria da coxa femura arterio. osso da coxa (anat.) femurosto, femuralo.

coxalgia \cs ou ch\ s.f. (med.) koksalgio.

coxear v. (mancar, capengar, cambetar) lami.

coxicoco s.m. (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

coxilha s.f. (geogr.) kruda montaro.

coxim  1 s.m. (pl.: coxins) 1 (técn.) lagro. 2 kuseno.

Coxim  2 (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Koŝino. Vd. coxinense (‘de Coxim MS’).

coximpim s.m. (pl.: coxinpins) (bras., lud.) = gangorra (‘prancha’).

coxinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Coxim MS ou aos seus naturais ou habitantes) koŝina. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Coxim MS) koŝinano.

coxinha s.f. (dim. de coxa) (cul.: iguaria preparada com carne de frango e batata, amassada em forma de coxa de galinha) femureto, femuraĵo.

coxinilho s.m. (cobertura de pele de carneiro que se põe sobre a sela de cavalo) ĉabrako.

coxo \ô\ adj. 1 (tb. manco, capenga) lama. · s.m. 2 (aquele que coxeia) lamulo.

coxonilho s.m. = coxinilho.

cozedura s.f. kuirado.

cozer v. 1 (cozinhar) kuiri. 2 (assar no forno) baki.

cozido adj. 1 kuirita. · s.m. 2 (cul.) kuirita viando. ¨ ficar cozido kuiriĝi.

cozimento s.m. 1 kuirado. 2 kuiraĵo.

cozinha s.f. 1 (parte de uma residência ou restaurante onde se preparam os alimentos) kuirejo. 2 (tb. culinária) kuir-arto, kuirado. ¨ bateria de cozinha kuirilaro. de cozinha kuira, kuir–. tábua de cozinha hak-tabulo, tranĉ-tabulo. utensílio de cozinha kuirilo.

cozinhar v. kuiri. ¨ para cozinhar kuira, kuir–: água para cozinhar kuir-akvo.

cozinheira s.f. (fem. de cozinheiro) kuiristino.

cozinheiro s.m. kuiristo.

cp. abrev. de compare.

CP sigl. de Companhia Portuguesa de Caminhos de Ferro.

CPI sigl. de comissão parlamentar de inquérito.

CPLP sigl. de Comunidade dos Povos de Língua Portuguesa.

cpm símb. de ciclo por minuto.

cps símb. de ciclo por segundo.

CPU [Ing.: “central processing unit” - unidade central de processamento] s.f. (inf.) ĉeforgano.

Cr (quím.) símb. de cromo.

Cr. abrev. de credor.

CrA (astr.) abrev. de Coroa do Sul.

crachá s.m. 1 surbrusta identigilo, nom-ŝildo. 2 ordena stelo.

crack \créc, corrente crac\ [Ing.] s.m. (pl.: “cracks”) (quím.: droga tóxica derivada da cocaína e comercializada na forma de cristais) krako.

cracker \créquer, corrente cráquer\ [Ing.] s.m. (pl.: “crackers”) (inf.) ret-pirato, kod-rompisto.

cracking \créquin, corrente cráquin\ [Ing.] s.m. (pl.: “crackings”) (quím.) = craqueamento. ¨ fazer “cracking” de = craquear.

Cracóvia (geogr.: cid. da Polônia) Krakovo.

Craíbas  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Kraibo. Vd. craibense (‘de Craíbas AL’).

craibense  \a-i\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Craíbas AL ou aos seus naturais ou habitantes) kraiba. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Craíbas AL) kraibano.

cramba s.f. (bot.) = couve-marinha (Crambe maritima).

crambe s.f. 1 (bot.: gênero da família das crucíferas, Crambe) krambo. 2 (bot.) = couve-marinha (Crambe maritima).

craniectomia s.f. (med.: operação cirúrgica em que se extirpa uma parte da caixa craniana) krani-ektomio.

crânio s.m. (anat.) kranio, cerbujo.

craniologia s.f. 1 (parte da antropologia que estuda o crânio) kraniologio. 2 (estudo do crânio nas suas relações com as aptidões e os instintos dos indivíduos) kraniologio.

craniometria s.f. (medição do crânio) kranio-mezurado.

craniotomia s.f. (med.: operação em que se secciona o crânio do feto para possibilitar o parto) kraniotomio.

crápula s.f. 1 diboĉado. · s.m. 2 diboĉulo.

crapuloso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 diboĉa, diboĉema. · s.m. 2 diboĉulo.

craqueamento s.m. (tb. “craking”, craqueio) (quím.: processo de fracionamento de hidrocarbonetos relativamente pesados em produtos mais leves) frakciado: craqueamento do petróleo frakciado de petrolo. Vd. craquear. ¨ fazer o craqueamento de (quím.) = craquear.

craquear v. (quím.: fracionar (um composto) em moléculas mais simples) fracii: craquear o petróleo frakcii petrolon. Vd. craqueamento, “cracking”.

craqueio s.m. (quím.) = craqueamento. ¨ fazer o craqueio de (quím.) = craquear.

crase s.f. 1 (gram.: contração de duas vogais em uma só) krazo. 2 (temperamento, constituição) krazo. 3 (med.: composição normal dos líquidos do corpo, especialmente a do sangue em função da sua capacidade de coagulação) krazo. Vd. discrasia.

crasso adj. 1 densa. 2 kruda, grava: erro crasso kruda eraro.

crássula s.f. (bot.: designação comum às ervas, arbustos e pequenas árvores do gênero Crassula, da família das crassuláceas) krasulo.

crassulácea s.f. (bot.: espécime das crassuláceas) krasulaco. ¨ crassuláceas (bot.: família da ordem das rosales, Crassulaceae) krasulacoj.

crástino adj. (de amanhã) morgaŭa: quando chegar o crástino amanhecer kiam venos la morgaŭa mateniĝo.

cratego s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Crataegus, da família das rosáceas) kratago. Vd. pilriteiro.

cratego-pirliteiro s.m. (pl.: crategos-pirliteiros) (bot.) = pilriteiro.

cratense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Crato CE ou aos seus naturais ou habitantes) krata: a cultura cratense é rica la krata kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Crato CE) kratano: os cratenses são felizes la kratanoj estas feliĉaj.

crateopolitano  \e-o\ adj.s.m. (geogr.) = crateuense (‘de Crateús CE’).

cratera s.f. 1 (vaso antigo, com duas asas e sem gargalo, onde os gregos e romanos misturavam vinho com água) kratero. 2 (abertura, quase sempre circular, de um vulcão ativo ou extinto) kratero. 3 (formação, de origem vulcânia ou meteorítica, com o aspecto de uma depressão, encontrada na superfície da Lua e de outros corpos celestes) kratero.

crateuense  \u-en\ adj.2g. 1 (tb. crateusense, crateopolitano) (relativo ao mun. de Crateús CE ou aos seus naturais ou habitantes) krateusa: a cultura crateuense é rica la krateusa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. crateusense, crateopolitano) (o natural ou habitante do mun. de Crateús CE) krateusano: os crateuenses são felizes la krateusanoj estas feliĉaj.

Crateús  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Krateuso. Vd. crateuense, crateusense, crateopolitano (‘de Crateús CE’).

crateusense  \e-u-zen\ adj.2g.s.2g. (geogr.) = crateuense (‘de Crateús CE’).

Crato  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Krato. Vd. cratense (‘de Crato CE’).

cravagem s.f. (pl.: cravagens) (bot.: doença de certas gramíneas, causada por fungos) ergoto.

cravagem-do-centeio s.f. (pl.: cravagens-do-centeio) (bot.) = cravagem.

cravar v. 1 (fazer penetrar) enigi. 2 (engastar) fiksi, enkroĉigi. 3 (segurar com prego) najli.

craveira s.f. etalono, modelo, normo.

craveiro s.m. (bot.: erva vivaz da família das cariofiláceas, Dianthus caryophyllus) kariofil-dianto.

craveiro-da-índia s.m. (pl.: craveiros-da-índia) (bot.: árvore da família das mirtáceas, Syzygium aromaticum) sizigio, aroma sizigio, kariofil-arbo, kariofilujo.

cravejado adj. najlita, fiksita, enkroĉetigita: cravejado de brilhantes kun enkroĉetigitaj briliantoj.

cravejar v. 1 najli. 2 fiksi, enkroĉetigi, enkroĉigi.

cravelha \ê\ s.f. 1 (mús.: peça de madeira ou de metal de certos instrumentos musicais, destinada a retesar-lhes as cordas) agordilo, agordo-kejlo, kejlo, kordo-streĉilo. 2 (pino, tarugo) ligna najlo. 3 paliseto.

cravina s.f. (bot.: designação comum a várias plantas do gênero Dianthus, da família das cariofiláceas) dianto, dianteto.

cravina-dos-jardins s.f. (pl.: cravinas-dos-jardins) (bot.) = craveiro (Dianthus caryophyllus).

cravinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cravinhos SP ou aos seus naturais ou habitantes) kravinja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cravinhos SP) kravinjano.

cravinho s.m. (bot.) = cravo (‘botão’).

cravinho-do-mato s.m. (pl.: cravinhos-do-mato) (bot.) = erva-de-santa-maria (Chenopodium ambrosioides).

Cravinhos  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kravinjo. Vd. cravinhense (‘de Cravinhos SP’).

cravo 1 s.m. 1 (bot.: flor do craveiro) dianto, diantofloro. 2 (bot.) = craveiro (Dianthus caryophyllus). 3 najlo. 4 (na pele) veruketo. 5 (med.: obstrução do folículo pilossebáceo devida à deposição de resíduos epiteliais e de poeira, e que aparece à vista como um ponto negro na pele; comedão) komedono. 6 (bot., cul.: botão da flor do craveiro-da-índia, seco ao sol, usado como condimento, e de que se extrai o óleo de cravo) kariofilo.

cravo 2 s.m. (mús.: instrumento de cordas pinçadas, da família do virginal e da espineta) klaviceno.

cravoária s.f. (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum).

cravo-aromático s.m. (pl.: cravos-aromáticos) 1 (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum). 2 (bot.) = cravo (‘botão’).

cravo-cabecinha s.m. (pl.: cravos-cabecinha, cravos-cabecinhas) (bot.) = cravo (‘botão’).

cravo-da-índia s.m. (pl.: cravos-da-índia)1 (bot.) = cravo (‘botão’). 2 (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum).

cravo-da-terra-de-minas s.m. (pl.: cravos-da-terra-de-minas) 1 (bot.) = cravo (‘botão’). 2 (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum).

cravo-da-terra-de-são-paulo s.m. (pl.: cravos-da-terra-de-são-paulo) 1 (bot.) = cravo (‘botão’). 2 (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum).

cravo-de-amor s.m. (pl.: cravos-de-amor) (bot.: erva da família das cariofiláceas, Gypsophila paniculata) gipsofilo.

cravo-de-cabeça s.m. (pl.: cravos-de-cabeça) (bot.) = cravo (‘botão’).

cravo-de-cabecinha s.m. (pl.: cravos-de-cabecinha) (bot.) = cravo (‘botão’).

cravo-encarnado s.m. (pl.: cravos-encarnados) (bot.) = craveiro (Dianthus caryophyllus).

cravo-giroflê s.m. (pl.: cravos-giroflês, cravos-giroflê) 1 (bot.) = cravo (‘botão’). 2 (bot.) = craveiro-da-índia (Syzygium aromaticum).

cravoila s.f. (bot.) = erva-benta (Geum urbanum).

cravo-ordinário s.m. (pl.: cravos-ordinários) (bot.) = craveiro (Dianthus caryophyllus).

crawl \cról\ [Ing.] s.m. (pl.: “crawls”) (desp.) red. de nado “crawl”.

