v, V 1 (vigésima sétima letra do alfabeto esperanto) v, V. · símb. 2 V Vatikan-urbo. 3 V (fís.) volto. 4 v, V vendredo. 5 v (fís.) frekvenco. 6 V (quím.) vanado. vo (gram.) nome dessa letra. V-forma em forma de V.

VA símb.autom. de Vanuatuo.

vaĉo (mar.: tempo de vigia a bordo) quarto. vaĉi (i.) (mar.: estar de guarda a bordo de navio) estar de quarto.

vadi (i.) 1 andar na água ou em meio mole, solto, como lama, neve, areia etc. 2 patinhar. 3 chafurdar. travadi (tr.) atravessar a vau. travadejo (lugar do rio em que a água é pouco funda, de sorte que se pode passar a pé, a cavalo etc.) vau.

Vaduzo (geogr.: cap. do Liechtenstein) Vaduz.

vaflo (cul.: espécie de omelete para acompanhar o chá, feita em aparelho apropriado) folhado, “waffle”, gofre.

vagi  (i.) vagar, errar, vaguear, vadiar, perambular, vagabundear, divagar: li vagis sencele dum horoj ele vagou sem destino durante horas. vagado vadiação, vadiagem, vagabundagem. disvagi (i.) divagar.

vago (anat.: nervo pneumogástrico) vago.

vagabondo  vagabundo, errante, nômade.

Vagabondo (la)  (tb. la Trampo, “Charlot”)  (film.: personagem de Charles Chaplin) Carlitos, o Vagabundo.

Vagaduguo (geogr.: cid. e cap. do Burquina Fasso) Uagadugu.

vagino (anat.) vagina, boceta (vulg.).

Vagnero  1 (pren.masc.) Vágner, Wagner.

Vagnero  2 (compositor alemão, 1813–1883) Richard Wagner.

Vagnero  3 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Wagner. Vd. Baio (‘estado’). vagnera (relativo ao mun. de Vagnero BA ou aos seus naturais ou habitantes) wagnerense, wagneriano, wagnense. vagnerano (o natural ou habitante da mun. de Vagnero BA) wagnerense, wagneriano, wagnense.

vagono vagão, carro (de trem). vagonaro comboio, trem. litvagono (fer.) vagão-leito, vagão-dormitório, carro-leito. manĝovagono vagão-restaurante.

vajco (técn.: instrumento fixado à bancada e que, consistindo em duas partes aproximáveis uma da outra à guisa de mandíbulas, se usa para segurar ou apertar peças a serem trabalhadas) morsa, torno, torno de mesa.

vajdo (bot.) = tinktura izatido.

vaki (i.) vacar, vagar, estar vago (lugar, função). vako vaga, lugar vago: estas du vakoj por masonistoj há duas vagas para pedreiro. vakaĵo vaga, lugar vago. vakanta vago, vacante. vakanteco vacância. ¨ vaka loko vacância, vaga: la morto de la prezidanto lasis vakan lokon en la estraro a morte do diretor deixou uma vaga na diretoria.

Vakario  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Vacaria. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). vakaria (relativo ao mun. Vakario RS ou aos seus naturais ou habitantes) vacariense, vacariano: la vakaria kulturo estas riĉa a cultura vacariense é rica. vakariano (o natural ou habitante do mun. Vakario RS) vacariense, vacariano: la vakarianoj estas feliĉaj os vacarienses são felizes.

vakcino vacina (substância). vakcini (tr.) vacinar. vakcinado vacinação. vakcinsero vacina.

vakcinio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Vaccinium, da família das ericáceas) vacínio. 2 (bot.: subarbusto da família das ericáceas, Vaccinium vitis-idaea) arando-vermelho, amora-alpina.

vakero vaqueiro, boiadeiro, peão de boiadeiro, pastor (na América do Norte). vakerulino (mulher que só se interessa por peões de rodeio) maria-breteira.

vakso cera. vaksi (tr.) encerar. vakstolaĵo (tb. vakstapiŝo) oleado, encerado, linóleo. abelvakso cera de abelha. aŭtovakso cera para carro. sigelvakso lacre. tervakso (quím.) = ozokerito.

vakuo (fís.) vácuo. vakuigi fazer o vácuo.

vakuolo (biol.: espaço vazio na massa do protoplasma) vacúolo.

valo (geogr.) vale. valfundo (tb. talvego) talvegue. alvale (em local situado mais abaixo, num vale, em relação a outro) vale abaixo: la muelejo estas alvale de la vilaĝo o moinho está vale abaixo da aldeia. Vd. almonte.

Valadaro  (geogr.: outra denominação do mun. Governador-Valadaro MG) Governador Valadares, Valadares. valadara = governador-valadara. valadarano = governador-valadarano.

valaĥo (povo) valáquio.

Valenco (geogr.: cid. da França) Valence.

Valencio (geogr.: cid. da Espanha) Valência.

Valenso  1 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Valença. Vd. Baio (‘estado’). valensa (relativo ao mun. Valenso BA ou aos seus naturais ou habitantes) valenciano: la valensa kulturo estas riĉa a cultura valenciana é rica. valensano (o natural ou habitante do mun. Valenso BA) valenciano: la valensanoj estas feliĉaj os valencianos são felizes.

Valenso  2 (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Valença. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). valensa (relativo ao mun. Valenso RJ ou aos seus naturais ou habitantes) valenciano: la valensa kulturo estas riĉa a cultura valenciana é rica. valensano (o natural ou habitante do mun. Valenso RJ) valenciano: la valensanoj estas feliĉaj os valencianos são felizes.

valento 1 (quím.: o número de ligações estáveis que um átomo ou grupo de átomos pode efetuar com outros átomos, ou outros grupos) valência. 2 (ling.: o número de argumentos que um verbo pode ter) valência. Vd. komplemento (‘termo de oração’). duvalenta 1 (quím.: que possui valência 2) bivalente, divalente. 2 (ling.: que funciona como predicado e requer dois argumentos) bivalente, divalente: la verbo ‘vidi’ en la frazo ‘Maria vidas Petron’ estas duvalenta o verbo ‘ver’ na frase ‘Maria vê Pedro’ é bivalente. duvalenteco (quím., ling.: caráter ou condição do que é bivalente) bivalência, divalência. kvarvalenta (quím.: que possui valência 4) tetravalente, quadrivalente. kvarvalenteco (quím.: caráter ou condição do que é tetravalente) tetravalência, quadrivalência. kvinvalenta (quím.: que possui valência 5) pentavalente, quinquevalente. kvinvalenteco (quím.: caráter ou condição do que é pentavalente) pentavalência, quinquevalência. nulvalenta (ling.: diz-se de verbo que não tem argumentos) de valência zero, avalente: en la propozicio ‘pluvas’ la verbo ‘pluvi’ estas nulvalenta na oração ‘chove’, o verbo ‘chover’ é avalente (ou de valência zero). nulvalenteco (ling.: caráter ou condição de verbo que não tem argumentos) avalência. okvalenta (quím.: que possui valência 8) octavalente. okvalenteco (quím.: caráter ou condição do que é octavalente) octavalência. sepvalenta (quím.: que possui valência 7) heptavalente. sepvalenteco (quím.: caráter ou condição do que é heptavalente) heptavalência. sesvalenta (quím.: que possui valência 6) hexavalente. sesvalenteco (quím.: caráter ou condição do que é hexavalente) hexavalência. trivalenta 1 (quím.: que possui valência 3) trivalente. 2 (ling.: que funciona como predicado e requer três argumentos) trivalente: la verbo ‘doni’ en la frazo ‘Maria donas libron al Petro’ estas trivalenta o verbo ‘dar’ na frase ‘Maria dá um livro ao Pedro’ é trivalente. trivalenteco (quím., ling.: caráter ou condição do que é trivalente) trivalência. unuvalenta 1 (quím.: que possui valência 1) monovalente, univalente. 2 (ling.: que funciona como predicado e requer um só argumento) monovalente, univalente: la verbo ‘ridi’ en la frazo ‘Maria ridas’ estas unuvalenta o verbo ‘rir’ na frase ‘Maria ri’ é monovalente. unuvalenteco (quím., ling.: caráter ou condição do que é monovalente) monovalência, univalência.

valeriano  (tb. katherbo) (bot.: designação comum às plantas do gênero Valeriana, da família das valerianáceas) valeriana. valerianacoj (bot.) valerianáceas (fam. de plantas dicotiledôneas que tem por tipo a valeriana). ¨ oficina valeriano (bot.: planta, Valeriana officinalis, da família das valerianáceas) erva-gato, valeriana.

valida válido, valioso. validi (i.) valer, ter valor, ser válido, estar em vigor. validigi validar. valideco validade.

Valinjo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Valinhos. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). valinja (relativo ao mun. Valinjo SP ou aos seus naturais ou habitantes) valinhense: la valinja kulturo estas riĉa a cultura valinhense é rica. valinjano (o natural ou habitante do mun. Valinjo SP) valinhense: la valinjanoj estas feliĉaj os valinhense são felizes.

valizo mala de mão, maleta, valisa, valise. envalizigi (colocar e/ou organizar em valise, mala etc.) emalar. valizujo (tb. kofrujo) (autom.) porta-malas, porta-bagagem. rulvalizo (tb. rulilhava valizo) mala de rodinhas. ¨ rulilhava valizo = rulvalizo.

valori (tr.) valer, ter valor de. valora valioso. valoro valor, valimento. valoraĵo valor, objeto precioso, coisa de valor. valorigi valorizar. altvalora (tb. grandvalora) valioso, precioso. mezvalora 1 de valor médio. 2 medíocre. samvalora equivalente. senvalora nulo, vão, sem valor. senvaloraĵo letra morta, coisa sem valor, porcaria, bugiganga, quinquilharia, palha (fig.). senvalorigi desvalorizar. || kion valoras interrilato sen amo? de que vale um compromisso sem amor?

Valparaizo  (geogr.: outra denominação do mun. Valparaizo-de-Gojaso GO) Valparaíso de Goiás, Valparaíso. valparaiza = valparaizo-de-gojasa. valparaizano = valparaizo-de-gojasano.

Valparaizo-de-Gojaso  (tb. Valparaizo, Gojasa Valparaizo) (geogr.: mun. do estado de Goiás) Valparaíso de Goiás, Valparaíso. Vd. Gojaso (‘estado’). valparaizo-de-gojasa (tb. valparaiza, gojas-valparaiza) (relativo ao mun. Valparaizo-de-Gojaso GO ou aos seus naturais ou habitantes) valparaisense: la valparaizo-de-gojasa (ou valparaiza, gojas-valparaiza) kulturo estas riĉa a cultura valparaisense é rica. valparaizo-de-gojasano (tb. valparaizano, gojas-valparaizano) (o natural ou habitante do mun. Valparaizo-de-Gojaso GO) valparaisense: la valparaizo-de-gojasanoj (ou valparaizanoj, gojas-valparaizanoj) estas feliĉaj os valparaisenses são felizes.

valso (mús.: dança e música) valsa. valsi (i.) valsar, dançar valsa.

valuto 1 cotação (câmbio). 2 valor ou valores em circulação. 3 (econ.) divisa, divisas. 4 moeda corrente.

valvo 1 (mec.: espécie de torneira que controla o fluxo de água ou gás em um encanamento) válvula, registro. 2 (tb. rektifilo) (el.: ampola de vidro em cujo interior (a vácuo ou não) se controla um feixe de elétrons) válvula, válvula eletrônica. 3 (zool.: cada parte da concha) valva. 4 (bot.: cada um dos segmentos ou porções em que uma cápsula ou fava deiscente se separa) valva. 5 (anat.: estrutura anatômica que permite o escoamento de um líquido em um único sentido) valva. ¨ mitra valvo (anat.) valva mitral.

vampiro 1 (zool.: espécie de morcego muito grande, que tem na língua umas papilas córneas com que abre uma incisão na pele dos outros animais, quando os acham dormindo, para sugar-lhes o sangue, Phillostoma spectrum) vampiro. 2 (entidade fantástica que a superstição popular supõe sair das sepulturas para sugar o sangue das pessoas vivas, principalmente das crianças) vampiro. 3 (fig.: aquele que se enriquece à custa alheia ou por meios ilícitos) vampiro. vampirino 1 (mulher morta que, segundo a lenda, à noite ergue-se do túmulo para sugar o sangue dos vivos) vapiresa. 2 (mulher que usa de sedução, charme e ardis para atrair os homens e explorá-los) vampe, vampiro.

vana vão, inútil, estéril, improfícuo, fútil. vane em vão, debalde, inutilmente. vaneco vaidade, futilidade, panturra. || tute vane! totalmente em vão, em pura perda.

vanado (quím.: elemento químico de número atômico 23; símb.: V) vanádio.

vando tabique, parede (interna), divisão (de aposento). ikonvando (rel.) = ikonostazo.

vandalo vândalo, bárbaro (que destrói os monumentos da civilização, das artes e das ciências). vandalaĵo ato de vândalo, vandalismo. vandaleco estado de vândalo, vandalismo. vandalismo vandalismo.

vanelo (zool.: ave da família dos caradriídeos, Vanellus vanellus) abibe, pavoncino, abitoninha.

vaneso (zool.: espécie de borboleta noturna) vanessa.

vango face (do rosto), bochecha. vangofrapo (tb. vangobato, survango) bofetada, tapona, tabefe. vangobarbo (tb. vangharoj) barba, suíças. postvango (tb. sidvango) nádega.

vanioj (mit.: na mitologia nórdica, clã de deuses da fecundação) vanir. Vd. azoj.

vanilo 1 (bot.: planta do gênero Vanilla) baunilha, baunilheira. 2 (cul.) baunilha.

vanilino (quím.: aldeído aromático que se encontra nas favas da baunilha, mas que se prepara também industrialmente) vanilina.

vanta frívolo, fútil, emproado, fofo, inane, vaidoso, vão, pachola. vantamo (tb. vantemo) empáfia. vanteco vaidade, frivolidade. vantema vaidoso. vantulo frívolo, fútil, emproado, fofo, inane, vaidoso, vão, pachola.

vanui (intr.) desvanecer, esvanecer.

Vanuatuo (geogr.: país da Melanésia; cap.: Portvilao; símb.autom.: VA) Vanuatu. Vd. Nov-Hebridoj.

vaporo vapor, fumo. vapora vaporoso. vaporeca vaporoso. vaporigi vaporizar. vaporigilo vaporizador. vaporiĝi vaporizar-se, desfazer-se em fumo. vaporiĝema volátil. forvaporiĝo evaporação, dissipação. ¨ kun plenvaporo (muito rapidamente) a todo vapor: vipite la ĉevaloj ekiris kun plen-vaporo açoitados, os cavalos dispararam a todo vapor.

varo (tb. komercaĵo) mercadoria, artigo, produto, fazenda. vartenejo (tb. staplo) depósito, entreposto. nutrovaroj gêneros alimentícios.

varano (zool.: designação comum aos lagartos do gênero Varanus, único da família dos varanídeos) varano.

varango (mar.: cada uma das partes inferiores dos braços ou ripas que emalhetam na quilha do navio) varenga. varangoj (mar.) varengas.

varbi  (tr.) aliciar, angariar, engajar, recrutar, alistar, atrair, conquistar. varbito recruta, prosélito.

Varengjeno = Varingjeno.

varfo (tb. ĝetkajo) píer, molhe de atracação.

varii (i.) variar, mudar. varia variável, variado, variegado. vario 1 variação. 2 (bot.) variedade. variado (sequência dos estados de uma coisa que varia) variação, mudança. variaĵo = vario. variema 1 variável. 2 (falando-se de vento) banzeiro. variigi fazer variar, fazer mudar, alterar. variigebla (que pode ser variado) variável, mutável, alterável. varikolora variegado, cambiante, variado, de cores variadas. variometro (el.: aparelho para fazer medidas, ajuste de antenas etc.) variômetro. kultivovario (tb. kultivaro, kultivoformo) (bot., agric.: qualquer variedade de planta produzida por meio de técnicas de cultivo) cultivar. nevaria invariável.

variablo (mat.: quantidade que pode assumir qualquer um dos valores de um conjunto de valores) variável.

variacio (mús.: repetição, mais ou menos composta e adornada, de um tema por forma que se lhe não altere a frase ou a melodia) variação.

varianto 1 (versão de um texto, um pouco diferente de outra mais seguida ou tida por mais genuína) variante. 2 (mat.) = variablo.

varicelo (med.: doença infecciosa e contagiosa, ordinariamente benigna, caracterizada por uma erupção de pequenas bolhas, que secam ao cabo de alguns dias) varicela, catapora.

varieteo (teat.) variedades.

variko (med.: dilatação permanente de uma veia, produzida pela acumulação do sangue em seu interior) variz. skrotovariko (med.: dilatação varicosa das veias espermáticas) varicocele.

Varingjeno (tb. Gaston Waringhien) (dicionarista e esperantólogo esperantista francês, 1901–1991) Gaston Waringhien.

variolo varíola, catapora, bexigas. varioleto (med.) = varicelo. variolulo varioloso, bexiguento, bexigoso.

Varĵo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Vargem. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). varĵa (relativo ao mun. de Varĵo SC ou aos seus naturais ou habitantes) vargense. varĵano (o natural ou habitante da mun. de Varĵo SC) vargense.

Varĵen-Alegro  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Vargem Alegre. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). varĵen-alegra (relativo ao mun. de Varĵen-Alegro  MG ou aos seus naturais ou habitantes) vargem-alegrense. varĵen-alegrano (o natural ou habitante da mun. de Varĵen-Alegro MG) vargem-alegrense.

Varĵen-Bonito  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Vargem Bonita. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). varĵen-bonita (relativo ao mun. de Varĵen-Bonito SC ou aos seus naturais ou habitantes) vargem-bonitense. varĵen-bonitano (o natural ou habitante da mun. de Varĵen-Bonito SC) vargem-bonitense.

Varĵen-Grando  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Vargem Grande. Vd. Maranjano (‘estado’). varĵen-granda (relativo ao mun. Varĵen-Grando MA ou aos seus naturais ou habitantes) vargem-grandense: la varĵen-granda kulturo estas riĉa a cultura vargem-grandense é rica. varĵen-grandano (o natural ou habitante do mun. Varĵen-Grando MA) vargem-grandense: la varĵen-grandanoj estas feliĉaj os vargem-grandenses são felizes.

Varĵen-Grande-do-Sulo  (tb. Suda Varĵen-Grando) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Vargem Grande do Sul. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). varĵen-grande-do-sula (tb. sud-varĵen-granda) (relativo ao mun. Varĵen-Grande-do-Sulo SP ou aos seus naturais ou habitantes) vargem-grandense, sul-vargem-grandense: la varĵen-grande-do-sula (ou sud-varĵen-granda) kulturo estas riĉa a cultura vargem-grandense é rica. varĵen-grande-do-sulano (tb. sud-varĵen-grandano) (o natural ou habitante do mun. Varĵen-Grande-do-Sulo SP) vargem-grandense, sul-vargem-grandense: la varĵen-grande-do-sulanoj (ou sud-varĵen-grandanoj) estas feliĉaj os vargem-grandenses são felizes.

Varĵen-Grande-Paŭlisto   (tb. San-Paŭla Varĵen-Grando) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Vargem Grande Paulista. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). varĵen-grande-paŭlista (tb. san-paŭl-varjen-granda) (relativo ao mun. Varĵen-Grande-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) vargem-grandense: la varĵen-grande-paŭlista (ou san-paŭl-varjen-granda) kulturo estas riĉa a cultura vargem-grandense é rica. varĵen-grande-paŭlistano (tb. san-paŭl-varjen-grandano) (o natural ou habitante do mun. Varĵen-Grande-Paŭlisto SP) vargem-grandense: la varĵen-grande-paŭlistanoj (ou san-paŭl-varjen-grandanoj) estas feliĉaj os vargem-grandenses são felizes.

Varĵinjo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Varginha. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). varĵinja (relativo ao mun. Varĵinjo MG ou aos seus naturais ou habitantes) varginhense: la varĵinja kulturo estas riĉa a cultura varginhense é rica. varĵinjano (o natural ou habitante do mun. Varĵinjo MG) varginhense: la varĵinjanoj estas feliĉaj os varginhenses são felizes.

Varĵoto  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Varjota. Vd. Searao (‘estado’). varĵota (relativo ao mun. de Varĵoto CE ou aos seus naturais ou habitantes) varjotense. varĵotano (o natural ou habitante da mun. de Varĵoto CE) varjotense.

varma  quente, calmoso, caloroso, acalorado, vivo. varme calorosamente, quente: ĉu hodiaŭ estas varme? hoje está quente?; hoje está calor?. varmo calor. varmbotelo (tb. termoso) garrafa térmica. varmdomo = varmejo. varmeca calorífico. varmeco calor, calma (atmosférica). varmega abrasador, ardente, fogoso: en somero la temperaturo en tiu ĉi urbo estas varmega no verão, a temperatura nesta cidade é abrasadora. varmejo (tb. varmdomo) (recinto envidraçado e aquecido destinado a abrigar plantas e flores, cujo cultivo depende de calor) estufa. varmeltena que é capaz de resistir ao calor, à prova de calor. varmenhava (tb. varmoporta) calorífero. varmeta (tb. duonvarma) tépido, morno. varmetigi tornar morno. varmigi aquecer, esquentar. varmigilo (aparelho para aquecer) aquecedor. varmiĝi aquecer-se, esquentar-se. varmizola calorífugo. varmokonduka que conduz calor, condutor de calor. varmoondo (met.) onda de calor, frente quente. varmoporta = varmenhava. varmsentema calorento. varmumi (i.) (sofrer assadura) assar-se: la gluteoj de bebo facile varmumas as nádegas dos bebês assam-se com facilidade. varmumo (med.: inflamação causada por transpiração e atritos nas dobras da pele) assadura. duonvarma (tb. mezvarma) morno: duonvarma (ou mezvarma) akvo água morna. ekvarmiĝo (med.: sensação de calor, súbita e passageira, que vai do corpo à cabeça) calor: la ekvarmiĝoj de la klimaktero os calores do climatério. malvarma frio, frigido: malvarma akvo água fria. malvarma kiel glacio frio como gelo. malvarmo frio. malvarmeco friagem, frialdade, frigidez. malvarmega 1 muito frio, friíssimo, extremamente frio. 2 gelado: malvarmega akvo (ou biero) água (ou cerveja) gelada. 3 frígido. 4 frigidíssimo.  malvarmeta (tb. freŝa, friska) fresco: la malvarmeta aero de la mateniĝo o ar fresco do amanhecer. malvarmiga frigorífico. malvarmigi arrefecer, esfriar. malvarmigo refrigeração. malvarmigujo (tb. fridujo) frigorífico. malvarmiĝi arrefecer, esfriar. malvarmiĝema friorento. malvarmoondo (met.) frente fria malvarmsentema friorento. malvarmumi (i.) (med.) resfriar-se, apanhar um resfriado, endefluxar-se, estar resfriado, gripar-se. malvarmumo (med.) resfriado. nevarma não aquecido. privarma térmico. revarmigi reaquecer, requentar. supervarmigi (tb. trovarmigi) superaquecer. ¨ varmigi sin en la suno aquecer-se ao sol. blanka varmego incandescência. estas malvarme faz frio. estas varme faz calor. ĝisblanke varmigi incandescer. malmilda malvarmo frio intenso. morti de malvarmo morrer de frio. perakva malvarmigo refrigeração a água. tergloba varmiĝo (ecol.) = tutmonda varmiĝo. tre malvarma gelado. tutmonda varmiĝo (ecol.) aquecimento global. || malvarma kiel glacio frio como gelo.

varpo (têxt.: conjunto de fios dispostos longitudinalmente no tear e pelos quais passa o fio da trama) urdidura, urdume. varpi (tr.) urdir. varpero (têxt.) fio da urdidura. varpringo liço.

Varsovio (geogr.: cid. e cap. da Polônia) Varsóvia.

Varsovia Pakto (sigl.: VP) Pacto de Varsóvia.

varti  (tr.) 1 tratar, cuidar (de criança). 2 desvelar-se (por alguma coisa, por alguém). vartistino ama-seca, aia, babá, “baby-sitter”, ama-de-leite, bá. gastvartistino “baby-sitter”, “au pair”. infanvartejo (tb. infanzorgejo, infanejo) creche. infanvartistino = vartistino.

Varzeo  1 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Várzea. varzea (relativo ao mun. de Varzeo PB ou aos seus naturais ou habitantes) varzeense, varzeano. varzeano (o natural ou habitante da mun. de Varzeo PB) varzeense, varzeano.

Varzeo  2 (geogr.: outra denominação do mun. Varzea-Grando MT) Várzea Grande, Várzea. varzea = varzea-granda. varzeano = varzea-grandano.

Varzeo  3 (geogr.: outra denominação do mun. Varzea-Paŭlisto SP) Várzea Paulista, Várzea. varzea = varzea-paŭlista. varzeano = varzea-paŭlistano.

Varzea-Alegro  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Várzea Alegre. Vd. Searao (‘estado’). varzea-alegra (relativo ao mun. Varzea-Alegro CE ou aos seus naturais ou habitantes) várzea-alegrense: la varzea-alegra kulturo estas riĉa a cultura várzea-alegrense é rica. varzea-alegrano (o natural ou habitante do mun. Varzea-Alegro CE) várzea-alegrense: la varzea-alegranoj estas feliĉaj os várzea-alegrenses são felizes.

Varzea-da-Palmo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Várzea da Palma. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). varzea-da-palma (relativo ao mun. Varzea-da-Palmo MG ou aos seus naturais ou habitantes) várzea-palmense, varzeano, varziano: la varzea-da-palma kulturo estas riĉa a cultura várzea-palmense é rica. varzea-da-palmano (o natural ou habitante do mun. Varzea-da-Palmo MG) várzea-palmense, varzeano, varziano: la varzea-da-palmanoj estas feliĉaj os várzea-palmenses são felizes.

Varzea-Grando  1 (tb. Varzeo) geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Várzea Grande, Várzea. Vd. Mato-Groso (‘estado’). varzea-granda (tb. varzea) (relativo ao mun. Varzea-Grando MT ou aos seus naturais ou habitantes) várzea-grandense: la varzea-granda (ou varzea) kulturo estas riĉa a cultura várzea-grandense é rica. varzea-grandano (tb. varzeano)  (o natural ou habitante do mun. Varzea-Grando MT) várzea-grandense: la varzea-grandanoj (ou varzeanoj) estas feliĉaj os várzea-grandenses são felizes.

Varzea-Grando  2 geogr.: mun. do estado do Piauí) Várzea Grande. Vd. Piaŭio (‘estado’). varzea-granda (relativo ao mun. Varzea-Grando PI ou aos seus naturais ou habitantes) várzea-grandense: la varzea-granda kulturo estas riĉa a cultura várzea-grandense é rica. varzea-grandano (o natural ou habitante do mun. Varzea-Grando PI) várzea-grandense: la varzea-grandanoj estas feliĉaj os várzea-grandenses são felizes.