CrB (astr.) abrev. de Coroa do Norte.

cré s.m. (min.: calcário friável, de fratura terrosa, cor branca ou cinzenta ou amarelo-clara, composto em sua maior parte de resíduos minúsculos de conchas de foraminíferos) kreto.

cream-cracker [Ing.] s.m. (pl.: “cream-crackers”) (cul.: tipo de biscoito crocante) krakeno.

creche  s.f. infan-vartejo, infanejo, infanetejo, infan-gardejo, infanet-gardejo, infan-zorgejo.

créd. (com., econ.) abrev. de crédito.

credencial adj.2g. (pl.: credenciais) 1 (que confere crédito) kreditiga: carta credencial kreditiga letero. · s.f. 2 titolo. 3 legitimilo, legitimaĵo.

creditar v. krediti: creditar um cliente por tudo que ele pagou krediti klienton per ĉio, kion li pagis. creditar cinco mil reais em sua conta krediti sian konton per kvin mil realoj. creditar sua conta em cinco mil reais krediti sian konton per kvin mil realoj. Vd. debitar.

crédito s.m. 1 fidindeco. 2 (com., econ.; abrev.: créd.) kredito: seu crédito chega a três mil reais via kredito atingas ĝis tri mil realoj. Vd. debeto. 3 (haver) kreditaĵo. ¨ a crédito kredite. carta de crédito kreditletero. sem crédito seninflua.

credo s.m. 1 (rel.: certa oração cristã) kredpreĝo. 2 programo, partio, regularo, dogmo. · interj. 3 (expressa espanto) ho!, Dio! 4 (expressa aversão) fi!

credor adj. 1 kredita: saldo credor kredita saldo. · s.m. 2 (abrev.: Cr.) kreditoro, ŝuldato.

credulidade s.f. kredemo.

crédulo adj. kredema, trokredema, tro kredema.

creio-em-deus-padre s.m.2n. 1 (rel.) = credo (‘oração’). · interj. 2 = credo.

creio-em-deus-pai s.m.2n. 1 (rel.) = credo (‘oração’). · interj. 2 = credo.

cremação s.f. (de cadáveres) kremacio.

cremado 1 adj. (que se cremou) kremaciita.

cremado 2 adj. (da cor de creme) krem-kolora.

cremalheira s.f. (barra dentada sobre a qual trabalha uma engrenagem que serve para transformar um movimento retilíneo em circular) dento-stango, kremaljero.

cremar v. kremacii.

crematório s.m. (forno ou lugar onde se cremam cadáveres) kremaciejo, krematorio.

creme s.m. 1 (cul.) kremo. 2 ŝmiraĵo. ¨ creme de barbear (cosmt.) raz-kremo. creme de beleza (cosmt.) belec-kremo. creme dental dent-pasto, dento-pasto. creme fermentado (cul.) acid-kremo, acida kremo. creme gelado (cul.) = “parfait”. creme hidratante (cosmt.: creme usado sobre a pele para hidratá-la) haŭt-kremo. creme pasteleiro (cul.: iguaria feita de leite, açúcar e farinha de milho fina) kustardo, kremaĵo. da cor de creme krem-kolora.

Cremilda (pren.fem.) Krimhildo, “Krimhilda”.

cremona s.f. (constr.: mecanismo para fechar portas e janelas) espanjoleto.

crenato s.m. (quím.: sal que se encontra em algumas águas minerais) krenato.

crença s.f. 1 kredo. 2 fido. ¨ crença livre (crença em Deus, mas não nas religiões reveladas) liber-kredo. objeto de crença kredaĵo.

crendice s.f. 1 absurda kredo. 2 superstiĉo.

crendospadre s.m.2n. 1 (rel.) = credo (‘oração’). · interj. 2 = credo.

crente adj.2g. 1 kredema. · s.2g. 2 (rel.) kredanto. 3 (rel., bras.) protestanto.

crenoterapia s.f. (med.: tratamento pelas águas minerais) krenoterapio.

creolina s.f. (nome comercial de certo desinfetante líquido) kreolino.

Creon (pren.masc.) = Creonte.

Créon (mit.) = Creonte.

Creonte 1 (pren.masc.) Kreono.

Creonte 2 (mit.: rei de Tebas e cunhado de Édipo) Kreono.

creosofórmio s.m. (quím.: mistura de creosoto e formol) kreosoformo.

creosol s.m. (quím.: líquido aromático incolor ou amarelo, constituinte do creosoto; fórm.: C8H10O2) kreosolo.

creosotado adj. (quím.: a que se aplicou creosoto) kreozotita.

creosotar v. (quím.: aplicar creosoto a) kreozoti: creosotar uma madeira para torná-la imputrescível kreozoti lignon por fari ĝin neputrema.

creosoto s.m. (quím.: espécie de óleo volátil, incolor, obtido por destilação do alcatrão, usado como expectorante e contra a cárie dos dentes) kreozoto.

crepe adj.2g. 1 (que apresenta superfície encrespada) krepa: papel crepe krepa papero. · s.m. 2 (têxt.: tecido leve de seda ou lã, mais ou menos transparente) krepo. 3 (certo tipo de borracha, de superfície rugosa, usado em solas de sapato) krepa kaŭĉuko. 4 (cul.: certo tipo de panqueca) krespo. ¨ crepe da China (têxt.: crepe fino e macio, com superfície mais lisa do que a dos outros crepes) ĉina krepo.

crepida s.f. (bot.) = crépis.

crépide s.f. (bot.) = crépis.

crépis s.f.2n. (bot.: designação comum às plantas do gênero Crepis, da família das compostas) krepido.

crepitação s.f. (pl.: crepitações) kraketado.

crepitar v. kraketi, kraketadi, krepiti.

crepom adj. 1 (que apresenta superfície encrespada) krepa, krepeca, krep–: papel crepom krepa papero. · s.m. 2 = papel crepom.

crepuscular adj.2g. krepuska: luz crepuscular krepuska lumo.

crepúsculo s.m. (claridade que precede o nascer do Sol ou persiste algum tempo depois de ele se pôr) krepusko. ¨ crepúsculo matutino matenkrepusko. crepúsculo vespertino vesperkrepusko.

Crepúsculo dos Deuses (O) (mús.: ópera de Richard Wagner, 1874) La Krepusko de la Dioj.

crer v. 1 kredi. 2 pensi, opinii. 3 konfidi. ¨ deixar crer kredigi. fazer crer kredigi. levar a crer kredigi. || quero crer até que... mi eĉ pensas, ke...

cresc. (mús.) abrev. de crescendo.

crescendo s.m. 1 iompostioma pligrandiĝo. 2 (mús.: aumento progressivo da intensidade sonora; símb.: <; abrev.: cresc.) kresĉendo, iompostioma plilaŭtigo. · adv. 3 (mús.) iompostiome plilaŭtigante.

crescente 1 adj.2g. 1 (que cresce) kreskanta. 2 (que fica maior) pligrandiĝanta. 3 (fon.: diz-se de ditongo) kreska, malfalanta: ditongo crescente kreska diftongo. · s.m. 4 (técn.: figura que tem a forma de arco lunar) krescento. · s.f. 5 (enchente de rio ou maré) inundo. || com as melhoras crescentes, em dois dias teria alta ĉe ĉiam pli bona farto, post du tagoj li elhospitaliĝos.

crescente 2 s.m. (astr.) red. de quarto crescente.

Crescente Vermelho (organização humanitária que desempenha, nos paÍses mulçulmanos, o mesmo papel da Cruz Vermelha) Crescente Vermelho. Vd. Cruz Vermelha, Movimento Internacional da Cruz Vermelha e do Crescente Vermelho.

crescer v. kreski, grandiĝi, altiĝi, multiĝi, vastiĝi, pligrandiĝi. ¨ fazer crescer kreskigi: a nova lei fez crescer o número de acidentes de trânsito la nova leĝo kreskigis la nombron de trafikakcidentoj.

crescido adj. (que atingiu pleno crescimento) plen-kreska.

crescimento s.m. kresko, kreskado. ¨ de crescimento médio mez-kreska. de crescimento medíocre mez-kreska. de bom crescimento bel-kreska.

Creso (último rei da Lídia, c.560–546 a.C.) Krezo.

cresol s.m. (pl.: cresóis) (quím.: designação comum a três isômeros fenólicos derivados do tolueno, líquidos, voláteis, usados como desinfetantes, antissépticos etc.; fórm.: C7H8O) krezolo: o cresol bruto consiste de ortocresol, metacresol e paracresol la kruda krezolo konsistas el orto-krezolo, meta-krezolo kaj para-krezolo.

crespão s.m. (pl.: crespões) = papel crepom.

crespina s.f. (zool.) = barrete (‘segunda câmara’).

crespo adj. 1 krispa. 2 malglata. 3 krepa. · s.m. 4 (vest.) krispo.

cresta s.f. (apic.) miel-rikolto.

crestar v. 1 bruletigi. 2 frostigi.

crestomatia s.f. (coleção de textos para fins pedagógicos) krestomatio.

creta s.f. (min.) = cré.

cretáceo s.m. (inic.maiúsc.) (geol.: o terceiro e último período da era secundária, imediatamente depois do jurássico) kretaceo.

cretinismo s.m. (med.) kretenismo.

cretinizar v. (infrm.) idiotigi, stultigi.

cretino adj. 1 (med.) kretena. 2 (infrm.) malsprita, malspritega, stulta, stultega, kretena. · s.m. 3 (med.) kreteno. 4 (infrm.) malspritulo, malspritegulo, stultulo, stultegulo, kreteno..

cretone s.m. (tb. bramante) (têxt.: tecido grosso de linho ou algodão, usado em cortinas, colchas etc.) kretono.

créu interj. jen!

Creúsa (pren.fem.) “Kreuza”.

Creúsa 2 (mit.: mulher de Eneias) Kreuzo.

cria s.f. 1 (animal recém-nascido ou que ainda mama) ĵusnaskito, ideto. 2 (pessoa cuja educação está a cargo de outrem) edukato.

criação  s.f. (pl.: criações) 1 (coisa criada) kreaĵo, kreitaĵo. 2 (ação de criar) kreo, kreado. 3 elformo. 4 (conjunto dos seres criados) kreitaro. 5 (tb. animal de criação) bruto. 6 brutaro. ¨ criação de abelhas abel-bredado.

criacionismo s.m. (rel.: para a Igreja católica e outras instituições religiosas, doutrina baseada no Gênese bíblico, segundo a qual o mundo foi criado por Deus a partir do nada, e todos os seres vivos tiveram criação independente e se mantêm biologicamente imutáveis) kreismo. Vd. evolucionismo.

criacionista adj.2g. 1 (rel.: relativo ao criacionismo) kreisma: a doutrina criacionista la kreisma doktrino. 2 (rel.: relativo ao que é adepto do criacionismo) kreista. · s.2g. 3 (rel.: adepto do criacionismo) kreisto.

criacionístico adj. 1 (tb. criacionista) (rel.: relativo ao criacionismo) kreisma: a doutrina criacionística la kreisma doktrino. 2 (tb. criacionista) (rel.: relativo ao que é adepto do criacionismo) kreista.

criada s.f. 1 (mulher que faz serviços domésticos em casa alheia) servistino. 2 (de quarto) ĉambristino. 3 (de hotel, restaurante etc.) kelnerino. ¨ criada de mesa = garçonete. criada de quarto ĉambristino.

criadagem s.f. (pl.: criadagens) 1 (de serviços gerais) servistaro. 2 (de quarto) ĉambristaro. 3 (de hotel, restaurante etc.) kelneraro. 4 (conjunto de empregados em casa nobre ou rica) livreularo.

criadeira s.f. = ama (‘mulher que amamenta’).

criado 1 s.m. 1 (mulher que faz serviços domésticos em casa alheia) servisto. 2 (de quarto) ĉambristo. 3 (jovem empregado de hotel) grumo. 4 (de hotel, restaurante etc.) kelnero. 5 (empregado de pessoa nobre ou rica) livreulo. ¨ criado de mesa = garçom. criado de quarto ĉambristo.

criado 2 s.m. (mob.) red. de criado-mudo.

criado-mudo s.m. (pl.: criados-mudos) (tb. mesa-de-cabeceira) (mob.) lito-tablo, lito-tableto.

criador \ô\ s.m. 1 (aquele que criou) kreinto. 2 (aquele que cria) kreanto. 3 (de gado) bredisto. 4 (inic.maiúsc.) (rel.) Kreinto: orar ao Criador preĝi al la Kreinto. ¨ criador de abelhas abelisto, abel-bredisto.

criança s.2g. infano, infaneto. ¨ criança de colo lul-infano. criança de ninar lul-infano. criança de peito lakt-infano, suĉ-infano, mam-infano. criança sem irmão sol-infano. perder criança seninfaniĝi. privar de criança seninfanigi.

criança-prodígio s.f. (pl.: crianças-prodígios, crianças-prodígio) mir-infano.

criancice s.f. infanaĵo.

criancinha s.2g. 1 infaneto. 2 bebo.

criançola s.2g. bubo.

criar v. 1 krei. 2 fondi. 3 nutri. 4 eduki. 5 (animais) bredi. 6 elformi. 7 elpensi, inventi. 8 estigi. 9 fari: criar um mal-estar na plateia fari embarason al la aŭskultantaro. 10 kreskigi: ela gosta de criar plantas em sua casa ŝi ŝatas kreskigi plantojn en sia domo. ¨ ação de criar (tb. criação) kreado. aquele que criou (tb. criador) kreinto. coisa criada (tb. criação) kreaĵo.

criatura s.f. 1 kreitaĵo. 2 kreito. 3 persono, homo. ¨ pobre criatura kompatindulo, kompatinda homo.

cribbage [Ing.] s.m. (lud.: certo jogo de cartas) kribaĝo*.

cribriforme adj.2g. (cuja forma é similar à do crivo) kribril-forma, kribrila: lâmina cribriforme kribrila lameno.

criceto s.m. (zool.) = “hamster”.

cricilar v. (emitir (o grilo) seu som característico) ĉirpi.

Criciúma  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Krisiumo. Vd. criciumense (‘de Criciúma SC’).

criciumense  \i-u\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Criciúma SC ou aos seus naturais ou habitantes) krisiuma: a cultura criciumense é rica la krisiuma kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Criciúma SC) krisiumano: os criciumenses são felizes la krisiumanoj estas feliĉaj.

cricket [Ing.] s.m. (desp.) = críquete.

cricoide \ói\ s.f. (anat.: anel cartilaginoso que ocupa a parte inferior da laringe) krikoido.

cricrilar v. (emitir (o grilo) seu som característico) ĉirpi.

crime s.m. krimo. ¨ cometer um crime krimi. crime de guerra militkrimo. crime de lesa-majestade (tb. lesa-majestade) (jur.: crime cometido contra um rei ou um membro da família real, ou contra o poder soberano do Estado) majest-atenco, atenco kontraŭ la suverena majesto. crime hediondo krimego, abomeninda krimo. crime passional (jur.) krimo de pasio, pasia krimo. de crime krima: levar uma vida de crime vivi kriman vivon. || um crime tenebroso fia krimo.