Varzea-Paŭlisto  (tb. Varzeo, San-Paŭla Varzeo) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Várzea Paulista, Várzea. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). varzea-paŭlista (tb. varzea, san-paŭl-varzea) (relativo ao mun. Varzea-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) varzino, várzea-paulistense, varziano: la varzea-paŭlista (ou varzea, san-paŭl-varzea) kulturo estas riĉa a cultura varzina (ou várzea-paulistense, varziana) é rica. varzea-paŭlistano (tb. varzeano, san-paŭl-varzeano) (o natural ou habitante do mun. Varzea-Paŭlisto SP) varzino, várzea-paulistense, varziano: la varzea-paŭlistanoj (ou varzeanoj, san-paŭl-varzeanoj) estas feliĉaj os varzinos (ou várzea-paulistenses, varzianos) são felizes.

vasalo (indivíduo sujeito às ordens ou à jurisdição de certas autoridades soberanas) vassalo, súdito.

vaska lingvo (língua da Espanha) basco.

vaskulo (anat.) vaso. kora-vaskula (anat.: relativo ao coração e aos vasos sanguíneos) cardiovascular: kora-vaskula sistemo sistema cardiovascular. limfovaskulo (tb. limfa vaskulo) (anat.) vaso linfático. sangvaskulo (anat.) vaso sanguíneo.

Vasoŭro  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Vassouras. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). vasoŭra (relativo ao mun. de Vasoŭro RJ ou aos seus naturais ou habitantes) vassourense. vasoŭrano (o natural ou habitante do mun. de Vasoŭro RJ) vassourense.

vasta  vasto, espaçoso, amplo, grande, extenso, lato. vasteco vastidão, extensão, amplidão. vastega imenso. vastigi 1 tornar vasto, ampliar, alargar. 2 (arc.) = disvastigi. disvastigi divulgar, espalhar, disseminar, difundir, propagar, apregoar, irradiar, estender, generalizar. disvastigo (tb. disvastigado) divulgação. disvastiĝi propagar-se, difundir-se, dilatar-se, disseminar-se. disvastiĝo expansão. malvasta apertado, acanhado, estreito. malvaste apertado: en la ĉambro estis tre malvaste no quarto estava muito apertado. malvastega exíguo. malplivastigi apertar, estreitar. plivastigi aumentar, estender, ampliar, desenvolver.

Vaŝingtono (geogr.: cid. e cap. dos EUA) Washington. vaŝingtonano (o natural ou habitante da cidade de Washington) washingtoniano.

Vaŝingtonio (geogr.: um dos estados dos EUA; cap.: Olimpio) Washington.

Vaŝingtono (Georgo) (general e político norte-americano, 1732–1799) George Washington.

vato 1 algodão em rama, algodão cru. 2 (fís.) (evi) = vatto. 3 algodão hidrófilo. vati (tr.) acolchoar (com algodão). sukervato (cul.: espécie de doce feito exclusivamente de açúcar reduzido a finíssimos fios dispostos em floco em torno de um bastãozinho) algodão-doce.

Vaterlo  (hist., geogr.: cid. da Bélgica) Waterloo.

Vatikano (geogr.: país da Europa situado em Roma; símb.autom.: V) Vaticano. Vatikan-urbo Cidade do Vaticano.

vatto (fís.: unidade de potência; símb.: W) watt, vátio. vatthoro (fís.: unidade de medida de energia; símb.: Wh) watt-hora. kilovatto (fís.: mil watts; símb.: kW). quilowatt, quilovátio. ¨ vatto per metro-kelvino (fís.: unidade de condutividade térmica; símb.: W/m×K) watt por metro-kelvin.

vav [Hebr.] (sexta letra do alfabeto hebraico) “vav”.

vazo vaso, recipiente, vasilha, jarra. fandvazo (tb. krisolo) (vaso de material resistente ao fogo em que se fundem metais e outros materiais) cadinho, crisol. florvazo jarra. lavovazo bacia.

vazelino  (tb. petrola ĝelo) (substância gordurosa, extraída dos resíduos da destilação do petróleo, e aplicada nas indústrias e em farmácia) vaselina: vazelino estas minerala graso a vaselina é uma gordura mineral.

vazistaso (pequena abertura sobre porta ou janela para deixar entrar luz e ar) lumieiro, lumieira, bandeira.

VD (E-o) sigl. de Vicdelegito.

ve  interj. (indica aborrecimento, desalento) ai!, ai de mim!, que desgraça!, puxa! vea doloroso. vei (i.) lamentar-se, dar ais. veo lamentação, queixa. veadi (i.) lamentar-se, dar ais. veado lamentação. veinda deplorável. vekriadi (i.) gemer, lamentar. hejmveo saudade. ¨ ve al ai de: ve al la venkitoj! ai dos vencidos!. ve al mi! ai de mim! ho ve! 1 ai, ai!; ai, meu Deus! 2 ai de mim! 3 ai de nós!

Veadejro (geogr.: chapada em Goiás) Veadeiros.

vebero (fís.: unidade de fluxo magnético; símb.: Wb) weber.

vefto (têxt.: o conjunto dos fios que se cruzam no sentido transversal de um tecido, cruzados pela urdidura) trama. veftero (têxt.) fio da trama.

vego (desp.) pista: biciklovego pista de ciclismo.

vegeti  (i.) vegetar (p.f.). vegetaĵa vegetal: vegetaĵa graso gordura vegetal. vegetaĵo (tb. vegetalo) vegetal. vegetaĵaro (tb. vegetaĵoj) vegetação. ¨ densa vegetaĵaro (mata fechada) balceiro. kserofita vegetaĵaro (bot.: aquele que é adaptada aos ambientes áridos) vegetação xerófita.

vegetalo vegetal. Vd. vegataĵo. vegetala = vegetaĵa.

vegetalino 1 (gordura extraída de vegetais) vegetalina. 2 (antídoto contra o veneno ofídico) vegetalina.

vegetara (conforme à doutrina da alimentação sem carnes) vegetariano. vegetari (i.) seguir o regime vegetariano. vegetarismo vegetarismo. vegetarano (tb. vegetaristo) vegetariano. vegetaristo = vegetarano.

vehiklo veículo. ¨ Granda Vehiklo (rel.) = mahajano.

vejno 1 (tb. flebo) (anat.) veia. 2 (min.) veio, filão. minvejno (min.) veio, filão.

vegetala = vegetaĵa.

vegetara vegetariano.

VEK sigl. de Veterana Esperanto-Klubo.

veki (tr.) 1 despertar, acordar: veki suspekton, dubon despertar suspeitas, dúvidas. 2 alertar. vekhorloĝo despertador. vekiĝi despertar, acordar. veksigno alvorada.

vekto 1 travessão (de balança). 2 canga (peça que se descansa aos ombros para transportar duas cargas suspensas). 3 (mec.) balanceiro, balancim.

vektoro (geom.: raio representado por uma reta que parte do foco de uma figura geométrica para qualquer ponto da curva da mesma figura) vetor, raio vetor. ¨ kontraŭparalela vektoro (fís.) vetor antiparalelo.

Vel (astr.) abrev. de Velaro.

velo vela (de embarcação), pano. Vd. velstango, velŝipo. veli (i.) (tb. veladi) velejar. velaro velame. topvelo (mar.) vela da gávea. ¨ per ĉiuj veloj (tb. rapidege) a todo o pano.

velaro 1 (tb. guturalo) (fon.: consoante em cuja articulação o obstáculo é formado pela aproximação ou o contato da língua com o palato mole, como em k, g, ĥ) velar, consoante velar.

Velaro 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Vela, Velae; abrev.: Vel) Vela, Velame.

veldi (tr.) (unir duas peças metálicas por fusão parcial delas) soldar, soldar de topo, caldear. veldo (tb. veldado) (ação de soldar duas peças metálicas pela fusão parcial delas) solda, solda autógena.

veleno (papel branco e consistente, semelhante ao pergaminho fino) velino, papel velino.

Velingtono (geogr.: cid. e cap. da Nova Zelândia) Wellington. Vd. Nov-Zelando.

Veljo (geogr.: rio de Minas Gerais) rio das Velhas.

velki (i.) murchar, fanar, definhar, estiolar, engelhar, fenecer, enfezar-se. velkanta emurchescente. velkinta murcho, decrépito. velkinteco decrepitude. forvelki (i.) fanar, morrer (falando-se de planta). nevelkema (que não murcha) imarcescível.

velocipedo (carrinho que se move por meio de pressão sobre pedais) velocípede. velocipedisto ciclista. ¨ trirada velocipedo = triciklo.

veluro veludo. velureca aveludado. velurigi aveludar.

veni  (i.) 1. vir. 2 chegar. 3 ir: Petro, venu ĉi tien! – Mi venas Pedro, venha cá! – Estou indo. mi kredeble ne povos veni al vi hodiaŭ pode ser que eu não possa ir até você hoje.. veno vinda. venigi 1 fazer vir, ir buscar, mandar buscar, trazer. 2 chmar: chamar: venigi la lifton chamar o elevador. venonta vindouro, próximo, seguinte: la venonta monato o mês vindouro, o próximo mês, o mês que vem. alveni (i.) chegar, aportar. alveno chegada. akciankunveno assembleia de acionistas. bonveno boas-vindas. bonvenigi dar as boas-vindas a. deveni (i.) 1 vir de, derivar, provir. 2 ser: tiu viro devenas de Portugalujo aquele homem é de Portugal. deveno origem. elveni (i.) provir, sair. interveni (i.) intervir. ir-revena de ida e volta: irrevena bileto bilhete de ida e volta. ĵusveninto recém-chegado, neochegado. kunveni (i.) reunir-se. kunveno reunião, assembleia. postveni (tr.) advir, suceder. reveni (i.) regressar, voltar, retornar. reveno regresso, volta, retorno. revenigi fazer voltar. unuavenaĵo primícias. ¨ venigi (al si) mandar buscar, chamar, mandar chamar. || bonvenon! bem-vindo!, boas-vindas!: bonvenon al vi en Belorizonton! sejam bem-vindos a Belo Horizonte!. mi revenos poste (intern.) “be back later” (BBL), volto mais tarde.

Venansjo-Ajro  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Venâncio Aires. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). venansjo-ajra (relativo ao mun. Venansjo-Ajro RS ou aos seus naturais ou habitantes) venâncio-airense: la venansjo-ajra kulturo estas riĉa a cultura venâncio-airense é rica. venansjo-ajrano (o natural ou habitante do mun. Venansjo-Ajro RS) venâncio-airense: la venansjo-ajranoj estas feliĉaj os venâncio-airenses são felizes.

vendi (tr.) vender, ceder, colocar (mercadoria). vendo venda. vendado venda, vendagem. vendebla vendável. vendejo 1 (local onde se vendem mercadorias) venda, loja. 2 (tb. vendejeto) (pequeno estabelecimento comercial) quitanda. vendejeto (pequeno estabelecimento comercial) quitanda. vendisto 1 vendedor. 2 quitandeiro. vendoplaco mercado. antaŭvendi (tr.) (vender antes da fabricação) vender a descoberto, pré-vender. antaŭvendo (venda feita antes da fabricação) venda a descoberto, pré-venda. antikvaĵvendejo loja de antiguidades. biletvendejo venda de passagens. disvendi (tr.) (tb. elvendi, forvendi) (com.: vender a preços reduzidos, por motivo de extinção ou para renovar o estoque de mercadorias) liquidar: forvendi la stokon de vendejo liquidar o estoque de uma loja. li disvendas ĉion por la plej bagatelaj prezoj está liquidando tudo pelos preços mais irrisórios. diskovendejo loja de discos. donacovendejo (tb. donacobutiko) loja de presentes. elvendita (tb. tute vendita, disvendita) esgotado. feraĵvendejo loja de ferragens. fiŝvendejo peixaria. fiŝvendisto peixeiro. florvendejo (local onde se vendem flores) floricultura. legomvendejo (estabelecimento onde se vendem frutas, legumes, ovos, cereais etc.) quitanda, sacolão. legomvendisto (aquele que vende hortaliças) verdureiro, vendedor de legumes, quitandeiro. ludilovendejo (tb. ludilobutiko) loja de brinquedos. metalaĵvendejo loja de ferragens. nutraĵvendejo mercearia. optikaĵvendejo (local) óptica. panvendejo (tb. panejo, panbutiko) padaria. panvendisto (tb. panisto, panbutikisto) padeiro. papervendejo (tb. paperbutiko) papelaria. peltvendejo (tb. peltejo) (loja onde se vendem peles e peliças) pelaria, peleria, peleteria. rabatvendado liquidação, saldão. revendi (tr.) revender. librovendejo (tb. librejo) livraria. panvendejo (tb. panbutiko) padaria. panvendisto (tb. panbutikisto) padeiro. spicovendejo mercearia. ŝuvendejo sapataria. tabakvendejo (tb. tabakbutiko) tabacaria. viandvendejo (tb. viandejo) açougue. ¨ vendi pogrande vender por atacado. vendi pomalgrande vender a retalho, vender a varejo. vendi detale vender a retalho.

Vendemiero (cron.: primeiro mês do calendário republicano francês) vendemiário.

ven abrev. de vendredo.

VEN abrev. de vendredo.

ven. abrev. de vendredo.

vendredo (dia da semana entre a quinta-feira e o sábado) sexta-feira, sexta. ¨ la Granda Vendredo (tb. la Sankta Vendredo) sexta-feira santa, sexta-feira da Paixão.

veneno veneno, peçonha (dos animais), tóxico, vírus. venena venenoso, tóxico. veneni (tr.) envenenar. venenita envenenado. abelveneno veneno de abelha. kontraŭveneno (tb. antidoto) antídoto, contraveneno. nevenena inofensivo. ¨ faloida veneniĝo  (med.: envenenamento causado por certo cogumelo) intoxicação (ou envenenamento) faloide.

venera = venerea.

Venera (mit.) = Venuso.

venerea (diz-se das doenças contagiosas que se transmitem em relações sexuais) vênero, venéreo.

Venezuelo (geogr.; símb.autom.: YV) Venezuela. venezuelano (natural ou habitante da Venezuela) venezuelano.

venĝi 1 (tr.) vingar, desforrar. 2 (i.) vingar-se. venĝo vingança. venĝ(ant)a vingador. venĝema vingativo. venĝemo índole vingativa. venĝita vingado, pago. ¨ sin venĝi vingar-se.

venki (tr.) vencer, debelar, superar, derrotar, levar de vencida, sobrepujar. venka vitorioso. venko vitória, vencida. venkebla conquistável, superável. venkinta vitorioso. venkosigno troféu. egalvenko (desp.) empate. finvenkismo (E-o: ideário dos esperantistas que acreditam na Fina Venko - “Vitória Final”) “finvenkismo”. finvenkisto (E-o: adepto do finvenkismo) finvenkista. malvenki (i.) ser derrotado. malvenko derrota. nevenkebla invencível. ¨ Fina Venko (tb. Fina Sukceso, oficialigo de Esperanto, ĝenerala enkonduko de Esperanto, pracelo) (E-o: ideia que um dia todas as pessoas do mundo, ou uma parte significativa delas, falarão o Esperanto como segunda língua) Vitória Final.

vento vento, sopro. venti (i.) ventar. ventego 1 temporal, vendaval, tufão, furacão, ventania. 2 (met.: na escala de Beaufort, vento de grau 8) vento muito forte. venteto aragem, brisa, zéfiro. ventkapulo doidivanas, cabeça-de-vento. ventoflago ventoinha, catavento. ventoŝirmilo para-vento. ventumi (tr.) abanar, ventilar, joeirar. ventumilo leque, abano. senvento (met.: na escala de Beaufort, falta de vento ou vento de grau 0) calmaria. senventeco calmaria. setpvento (tb. pampvento) pampeiro. ŝovvento (tb. travento) corrente de ar. turnovento pé-de-vento. ¨ forta vento (met.: na escala de Beaufort, vento de grau 6) vento muito fresco. fortega vento (met.: na escala de Beaufort, vento de grau 7) vento forte.

ventoli (tr.) ventilar, arejar, joeirar, abanar. ventolado ventilação. ventolejo respiradouro. ventolilo ventilador.

Ventozo (cron.: sexto mês do calendário republicano francês) ventoso.

ventro  (anat.) ventre, abdômen, abdome, barriga, pança. Vd. ventroparolarto. ventra abdominal, ventral. ventrego barrigona, barrigão, pança, panturra. ventroparolanto ventríloquo. dikventrulo barrigudo, ventrudo, bojudo, pançudo. duventro (anat.) = duventra muskolo. enventraĵo entranhas. grasventro barriga grande, barrigão, pança, panturra. grasventrulo (indivíduo que tem barriga grande) barrigudo, pançudo. verdventrula (bras.: relativo aos naturais ou habitantes do estado de Santa Catarina) barriga-verde. Vd. santa-katarina (‘relativo a Santa-Katarino’). verdventrulo (bras., infrm.: natural ou habitante do estado de Santa Catarina) barriga-verde. Vd. santa-katarinano (‘o natural ou habitante’).

ventriklo 1 (anat.: nome por que se designam certas cavidades particulares e certos órgãos) ventrículo. 2 (anat.: cada uma das duas cavidades inferiores do coração, a esquerda das quais envia o sangue arterial a todos os órgãos, enquanto a direita envia aos pulmões o sangue venoso) ventrículo. 3 (anat.: cada uma das cinco cavidades existentes no âmago do cérebro) ventrículo.

Venuso 1 (mit.: deusa romana da beleza e do amor) Vênus. Vd. Afrodito. 2 (art.plást.: estátua ou pintura representando esse deusa) Vênus. 3 (astr.: segundo planeta em ordem de afastamento do Sol) Vênus.

vepro moita, carrascal, espinheiro. veprejo mato, mata, matagal, arvoredo. Vd. makiso.

vera verdadeiro, vero, verídico, genuíno. vere (tb. verdire) verdadeiramente, na verdade, deveras. vero verdade. veraĵo coisa verdadeira, verdade. verdire na verdade. verdirema (tb. verema) verdadeiro, verídico, franco, sincero. malvera mentiroso, falso, errôneo. Obs.: muitas vezes, o adj.”malvera” pode ser traduzido pelo substantivo “mentira”: mi diris nenion, kio estus malvera eu não disse nada que fosse mentira. malvero mentira. malveraĵo mentira, fábula (fig.). verŝajna (tb. versimila) verossímil. verŝajne talvez. || vere! ora essa! ĉu vere? deveras?; é verdade?

Vera-Kruzo  1 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Vera Cruz. Vd. Baio (‘estado’). vera-kruza (relativo ao mun. Vera-Kruzo BA ou aos seus naturais ou habitantes) vera-cruzense: la vera-kruza kulturo estas riĉa a cultura vera-cruzense é rica. vera-kruzano (o natural ou habitante do mun. Vera-Kruzo BA) vera-cruzense: la vera-kruzanoj estas feliĉaj os vera-cruzenses são felizes.

Vera-Kruzo  2 (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Vera Cruz. Vd. Norda Rio-Grando (‘estado’). vera-kruza (relativo ao mun. de Vera-Kruzo RN ou aos seus naturais ou habitantes) vera-cruzense. vera-kruzano (o natural ou habitante da mun. de Vera-Kruzo RN) vera-cruzense.

verando varanda.

veratro (bot.: designação comum às plantas do gênero Veratrum, da família das melantiáceas) veratro. ¨ blanka veratro (bot.) = blanka heleboro.

veratrino (quím.: alcaloide que se encontra no veratro) veratrina.

verbo  (gram.) verbo. Vd. faktitivo. verba (gram.) verbal. ĉefverbo (tb. predikato, finitivo) (gram.) verbo principal. Vd. PMEG § 3.2 “ĉefverbo kaj frazroloj”. helpverbo (tb. helpa verbo) (gram.) verbo auxiliar. ¨ deponenta verbo (gram.) verbo depoente. dezir-indika verbo (gram.) verbo desiderativo. helpa verbo (tb. helpverbo) (gram.) verbo auxiliar. kaŭza verbo (gram.) verbo causativo. komenc-aspekta verbo (gram.) verbo incoativo. nekompleta verbo (gram.: aquele que não tem todos os tempos, modos ou pessoas) verbo defectivo. neregula verbo (gram.) verbo irregular. netransira verbo (gram.) = netransitiva verbo. netransitiva verbo (gram.) verbo intransitivo. plurforma verbo (gram.: aquele que tem duas ou mais formas para um ou mais modos, tempos ou pessoas) verbo abundante. plurparticipa verbo (gram.: aquele que tem duas ou mais formas equivalentes de particípio) verbo abundante. priskriba verbo (tb. kopulo) (gram., PMEG § 25.1.1) verbo de ligação, cópula, verbo copulativo, verbo predicativo. reciproka verbo (gram.) verbo recíproco. refleksiva verbo (gram.) verbo reflexivo. regula verbo (gram.: aquele que segue o paradigma da sua conjugação) verbo regular. senpersona verbo (gram.) verbo impessoal. transira verbo (gram.) = transitiva verbo. transitiva verbo (gram.) verbo transitivo. unupersona verbo (gram.) verbo unipessoal.

verbasko (bot.: nome de várias plantas do Brasil e da Europa) verbasco.

verbeno (bot.: planta ornamental e medicinal, de cheiro agradável, Verbena officinalis) verbena, urgebão, verberão.

verda  verde, verdejante. verdi (i.) ser verde, verdejar. verdo o verde, verdor, verdura: la stadiono pleniĝis de verdo kaj flavo o estádio encheu-se de verde e amarelo. verdaĵo verdura, vegetação. verdeco verdor, verdura. verdeta (tb. duonverda, dubeverda) esverdeado, verdoengo. verdflanko (mar.: o lado do navio assinalado pela luz verde) estibordo. verdigi enverdecer, verdejar, tornar verde. verdiĝi verdecer, verdejar. celadonverda verde-mar. helverda verde-gaio, garço, esvedinhado. marverda verde-mar, verde-claro. pomverda verde-maçã: krizoprazo estas pomverda gemo o crisoprásio é uma gema verde-maçã. pomverdaj gemoj gemas verde-maçã. oreflavaverda auriverde.

Verdakaba Respubliko (geogr.) = Kabo-Verdo.

verdigro (carbonato hidratado de cobre) azinhavre, verdete, zinabre, azebre.

verdikto 1 veredito, veredicto, sentença. 2 decisão do júri.

vergo 1 verga, vara (flexível e delgada), vergasta, vergalhão. 2 (tb. punvergo) chibata. 3 flagelo. vergi (tr.) vergastar. vergeto vareta, varinha. divenvergo = rabdo. punvergo chibata. ¨ magia vergeto (tb. sorĉa vergo) varinha de condão, varinha mágica, vara de condão, vara mágica. ŝtala vergo vergalhão de aço.

verki  (tr.) escrever, compor, criar (obra literária, musical etc.). verko obra, composição (literária, artística etc.). verkaĵeto opúsculo, artigo, ensaio. verkisto (tb. verkinto) escritor, autor. ĉefverko obra-prima. dramverkisto (tb. dramisto) dramaturgo, dramatista. kunverki (tr.) colaborar. reverki (tr.) (fazer emendas ou correções em) refazer, refundir: oni decidis reverki la vortaron decidiu-se refazer o dicionário. ¨ verkita de de, escrito por: mi legis ĉiujn librojn verkitajn de William Auld li todos os livros de William Auld. klasika verko (tb. klasikaĵo, klasiko) obra clássica, clássico.

vermo 1 (zool.: classe de animais sem pés, como a minhoca, a lombriga e semelhantes) verme. 2 (parasita que se desenvolve no corpo vivo) verme, bicho. vermborita (diz-se de madeira) perfurada (ou picada) por vermes. fadenvermo (zool.) nematelminte. lignovermo  (zool.: designação comum a vários insetos que furam madeira seca, cereais etc.) caruncho, broca. Vd. anobio. lumvermo (zool.) = lampiro. silkvermo (zool.) = silkraŭpo. tervermo (zool.) = lumbriko. || en lian cerbon enŝteliĝis la vermo de dubo penetrou no cérebro dele o verme da dúvida (ele sofre sempre porque o diabo da dúvida não lhe dá sossego).

vermiĉelo (tb. vermiĉeloj) (cul.: massa de farinha de trigo crua e seca, em fios muito delgados, usada em sopas ou, em pratos doces, combinada com leite, ovos e açúcar) aletria, letria, cabelo-de-anjo, fidelinho, fidéu. Vd. pastaĵo. tujvermiĉelo (tb. tujvermiĉeloj) (cul.: aletria pré-cozida, e que se prepara em poucos minutos acrescentando água fervente e um pacote de tempero pronto) macarrão instantâneo, miojo, lámen.

vermifugo (medicamento contra vermes intestinais) vermífugo.

vermiljono (tb. cinabra koloro) (a cor do sulfato de mercúrio pulverizado) vermelhão, cinábrio.

vermuto vermute, “vermuth”.

vernalizi (tr.) (agric.) vernalizar. vernalizado (agric.: tratamento adotado em países frios que emprega agentes físicos e químicos para encurtar o período vegetativo de uma semente) vernalização, iarovização, jarovização.

verniero (fís.) nônio, “vernier”.

verniso verniz. vernisi (tr.) envernizar.

veronalo (certo medicamento hipnótico) veronal.

veroniko (bot.: designação comum às plantas do gênero Veronica) verônica. ¨ oficina veroniko (bot.: erva da família das escrofulariáceas, Veronica offinicalis) verônica-das-boticas, verônica.

verso  verso. versi (i.) versejar, versificar. versado versificação. versaĵo poesia, trecho de versos. versero (de verso). versfarado versificação. duverso (tb. versduo, distiko) (vrs.: estrofe mínima, composta de dois versos) dístico, parelha. kvarverso quadra. kvarversaĵo (tb. trobo) (vrs.) trova, quadrinha. triversaĵo terceto, tercina. nombradversaĵo (tb. nombradrimaĵo) uni-duni-tê. ¨ senrimaj versoj versos brancos.

versio versão.

versto (medida itinerária russa equivalente a 1.069 m) versta, verste.

verŝi (tr.) derramar, despejar (líquidos), verter. verŝo derrame, derramamento. verŝado derrame, derramamento. verŝiĝi derramar-se, entornar-se. verŝilo regador, bule, caneca, bilha, jarro. disverŝi (tr.) derramar, entornar, espargir. disverŝiĝi derramar-se, entornar-se. elverŝi (tr.) esvaziar. elverŝo derrame, derramamento. elverŝado derrame, derramamento. elverŝiĝi transbordar. korelverŝo expansão. oferverŝo libação. priverŝi (tr.) regar: priverŝi ĝardenon regar um jardim. superverŝi (tr.) inundar, alagar. surverŝi (tr.) (tb. priverŝi) regar, espargir, molhar. surverŝaĵo borrifo. transverŝi (tr.) transvasar, decantar. || preni urbon sen sangoverŝo tomar uma cidade sem derramamento de sangue.