Crime e castigo (lit.: romance de Fiódor Dostoiévski) Krimo kaj puno.

Crimeia \éi\ (geogr.: península da Ucrânia, que separa o mar Negro do mar de Azov) Krimeo.

criminal adj.2g. (pl.: criminais) 1 (que se refere a crime) krima. 2 (jur.: que se refere ao julgamento de crimes) kriminala: direito criminal kriminala juro.

criminalidade s.f. krimeco.

criminalista s.2g. kriminalisto.

criminar  v. kulpigi, akuzi.

criminoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 krima. · s.m. 1 krimulo. 2 akuzito. || executar um criminoso ekzekuti krimulon.

crina s.f. 1 (zool.: cada um dos pelos rígidos e ásperos de certos animais) harego, krino. 2 (zool.: pelos compridos, duros e ásperos de alguns animais) haregoj, haregaro, krinoj. 3 (de cavalo) ĉeval-haroj, krinoj, krinaro. 4 (zool.: pelos compridos, duros e ásperos no pescoço de alguns animais) kol-haroj, kol-hararo, krinoj, krinaro. ¨ crina vegetal (fibras de agave, fórmio, fita-do-mar etc. usadas, como a de origem animal, para estofar colchões e assemelhados) vegetaĵa fibro.

crinóideos s.m.pl. (zool.) = crinoides.

crinoides \ói\ s.m.pl. (zool.: classe de equinodermos de corpo em forma de cálice, com cinco longos braços ramificados) krinoidoj.

crinolina s.f. 1 (têxt.: tecido grosso, feito primitivamente de crina, e depois de vários outros materiais, empregado para forrar ou entrelar roupas) krinolino. 2 (vest.: saia em forma de campânula semiesférica, armada a princípio com anáguas, depois sobre uma leve armação) krinolino.

crióforo s.m. (aparelho para congelar água, por efeito de evaporação) krioforo.

crioterapia s.f. (med.: processo terapêutico baseado em aplicações de gelo, neve carbônica e outros veículos de frio intenso) krioterapio, fridoterapio.

crioulo s.m. 1 (aquele que, embora de pais europeus, nasceu nos países intertropicais de colonização europeia) kreolo. 2 (ling.: resultado da transformação de um pídgin em língua que tem falantes nativos) kreola lingvo. 3 (p.ext.) negro.

cripta s.f. 1 groto. 2 (nalgumas igrejas, galeria subterrânea onde se enterravam cadáveres) kripto.

críptico adj. 1 (relativo a cripta) kripta. 2 (p.ext.: secreto, oculto) kripta: texto críptico kripta teksto. · s.m. 3 (inic.maiúsc.) (geol.: primeira era do éon hadeano, 4,5–4,1 Ga atrás) kriptio*.

cript(o)- el.comp. (significa “oculto, secreto”) kripto-: criptotuberculose krioptotuberkulozo.

criptocomunista s.2g. (aquele que não manifesta claramente sua ideologia comunista) kriptokomunisto.

criptógama s.f. (bot.: espécime das criptógamas) kriptogamo. ¨ criptógamas (bot.: grande grupo ao qual pertencem as plantas que têm os órgãos sexuais ocultos ou pouco aparentes) kriptogamoj.

criptogenético adj. (med.: diz-se de doença cuja origem é desconhecida) kriptogeneza.

criptografia s.f. kriptografio.

criptolita s.f. (min.) = monazita.

criptoméria s.f. 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Cryptomeria, da família das taxodiáceas) kriptomerio. 2 (bot.) = cedro-japonês (Cryptomeria japonica).

crípton s.m. (pl.: críptons, críptones) (quím.) = criptônio.

criptônimo adj. 1 (que ocultou ou disfarçou o nome) kriptonima, pseŭdonima. · s.m. 2 (pseudônimo) kriptonimo, kaŝ-nomo, pseŭdonimo.

criptônio s.m. (tb. crípton) (quím.: elemento químico de número atômico 36; símb.: Kr) kriptono.

criptonita s.f. (lit.: em história em quadrinhos, mineral proveniente do planeta Krypton, e que pode matar o Super-Homem) kriptonito.

criptorquia s.f. (med.) = criptorquidia.

criptorquidia s.f. (med.: falha na descida do testículo para a bolsa escrotal) kriptoorkideco.

criptotoxina \cs\ s.f. (bioq.: aquela substância que normalmente não é tóxica, mas que pode ser, ao se aumentar sua concentração no líquido em que está dissolvida) kriptotoksino.

criptotuberculose s.f. (med.: estado latente da tuberculose, ainda sem sinais de exteriorização clínica) kriptotuberkulozo.

críquete s.m. (desp.: jogo de origem inglesa, disputado por duas equipes de 11 jogadores, que utilizam bastões e uma pequena bola de madeira) kriketo.

cris s.m. (pl.: crises) (adaga de lâmina ondulada, tradicionalmente usada pelos povos situados na Malásia e nas Filipinas) kriso.

crisalho s.f. (pint.) = grisalha.

crisálida s.f. 1 (zool.: pupa dos insetos lepidópteros) krizalido. 2 (fig.: coisa que, antes de tomar nova fase ou ação, se acha no estado ou período de recolhimento ou imobilidade) krizalido.

crisálide s.f. (zool.) = crisálida.

crisântemo s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Crysanthemum, da família das compostas) krizantemo.

crisarobina s.f. (quím.: alcaloide extraído do pó da araroba) krizarobino.

crise s.f. 1 krizo. 2 (med.) atako. ¨ crise aguda akuta krizo. de crise kriza. entrar em crise kriziĝi. para ser usado em caso de crise krizokaza.

Criseida (mulher troiana, filha de Crises e escrava de Agamenon) “Krizeis”, “Krizeisa”.

Criseide = Criseida.

Criseis = Criseida.

Crisipo (filósofo grego, c.281–c.205 a.C.) Krizipo.

crisma s.f. 1 (rel.:  sacramento da confirmação do batismo) konfirmacio, konfirmo. 2 (p.ext.) nom-ŝanĝado. 3 (p.ext.) alnomo. · s.m. 4 (rel.: óleo perfumado que se usa na administração de alguns sacramentos) krismo, sankta oleo: o padre pegou o crisma para ungir os crismandos la pastro prenis la krismon por sanktolei la konfirmaciotojn.

crismado s.m. (rel.: aquele que recebeu o crisma) konfirmaciito.

crismando s.m. (rel.: aquele que vai ser crismado) konfirmacioto.

crismar v. (rel.) konfirmacii.

crisocalco s.m. (liga de cobre, zinco, estanho e chumbo, que imita o ouro) krizokalo.

crisócalo s.m. 1 (aquilo que imita o ouro) or-imitaĵo. 2 (técn.) = crisocalco.

crisofânico adj. (quím.: diz-se do ácido encontrado na raiz de ruibarbo, entre outras) krizofanika, ĥrizofanika. ¨ ácido crisofânico (quím.) ĥrizofanika acido.

crisol s.m. (pl.: crisóis) 1 (vaso de material resistente ao fogo em que se fundem metais e outros materiais) fand-vazo, fandujo. 2 (fig.) hardilo. 3 (tb copela) (metal.: vasilha de material refratário usado no processo de copelação) kupelujo.

crisólita s.f. (min.: variedade de olivina verde-amarelada ou amarronzada) krizolito.

crisomela s.f. (zool.: designação comum aos besouros do gênero Chrysomela) krizomelo, orskarabo.

crisopa s.f. (zool.: designação comum aos insetos neurópteros do gênero Chrysopa, da família dos crisopídeos) krizopo.

crisoprásio s.m. (min.: variedade de calcedônia, de cor verde-maçã ou verde-amarelada contendo níquel e usada como gema) krizoprazo.

Crisóstomo (pren.masc.) Krizostomo.

crispar v. krispigi. ¨ crispar-se krispiĝi.

crista s.f. 1 (de ave, de monte, de onda) kresto. 2 (de monte) supro. 3 (bot.) = lígula (‘apêndice’). ¨ crista das vagas ondo-kresto. de crista caída (fig.: desanimado, desiludido) kun klinita kresto. estar na crista da onda esti sukceso-plena.

cristã adj.s.f. fem. de cristão.

cristal s.m. (pl.: cristais) (p.f.) kristalo. ¨ cristal de espelho glaco. cristal de neve neĝero, neĝ-kristalo. Vd. floco de neve. cristal de rocha (min.) kvarco. cristal holoédrico (min.) = holoedro. cristal líquido likva kristalo. de cristal kristala.

cristaleira s.f. vitro-ŝranko.

Cristalina  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Kristalino. Vd. cristalinense (‘de Cristalina GO’).

cristalinense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cristalina GO ou aos seus naturais ou habitantes) kristalina: a cultura cristalinense é rica la kristalina kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cristalina GO) kristalinano: os cristalinenses são felizes la kristalinanoj estas feliĉaj.

cristalino adj. 1 (relativo ao cristal) kristala. 2 (límpido como cristal) kristala, kristaleca. 3 (pet.: diz-se de rocha constituída quase que totalmente por cristais ou fragmentos de cristais) kristalo-pura. · s.m. 4 (tb. lente) (anat.: estrutura ocular biconvexa, transparente, localizada entre a câmara posterior e o corpo vítreo, e que constitui parte do mecanismo de refração ocular) kristalino, okulo-lenso.

cristalizado adj. kristaliĝinta.

cristalizar v. kristaligi. ¨ cristalizar-se kristaliĝi.

cristalizável adj.2g. (pl.: cristalizáveis) kristaligebla.

cristalografia s.f. (ciência que se ocupa dos cristais, das suas formas e estrutura, e das leis que regem a sua formação) kristalografio.

cristandade s.f. 1 (rel.: qualidade ou característica do que é cristão) kristaneco. 2 (rel.: a comunidade dos cristãos) kristanaro.

cristão adj. (pl.: cristãos; fem.: cristã) 1 (rel.: relativo ao cristianismo ou aos seus seguidores) kristana: prece cristã kristana preĝo. · s.m. 2 (rel.: aquele que professa o cristianismo) kristano: cristãos e cristãs foram recebidos em salas separadas kristanoj kaj kristaninoj estis akceptitaj en apartaj ĉambroj. ¨ cristãmente kristane.

cristiânia 1 s.f. (desp.: freada rápida dos esquis) kristianio.

Cristiânia 2 (geogr., hist.: antigo nome de Oslo, na Noruega, 1624–1924) Kristianio.

cristianismo s.m. (rel.: religião da fé em Jesus Cristo) kristanismo. ¨ cristianismo ortodoxo ortodoksa kristanismo.

cristianizar v. (rel.: tornar cristão) kristanigi.

Cristina (pren.fem.) Kristino, “Kristina”.

cristo (inic.maiúsc.) (rel.: nome dado a Jesus pelos seus seguidores, para indicar sua natureza divina) Kristo. ¨ antes de Cristo (indicação de data anterior à era cristã; abrev.: a.C.) antaŭ Kristo (a.K.). depois de Cristo (indicação de data posterior à era cristã; abrev.: d.C.) post Kristo (p.K.).

Cristóvão (pren.masc.) Kristoforo.

cristovense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = são-cristovense (‘de São Cristóvão SE’).

critério s.m. 1 (fundamento, base para uma opção e/ou decisão) kriterio: para Descartes, a evidência é o critério da verdade por Kartezio la evidenteco estas la kriterio de la vero. 2 saĝeco.

criterioso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) saĝa.

crítica s.f. 1 (discernimento) kritiko. 2 (exame minucioso de produções literárias, artísticas ou científicas) recenzo. 3 (escrito ou gravação resultante desse exame) recenzo. ¨ que merece crítica kritikinda.

Crítica da Razão Prática (obra de Immanuel Kant) Kritiko de Praktika Racio.

Crítica da Razão Pura (obra de Immanuel Kant) Kritiko de Pura Racio.

criticador \ô\ adj. 1 (inclinado à crítica) kritikema. 2 (que é capaz de criticar) kritik-pova.

criticante adj.2g. = criticador.

criticar v. 1 (apreciar) kritiki. 2 (fazer a crítica de uma obra, espetáculo etc.) recenzi. 3 (censurar) riproĉi. || criticar é fácil, o difícil é fazer (prov.) kritiki estas facile, fari malfacile.

criticável adj.2g. (pl.: criticáveis) kritikinda.

criticismo s.m. (fil.: sistema filosófico de Kant, que procura determinar os limites da razão humana) kritikismo.

crítico adj. 1 (repreensivo) kritika. 2 (relativo a crise) kriza. 3 (relativo a um ponto, estado ou quantidade no qual algo essencial se modifica) krita: massa crítica krita maso. ponto crítico krita punkto. temperatura crítica krita temperaturo. pressão crítica krita premo. · s.m. 4 kritikisto. 5 (indivíduo que aprecia e julga obras literárias, de arte etc.) recenzisto. ¨ com espírito crítico (repreensivamente) kritike. tornar-se crítico kriziĝi.

crivado adj. (todo furado, perfurado) traborita: crivado de balas traborita per kugloj.

crivar v. 1 traboretadi, plenigi je truetoj. 2 (fig.) plenigi, enkroĉetigi.

crível adj.2g. (pl.: críveis) kredebla, ver-ŝajna.

crivo s.m. 1 kribrilo. 2 filtrilo.

crivoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) (relativo a crivo) kribrila: lâmina crivosa kribrila lameno.