verto 1 alto (da cabeça), sincipúcio, cocuruto. 2 cimo, cume. vertĉapeto coifa, touca. surverto 1 (pancada na cabeça com pau, vara ou com os nós dos dedos) carolo. 2 (pancada na cabeça com os nós dos dedos) cocada, coque, cocão, cascudo.

vertago (tb. melhundo) (zool.: raça de cães de patas curtas, corpo oblongo, orelhas pendentes e pelo curto) cão rasteiro, bassê, cão “basset”, “dachshund”.

vertebro (anat.: cada um dos 24 ossos que constituem a espinha dorsal do homem) vértebra. vertebra vertebral. vertebraro coluna vertebral, espinha dorsal. vertebrohava vertebrado. vertebrulo vertebrado. senvertebrulo invertebrado.

vertico (geom.: ponto onde se juntam os dois lados de um ângulo) vértice.

verticilo (bot.: conjunto de ramos, folhas ou peças florais dispostas ao redor de um eixo no qual se inserem no mesmo nível) verticilo.

vertiĝo vertigem, tontura.

vertikala vertical. vertikale a prumo, a pique, verticalmente. vertikalŝnuro fio de prumo.

vertrago (tb. leporhundo) 1 lebréu, lebrel, lebré. (cão amestrado na caça de lebres). 2 galgo.

veruko (anat.: pequena excrescência cutânea) verruga. veruka verrucal. verukhava verrucoso.

vervo veia, verve, estro, calor (de imaginação): la vervo de Ŝekspiro o estro de Shakespeare.

vesanio (nome genérico das diferentes espécies de alienação mental) vesânia.

vespo (zool.: gênero de insetos semelhantes às abelhas, voláteis e munidos de ferrão como elas) vespa. vespejo vespeiro.

Vespaziano  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Vespasiano. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). vespaziana (relativo ao mun. Vespaziano MG ou aos seus naturais ou habitantes) vespasianense: la vespaziana kulturo estas riĉa a cultura vespasianense é rica. vespazianano (o natural ou habitante do mun. Vespaziano MG) vespasianense: la vespaziananoj estas feliĉaj os vespasianenses são felizes.

vespero  1 (primeira parte da noite) noite, o anoitecer, noitinha. 2 (parte final da tarde) tarde, tardinha. 3 véspera. vespera (tb. de la vespero, vesper–) da noite, vesperal, vespertino, da tarde: vespera eldono edição da tarde. vesperiĝi anoitecer. vespermanĝi (tr.) jantar. ¨ vespera diservo vésperas. vespera ĵurnalo vespertino. novjara vespero (a noite que antecede o Ano-Novo) noite de Ano-Novo, “réveillon”. || bonan vesperon! (tb. bonan!, vesperon!) boa noite!, boa! (ao chegar).

vesperto (zool.) morcego.

vesproj (rel.) vésperas.

vesto  roupa, vestimenta, veste, vestido, roupagem, traje, trajo, fato. vesti (tr.) 1 vestir (p.f.): la patrino vestis la infanon per bela ĉemizo a mãe vestiu o filho com uma bela camisa. 2 cobrir, revestir. vestaĉo andrajo, farrapo. vestado ato de vestir. vestaĵo cada uma das peças de uma vestimenta. vestaĵaro (conjunto de vestimentas) vestiário, guarda-roupa, enxoval. vestaro (conjunto de vestimentas) rouparia, guarda-roupa, enxoval. vestejo (local onde se guardam as roupas) vestiário, rouparia, guarda-roupa. vesthoko (tb. vestkroĉilo, vesttenilo) cabide. vestiĝi (tb. sin vesti) vestir-se. vestmodelulo (de passarela) modelo. vestoĉambro (local em que se troca de roupa) vestiário. alivesti (tr.) 1 (vestir alguém com roupa que não seja do seu sexo, profissão ou situação) travestir. Vd. travestii. 2 disfarçar: li alivestis sin en servistinon ele disfarçou-se de empregada. alivestita 1 travestido. 2 disfarçado. ĉifonvestita molambento, mulambento, malvestido, esgulepado. duonvestita seminu, esgulepado. litvesto roupa de dormir (pijama etc.). malvesti (tr.) despir, tirar a roupa de. maskovesti (tr.) disfarçar, fantasiar: ŝi maskovestis sian amanton en servistinon ela disfarçou seu amante de empregada. maskovesto disfarce. maskovestita mascarado, disfarçado. mesvesto (rel., vest.) casula, roupa de missa. mortintvesto mortalha. novevestita que usa roupa nova. piedvesto calçado. punvesto cilício. rajdvesto roupa de cavaleiro. revesti (tr.) tornar a vestir. senvesta (tb. nuda) nu, pelado. senvestigi (tb. nudigi) despir, tirar a roupa de. senvestiĝi despir-se, tirar a (própria) roupa. sportvesto (vest.) traje esportivo. subvesto 1 roupa de baixo, roupa íntima, trajes menores. 2 combinação. 3 (tb. tolaĵo, virina subvesto) “lingerie’, roupa íntima feminina. survesto (tb. supervesto) sobreveste. ŝtormvesto traje especial do marinheiro para suportar o mau tempo. talivesto = bluzo. transvestulo (homem que veste roupas femininas) travesti. ¨ civile vestita à paisana. funebra vesto (a roupa, geralmente preta, que traja a pessoa enlutada) luto. neportado de subvestoj 1 (entre os homens, prática de não usar roupas de baixo) “freeballing”, B-simples, bunda-simples. 2 (entre as mulheres, prática de não usar roupas de baixo) “freebuffing”, B-simples, bunda-simples. senvestiĝa danco = striptizo. senmanika survesto (ecles., vest.: espécie de túnica larga, sem mangas, usada por certos religiosos monacais) cogula. sin vesti = vestiĝi. subakva vesto roupa de mergulho. viraj vestoj (vest.) roupas masculinas. virinaj vestoj (vest.) roupas femininas. || ne porti subvestojn estar de B-simples, estar de bunda-simples.

vestalo 1 (sacerdotisa de Vesta, entre os antigos romanos) vestal. 2 (fig.: mulher muito casta) vestal.

vestiblo 1 antessala, antecâmara., vestíbulo, “hall”, entrada, átrio, sala de entrada, saguão. 2 adro (de igreja). 3 (salão, nos teatros, onde os espectadores aguardam o início de uma apresentação, ou tomam drinques etc. nos intervalos) “foyer”. 4 (amplo salão ou vestíbulo na entrada de um hotel, teatro ou qualquer prédio extenso) “lobby”. vestibla (relativo a vestíbulo) vestibular. ¨ labirinta vestiblo (anat.: cavidade central do labirinto ósseo que se comunica com os canais circulares e com a cóclea) vestíbulo. preĝeja vestiblo adro.

veŝto (vest.: peça de vestuário, sem gola nem mangas, curta, justa ao peito e abotoada na frente, usada sobre camisa, blusa etc.) colete.

veti (i.) apostar. veto aposta. vetbatali (tr.) rivalizar, disputar. vetinviti (tr.) (tb. vetminaci) desafiar. vetperisto tomador de apostas, banqueiro (de jogo). ĉevalvetoj corrida de cavalos.

vetero tempo (meteorológico): la vetero estas varma o tempo está quente. ¨ frosta vetero tempo gelado, tempo glacial.

veterano (antigo no serviço militar ou em qualquer outro serviço) veterano.

Veterana Esperanto-Klubo (sigl.: VEK) Clube Esperantista de Veteranos.

veterinaro (med.: aquele que exerce a medicina dos animais, médico de animais) veterinário.

vetoo (recusa de sanção de uma lei vota pelo poder legislativo, praticada pelo chefe do Estado) veto. vetoi (tr.) (praticar o veto) vetar.

veturi  (i.) 1 andar (em veículo), viajar (em veículo). 2 ir, andar, rodar (veículo). veturo passagem, viagem. veturanto viajante. veturebla carroçável. veturigi 1 transportar (em veículo), conduzir. 2 dar uma carona: veturigi iun dar uma carona a alguém. veturiganto (pessoa que transporta outra gratuitamente, em veículo) carona: mia veturiganto venos post dek minutoj meu carona chegará em dez minutos. Vd. petveturanto. veturigisto (tb. veturilisto) 1 (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) cocheiro, boleeiro. 2 motorista. veturile de condução, por condução: ĉu oni povas iri tien veturile? podemos ir lá de condução? veturilo veículo, carruagem, viatura, carro, carroça, meio de transporte, condução. veturilaĉo calhambeque, charanga, caranguejola, lata-velha. veturilejo (casa ou lugar próprio para guardar coches, carruagens e outros veículos) cocheira, garage, garagem. veturilisto (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) cocheiro. aerveturado 1 aeronáutica. 2 (tb. aernavigado) navegação aérea, transporte aéreo, viagem aérea. aerveturanto (tb. aernaviganto) aeronauta. aerveturilo aeronave, veículo aéreo. akvoveture por via aquática, por via marítima, por via fluvial. ĉelveturilo (veículo para transporte de pessoas presas ou detidas) camburão. ĉerkoveturilo coche, coche fúnebre. ĉevalveturigisto (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) cocheiro. ĉevalveturilisto (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) cocheiro. domveturilo trailer. domveturilejo área de trailers. ekveturi (i.) sair: la trajno tuj ekveturos o trem já vai sair. ekveturo partida. enveturi (i.) entrar (de veículo): enveturi en flankan vojon entrar numa estrada secundária. forveturi (i.) ausentar-se, partir: li forveturis al Brazilo ele partiu para o Brasil. fuŝveturigisto (tb. fuŝstiristo) mau motorista, barbeiro, roda dura, navalha. glitveturilo trenó. kurierveturilo (veículo destinado ao transporte de malas postais) mala-posta, posta. loĝveturilo = ruldomo. marvetura náutico. marveturi (i.) (tb. navigi) navegar. petveturi (i.) viajar de carona, pegar carona. petveturo (transporte gratuito em qualquer veículo) carona. petveturado (transporte gratuito em qualquer veículo) carona. petveturanto (pessoa que, por qualquer meio, viaja sem pagar passagem num veículo) carona. petveturigi dar uma carona: petveturigi iun dar uma carona a alguém. postveturilo reboque. puŝveturilo carrinho de mão. reveturi (i.) voltar, regressar (em veículo). surveturi (tr.) atropelar. ŝarĝveturilo carroça, caminhão, andorinha. traveturi (tr.) atravessar, percorrer (em veículo). traveturo trajeto, percurso. traveturanto transeunte. traveturita (que se percorreu de veículo) percorrido: traveturita distanco distância percorrida. transveturebla transportável. trenveturilo reboque. ¨ veturi per aŭtomobilo (ou aŭto) andar (ou ir) de carro (ou de automóvel). veturi per biciklo (tb. bicikli) andar de bicicleta. veturigi aŭtomobilon (ou aŭton) dirigir um automóvel. ĉiuterena veturilo veículo fora de estrada. Granda Veturilo (rel.) = mahajano. spaciala veturilo (astrn.) = kosmoŝipo.

veziko  1 (tb. urina veziko) (anat.) bexiga. 2 bolha, empola. 3 (de história em quadrinhos) balão. vezika vesical. veziketo vesícula. vezikigilo vesicatório, vesicante. aerveziko bolha, bolha de ar. aerveziketo (tb. bobelo, aera veziketo) bolhinha de ar. galveziko (anat.: órgão situado sob o fígado e aderente a ele, e que serve de reservatório para a bile) vesícula biliar, vesícula, coleciste. naĝveziko (zool.) vesícula natatória. ¨ gala veziko (anat.) = galveziko. urina veziko (anat.) bexiga, vesícula urinária. grasveziketoj de buljono bolhas de gordura num caldo.

veziro (ministro na Turquia) vizir. ĉefveziro (primeiro-ministro no Império Otomano) grão-vizir.

Vezuvio  (geogr.: vulcão da Itália, perto de Nápoles) Vesúvio. Vd. Pompejo, Herkulano.

vi pron. 1 tu, você, o senhor, o Sr., a senhora, a Sra., vossemecê, seu, siô, sô, su, sinhá, senha: kiel vi fartas, vi maldiligentulo? como tem passado, seu preguiçoso? kiuj vi estas? quem são vocês? vi kvin restu tie ĉi vocês cinco fiquem aqui. 2 vós, vocês, os Srs., os senhores, as Sras., as senhoras, vossemecês. via 1 teu, seu, de você, do Sr., da Sra., de vossemecê. 2 vosso, seu. de vocês, dos Srs., das Sras., de vossemecês. vin 1 te, o, a. 2 vos, os, as.

viadukto (ponte que liga as duas vertentes de um vale ou qualquer depressão de terreno, e destinada a fazer parte de um caminho de ferro ou estrada) viaduto.

Viamano  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Viamão. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). viamana (relativo ao mun. Viamano RS ou aos seus naturais ou habitantes) viamonense, viamense: la viamana kulturo estas riĉa a cultura viamonense (ou viamense) é rica. viamanano (o natural ou habitante do mun. Viamano RS) viamonense, viamense: la viamananoj estas feliĉaj os viamonenses (ou viamenses) são felizes.

Viano  1 (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Viana. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). viana (relativo ao mun. Viano ES ou aos seus naturais ou habitantes) vianense: la viana kulturo estas riĉa a cultura vianense é rica. vianano (o natural ou habitante do mun. Viano ES) vianense: la viananoj estas feliĉaj os vianenses são felizes.

Viano  2 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Viana. Vd. Maranjano (‘estado’). viana (relativo ao mun. Viano MA ou aos seus naturais ou habitantes) vianense: la viana kulturo estas riĉa a cultura vianense é rica. vianano (o natural ou habitante do mun. Viano MA) vianense: la viananoj estas feliĉaj os vianenses são felizes.

viando  carne (para alimentação), vianda. viandejo (tb. viandvendejo) açougue. viandisto açougueiro. viandomanĝanto carnívoro. viandvendisto açougueiro, carniceiro. bovviando carne de vaca. ripviando (tb. interipaĵo) (cul.: costela de animais abatidos e comercializada em açougue, geralmente entranhada de resíduos de carne) costeleta, costela, costelinha. sekviando charque, carne seca. ŝultroviando (cul.: certo corte de carne) pá. ¨ bova viando 1 (alim.) carne bovina, carne de boi (ou de vaca). 2 (alim.: cortada em postas, salgada e curada) chacina. grasa viando (cul.: carne rica em gordura) carne gorda. porka viando 1 (alim.) carne suína, carne de porco. 2 (alim.: cortada em postas, salgada e curada) chacina.

viatiko (rel.: sacramento da comunhão, ministrado ao enfermo em sua residência) viático.

vibri (i.) vibrar, fremir. vibra vibratório. vibro vibração. vibrado vibração. vibrema (tb. vibranta) vibrátil. vibrilo vibrador.

vibracio vibração.

vibrio (biol.: gênero de bactérias em forma de bastonete encurvado, móveis, com um, dois ou três cílios polares) vibrião.

vibrisoj (anat.: pelos que se desenvolvem nas fossas nasais) vibrissas.

viburno 1 viburno. 2 (vara tenra e flexível que serve para atar molhos ou quaisquer objetos e também para a fabricação de móveis) vime. 3 (bot.: planta da fam. das caprifoliáceas, Viburnum opulus) vimeiro, sabugueiro-de-água, novelos.

vico  1 vez, turno. 2 fila, ala, fileira, fiada, linha, forma, cauda. Obs.: vic- é usado como prefixo do sentido de “substituto”, “sobressalente”, “vice-”: vicprezidanto vice-presidente. vicrado pneu sobressalente. vicfrato Vd. vicfrato. vicfratino Vd. vicfratino. vicgefratoj Vd. vicgefratoj. vicgrafo visconde. vicigi enfileirar, pôr em fila. vicprezidanto vice-presidente. vicreĝo vice-rei. anservice em fila indiana: la soldatoj marŝis anservice os soldados marchavam em fila indiana. domvico (sequência de casas do mesmo lado de uma rua, entre duas outras ruas que cortam a primeira) quarteirão: iru antaŭen tri domvicojn kaj turnu vin maldekstren avance três quarteirões e vire à esquerda. enviciĝi 1 enfileirar-se. 2 incluir-se. enviciĝi (tb. fari vicon) fazer fila, entrar em (ou na) fila. laŭvice segundo a fila, em fila, um após o outro, conforme a vez, sucessivamente, pela ordem: se necese, la prezidanton anstataŭos laŭvice la unua, dua kaj tria Vicprezidanto se necessário, o presidente será substituído sucessivamente pelo primeiro, segundo e terceiro vice-presidente. parolvico (tb. vico paroli) vez de falar: nun estas via parolvico agora é sua vez de falar. siavice por sua vez. sortovico vicissitude. ŝtupvico lance de escada. ¨ laŭvice atendi esperar na fila.

vicio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Vicia) cizirão, ervilhaca. 2 (bot.: trepadeira da família das leguminosas, Vicia cracca) cizirão. 3 (bot.: erva anual ou bienal usada como forragem e adubo verde, Vicia sativa) ervilhaca.

vidi  (tr.) ver, mirar, presenciar, pôr a vista em, enxergar; notar. vidvisual: vidakreco acuidade visual.  vida visual, ocular. vido vista, aspecto. vidado vista, visão. vidaĵo vista (coisa que se vê), panorama. vidakreco (med.) acuidade visual. vid-al-vide face a face, rosto a rosto, cara a cara, “vis-à-vis”, frente a frente, defronte, em frente. videma (tb. vidama) curioso. videti (tr.) (tb. duonvidi) vislumbrar, avistar. vidigi mostrar, fazere ver, aduzir. vidigilo 1 (tb. monitoro) (inf.: dispositivo de saída de dados, no qual se visualizam as informações apresentadas por um computador) monitor, monitor de vídeo. 2 visor, mostrador, “display”, tela de vídeo. vidiĝi (tb. sin vidi) tornar-se visto, mostrar-se. vidindaĵo 1 coisa digna de ser vista. 2 (tb. vidindaĵoj) (lugar interessante em uma cidade, país ou região) curiosidade, curiosidades, atração, atrações: li bone konas ĉiujn vidindaĵojn de tiu ĉi urbo ele conhece bem todas as curiosidades desta cidade. la zoo estas unu el la vidindaĵoj de tiu urbo o zoológico é uma das atrações daquela cidade. vidpunkto ponto de vista. akrevida 1 (tb. akravida) de olhar penetrante. 2 (tb. akravida) perspicaz, de vista penetrante. antaŭnevidita inaudito. antaŭvidi (tr.) prever, antever. antaŭvidebla de prever, de esperar, previsível. belvidejo belveder. duonvidi (tr.) enxergar parcialmente, vislumbrar. ekvidi (tr.) avistar, divisar. ekvidi (tr.) divisar. ekvidiĝi pôr-se à vista, estar à vista. intervidiĝo entrevista, “rendez-vous”. nevidebla invisível. rettelevido  (TV, inf.: sistema de televisão via internet) “webtv”. revidi (tr.) tornar a ver, rever. revido “replay”. televidi (tr.) assistir (a algo) por meio de teletransmissão. televidado (capacidade e ação de assistir a espetáculos transmitidos a grande distância) televisão. travidebla transparente. travidigi refletir. travidiĝi refletir-se. ¨ vidi memokule ver com os próprios olhos. altdifina televido (TV: sistema de transmissão televisiva com uma resolução de tela significativamente superior à dos formatos tradicionais; símb.: HDTV, do Inglês “high definition television”) televisão de alta definição. duokuleca vidado (visão estereoscópica em relevo) visão binocular. ĝis preter vidlimo a perder de vista, até onde a vista alcança. kabla televido televisão a cabo. malproksima vidado visão a distância. revidigi en si refletir. unuokuleca vidado visão monocular. || ĝis (la) revido! (tb. ĝis!, ĝis la!) até mais ver!, adeus!, até a vista!, tchau!, até logo!

video 1 (inf., TV: técnica de reprodução eletrônica de imagens em movimento, geralmente acompanhada de som) vídeo. 2 = vidbendaparato. videaĵo (inf., TV: filme gravado por essa técnica) vídeo. muzikvideo (mús., TV) videoclipe musical. rokvideo (mús., TV) videoclipe de rock.

Videjro  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Videira. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). videjra (relativo ao mun. Videjro SC ou aos seus naturais ou habitantes) videirense: la videjra kulturo estas riĉa a cultura videirense é rica. videjrano (o natural ou habitante do mun. Videjro SC) videirense: la videjranoj estas feliĉaj os videirenses são felizes.

videofono* (sistema de comunicação telefônica que transmite, além da voz, a imagem dos interlocutores) videofone.

videokeo* (equipamento de vídeo ou programa de computador, ligado a um microfone, que reproduz em “playback” o fundo instrumental de determinadas melodias, apresentando na tela a sua letra) videoquê.

vidvo viúvo. vidva viúvo. vidveco viuvez. vidvino viúva.

Viejro (Antono) (orador sacro e escritor português, 1608–1697) Antônio Vieira.

Viejropolo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Vieirópolis. Vd. Paraibo (‘estado’). viejropola (relativo ao mun. de Viejropolo PB ou aos seus naturais ou habitantes) vieiropolense. viejropolano (o natural ou habitante da mun. de Viejropolo PB) vieiropolense.

Vieno (geogr.: cid. e cap. da Áustria) Viena.

vigili (i.) estar de vigília, velar, vigiar. vigilo vigília. ¨ funebra vigilo (tb. prizorgo, prigardo) (ato de passar a noite em claro na sala onde se encontra exposto um morto) velório. funebra vigilejo (tb. funebraĵejo) (local onde se vela um morto) velório.

vigla 1 vivo, ágil, ativo, animado, bem-disposto, vigoroso, expedito, vigilante, dinâmico. 2 intenso: vigla trafiko um trânsito intenso. vigle animadamente. vigli (i.) vigiar, estar vigilante. vigliga dinamizador, incentivador, animador. vigligi despertar, animar, dinamizar. vigleco animação, vivacidade, agilidade. viglulo (pessoa de muita vivacidade e inquietude) azougue. malvigla lento, vagaroso, lerdo, tardo, moroso, maldisposto, pachorrento. malvigleco lentidão, vagar, pachorra. revigliĝi recobrar ânimo, reanimar-se.

vigno 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Vigna, da família das leguminosas, subfamília papilionoídea) feijão-fradinho, feijão, feijoeiro. 2 (bot.: planta da família das leguminosas, Vigna unguiculata) feijão-fradinho. 3 (bot.: planta da família das leguminosas, Vigna sinensis) feijão-fradinho. 4 (bot.) = vignosemo. vignosemo (bot.: a semente da Vigna unguiculata, de cor creme, muito usada em ensopados e, especialmente no Brasil, em saladas, no acarajé, abará etc.) feijão-fradinho, feijão.

Viĵio  (geogr.: mun. do estado do Pará) Vigia. Vd. Parao (‘estado’). viĵia (relativo ao mun. Viĵio PA ou aos seus naturais ou habitantes) vigiense, vigilengo: la viĵia kulturo estas riĉa a cultura vigiense é rica. viĵiano (o natural ou habitante do mun. Viĵio PA) vigiense, vigilengo: la viĵianoj estas feliĉaj os vigienses são felizes.

viko  (rel.: religião neopagã) “wicca”. vikano (rel.: seguidor da “wicca”) wiccano.

vikario cura, coadjutor.

vikio (inf.) wiki.

viktimo 1 vítima. 2 (p.ext.) vítima, mártir. viktimigi vitimar.

Viktorio  1 1 (evi., geogr.) = Vitorjo (‘mun. do ES’).

Viktorio  2 (geogr.: um dos estados da Austrália; cap.: Melburno) Victoria.

Viktorino  (rainha da Grã-Bretanha e da Irlanda (1837–1901) e imperatriz das Índias (1876–1901), 1819–1901) Vitória I. viktorina (relativo à rainha Vitória da Inglaterra, ou à época do seu reinado (1837–1901)) vitoriano: viktorina epoko era vitoriana.

Viktorjo  (evi., geogr.) = Vitorjo (‘mun. do ES’).

vikuno (zool.: a menor espécie de lhama, de lã muito preciosa, que vive nos Andes) vicunha.

vilo tufo (de pelos), vilosidade. vila viloso, piloso, peludo. vileco vilosidade.

vilao vila, casa de veraneio, casa de campo.

Vila-Alto  (geogr.: antiga denominação da cid. de Alto-Paraizo, no Paraná) Vila Alta. Vd. Paranao (‘estado’). vila-alta (relativo ao mun. de Vila Alta PR, atualmente denominada Alto-Paraizo, ou aos seus naturais ou habitantes) vila-altense. vila-altano (o natural ou habitante da mun. de Vila Alta PR, atual Alto-Paraizo) vila-altense.

Vila-Belo  (geogr.: outra denominação da mun. de Vila-Bela-da-Santisima-Trindado MT) Vila Bela da Santíssima Trindade, Vila Bela. vila-bela = vila-bela-da-santisima-trindada. vila-belano = vila-bela-da-santisima-trindadano.

Vila-Bela-da-Santisima-Trindado  (tb. Vila-Belo) (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Vila Bela da Santíssima Trindade, Vila Bela. Vd. Mato-Groso (‘estado’). vila-bela-da-santisima-trindada (tb. vila-bela) (relativo ao mun. de Vila-Bela-da-Santisima-Trindado MT ou aos seus naturais ou habitantes) vila-belense. vila-bela-da-santisima-trindadano (tb. vila-belano) (o natural ou habitante da mun. de Vila-Bela-da-Santisima-Trindado MT) vila-belense.

Vila-dos-Remedjo  (geogr.: sede administrativa do distrito estadual de Fernando-de-Noronjo PE) Vila dos Remédios.

vilaĝo aldeia, povoado, vila, pago. vilaĝa (relativo a aldeia, a vila) rural, rústico, aldeão. vilaĝano (habitante de aldeia, de vila) aldeão, camponês. vilaĝeto aldeola, aldeota, povoado, vila. ¨ planeda vilaĝo aldeia global. || alveni rekte el sia vilaĝo chegar diretamente de sua aldeia (ser rústico e inexperiente).

Vilaveljo (geogr.) = Vila-Veljo.