Croácia (geogr.: país da Europa balcânica; cap.: Zagreb) Kroatio, Kroatujo.

croata s.2g. 1 (o natural ou habitante da Croácia) kroato. · s.m. 2 (ling.: um dos grandes dialetos do sérvio-croata, falado na Croácia) kroata lingvo.

croc onomat. 1 (imita o som de sapos, rãs etc.) kŭaks: “— Croc! Croc! Brec-rec-rec!’ — foi tudo quanto disse [o sapo]” “’kŭaks, kŭaks, brekekekeks!’ estis ĉio, kion [la bufo] povis diri” [A Polegarzinha [Elinjo-fingreto], de H. C. Andersen, trad. de L. L. Zamenhof]. 2 (imita a voz de sapos, rãs etc.) kva, kvak: a rãs coaxavam: croc, croc! la ranoj kantis: kva, kvak!

crocante adj.2g. krusteca: bombom crocante krusteca bombono.

croc croc  onomat. (imita a voz de rãs) kva kvak.

crochê s.m. kroĉetaĵo, kroĉ-trikaĵo. ¨ agulha de crochê kroĉetilo. fazer crochê kroĉeti, kroĉ-triki.

crocidismo s.m. (med.) = carfologia.

crocitar v. 1 (soltar a voz, falando-se de aves como o corvo, a coruja, o abutre etc.) graki, bleki. 2 (soltar a voz, falando-se de corvo) graki, korvbleki.

croco s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Crocus, da família das iridáceas, entre as quais, o açafrão) krokuso.

crocodilagem  s.f. (pl.: crocodilagens) (Esper., infrm.: a prática de falar em língua nacional em um ambiente de esperantistas) krokodilado.

crocodilar  v. (Esper., infrm.: falar em língua nacional em um ambiente de esperantistas) krokodili.

crocodilo s.m. 1 (zool.: designação comum aos grandes répteis da família dos crocodilídeos, especialmente aqueles do gênero Crocodylus) krokodilo. 2 (Esper., infrm.: pessoa que fala em língua nacional em um ambiente de esperantistas) krokodilo. ¨ couro de crocodilo krokodila ledo.

crócus s.m.2n. (bot.) = croco.

croisé [Fr.] s.m. (vest.) = sobrecasaca.

croissant [Fr.] s.m. (cul.) lunarka bulko.

Cro-Magnon (geogr.: localidade da França) Kromanjono. ¨ homem de Cro-Magnon (antrpol.) homo de Kromanjono.

cromática s.f. (arte de combinar as cores) kromatiko, ĥromatiko.

cromático adj. 1 (ópt.: relativo a cores) kromata: aberração cromática kromata aberacio. 2 (mús.: formado de semitons) kromata: escala cromática kromata gamo.

cromatina s.f. (quím., biol.: substância constituinte do cromossomo da célula eucarionte e composta de ADN, ARN e proteínas) kromatino.

cromat(o)- el.comp. (significa “cor”, “pigmento”) kromo/, kromato/..

cromatóforo s.m. (biol.: célula dotada de pigmento e capaz de concentrá-lo ou dispersá-lo, causando a mudança de cor em certos animais) kromatoforo.

cromatografia s.f. (quím.: processo de separar gases, líquidos ou sólidos, em uma mistura ou solução, por adsorção) kromatografio.

cromatólise s.f. (tb. cromólise) (biol.: dissolução da cromatina que ocorre durante o processo de divisão celular) ĥromolizo, kromolizo.

crômio s.m. (quím.) = cromo.

crom(o)- el.comp. (significa “cor”, “pigmento”) kromo/, kromato/: cromofotografia kromofotografio.

cromlech [Galês] s.m. (pl.: cromlechs) (arql.: monumento pré-histórico, composto de menires que formam um ou vários círculos ou elipses) kromleĥo.

cromo s.m. (tb. crômio) (quím.: elemento químico de número atômico 24; símb.: Cr) kromo.

cromofórico adj. (quím.: relativo a, ou próprio de, ou que contém cromóforo) kromofora.

cromóforo s.m. (quím.: grupo de átomos responsável pela cor de um composto) kromofora grupo.

cromofotografia s.f. (fotografia em cores) kromofotografio.

cromólise s.f. (biol.) = cromatólise.

cromolitografia s.f. (processo litográfico de imprimir em diversas cores) kromolitografio.

cromossoma s.m. (biol.) = cromossomo.

cromossomático adj. (biol.) = cromossômico.

cromossomial adj.2g. (pl.: cromossomiais) (biol.) = cromossômico.

cromossômico adj. (biol.: relativo a cromossomo) kromosoma.

cromossomo s.m. (biol.: parte da célula animal ou vegetal que contém os genes determinantes das características desse animal ou vegetal) kromosomo. ¨ cromossomo sexual (biol.: cromossomo que participa na determinação do sexo) seksa kromosomo, heterosomo: os mamíferos machos têm cromossomos sexuais diferentes (X/Y), enquanto os fêmeos têm cromossomos sexuais iguais (X/X) la virseksaj mamuloj havas malsamajn seksajn kromosomojn (X/Y), dum la inseksaj havas samajn seksajn kromosomojn (X/X).

cromotipia s.f. (gráf.: todo método de impressão tipográfica em cores) kromotipio.

cromotipografia s.f. (gráf.) = cromotipia.

Cromwell (Oliver) (político inglês, 1599–1658) Kromvelo.

cronaxia \cs\ s.f. (fisl.: tempo que decorre entre a excitação do nervo motor e a contração muscular) kronaksio.

crônica s.f. 1 (narração histórica) kroniko. 2 (seção ou coluna de revista ou de jornal consagrada a um assunto especializado) kroniko: crônica política, teatral politika, teatra kroniko. 3 (lit.: texto literário breve de enredo indeterminado) kroniko.

Crônicas (livro das) (tb. Paralipômenos) (bíbl.: livro da Bíblia, dividido em duas partes) Kroniko.

crônico adj. 1 (relativo ao tempo) tempa. 2 (que dura há muito) daŭra, ĉiama. 3 (med.: diz-se de doença de longa duração) kronika. Vd. agudo.

cronista adj.2g. 1 (relativo a crônica) kronika. · s.2g. (aquele que escreve crônicas) kronikisto.

Crono (mit.) = Cronos.

cronoestratigrafia s.f. (geol.) = cronostratigrafia.

cronoestratigráfico adj. (geol.) = cronostratigráfico.

cronograma s.m. 1 laborplano. 2 (astrl.) = horóscopo (‘diagrama’).

cronolitológico adj. (geol.) = cronostratigráfico.

cronologia s.f. (ciênc.: parte da ciência que trata do tempo e de suas divisões com o objetivo de determinar a ordem de ocorrência dos fatos) kronologio.

cronológico adj. kronologia.

cronometrar v. 1 (medir o tempo) temp-mezuri. 2 (definir com precisão a duração de algo) tempumi. Vd. temporizador, minuteria.

cronometria s.f. (fís.: parte da física que trata da medição de intervalos de tempo) kronometrio.

cronometrista s.2g. 1 (fabricante de cronômetros) kronometro-fabrikisto. 2 (pessoa que cronometra) temp-mezuristo.

cronômetro s.m. 1 (pequeno relógio cujo ponteiro pode ser acionado ou parado à vontade, para registrar o tempo exato) kronometro, klikhorloĝo. 2 (relógio de precisão) kronometro. 3 temp-mezurilo.

Cronos (mit.: deus grego do tempo, pai de Zeus) Krono. Vd. Saturno.

cronostratigrafia s.f. (geol.: ramo da estratigrafia que interpreta a história geológica através da determinação da idade e sequência de tempo dos estratos das rochas terrestres) kronostratigrafio.

cronostratigráfico adj. (geol.: relativo à cronostratigrafia) kronostratigrafia: unidade cronostratigráfica kronostratigrafia unuo.

crooner [Ing.] s.2g. kantisto, noktokantisto.

croque (mar.) hokego.

croqué s.m. (lud.: jogo em que bolas de madeira, impelidas por um taco em forma de marreta, devem passa por pequenos arcos, seguindo um trajeto predeterminado) kroketo.

croquet [Ing.] s.m. (lud.) = croqué.

croquete s.m. 1 (cul.: bolinho de forma alongada, feito de um creme misturado com carne moída (de boi, ave, peixe etc.), passado em farinha de rosca e frito) krokedo. 2 (cul.) fritaĵo, frit-pastaĵo, fritaĵeto.

croqui s.m. (esboço) krokizo. ¨ fazer o croqui de krokizi.

cróssima s.f. (fer.: peça de ferro ou aço, triangular, adaptada aos desvios das ferrovias, nos pontos de interceptação dos trilhos) frogo. Vd. entroncamento.

crosta \ô\ s.f. (côdea, casca de crustáceos, cascão) krusto. ¨ coberto de crosta krusta, krusteca.

crotálida s.m. (zool.) = crotalíneo. ¨ crotálidas (zool.) = crotalíneos.

crotalídeo s.m. (zool.) = crotalíneo. ¨ crotalídeos (zool.) = crotalíneos.

crotalíneo adj. 1 (zool.: relativo ou pertencente aos crotalíneos) krotalena. · s.m. 2 (zool.: espécime dos crotalíneos) krotaleno. ¨ crotalíneos (zool.: subfamília (Crotalinae) de serpentes da família dos viperídeos) krotalenoj.

crótalo s.m. (zool.: designação comum às serpentes do gênero Crotalus, vulgarmente conhecidas como cascavéis) krotalo, sonserpento.

crotaloide \ói\ adj. 1 (zool.: semelhante ao crótalo) krotala, krotaleca. 2 (zool.: relativo a serpente do gênero Crotalus) krotala, krotaleca. · s.m. 3 (zool.: designação comum às serpentes do gênero Crotalus) krotalo, sonserpento.

cróton s.m. (pl.: crótons, crótones) (bot.: designação comum às plantas do gênero Croton, da família das euforbiáceas) krotono.

crou * onom. (imita a voz do corvo) aŭ!

croupier [Fr] s.m. = crupiê.

Cr$ (econ.) símb. de cruzeiro (‘moeda’).

CR$ (econ.) símb. de cruzeiro real (‘moeda’).

Crt (astr.) abrev. de Taça.

CRT [Ing.] s.m. (acrônimo de “cathode-ray tube” - tubo de raios catódicos) katod-radia tubo.

cru adj. 1 (que está em seu estado natural, que não foi trabalhado, que não foi preparado) kruda: kruda fibro, ledo fibra, couro cru . 2 (cul.: não cozido) kruda, nekuirita: carne crua kruda (ou nekuirita) viando. 3 (fig.) kruda, maldelikata. 4 (escandaloso, chocante) nepruda: expressar-se em termos crus esprimi sin per neprudaj vortoj. 5 (cruel) kruela: sucumbiu ao cru ataque do sobrinho li falis ĉe la kruela atako de la nevo.

Cru (astr.) abrev. de Cruzeiro do Sul.

crucial adj.2. (pl.: cruciais) 1 (em forma de cruz) kruca. 2 neevitebla: a cirurgia foi uma solução crucial la kirurgio estis neevitebla solvo. 3 malfacila: despedir o amigo foi uma decisão crucial maldungi la amikon estis malfacila decido. 4 grava, fundamenta. 5 nepra. 6 decida.

cruciante adj.2g. 1 dolorega. 2 kor-ŝira.

crucífera s.f. (bot.: espécime das crucíferas) brasikaco (prefer.), krucifero. ¨ crucíferas (bot.: família da ordem das caparidales, Brassicaceae, sin. Cruciferae) brasikacoj (prefer.), kruciferoj.

crucífero adj. = crucial.

crucificação s.f. (pl.: crucificações) krucumo.

crucificado adj. 1 (que sofreu o suplício da cruz) krucumita. · s.m. 2 (inic.maiúsc.) (rel.: Jesus Cristo) la Krucumito.

crucificar v. krucumi.

crucifixo \cs\ s.m. krucifikso.

cruciforme adj. = crucial.

cruel adj.2g. (pl.: cruéis) 1 kruela, senkora, kruelega. 2 (fig.) barbara, sovaĝa. 3 malhumana, malkompatema, senkompata, brutala.

crueldade s.f. 1 (característica ou condição do que é cruel) krueleco. 2 (ato cruel) kruelaĵo.

cruento adj. 1 sanganta. 2 mult-sanga. 3 kruela.

crueza s.f. (brutalidade, rudeza, grosseria) krudeco.

cruor \ô\ s.m. (fisl.: parte coagulada do sangue, separada do soro) kruoro, sango-koagulaĵo.

crupe s.m. (med.: obstrução aguda da laringe devida a infecção, alergia, corpo estranho ou tumor, que provoca tosse, rouquidão e pode levar à asfixia) krupo.

crupiê s.m. (empregado que dirige o jogo nos cassinos, pagando e recolhendo o dinheiro das apostas) krupiero.

crural adj.2g. (pl.: crurais) (relativo à perna) krura, krur–.

crustáceo s.m. (zool.: espécime dos crustáceos) krustaco, krustulo. ¨ casca de crustáceo krusto. crustáceos (zool.: classe (Crustacea) de animais artrópodes, predominantemente aquáticos e de respiração branquial) krustacoj, krustuloj..

cruz 1 s.f. 1 (figura formada por duas linhas ou barras que se cruzam em um ângulo de 90º, estando uma linha ou barra na horizontal e a outra na vertical) kruco. Vd. aspa. 2 (instrumento de tortura e execução, formado de dois toros transversais onde se pregavam as vítimas) kruco. ¨ cruz de Lorena kruco de Loreno. cruz de Malta kruco de Malto. cruz de Santo André kruco de Sankta Andreo. cruz de Santo Antônio kruco de Sankta Antono. cruz gamada (tb. suástica) svastiko. cruz suástica svastiko. de cruz kruca. em cruz 1 kruca. 2 kruce. em forma de cruz kruce, laŭkruce. sinal da cruz krucosigno. || cruzes! fi! entre a cruz e a água benta (expr.: ‘inter kruco kaj sankta akvo’) = entre a cruz e a caldeirnha. entre a cruz e a caldeirinha (expr.: ‘inter kruco kaj kaldroneto’) (em situação muito difícil, a que não se tem como fugir) inter martelo kaj amboso. entre a cruz e a espada (expr.: ‘inter kruco kaj glavo’) = entre a cruz e a caldeirinha.

Cruz 2 (astr.) = Cruzeiro do Sul.

cruza-bico s.m. (pl.: cruza-bicos) (zool.: designação comum às aves do gênero Loxia) loksio, kruc-bekulo.

cruzada s.f. 1 (hist.: expedição militar de caráter religioso que se fazia na Idade Média, contra hereges ou infiéis) kruc-milito, kruc-militiro, krucista milito, kruca milit-iro, kruciato (arc.). 2 (fig.) kampanjo, propaganda agitado.

cruzado 1 s.m. 1 krucisto, kruc-militisto. 2 (econ.: antiga moeda do Brasil; = 100 centavos; símb.: Cz$) kruzado.

cruzado 2 adj. 1 (posto em forma de cruz) krucigita, krucita: pernas cruzadas krucigitaj kruroj. 2 kruca. 3 (cujas trajetórias se cruzam ou provêm de vários pontos em direção a um só alvo) konverĝa, sam-cela: fogo cruzado konverĝa pafado.

cruzador \ô\ s.m. (mar., mil.) krozo-ŝipo, kroz-ŝipo, krozanto, krozisto. Vd. cruzeiro.

cruz-almense  adj.2g. (pl.: cruz-almenses) 1 (relativo ao mun. de Cruz das Almas BA ou aos seus naturais ou habitantes) kruz-das-alma: a cultura cruz-almense é rica la kruz-das-alma kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cruz das Almas BA) kruz-das-almano: os cruz-almenses são felizes la kruz-das-almanoj estas feliĉaj.

Cruz Alta  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Kruz-Alto. Vd. cruz-altense, cruzaltense (‘de Cruz Alta RS’).

cruz-altense  adj.2g. (pl.: cruz-altenses) 1 (tb. cruzaltense) (relativo ao mun. de Cruz Alta RS ou aos seus naturais ou habitantes) kruz-alta: a cultura cruz-altense é rica la kruz-alta kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. cruzaltense) (o natural ou habitante do mun. de Cruz Alta RS) kruz-altano: os cruz-altenses são felizes la kruz-altanoj estas feliĉaj.

cruzaltense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = cruz-altense (‘de Cruz Alta RS’).

cruzamento s.m. 1 kruciĝo. 2 (ponto de interseção entre coisas que se cruzam) kruc-punkto. 3 (fer.) kruciĝejo. 4 (acasalamento) parigo, duopigo, gekunigo.

cruzar v. 1 kruci, krucigi. 2 (mar.: ocupar ou vigiar certa extensão de mar, percorrendo-a em todas as direções) krozi. 3 interplekti. 4 (falando-se de raças, elementos distintos etc.) kunmiksi. 5 (acasalar) parigi, duopigi, gekunigi. 6 trairi: cruzar a rua trairi la straton. ¨ cruzar-se (uns com os outros) interkruciĝi.

cruz-credo interj. 1 (expressa espanto) ho!, Dio! 2 (expressa aversão) fi!

Cruz das Almas  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kruz-das-Almo. Vd. cruz-almense (‘de Cruz das Almas BA’).

Cruz do Espírito Santo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kruz-do-Espirito-Santo. Vd. cruz-espírito-santense, espírito-santense (‘de Cruz do Espírito Santo PB’).

cruz-d’oestano  adj.s.m. (pl.: cruz-d’oestanos) = cruzeirense (‘de Cruzeiro do Oeste PR’).

cruzeirense  1 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cruzeiro do Sul AC ou aos seus naturais ou habitantes) kruzejro-do-sula, sud-kruzejra: a cultura cruzeirense é rica la kruzejro-do-sula (ou sud-kruzejra) kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cruzeiro do Sul AC) kruzejro-do-sulano, sud-kruzejrano: os cruzeirenses são felizes la kruzejro-do-sulanoj (ou sud-kruzejranoj) estas feliĉaj.

cruzeirense  2 adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cruzeiro SP ou aos seus naturais ou habitantes) kruzejra: a cultura cruzeirense é rica la kruzejra kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cruzeiro SP) kruzejrano: os cruzeirenses são felizes la kruzejranoj estas feliĉaj.

cruzeirense  3 adj.2g. 1 (tb. cruz-oestano, cruz-d’oestano) (relativo ao mun. de Cruzeiro do Oeste PR, ou aos seus naturais ou habitantes) kruzejro-do-oesta, okcident-kruzejra. · s.2g. 2 (tb. cruz-oestano, cruz-d’oestano) (o natural ou habitante do mun. de Cruzeiro do Oeste PR) kruzejro-do-oestano, okcident-kruzejrano.

cruzeiro  1 s.m. 1 kruco. 2 krucego. 3 (mar.) navigaciejo. 4 (mar., mil.) krozado. 5 krozejo. 6 (arq.: numa igreja cristã em forma de cruz, a interseção da nave principal com o transepto) nav-kruciĝo, navo-kruciĝo. 7 (econ.: antiga moeda do Brasil; símb.: Cr$) kruzejro, kruzero (evi). 8 (mar.: viagem por mar) krozado. 9 (mar.) plezur-ŝipo. Vd. velocidade de cruzeiro, cruzador. ¨ cruzeiro real (econ.: antiga moeda do Brasil; símb.: CR$) reala kruzejro.

Cruzeiro  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kruzejro. Vd. cruzeirense (‘de Cruzeiro SP’).

Cruzeiro do Oeste  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Kruzejro-do-Oesto, Okcidenta Kruzejro. Vd.  cruzeirense, cruz-oestano, cruz-d’oestano (‘de Cruzeiro do Oeste PR’).

Cruzeiro do Sul  1 (tb. Cruz) (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Crux, Crucis; abrev.: Cru) Suda Kruco, Sudkruca Konstelacio.

Cruzeiro do Sul  2 (geogr.: mun. do estado do Acre) Kruzejro-do-Sulo, Suda Kruzejro. Vd. cruzeirense (‘de Cruzeiro do Sul AC’).

cruz-espirito-santense  adj.2g. (pl.: cruz-espírito-santenses) 1 (tb. espírito-santense) (relativo ao mun. de Cruz do Espírito Santo PB ou aos seus naturais ou habitantes) kruz-do-espirito-santa. · s.2g. 2 (tb. espírito-santense) (o natural ou habitante do mun. de Cruz do Espírito Santo PB) kruz-do-espirito-santano.

cruzeta \ê\ s.f. (cabide) pendigilo, vest-arko.

cruz-oestano  adj.s.m. (pl.: cruz-oestanos) = cruzeirense (‘de Cruzeiro do Oeste PR’).

Cruz Vermelha (organização internacional humanitária) Ruĝa Kruco. Vd. Crescente Vermelho, Movimento Internacional da Cruz Vermelha e do Crescente Vermelho.

Crv (astr.) abrev. de Corvo.

Cs (quím.) símb. de césio.

csc (trig.) símb. de cossecante.

csi (tb. xi) s.m. (décima quarta letra do alfabeto grego, ξ, Ξ) ksio, “ksi”.

C.ta  abrev. de Comandita.

c.te  abrev. de corrente.

ctenóforos s.m.pl. (zool.: filo de animais marinhos pelágicos, Ctenophora) ktenoforoj.

CTI s.m. (med.) sigl. de centro de terapia intensiva.

ctv. abrev. de centavo.

cu  1 s.m. (anat.; chulo) anuso, pug-truo. ¨ cu de ferro 1 (tb. cê-dê-efe, cdf, CDF) (infrm.) (extremamente preocupado em cumprir as regras) pedanta. 2 (tb. cê-dê-efe, cdf, CDF) (pessoa extremamente preocupada em cumprir as regras) pedanto.

Cu 2 (quím.) símb. de cobre.

cuacha s.m. (econ.) = kwacha.

Cuala Lumpur (geogr.) = Kuala Lumpur.

cuanza s.m. (tb. kuanza) (econ.: moeda de Angola; = 100 lweis) kŭanzo, kvanzo..

cuba 1 s.f. (grande vasilha, geralmente redonda, mais larga que funda) kuvo. ¨ cuba de barrela lavkuvo.

Cuba 2 (geogr.: país insular das Antilhas; cap.: Havana) Kubo.

Cuba (ilha de) (geogr.: a maior ilha das Grandes Antilhas) insulo Kubo.

cubano adj. 1 (relativo a Cuba ou aos seus naturais ou habitantes) kuba. · s.m. 2 (o natural ou habitante de Cuba) kubano.

cubar v. 1 (mat.) kubigi. 2 volumene mezuri, mezuri la volumenon de.

cubata s.f. negro-dometo.

Cubatão  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kubatano. Vd. cubatense, cubatonense (‘de Cubatão SP’).

cubatense  adj.2g. 1 (tb. cubatonense) (relativo ao mun. de Cubatão SP ou aos seus naturais ou habitantes) kubatana: a cultura cubatense é rica la kubatana kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (tb. cubatonense) (o natural ou habitante do mun. de Cubatão SP) kubatanano: os cubatenses são felizes la kubatananoj estas feliĉaj.

cubatonense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = cubatense (‘de Cubatão SP’).

cubeba s.f. 1 (bot.: planta da família das piperáceas, Piper cubeba) kubebo. 2 (bot.: o fruto dessa planta) kubeb-bero, kubeb-pipro.

cúbico adj. 1 kuba. 2 kub-forma.

cubículo s.m. 1 ĉambreto. 2 karcero, mallibereja ĉelo.

cubital adj.2g. (pl.: cubitais) (do cotovelo) kubuta.

cúbito s.m. (anat.: osso do antebraço) ulno.

cubo s.m. 1 kubo. 2 (mec.: de roda) nabo, aksingo. 3 (lud.: dado de jogo) kubo, ĵet-kubo. ¨ elevar ao cubo (mat.) kubigi.

cuboide \ói\ s.m. (anat.: osso curto do pé, na parte anterior e superior do tarso, mais abaixo articulando-se com o calcâneo) kuboido, kuboid-osto.

cuca s.f. (fam.) kapo.

Cuche (bíbl.: na geografia bíblica, Gênesis 2:13, nome da Etiópia, região correspondente ao atual Sudão) “Kuŝ”, Etiopujo.

cuchê red. de papel cuchê.

cuco s.m. 1 (zool.: gênero de ave, Cuculus, da família dos cuculídeos) kukolo. 2 (zool.: ave da família dos cuculídeos, conhecida por pôr os ovos nos ninhos de outros pássaros) kukolo. 3 kukol-horloĝo. ¨ relógio de cuco kukol-horloĝo.

Cuconor (geogr.: grande lago da China, a Nordeste do Tibete) Kuku-Noro.

cuculo s.m. = quantidade.

cucume s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cucumis) kukumiso.

cucúrbita s.f. 1 (no alambique, recipiente onde se coloca o líquido que se pretende destilar) kukurbforma vazo. 2 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cucurbita, da família das cucubirtáceas) kukurbo. ¨ cucúrbita de alambique kukurb-forma vazo.

cucurbitácea s.f. (bot.: espécime das cucurbitáceas) kukurbaco. ¨ cucurbitáceas (bot.: família (Cucurbitaceae) de plantas da ordem das violales, na qual se incluem a abóbora, o melão, o pepino e a melancia) kukurbacoj.

cucurbitáceo adj. (bot.: relativo à abóbora) kukurba.

cucuricar v. = cocoricar.

cu-doce s.2g. (pl.: cus-doces) (pessoa luxenta e/ou negaceadora)  koketemulo, neglektemulo. ¨ fazer cu-doce 1 neglekti. 2 ŝajnigi malŝaton, malatenton.

cueca s.f. (vest.) = cuecas.

cuecas s.f.pl. (vest.: roupa íntima masculina) kalsono, virkalsono.

cueiro s.m. (vest.) vindo, vindaĵo.