Vila-Veljo  (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Vila Velha. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). vila-velja (relativo ao mun. Vila-Veljo ES ou aos seus naturais ou habitantes) vila-velhense: la vila-velja kulturo estas riĉa a cultura vila-velhense é rica. vila-veljano (o natural ou habitante do mun. Vila-Veljo ES) vila-velhense: la vila-veljanoj estas feliĉaj os vila-velhenses são felizes. Vd. verda-krurulo (‘de Vila-Veljo ES’).

Vilemurbo (geogr.: cid. e cap. das Antilhas Holandesas) Willemstad. Vd. Nederlandaj Antiloj.

Vilhelmo (pren.masc.) Guilherme, William.

Vilhelmo la Konkeranto (duque da Normandia e rei da Inglaterra, c.1027–1087) Guilherme I, o Conquistador.

Vilhelmo la Silentema (líder da revolta neerlandesa contra a jurisdição espanhola, 1533–1584) Guilherme, o Taciturno.

Vilhelmo Tell (herói lendário da independência da Suíca, séc. 14) Guilherme Tell.

Viljeno  (geogr.: mun. do estado de Rondônia) Vilhena. Vd. Rondonjo (‘estado’). viljena (relativo ao mun. Viljeno RO ou aos seus naturais ou habitantes) vilhenense: la viljena kulturo estas riĉa a cultura vilhenense é rica. viljenano (o natural ou habitante do mun. Viljeno RO) vilhenense: la viljenanoj estas feliĉaj os vilhenenses são felizes.

vimeno (bot.: espécie de salgueiro pequeno, cujas varas flexíveis servem para tecer cestas, V. viburno) vimeiro, vime.

vimplo (bandeira triangular ou trapezoidal, estreita e comprida) galhardete, flâmula. Vd. flago.

vino vinho. vinbero uva. vinberbranĉo sarmento. vinberejo (tb. vinĝardeno) vinha, vinhedo, vinhal. vinberfolio parra. vinberkulturo vinicultura, viticultura, vinhataria. vinberrikolto vindima. vinbertrunko cepa, vide. vinologo enólogo. vinologio enologia. vinujo vinha, parreira. portovino vinho do Porto. sekvinbero passa, uva-passa, passa de uva. ŝaŭmvino espumante, vinho espumante. tablovino (tb. tabla vino) (aquele que se costuma beber com pratos antecedentes à sobremesa) vinho de mesa, vinho comum, vinho de consumo, vinho de pasto. ¨ vino, virino, tamburino (fig.: todos os prazeres da vida) sexo, drogas e rock’n’roll. blanka vino (aquele feito de uvas brancas ou pretas cujo mosto resulta apenas do esfacelamento da polpa, sem o aproveitamento da película) vinho branco. ĉi-jara vino (aquele da safra do ano corrente) vinho novo. dolĉa vino (vinho que, depois de fermentado, conserva certa proporção de açúcar) vinho doce, vinho suave, vinho adamado. korinta sekvinbero (cul..: variedade pequena e negra de passa) passa de Corinto. malaga vino (vinho fabricado com uma qualidade de uva colhida na região de Málaga, na Espanha) málaga. moskatela vinbero (bot., cul.: certa variedade muito apreciada de uva) moscatel, uva moscatel. Vd. muskatvino. muskatvino (evi, cul.) = moskatelo (‘vinho’). roza vino (tb. rozkolora vino) (aquele obtido pela maceração de uvas pretas, seguindo o mesmo processo do vinho tinto, porém por período mais breve, não se completando, assim, a fermentação) vinho rosado, vinho “rosé”. rozkolora vino = roza vino. ruĝa vino (vinho de cor vermelha acentuada, a qual é oriunda da utilização da película de uvas tintas, que contém o corante) vinho tinto. seka vino (vinho pouco ou quase nada açucarado) vinho seco. tabla vino = tablovino.

vinagro vinagre. vinagri (i.) vinagrar. vinagrujo vinagreiro.

Vinberoj de Kolero (La) (lit.: romance de John Steinbeck, 1939; título original inglês “The Grapes of Wrath”) As Vinhas da Ira.

vinĉo (máquina que consta de uma peça de madeira cilíndrica, com barras ou raios nos extremos para a fazerem girar sobre os seus fulcros, e que, movendo-se, vai envolvendo em si a corda que sustenta o peso ou peça que se quer elevar) sarilho.

Vincento (pren.masc.) Vicente.

vindi (tr.) 1 (parte do corpo) enfaixar, ligar, envolver. 2 (um bebê) pôr fralda. 3 pensar, envolver, enrolar. 4 vendar. vindo = vindaĵo. vindaĵo cueiro, fralda. vindotuko cueiro, fralda. revindi (tr.) trocar a fralda de bebê: la patrino revindis la bebon a mãe trocou (as fraldas do) bebê ; a mãe trocou o bebê. || ŝanĝi (ies) vindaĵon trocar as fraldas (de alguém).

vindaso (mar.: espécie de cabrestante que sustenta a âncora, na proa dos navios pequenos) molinete.

Vindheko (geogr.) = Vindhuko.

Vindhuko (geogr.: cid. e cap. da Namíbia) Windhoek.

Vindozo (inf.: certo sistema operacional) Windows.

Vindzoro (geogr.: cid. do Canadá) Windsor.

Vinipego (geogr.: cid. do Canadá, cap. da província de Manitoba) Winnipeg.

Vinjedo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Vinhedo. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). vinjeda (relativo ao mun. Vinjedo SP ou aos seus naturais ou habitantes) vinhedense: la vinjeda kulturo estas riĉa a cultura vinhedense é rica. vinjedano (o natural ou habitante do mun. Vinjedo SP) vinhedense: la vinjedanoj estas feliĉaj os vinhedenses são felizes.

vinjeto (tip.: pequeno desenho para enfeitar livros e outros impressos, no fim ou no começo de capítulos) vinheta.

vinko (bot.: designação comum às ervas do gênero Vinca, da família das apocináceas) vinca. ¨ eta vinko (bot.: erva da família das apocináceas, Vinca minor) pervinca, congorsa-menor. granda vinko (bot.: erva da família das apocináceas, Vinca major) congorsa, congorsa-maior.

vinkto 1 gato (de metal, para reparar louça rachada). 2 rebite. vinkti (tr.) aplicar gato em louça.

vintro inverno. vintra invernal, invernoso, hibernal. vintredormi hibernar. travintri (i.) (tb. vintroloĝi) invernar. travintro invernia.

violo (bot.: designação comum às plantas do gênero Viola, da família das violáceas) violeta, viola. viola violeta. violacoj (bot.: fam. de plantas dicotiledôneas que tem por tipo a violeta) violáceas. violego (bot.) = ĝardena penseo (Viola x wittrockiana). violkolora violeta. transviola ultravioleta. ¨ trikolora violo (bot.) = trikolora penseo (Viola tricolor).

violono (mús.) violino, rabeca. violoni (i.) tocar violino. violonisto violinista. aldviolono (mús.) = aldo (‘instrumento’).

violonĉelo (mús.: instrumento intermédio entre a violeta e o rabecão, que tem quatro cordas e serve geralmente para acompanhamentos de orquestra) violoncelo.

vipo chicote, relho, taca, flagelo. vipi (tr.) chicotear, vergastar. vipobato chicotada. rajdvipo (tb. vipeto) rebenque.

vipero 1 (tb. vipuro) (zool.: pequena serpente venenosa) víbora. 2 (tb. vipuro) (fig.) víbora, serpente, cobra. vipera viperino.

vipuro  (zool, fig.) = vipero. vipura = vipera.

Vir (astr.) abrev. de Virgo.

viro homem, varão, macho. vira varonil, masculino, viril, macho. virbovo (tb. bovoviro) touro. vireco virilidade. viriĝo puberdade (falando-se de homem). viriĝeco puberdade (falando-se de homem). virina feminino, fêmeo. virino mulher. virinaĉo 1 (mulher incapaz de sentimentos afetuosos e amigáveis) megera. 2 (p.ext.: mulher velha e feia) bruxa. 3 mulher da pá virada. viriniĝo puberdade (falando-se de mulher). viriniĝeco puberdade (falando-se de mulher). virinismo estado de homem que apresenta certas qualidades de mulher. virinofobio (medo mórbido de mulheres) ginofobia. virinserĉi (i.) = virinumi. virinumi (i.) (tb. virinserĉi) (buscar mulheres para fazer sexo com elas) raparigar. virismo (hermafroditismo no qual o indivíduo é feminino, mas os órgãos genitais externos são masculinos) virilismo. virseksa varonil, masculino, viril, macho. abelviro (zool.) = virabelo. kromvirino (tb. konkubino) amásia, concubina. malvira (tb. nevira) efeminado. ¨ vir-al-ina transseksulino = transseksa virino. vireca knabino (mulher masculinizada) = ĉjo-knabino. in-al-vira transseksulo = transseksa viro. transseksa viro (pessoa que mudou o sexo de mulher para homem) transexual masculino. transseksa virino (pessoa que mudou o sexo de homem para mulher) transexual feminino.

Vira Hidro (astr.) = Virhidro.

virga 1 virgem, virginal la grundo ankoraŭ estis virga por la meĥanika ekspluato a terra ainda era virgem da exploração mecânica. virgeco virgindade. virgulino virgem. malvirgigi desvirginar, desvirginizar, desflorar, deflorar. ¨ la Sankta Virgulino a Santa Virgem, a Virgem Maria. la Virgulino de Orleano (alcunha de Joana d’Arc) a Donzela de Orleans.

Virgo 2 1 (tb. Virgulino) (astr.: constelação do equador celeste; lat.: Virgo, Virginis; abrev.: Vir) Virgem. 2 (astrl.: sexto signo do zodíaco, de 23 de agosto a 22 de setembro) Virgem. virgano (tb. virgulo) (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Virgem) virginiano. ¨ esti de la signo Virgo ser do signo de Virgem. naskiĝi sub signo de Virgo nascer no (ou sob o) signo de Virgem.

Virgulino (astr.) = Virgo.

Virhidro (tb. Vira Hidro) (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Hydrus, Hydri; abrev.: Hyi) Hidra Macho, Hidra Macha, Cobra d’Água.

Viriato (chefe dos lusitanos revoltados contra a dominação romana, ?–139 a.C.) Viriato.

Virŝafo (astr.) = Ŝafo.

virto virtude. virta virtuoso. malvirta vicioso, perverso. malvirto vício, perversão. malvirtigi perverter. ¨ baza virto (fil.) = kardinala virto. kardinala virto (tb. baza virto) (fil.: no platonismo, cada uma das quatro virtudes fundamentais) virtude cardeal, virtude cardinal: la kvar kardinalaj virtoj estas justeco, saĝo, kuraĝo kaj modereco as quatro virtudes cardeais são a justiça, a prudência, a fortaleza e a temperança. la sep virtoj (rel.: aquelas que pregam o oposto de cada um dos pecados capitais) as sete virtudes: la sep virtoj estas: bonintenco, mezurateco, karito, afableco, ĉasteco, humileco kaj ardo as sete virtudes são: fortaleza, temperança, caridade, paciência, castidade, humildade e diligência. Vd. peki. teologia virto  (catol.: segundo a teologia escolástica, cada uma das três graças espirituais) virtude teologal, virtude teológica: la tri teologiaj virtoj estas kredo, espero kaj karitato as três virtudes teologais são a fé, a esperança e a caridade.

virtuala (que é suscetível de exercer-se embora não esteja em exercício) virtual, potencial.

virtuozo 1 (pessoa que possui talento excepcional, de grandes capacidades) virtuose. 2 (artista de talento brilhante para executar peças musicais) virtuose. virtuozeco virtuosidade.

virulenta (que tem vírus ou veneno) virulento.

viruso 1 (med.) vírus. 2 (inf.) vírus. senvirusigi (inf.) passar (ou usar, rodar) um antivírus em: senvirusigi komputilon passar um antivírus no computador. senvirusigilo (inf.: programa para eliminar vírus num computador) antivírus, programa antivírus: uzi senvirusilon en komputilo passar um antivírus no computador. ¨ viruso de Marburgo (med.) vírus de Marburg. viruso Ebolo (med.) vírus Ébola (ou Ebola). herpeta viruso (med.) vírus da herpes. homa imunonesufiĉestiga viruso (med.: vírus causador da aids; abrev.: HIV) vírus da imunodeficiência humana (VIH). kontraŭvirusa programo (inf.) = senvirusigilo.

Visbadeno (geogr.: cid. da Alemanha, cap. do estado de Hessen) Wiesbaden. Vd. Hesio.

viscero (anat.: designação genérica de qualquer órgão alojado em uma das três cavidades, a craniana, a toráxica e a abdominal) víscera.

Visensjo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Vicência. Vd. Pernambuko (‘estado’). visensja (relativo ao mun. de Visensjo PE ou aos seus naturais ou habitantes) vicenciense, vicenciano: la visensja kulturo estas riĉa a cultura vicenciense (ou vicenciana) é rica. visensjano (o natural ou habitante do mun. de Visensjo PE) vicenciense, vicenciano: la visensjanoj estas feliĉaj os vicencienses (ou vicencianos) são felizes.

visigoto (hist.: indivíduo dos visigodos) visigodo. Vd. goto, ostrogoto. ¨ visigotoj (hist.: ramo dos godos do Ocidente, que surgiu no séc. 4º na região do Danúbio) visigodos, godos do Oeste.

visko (bot.: planta parasita da qual se extrai um suco glutinoso, com que se envolvem pequenas varas para apanhar pássaros) visco, visgo.

viskio uísque, “whisky”.