Cuenlum (geogr.) = Kunlun.

cuf [Hebr.] s.m. (décima nona letra do alfabeto hebraico) “kof”.

cugar s.m. (zool.) = suçuarana (Puma concolor).

cuguar s.m. (zool.) = suçuarana (Puma concolor).

cuguardo s.m. (zool.) = suçuarana (Puma concolor).

Cuiabá  (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado de Mato Grosso) Kujabao. Vd. cuiabano (‘de Cuiabá MT’), papa-peixe (‘alcunha’).

cuiabano  adj. 1 (relativo ao mun. de Cuiabá MT ou aos seus naturais ou habitantes) kujabaa: a cultura cuiabana é rica la kujabaa kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cuiabá MT) kujabaano: os cuiabanos são felizes la kujabaanoj estas feliĉaj. Vd. papa-peixe (‘alcunha’).

cuíca s.f. 1 (zool.: designação comum aos marsupiais do gênero Marmosa, da família dos didelfiídeos) marmozo. 2 (mús.) kuiko, frot-tamburo.

cuíca-d’água s.f. (pl.: cuícas-d’água) (zool.: marsupial da família dos didelfiídeos, Chironectes minimus) kironekto.

cuidado  s.m. 1 zorgo. 2 atento. · interj. 3 atentu!: cuidado com a pedra! atentu pri la ŝtono! ¨ aos cuidados de (abrev.: a/c) per adreso de (p.a.), zorge de (z.de). falta de cuidado nesingardemo. || cuidado! gardu vin! cuidado com o cão! atentu hundon! cuidado pra não cair! atentu, ke vi ne falu! ela está sob os meus cuidados diretos ŝi estas sub mia persona zorgado. todo cuidado é pouco plej streĉa prizorgado estas necesega.

cuidadoso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) zorga, zorgema, skrupule plenumanta, skrupulema.

cuidar  v. 1 zorgi: cuidar de sua vida zorgi pri sia vivo. 2 flegi: cuidar de um doente flegi malsanulon. 3 varti: cuidar de uma criança varti infanon. 4 pensi. 5 pripensi. 6 (med.) kuraci. 7 kreskigi: ela gosta de cuidar de plantas em sua casa ŝi ŝatas kreskigi plantojn en sia domo. ¨ cuidar antecipadamente antaŭzorgi. cuidar de zorgi pri, prizorgi; flegi.

cuieira s.f. (bot.) kalabasujo, lagenario.

cuincar \u-in\ v. = ganir.

Cuité  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kujteo. Vd. cuiteense (‘de Cuité PB’).

Cuité de Mamanguape  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kujte-de-Mamangvapo. Vd. cuiteense (‘de Cuité de Mamanguape PB’).

cuiteense  1 \è-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cuité PB ou aos seus naturais ou habitantes) kujtea. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cuité PB) kujteano.

cuiteense  2 \è-ên\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cuité de Mamanguape PB ou aos seus naturais ou habitantes) kujte-de-mamangvapa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cuité de Mamanguape PB) kujte-de-mamangvapano.

Cuitegi  (tb. Cuiteji) (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kujteĵio. Vd. cuitegiense, cuitejiense (‘de Cuitegi PB’).

cuitegiense  adj.2g. 1 (tb. cuitejiense) (relativo ao mun. de Cuitegi PB ou aos seus naturais ou habitantes) kujteĵia. · s.2g. 2 (tb. cuitejiense) (o natural ou habitante do mun. de Cuitegi PB) kujteĵiano.

Cuiteji  (geogr.) = Cuitegi (‘cid.da PB’).

cuitejiense  adj.2g.s.2g. = cuitegiense (‘de Cuitegi PB’).

cuitelinho s.m. (zool.) = beija-flor.

cuitelo s.m. (zool.) = beija-flor.

cuitezeira s.f. (bot.) kalabasujo, lagenario.

cuitezeiro s.m. (bot.) kalabasujo, lagenario.

cujo  pron. (tb. cujos, cuja, cujas) kies: a mulher cuja voz você ouviu é minha prima la virino, kies voĉon vi aŭdis, estas mia kuzino. a jovem cujos pais moram em São Paulo viajou ontem la junulino, kies gepatroj loĝas en San-Paŭlo, vojaĝis hieraŭ. chegou o homem cujo filho é médico alvenis la viro, kies filo estas kuracisto. ¨ cuja kies: chegou o homem cuja filha é médica alvenis la viro, kies filino estas kuracistino. cujas kies: chegou o homem cujas filhas são médicas alvenis la viro, kies filinoj estas kuracistinoj. cujos kies: chegou o homem cujos filhos são médicos alvenis la viro, kies filoj estas kuracistoj.

cúlaque s.m. (camponês rico na Rússia do séc. 19) kulako.

culatra s.f. 1 (arm.: parte posterior e/ou fecho do cano de arma de fogo) pafilpostaĵo, ŝargujo, kulaso. 2 (técn.: de motor) kulaso. 3 (port.) putino.

cule s.m. (trabalhador chinês ou indiano, geralmente nos portos das antigas colônias portuguesas) kulio.

cúlex \cs\ s.m. (pl.: cúlices) (zool.: gênero de insetos da família dos culicídeos, também conhecidos como mosquitos, Culex) kulo. Vd. mosquito, anófele.

cúli s.m. = cule.

culicídeo s.m. (zool.: inseto da família dos culicídeos, ordem dos dípteros) kuledo. Vd cúlex. ¨ culicídeos s.m.pl. (zool.: família de insetos vulgarmente conhecidos como mosquitos, Culicidae) kuledoj.

culinária s.f. kuir-arto, kuirado.

culinário adj. (cul.: relativo à cozinha ou à arte de cozinhar) kulinara, kuira: dotes culinários kuira talento.

culminação s.f. (pl.: culminações) (astr.: o ponto mais alto que um astro atinge acima do horizonte) kulminacio.

culminância s.f. (lit.) kulmino.

culminante adj.2g. 1 kulmina. 2 (astr.) kulminacia.

culminar v. 1 (estar no auge) kulmini. 2 (astr.) kulminacii. || o escândalo culminou na prisão e morte do companheiro la skandalo kulminis per aresto kaj morto de la kunulo.

culpa s.f. 1 kulpo. 2 peko. ¨ ter culpa de kulpi pri.

culpado adj. kulpa. ¨ ser culpado de kulpi pri. tornar-se culpado kulpiĝi.

culpar v. 1 kulpigi pri: culpar alguém por alguma coisa kulpigi iun pri io. 2 akuzi.

culposo \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 kulpa. 2 (jur.: diz-se de ato que, embora haja culpa, se efetivou sem que o agente pudesse prever-lhe as consequências) nedola: homicídio culposo nedola hommortigo. Vd. doloso.

cult [Ing.] adj.2g.2n. 1 (falando-se de pessoa, ideia, objeto, movimento, obra de arte etc., cultuado nos meios intelectuais e artísticos) kultata: um seriado “cult” de televisão kultata televida dramserio. · s.2g. 2 (o objeto de tal culto) kultaĵo: aquele filme é um “cult” no meio artístico tiu filmo estas kultaĵo en la arta medio.

cultivado adj. (culto) kulturita, kultura.

cultivador s.m. kulturisto.

cultivar v. 1 kulturi. 2 kultivi. 3 bredi. 4 forci. 5 kreskigi: ela gosta de cultivar plantas em sua casa ŝi ŝatas kreskigi plantojn en sia domo. · s.m. 2 (bot., agric.: qualquer variedade de planta produzida por meio de técnicas de cultivo) kultivo-vario, kultivo-formo, kultivaro.

cultivo s.m. kulturado, kulturo.

culto s.m. 1 kulto. 2 (serviço religioso) Di-servo, di-servo. 3 (fig.) kulto: culto às leis kulto al la leĝoj. ter o culto da verdade senti kulton por la vero. 4 religio. · adj. 5 kultura, kulturita. 6 klera. ¨ culto religioso (rel.) Di-servo, di-servo. render culto a kulti.

cultor \ô\ s.m. 1 kulturanto. 2 kulturisto.

cultuar v. (render culto a) kulti.

cultura s.f. 1 (t.s.) kulturo. 2 (instrução) klereco. ¨ cultura popular (conjunto de tradições, artes, conhecimentos e crenças populares de um povo ou grupo, transmitidos oralmente) folkloro, popola tradiciaro. culturas alternadas (agric.) alternaj kultivoj. pôr em cultura ekkulturi.

cumano  s.m. (tb. polovetsiano) (hist.: povo nômade que invadiu a Rússia no séc. 13) kumano.

cumarato s.m. (quím.: sal do ácido cumárico) kumarato.

cumarina s.f. (quím.: substância encontrada na semente do cumaru-verdadeiro e obtida sinteticamente, usada como aromatizante, desodorante etc.) kumarino.

cumaru s.m. 1 (bot.: designação comum a várias árvores do gênero Dipteryx, da família das leguminosas, incluídas tb. no gênero Coumarouna) kumaro. Vd. dípterix. 2 (bot.) = cumaru-verdadeiro (Dipteryx odorata). 3 (bot.: fruto do cumaru-verdadeiro, uma vagem comestível) tonka fabo.

cumaru-verdadeiro s.m. (pl.: cumarus-verdadeiros) (bot.: árvore da família das leguminosas, Dipteryx odorata) dipteriko, odora dipteriko, tonko.

cumbuca-de-macaco s.f. (pl.: cumbucas-de-macaco) (bot.) = sapucaia (Lecythis pisonis).

cume s.m. 1 (p.f.) supro. 2 altaĵo, plejaltaĵo, verto, kulmino. 3 (ponto ou parte mais alta de uma montanha ou monte) mont-pinto.

cumeeira s.f. (arq.) tegmento-supro, firsto.

cúmel s.m. (pl.: cúmeis) (bot.) = alcaravia (Carum carvi).

cumim s.m. (pl.: cumins) (bras.: ajudante de garçom) kelner-helpanto, kelner-helpisto.

cumino s.m. (bot.: designação comum às plantas do gênero Cuminum, da família das umbelíferas) kumino. Vd. cominho.

cúmis s.m. (cul.: leite de égua ácido e fermentado, usado como bebida) kumiso.

cúmplice adj. 1 kunkulpa. · s.m. 2 kunkulpulo. 3 (jur.: aquele que toma parte em ação criminosa) komplico, krim-helpanto, kunkrimulo.

cumprimentar v. 1 saluti. 2 gratuli, komplimenti: cumprimentar alguém por sua coragem komplimenti iun pri lia kuraĝo.

cumprimenteiro adj. komplimentema.

cumprimento s.m. 1 plenumo. 2 (saudação) saluto. 3 gratulo. 4 (abrev.: cump.to) komplimento. ¨ cumprimento lisonjeiro (galanteio, madrigal) madrigalo (fig.). cumprimentos agridoces dolĉ-amaraj komplimentoj.

cumprir v. 1 plenumi. 2 elplenumi, elfari, fini, efektivigi, kompletigi. 3 esti necese, konveni, deci. ¨ cumprir-se 1 plenumiĝi. 2 efektiviĝi, kompletiĝi. || cumpra-se! plenumiĝu! cumpre-me cientificar-vos de... mi devas sciigi al vi pri... cumpre-me acrescentar que... mi devas aldoni, ke...

cump.to abrev. de cumprimento.

cumulação s.f. (pl.: cumulações) = acumulação.

cumular v. 1 = acumular. 2 superŝuti.

cúmulo s.m. 1 kulmino, plejsupro. 2 amaso. 3 (met.: nuvem de base horizontal e contornos arrendondados, semelhante a grande montanha de neve ou floco de algodão) kumuluso. 4 eĝo. Vd. nimbo-cúmulo, nimbo, nimbo-estrato. ¨ cúmulo de galáxias (astr.) = aglomerado de galáxias. cúmulo estelar (astr.) = aglomerado estelar. cúmulo galáctico (astr.) = aglomerado galáctico. cúmulo globular (astr.) = aglomerado globular. cúmulos (met.: tipo de nuvem) kumuluso. o cúmulo do absurdo la plej granda absurdaĵo. para cúmulo plie.

cúmulo-nimbo s.m. (met.) = nimbo-cúmulo.

Cunegundes (pren.fem.) “Kunegunda”.

cunete  s.m. (bras.) (sexo oral-anal) anus-lekado.

cunfres s.m.pl. mono.

cunha  1 s.f. 1 kojno. 2 (peça de ferro ou madeira que serve para preencher um espaço vazio entre duas partes de uma construção) angul-peco. ¨ rachar com cunha kojne fendi.

Cunha  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Kunjo. Vd. cunhense (‘de Cunha SP’).

cunhado s.m. bofrato. ¨ cunhados (de ambos os sexos) bogefratoj.

cunhagem s.f. (pl.: cunhagens) stampado.

cunhar v. 1 stampi. 2 (moedas) monerigi.

Cunhataí  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kunjataio. Vd. cunhataiense (‘de Cunhataí SC’).

cunhataiense  \a-i\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cunhataí SC ou aos seus naturais ou habitantes) kunjataia. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cunhataí SC) kunjataiano.

cunhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cunha SP ou aos seus naturais ou habitantes) kunja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cunha SP) kunjano.

cunho s.m. (instrumento) stampilo.

cunilíngua s.f. (ato de buscar e dar prazer sexual com a boca e a língua na vulva da mulher) frandzado (pref.), piĉ-lekado (pref.), franĉado, franzado. ¨ praticar (ou fazer) cunilíngua frandzi (pref.), piĉ-leki (pref.), franĉi, franzi: fazer cunilíngua numa mulher até ela gozar frandzi virinon ĝis orgasmo.

cunquate s.m. (bot.: fruto comestível da fortunela) fortunel-frukto. Vd. fortunela.

cunques s.m.pl. mono.

cupão s.m. (pl.: cupões) 1 = cupom. 2 bileto.

cupão-resposta s.m. (pl.: cupões-respostas) = cupom-resposta.

cupaúba s.f. (bot.) = copaíba (Copaifera officinalis).

cupê s.m. 1 kaleŝeto, du-rada kaleŝo. 2 (de trem de ferro) kupeo.

cuperose s.f. (med.) = rosácea (‘dilatação capilar’).

cupi s.m. (zool.) = cupim (‘designação comum’).

cupidez \ê\ s.f. 1 avideco. 2 mon-avideco. 3 profitemo. 4 ambicio.

Cupido (mit.: deus romano do Amor, correspondente ao grego Eros) Kupido, Kupidono. Vd. Eros.

cúpido adj. 1 mon-avidega. 2 volupta: devorou-a com olhares cúpidos li glutis ŝin per voluptaj okuloj.

cupim s.m. 1 (zool.: designação comum aos insetos da ordem dos isópteros) termito. 2 = cupinzeiro (‘ninho’). 3 (zool.: corcova no dorso dos touros, especialmente dos zebus) ĝibo.

cupineiro s.m. (zool.) = cupinzeiro (‘ninho’).

cupinzama s.f. 1 (zool.: aglomerado de cupins) termitaro. 2 (zool.: aglomerado de cupinzeiros) termitejaro.

cupinzeiro s.m. (zool.: ninho de cupins) termitejo.

cupiúba s.f. (bot.) = copaíba (Copaifera officinalis).

cupom s.m. (pl.: cupons) kupono.

cupom-resposta s.m. (pl.: cupons-respostas, cupons-resposta) respond-kupono (rpk.). ¨ cupom-resposta internacional internacia respondkupono (irk.).

cuprém s.m. (pl.: cupréns) mono.

cúpreo adj. (referente a cobre) kupra, kupreca.

cúprico adj. (referente a cobre) kupra, kupreca.

cuprífero adj. (referente a cobre) kupra, kupreca.

cupuaçu s.f. (bot.: árvore da família das esterculiáceas; Theobroma bicolor, Theobroma grandiflorum) teobromo, guazumo*.

cúpula s.f. 1 (arq.: nome que se dá à parte superior e hemisférica de determinadas construções, tanto em seu aspecto côncavo interno — abóbada — quanto no aspecto convexo e externo — zimbório, domo) kupolo. 2 (bot.: espécie de cálice, formado de pequenas brácteas unidas entre si pela base e que envolvem a flor e o fruto de alguns vegetais) kupulo.

cupulácea s.f. (bot.) = fagácea. ¨ cupuláceas (bot.) = fagáceas.

Cúpula da Rocha (templo islâmico em Jerusalém) Kupolo de l’ Roko.

cupulífera s.f. (bot.) = fagácea. ¨ cupulíferas (bot.) = fagáceas.

cura s.f. 1 kuracado. 2 resanigo. 3 resaniĝo. · s.m. 4 (tb. pároco) (rel.) paroĥestro, parokestro, vikario. ¨ cura completa plena resaniĝo.

Curaçá  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Kurasao. Vd. curaçaense (‘de Curaçá BA’).

curaçaense  \çà-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Curaçá BA ou aos seus naturais ou habitantes) kurasaa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curaçá BA) kurasaano.

curaçau s.m. (cul.: licor feito com cascas de laranja, açúcar e aguardente) kuracao.

curador \ô\ s.m. 1 (jur.: aquele que é legalmente incumbido de cuidar dos bens e interesses de quem se acha incapacitado de fazê-lo) kuratoro. 2 (pessoa responsável pela conservação de museu, biblioteca etc.) kuratoro.

curadoria s.f. (cargo ou função de curador) kuratoreco.

curandeiro s.m. 1 (tb. benzedeiro) (aquele que cura sem título nem habilitação, em geral por meio de rezas e feitiçarias) sorĉ-kuracisto, sorĉisto, kurac-parolanto. 2 ĉarlatano. 3 fuŝ-kuracisto, kuracistaĉo.

curar v. 1 kuraci. 2 resanigi. 3 (fig.) rebonigi, fortigi. 4 (secar) sekigi. 5 (branquear) blankigi. 6 zorgi pri.

curare s.m. (veneno paralisante extraído de plantas dos gêneros Strychnos e Chondodrendon, e usado pelos índios na ponta de suas flechas) kuraro.

curarismo s.m. 1 (envenenamento com curare) kurarizo. 2 (med.: aplicação terapêutica do curare) kurarizo.

curassês s.m. (líng.) = papiamento.

curatela s.f. kuratoreco.

curativo s.m. 1 kuracado, kuraco. 2 kuracilo. 3 (“band-aid”) pret-pansaĵo, plastro. 4 bandaĝo, panso-bendo. 5 (tb. penso) (conjunto de medicamentos e objetos acessórios aplicados sobre uma ferida) pansaĵo. · adj. 6 (referente a cura) kuraca. ¨ fazer um curativo numa ferida pansi vundon, uzi pansaĵon sur vundo.

curato s.m. 1 (função ou cargo de cura) paroĥestreco, parokestreco. 2 (moradia ou residência de um cura) paroĥestrejo, parokestrejo. 3 (rel.) = paróquia (‘divisão territorial’). 4 (moradia ou residência de um padre) pastrejo, pastra domo.

curável adj.2g. (pl.: curáveis) resanigebla, kuracebla.

curbaril s.m. (pl.: curbaris) (bot.) = jatobá (Hymenaea courbaril, Hymenaea courbaril var. stilbocarpa).

curcúlio s.m. (zool.: designação comum aos besouros do gênero Curculio, da família dos curculionídeos) kurkulio.

cúrcuma s.f. (bot.: designação comum às plantas do gênero Curcuma, da família das gengiberáceas) kurkumo.

Curdistão (geogr.: região da Ásia habitada pelos curdos, dividida entre a Turquia, o Irã, o Iraque e a Síria) Kurdio, Kurdujo.

curdo s.m. 1 (indivíduo dos curdos, povo nômade muçulmano do Curdistão) kurdo. 2 (ling.: língua falada pelos curdos) kurda lingvo.

cureta s.f. (cir.: instrumento cirúrgico em forma de colher, usado para raspagem) kureto.

curetagem s.f. (cir.: ação de raspar com a cureta) kuretado.

curetar v. (cir.: raspar com a cureta) kureti.

cúria s.f. 1 (nome que os primitivos ítalos davam a grupos religiosos de famílias, a que os gregos chamavam fratria) kurio. 2 (divisão da tribo entre os antigos romanos) kurio, subtribo. 3 (senado de Roma ou de antiga comuna) kurio. 4 (casa em que se reunia o senado) kurio. 5 (rel.: administração papal da igreja romana) kurio, papa administrantaro. 6 (rel.: administração episcopal da igreja romana) kurio, episkopa adminstrantaro.

curial adj.2g. (pl.: curiais) 1 (rel.) kuria. 2 (fig.) saĝa.

curiango s.m. (zool.) = bacurau.

curiangu s.m. (zool.) = bacurau.

curiavu s.m. (zool.) = bacurau.

curiboca s.2g. (tb. caboclo) (bras.: indivíduo nascido de índia e branco ou vice-versa) mestizo.

curie s.m. (fís.: unidade de radioatividade equivalente a 3,7 ´ 1010 Bq; símb.: Ci) kurio.

Curie (Maria) (física francesa de origem polonesa, 1867–1934) Maria Kurio.

Curie (Pierre) (físico francês, 1859–1906) Pierre Kurio.

Curilhas (geogr.) = ilhas Kurilas.

curimã s.f. (zool.) = tainha (‘designação comum’, Mugil).

curinga s.m. 1 (lud.: carta de baralho que, em certos jogos, vale para substituir outra(s) em determinada situação) ĵokero. 2 (tb. curingão) (lud.: carta com figura distinta, que não pertence a nenhum dos quatro naipes) ĵokero.

curingão s.m. (pl.: curingões) (lud.: carta com figura distinta, que não pertence a nenhum dos quatro naipes e que equivale a um curinga) ĵokero.

cúrio s.m. (quím.: elemento químico de número atômico 96; símb.: Cm) kuriumo.

curiosidade  s.f. 1 (qualidade ou estado do que é curioso) kuriozeco. 2 (coisa curiosa) kuriozaĵo. 3 sci-volo, sci-volemo. 4 (tb. curiosidades) (lugar interessante em uma cidade, país ou região) vidindaĵo, vidindaĵoj. || colecionar curiosidades kolekti kuriozaĵojn.

curioso \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 scivola, scivolema, sciema. 2 videma, vidama. 3 (interessante) kurioza, vidinda: um fato curioso kurioza okazaĵo. 4 esplorema. 5 stranga, eksterordinara. · s.m. 6 (não profissional) amatoro. 7 videmulo: uma multidão de curiosos o rodeou multego da videmuloj lin ĉirkaŭis. ¨ coisa curiosa kuriozaĵo. ¨ curiosidades (tb. curiosidade) vindindaĵoj, vidindaĵo:ele conhece bem todas as curiosidades desta cidade li bone konas ĉiujn vidindaĵojn de tiu ĉi urbo. curioso por saber scivola informiĝi. estar curioso esti scivola, scivoli. ser curioso esti scivolema.

curioterapia s.f. (med.: método terapêutico pela aplicação de raios de rádio e outros elementos radioativos) kurioterapio.

Curitiba  (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado do Paraná) Kuritibo. Vd. curitibano (‘de Curitiba PR’).

curitibanense  adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Curitibanos SC ou aos seus naturais ou habitantes) kuritibana: a cultura curitibanense é rica la kuritibana kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Curitibanos SC) kuritibanano: os curitibanenses são felizes la kuritibananoj estas feliĉaj.

curitibano  adj. 1 (relativo ao mun. de Curitiba PR ou aos seus naturais ou habitantes) kuritiba: a cultura curitibana é rica la kuritiba kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curitiba PR) kuritibano: os curitibanos são felizes la kuritibanoj estas feliĉaj.

Curitibanos  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Kuritibano. Vd. curitibanense (‘de Curitibanos SC’).

Curlândia (geogr.: antiga região da Letônia) Kurlando.

curling [Ing.] s.m. (desp.: jogo escocês semelhante ao boliche ou à bocha, jogado entre duas equipes sobre uma pista de gelo) kurlingo, glitŝton-ludo, glaci-diskado.

Curosivo (geogr.) = Kuroshio.

currais-novense  adj.2g. (pl.: currais-novenses) 1 (relativo ao mun. de Currais Novos RN ou aos seus naturais ou habitantes) kurajs-nova: a cultura currais-novense é rica la kurajs-nova kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Currais Novos RN) kurajs-novano: os currais-novenses são felizes la kurajs-novanoj estas feliĉaj.

Currais Novos  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Kurajs-Novo. Vd. currais-novense (‘de Currais Novos RN’).

curral  s.m. (pl.: currais) 1 stalo. 2 kralo. 3 bovejo. 4 gregejo.

Curral de Cima  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kural-de-Simo. Vd. curralense-de-cima (‘de Curral de Cima PB’).

curralense-de-cima  adj.2g. (pl.: curralenses-de-cima) 1 (relativo ao mun. de Curral de Cima PB ou aos seus naturais ou habitantes) kural-de-sima. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curral de Cima PB) kural-de-simano.

curralinhense  adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Curralinhos PI ou aos seus naturais ou habitantes) kuralinja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curralinhos PI) kuralinjano.

Curralinhos  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Kuralinjo. Vd. curralinhense (‘de Curralinhos PI’).

curral-velhense  adj.2g. (pl.: curral-velhenses) 1 (relativo ao mun. de Curral Velho PB ou aos seus naturais ou habitantes) kural-velja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curral Velho PB) kural-veljano.

Curral Velho  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Kural-Veljo. Vd. curral-velhense (‘de Curral Velho PB’).

currículo s.m. 1 (tb. curriculum vitae”) (documento em que se reúnem dados relativos às características pessoais, formação, experiência profissional e/ou trabalhos realizados por um candidato a emprego, atividade de autônomo, cargo específico etc.) vivo-protokolo, viv-protokolo, vivo-resumo, viv-resumo, viv-priskribo. 2 (relação de títulos, ocupações etc. de uma pessoa ao longo de sua carreira) karier-tabelo, viv-priskribo.

curriculum vitae \kurríkulum víte\ [Lat.] loc.subst.m. (pl.: curricula vitae (de uma só pessoa), curricula vitarum (de várias pessoas) (abrev.: CV) = currículo (‘documento’).

curry \kâri\ [Ing.] s.m. (pl.: curries) (cul.) = caril.

curro s.m. 1 vir-bovaro. 2 vir-bovarejo.

cursar v. 1 frekventi. 2 travizitadi. 3 lernfrekventi.

cursivo s.m. (gráf.: caractere tipográfico de realce, inclinado para a direita) kursivo, klin-litero.

curso s.m. 1 (de lições) kurso: curso de Português kurso de la Portugala lingvo. 2 irado, marŝado: o curso de um planeta la irado de planedo. o curso do tempo la irado de la tempo. 3 fluo. 4 lernolibro. 5 (percurso, rota) kurso: o navio manteve seu curso rumo ao Norte la ŝipo tenis sian kurson norden. 6 (econ.) kurzo. 7 sinsekvo: perdi-me no curso de profundas cogitações mi perdiĝis en sinsekvo de profundaj pensoj. 8 kuro: dar curso livre à imaginação doni liberan kuron al la imagemo. ¨ curso da natureza irado de la naturo: acelerar o curso da natureza akceli la iradon de la naturo. curso de aperfeiçoamento kompletiga kurso, perfektiga kurso. curso de conversação paroliga kurso. curso de especialização specialiga (ou specialiĝa) kurso. curso de reciclagem aktualiga kurso. curso presencial (aquele que é realizado com a presença da pessoa) ĉeesta kurso. frequentador de curso kursano. no curso das observações dum la observostadio. no curso de dum, en la daŭro de: no curso das festividades dum la solenoj. no curso do tempo tra la tempo. tirar do curso elkursigi: tirar um navio do curso elkursigi ŝipon.

cursor \ôr\ s.m. 1 (tb. ponto de inserção) (inf.: sinal na tela de um monitor indicando o ponto em que ficará o próximo caractere a ser inserido no texto) kursoro, montrilo, tajp-montrilo, tajp-kursoro. 2 (tb. cursor do mouse) (inf.: seta ou elemento gráfico que se move na tela de um monitor, acompanhando os movimentos do mouse ou dispositivo de entrada semelhante) kursoro, mus-montrilo, mus-kursoro. 3 (mec.) ŝov-montrilo.

curtição s.f. 1 (de peles) tanado. 2 (bras.) ĝuo, ĝuado.

curtimento s.f. 1 (de peles) tanado. 2 konservado.

curtir v. 1 (peles) tani. 2 (bras., gíria) ĝui: curtir a vida adoidado tre intense ĝui la vivon. 3 hardi. 4 konservi. 5 elporti, suferi.

curto adj. 1 mallonga: a curto prazo en la mallonga daŭro. 2 kurta: ondas curtas kurtaj ondoj. 3 nemulta. 4 (tempo) nedaŭra, maldaŭra, baldaŭa. 5 (fig.) malvasta: espírito curto malvasta spirito.

curto-circuito s.m. (el.) kurta cirkvito, miskontakto, okaza kontakto.

curtume s.m. 1 (material utilizado no curtimento) tanilo. 2 (estabelecimento onde se curte couro) tanejo.

curuba s.f. (zool.) = ácaro-da-sarna (‘designação comum’).

Curuçá  (geogr.: mun. do estado do Pará) Kurusao. Vd. curuçaense (‘de Curuçá PA’).

curuçaense  \à-en\ adj.2g. 1 (geogr.: relativo ao mun. de Curuçá PA ou aos seus naturais ou habitantes) kurusaa: a cultura curuçaense é rica la kurusaa kulturo estas riĉa. · s.2g. 2 (geogr.: o natural ou habitante do mun. de Curuçá PA) kurusaano: os curuçaenses são felizes la kurusaanoj estas feliĉaj.

curul s.m. ebura seĝo.

curumã s.f. (zool.) = tainha (‘designação comum’, Mugil).

Cururipe  (geogr.) = Coruripe (‘mun. de AL’).

cururipense  adj.2g.s.2g. (geogr.) = coruripense (‘de Coruripe AL’).

Cururupu  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Kururupuo. Vd. cururupuense (‘de Cururupu MA’).

cururupuense  \u-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Cururupu MA ou aos seus naturais ou habitantes) kururupua. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Cururupu MA) kururupuano.

curva s.f. 1 kurbo. 2 (coisa curva) kurbaĵo. 3 kurba linio. 4 (parte curva) kurbiĝo. 5 (de caminho, rio etc.) sinuo. 6 flekso, fleksaĵo. ¨ curva de nível (tb. isoípsa) (topg.: linha no mapa que indica os pontos de mesma altitude) izohipso. descrever curvas sinui.

curvado adj. 1 kurba. 2 kurbigita. 3 kurbiĝinta. 4 fleksita. ¨ que pode ser curvado kurbigebla.

curvar v. 1 kurbigi. 2 (dobrar) fleksi. 3 klini. 4 (fig.) obeigi, humiligi. 5 kurbiĝi. ¨ curvar-se 1 kurbiĝi. 2 kliniĝi. 3 (fig.) obei, humiliĝi.

curvatura s.f. kurbeco: curvatura da Terra kurbeco de la Tero.

curvelano  adj. 1 (relativo ao mun. de Curvelo MG ou aos seus naturais ou habitantes) kurvela: a cultura curvelana é rica la kurvela kulturo estas riĉa. · s.m. 2 (o natural ou habitante do mun. de Curvelo MG) kurvelano: os curvelanos são felizes la kurvelanoj estas feliĉaj.

Curvelo  \ê\ (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Kurvelo. Vd. curvelano (‘de Curvelo MG’).

curveta s.f. (hip.: passo cadenciado do cavalo, levantando e abaixando as patas, especialmente as anteriores, sob o comando do cavaleiro) karakolo. ¨ fazer curvetas (hip.) karakoli.

curvetear v. (hip.: falando-se de cavalos, fazer curvetas) karakoli.

curvidade s.f. kurbeco.

curvímetro s.m. (instrumento para medir, nas plantas e mapas, o comprimento de linhas curvas) kurvimetro.

curvirrostro adj. (de bico curvo) kurbabeka.

curvo adj. 1 kurba. 2 hoka, hokforma. 3 sinua.

Cusã (bíbl.) = Cuche.

cuscuta s.f. 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cuscuta, da família das convolvuláceas) kuskuto. 2 (bot.) = cipó-chumbo (‘designação comum’).

cuscuz s.m. 1 (cul.: iguaria originária do Norte da África, feita com sêmola moída e cozida no vapor, e que se serve com carne ou peixe, legumes e embutidos) kuskuso. 2 (tb. cuscuz-paulista) (cul.: bolo salgado e bem condimentado cozido no vapor e feito com farinha de milho, legumes, peixe e camarão, ou galinha e ovos cozidos) kuskuso, brazila kuskuso.

cuscuzeira s.f. = cuscuzeiro (‘recipiente’).

cuscuzeiro s.m. (recipiente, geralmente feito de alumínio ou barro e provido de pequenos furos no fundo, utilizado para fazer cuscuz) kuskuspoto.

cuscuz-paulista s.m. (cul.) = cuscuz (‘bolo salgado’).

cuspe s.m. 1 (fisl.) salivo. 2 (saliva expelida) kraĉaĵo, kraĉo.

-cúspide el.comp. (significa “ponta de lança”, “dardo”) kuspida: tricúspide trikuspida.

cúspide s.f. (anat.: formação pontiaguda projetada para adiante) kuspido.

cuspir v. kraĉi: cuspir em alguém kraĉi sur iun. cuspir na cara de alguém kraĉi sur ies vizaĝon.

cuspo s.m. 1 (fisl.) salivo. 2 (saliva expelida) kraĉaĵo, kraĉo.

cusso s.m. (bot.) = cosso (Hagenia abyssinica).

custa s.f. 1 kosto. 2 elspezo. ¨ à custa de koste de. custas kostoj. viver à custa de outro (parasitar) paraziti.

custar v. 1 (tb. valer, ser) (ter determinado valor ou preço) kosti: quanto custa isso? kiom kostas tio? custa 100 (cem) reais ĝi kostas 100 (cent) realojn. quanto custa o quilo? kiom ĝi kostas por kilogramo? quanto custa a dúzia de ovos? kiom kostas dekduo da ovoj? as maçãs custam 2 (dois) reais por quilo la terpomoj kostas 2 (du) realojn por kilogramo. 2 esti malfacile, esti penige: custa-me fazer isto estas al mi malfacile fari tion. 3 postuli. 4 kaŭzi. ¨ custar a vir malfrui. custe o que custar kia ajn estas la prezo (ou la kosto): farei isso, custe o que custar mi faros tion, kia ajn estas la prezo. quanto custa isso? kiom kostas tio?

custear v. elspezi por, pagi. ¨ custear as despesas elspezi por la bezonoj.

custeio s.m. 1 elspezo. 2 elspezaro.

custo  s.m. 1 (preço) kosto. 2 (fig.) malfacileco, malvolonteco. ¨ a todo custo je kia ajn kosto. sem custo senkoste.

custódia  1 s.f. 1 sekura tenejo. 2 tenado, konservado. 3 (fig.) protekto. 4 gardo: sob a custódia de alguém sub gardo de iu. 5 (tb. ostensório) (rel.: recipiente, geralmente de ouro ou de prata, no qual se deposita a hóstia para expô-la à adoração dos fiéis) hosti-montrilo.

Custódia  2 (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Kustodjo. Vd. custodiense (‘de Custódia PE’).

custodiense  \i-en\ adj.2g. 1 (relativo ao mun. de Custódia PE ou aos seus naturais ou habitantes) kustodja. · s.2g. 2 (o natural ou habitante do mun. de Custódia PE) kustodjano.

custoso  \ô\ adj. (pl.: \ó\; fem.: \ó\) 1 multe-kosta, kara. 2 peniga, malfacila.

cutâneo adj. (anat.) haŭta.

cutelada s.f. = cutilada.

cutelo s.m. tranĉilego.

cúter s.m. (pl.: cúteres) (mar.: embarcação de um só mastro e mastaréu, muito leve e veloz, com vela grande na retranca, duas velas de proa e um gafetope) kutro.

cutia s.f. (zool.: mamífero americano da ordem dos roedores, Dasyprocta aguti) agutio.

cutia-de-pau s.f. (pl.: cutias-de-pau) (zool.) = caxinguelê (Sciurus aestuans).

cutia-de-rabo s.f. (pl.: cutias-de-rabo) (zool.) = cutiaia (‘designação comum’).

cutiaia s.f. 1 (zool.: designação comum aos roedores do gênero Myoprocta, da família dos dasiproctídeos) mioprokto, akuĉo. 2 (zool.: Myoprocta acouchy) long-vosta akuĉo. 3 (zool.: Myoprocta pratti) verda akuĉo.

cutiara s.f. (zool.) = cutiaia.

cutícula s.f. 1 (anat.: película, epiderme, a flor da pele) kutiklo. 2 (anat.: pequena porção de pele enrijecida, como a que está presente no contorno das unhas) ungohaŭteto, haŭteto, kutiklo. ¨ alicate de cutícula tenajleto por ungohaŭteto.

cutilada s.f. 1 sabrofrapo. 2 sabrovundo.

cutirreação s.f. (med.: inflamação da pele pela inoculação de toxinas) kutireakcio, haŭtreago.

cútis s.f. haŭto.

cutter [Ing.] (mar.) = cúter.

cutucurim (zool.) = gavião-real (Harpia harpyja).

cuxá  s.m. (guin., bot.) = caruru-azedo (Hibiscus sabdariffa).

Cuxe (bíbl.) = Cuche.

cv (fís., metr.) símb. de cavalo-vapor.

cv. abrev. 1 centavo. · símb. 2 (fís., metr.) cavalo-vapor.

c.v. (fís., metr.) símb. de cavalo-vapor.

CV sigl. 1 Comando Vermelho. · símb. 2 (fís., metr.) cavalo-vapor. · abrev. 3 curriculum vitae”.

C.V. (fís., metr.) símb. de cavalo-vapor.

CVn (astr.) abrev. de Cães de Caça.

CX. abrev. de caixa.

cyber café \sáiber café\ [Ing.] s.m. (pl.: “cyber cafés (intern.) = cibercafé.

cybercafé \sáiber-café\ [Ing.] s.m. (pl.: “cybercafés) (intern.) = cibercafé.

cyborg \sáiborg, corrente sibórg\ [Ing.] s.m. (pl.: “cyborgs”) bionika homo, ciborgo*.

Cyg (astr.) abrev. de Cigno.

czar s.m. = tsar.

czarda s.f. (mús.) = xarda.

czaréviche s.m. = tsarévitche.

czarévitche s.m. = tsarévitche.

czarina s.f. = tsarina.

czarismo s.m. = tsarismo.

Cz$ símb. de cruzado.