Viskonde-do-Rio-Branko  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Visconde do Rio Branco. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). viskonde-do-rio-branka (relativo ao mun. Viskonde-do-Rio-Branko MG ou aos seus naturais ou habitantes) rio-branquense: la viskonde-do-rio-branka kulturo estas riĉa a cultura rio-branquense é rica. viskonde-do-rio-brankano (o natural ou habitante do mun. Viskonde-do-Rio-Branko MG) rio-branquense: la viskonde-do-rio-brankanoj estas feliĉaj os rio-branquenses são felizes.

viskoza viscoso, pegajoso. viskozeco viscosidade. viskozometro (aparelho para medir viscosidade) viscosímetro. ¨ dinamika viskozeco (fís.: certa grandeza física) viscosidade dinâmica, viscosidade. kinematika viskozeco (fís.: certa grandeza física) viscosidade cinemática.

Visozo  1 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Viçosa. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). visoza (relativo ao mun. Visozo MG ou aos seus naturais ou habitantes) viçosense: la visoza kulturo estas riĉa a cultura viçosense é rica. visozano (o natural ou habitante do mun. Visozo MG) viçosense: la visozanoj estas feliĉaj os viçosenses são felizes.

Visozo  2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Viçosa. Vd. Alagoo (‘estado’). visoza (relativo ao mun. de Visozo AL ou aos seus naturais ou habitantes) viçosense. visozano (o natural ou habitante da mun. de Visozo AL) viçosense.

Visozo  3 (geogr.: outra denominação do mun. Visoza-do-Searao CE) Viçosa do Ceará, Viçosa. visoza (geogr.) = visoza-do-searaa. visozano (geogr.) = visoza-do-searaano.

Visoza-do-Searao   (tb. Searaa Visozo, Visozo) (geogr.: mun. do estado do Ceará) Viçosa do Ceará, Viçosa. Vd. Searao (‘estado’). visoza-do-searaa (tb. seara-visoza, visoza) (relativo ao mun. Visoza-do-Searao CE ou aos seus naturais ou habitantes) viçosense: la visoza-do-searaa (ou seara-visoza, visoza) kulturo estas riĉa a cultura viçosense é rica. visoza-do-searaano (tb. seara-visozano, visozano) (o natural ou habitante do mun. Visoza-do-Searao CE) viçosense: la visoza-do-searaanoj (ou seara-visozanoj, visozanoj) estas feliĉaj os viçosenses são felizes.

Vista-Serano  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Vista Serrana. Vd. Paraibo (‘estado’). vista-serana (relativo ao mun. de Vista-Serano PB ou aos seus naturais ou habitantes) vista-serranense. vista-seranano (o natural ou habitante da mun. de Vista-Serano PB) vista-serranense.

viŝi (tr.) 1 enxugar (secar esfregando). 2 limpar (tirar o pó). 3 (inf.) deletar. 4 apagar. viŝilo 1 esfregão. 2 (tb. vegetaĵa spongo) (material fibroso extraído do interior do fruto seco da bucha (Lyffa aegyptiaca), muito usado como esfregão para banho ou lavação de utensílios) bucha, bucha vegetal. viŝtuko pano para enxugar. forviŝi (tr.) limpar, apagar, varrer. glacoviŝilo (autom.) limpador de para-brisa.

vito (bot.) videira, vinha, parreira. vitacoj (bot.) ampelídeas, ampelideáceas, viníferas, vitáceas, sarmentáceas. ¨ sovaĝa vito (tb. lambrusko) (bot.: certa casta de uva preta) labrusca, lambrusca.

vitala vital, concernente à vida. vitalismo (fil.: doutrina segundo a qual os fenômenos da vida são radicalmente diferentes dos materiais, e resultam de uma força vital irredutível às forças físicas) vitalismo.

vitamino (bioq.: nome de substâncias orgânicas que existem nos alimentos em estado natural) vitamina. kresko-vitamino (quím.: denominação popular da riboflavina) vitamina do crescimento. Vd. riboflavino. ¨ vitamino B2 (quím.) = riboflavino. vitamino B5 (quím.) = pantotenata acido.

vitelo (fisl.: protoplasma de reserva do óvulo dos animais) vitelo.

vitiligo (med.: doença cutânea caracterizada por placas esbranquiçadas, rodeadas de uma zona em que a pele é mais pigmentada que normalmente) vitiligo, vitiligem.

Vitorio  (evi., geogr.) = Vitorjo (‘mun. do ES’).

Vitorino-Frejro  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Vitorino Freire. Vd. Maranjano (‘estado’). vitorino-frejra (relativo ao mun. de Vitorino-Frejro MA ou aos seus naturais ou habitantes) vitorinense. vitorino-frejrano (o natural ou habitante do mun. de Vitorino-Frejro MA) vitorinense.

Vitorjo  1 (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado do Espírito Santo) Vitória. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). vitorja (relativo ao mun. Vitorjo ES ou aos seus naturais ou habitantes) vitoriense, capixaba: la vitorja kulturo estas riĉa a cultura vitoriense (ou capixaba) é rica. vitorjano (o natural ou habitante do mun. Vitorjo ES) vitoriense, capixaba: la vitorjanoj estas feliĉaj os vitorienses (ou capixabas) são felizes.

Vitorjo  2 (geogr.: outra denominação do mun. Vitorja-de-Santo-Antano PE) Vitória de Santo Antão, Vitória. vitorja = vitorja-de-santo-antana. vitorjano = vitorja-de-santo-antanano.

Vitorja-da-Konkisto  (tb. Konkisto) (geogr.: mun. do estado da Bahia) Vitória da Conquista, Conquista. Vd. Baio (‘estado’). vitorja-da-konkista (tb. konkista) (relativo ao mun. Vitorja-da-Konkisto BA ou aos seus naturais ou habitantes) conquistense: la vitorja-da-konkista (ou konkista) kulturo estas riĉa a cultura conquistense é rica. vitorja-da-konkistano (tb. konkistano) (o natural ou habitante do mun. Vitorja-da-Konkisto BA) conquistense: la vitorja-da-konkistanoj (ou konkistanoj) estas feliĉaj os conquistenses são felizes.

Vitorja-de-Santo-Antano  (tb. Vitorjo) (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Vitória de Santo Antão, Vitória. Vd. Pernambuko (‘estado’). vitorja-de-santo-antana (tb. vitorja) (relativo ao mun. Vitorja-de-Santo-Antano PE ou aos seus naturais ou habitantes) vitoriense: la vitorja-de-santo-antana (ou vitorja) kulturo estas riĉa a cultura vitoriense é rica. vitorja-de-santo-antanano (tb. vitorjano) (o natural ou habitante do mun. Vitorja-de-Santo-Antano PE) vitoriense: la vitorja-de-santo-antananoj (ou vitorjanoj) estas feliĉaj os vitorienses são felizes.

Vitorja-do-Mearino  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Vitória do Mearim. Vd. Maranjano (‘estado’). vitorja-do-mearina (relativo ao mun. de Vitorja-do-Mearino MA ou aos seus naturais ou habitantes) vitoriense. vitorja-do-mearinano (o natural ou habitante do mun. de Vitorja-do-Mearino MA) vitoriense.

vitro  1 vidro. 2 (fig.) prisma. vitri (tr.) envidraçar. vitraĵo vidraça. vitraĵeto vidrilho. vitraĵisto vidraceiro. vitreca vítreo, vidrado. vitrigi vitrificar. vitristo vidreiro. fumovitro vidro fumê, vidro fumado. laktovitro vidro fosco. naĝvitroj (tb. naĝokulvitroj) óculos de mergulho. okulvitroj óculos. sekurecvitro vidro de segurança. sunokulvitroj óculos de sol, óculos escuros. ŝirmvitroj (tb. protektaj okulvitroj) óculos de proteção. ¨ vidi sen okulvitroj ver a olho nu. grandiga vitro (ópt.) = lupeo. nigraj okulvitroj óculos escuros, óculos de sol. protektaj okulvitroj = ŝirmvitroj.

vitralo vitral.

vitrino vitrina, vitrine, mostrador.

vitriolo 1 vitríolo. 2 óleo de vitríolo.

vivi  (i.) viver, existir. viva vivo, animado, vital: Esperanto estas viva lingvo o Esperanto é uma língua viva.. vive 1 vivamente. 2 (tb. dumokaze) (TV: transmitido no momento mesmo em que está ocorrendo) ao vivo: la matĉo estos elsendata vive o jogo será transmitido ao vivo. vivo vida, o viver. vivanta vivente. vivanto vivente. viveca (tb. vivema) vivaz. viveco vivacidade, viveza, animação. vivega impetuoso, fogoso. viviga vivificante, vital. vivigi animar, vivificar. vivipova vivedouro. vivloko 1 domicílio. 2 (tb. loĝloko) “habitat”, hábitat. 3 (lugar (cidade, distrito, região etc.) onde alguém mora) domicílio. vivoforto vitalidade. vivokondiĉoj condições de vida. vivŝajna palpitante. vivuo (tb. vivkrio) viva, vivas. kunvivi (i.) coabitar. kunvivanto (tb. kunulo) (homem que vive regularmente com uma mulher, sem ser seu marido legal) companheiro. kunvivantino (tb. kunulino) (mulher que vive regularmente com um homem, sem ser sua esposa) companheira. longvivanta diuturno. malviva morto. noktoviva (diz-se do animal que desempenha a maior parte de suas atividades durante a noite) noturno. porvivaĵo subsistência (meios de). postvivi (tr.) sobreviver. postvivinta sobrevivente. revivi (i.) reviver. revivigi ressucitar, reanimar. senviva 1 inanimado, morto. 2 (olhos, expressão) morto. tagviva (diz-se do animal que desempenha a maior parte de suas atividades durante o dia) diurno. travivi (tr.) 1 passar (por), viver, vivenciar, atravessar (uma época). 2 experimentar, sofrer, sentir: li travivis multajn ĉagrenojn ele experimentou muitos desgostos. travivado vivência. travivitaĵo (tb. travivaĵo) experiência, vivência. ¨ vivi larĝe kaj lukse viver na boa vida. kolektive vivanta (diz-se de animal) que vive em bandos. Vd. nazuo. sole vivanta (diz-se de animal) solitário. solece vivanta (diz-se de animal) solitário. || ili vivis diboĉan vivon eram de vida dissoluta. vivu! viva!.

vivisekcio (med.: dissecação ou operação cirúrgica feita em animais vivos, para estudo de alguns fenômenos fisiológicos) vivissecação.

vizo visto (consular etc.). vizi (tr.) visar.

vizaĝo (anat.) rosto, semblante, cara, face. belvizaĝa de rosto belo, de belo aspecto, de bela aparência. ¨ hipokrata vizaĝo (med.: aspecto peculiar da face que se nota nos doentes com estado geral muito grave, altamente desidratados, ou em fase terminal de infecção ou de doença maligna) face hipocrática, fácies hipocráticas. Vd. Hipokrato, hipokratismo.

Vizeŭo  (geogr.: mun. do estado do Pará) Viseu. Vd. Parao (‘estado’). vizeŭa (relativo ao mun. Vizeŭo PA ou aos seus naturais ou habitantes) viseuense, visinense: la vizeŭa kulturo estas riĉa a cultura viseuense é rica. vizeŭano (o natural ou habitante do mun. Vizeŭo PA) viseuense, visinense: la vizeŭanoj estas feliĉaj os viseuenses são felizes.

vizio (rel.) visão (imaginária, sobrenatural). viziulo visionário, vidente, profeta.

viziero 1 (de boné) pala, viseira. 2 (de capacete, elmo) viseira.

viziti (tr.) visitar, ir ver, fazer visita (ou visitas). vizito visita. vizitadi (tr.) 1 frequentar, visitar. 2 cursar. vizitado frequência, presença. vizitanto visita, visitante. vizitĉambro sala de visitas.

vizono (zool.: espécie de doninha da América do Norte cuja pele é muito apreciada, Mustela vison) visone, “vison”. ¨ Eŭropa vizono (zool.) = lutreolo.

Vjentjano (geogr.: cid. e cap. do Laos) Vientiane. Vd. Laoso.

vjetnamo (natural ou habitante do Vietnã) vietnamita. Viejtnamio (geogr.: país da Ásia; símb.autom.: VN) Vietnã, Vietname, Viet-Nam. ¨ viejtnama lingvo (ling.: língua do Camboja e do Vietnã) vietnamita.

vjolo 1 (mús.) viola. 2 (mús.) = aldo (‘instrumento’). gambovjolo (mús.) viola de gamba.

VN (símb.autom.) Vjetnamo.

voĉo  1 voz. 2 voto. voĉ: vocal, de voz: voĉgrupo grupo vocal: voĉmesaĝo mensagem de voz. voĉa vocal, de voz. voĉi (tr.) (tb. voĉdoni) votar. voĉatingo (mús.) tessitura. voĉdoni (tr.) votar. voĉdonanto vogal. voĉdonilo cédula (eleitoral). voĉigo (fon., gram.: passagem de um fonema ou de um som surdo a sonoro, pela entrada em ação das pregas vocais. Ex.: pt doi[s] pés > pt doi[z] dedos) sonorização, abrandamento, vozeamento. Vd. senvoĉigo. duonvoĉe à surdina, pela surdina. unuvoĉa unânime. unuvoĉe a uma voz, unanimente. senvoĉa afônico. senvoĉigo (fon., gram.: passagem de um fonema ou de um som sonoro a surdo, pela não utilização das cordas vocais. Ex.: pa[z] duradoura > pa[s] terrestre) ensurdecimento. Vd. voĉigo. ¨ aktiva voĉo (tb. aktivo) (gram.: tipo de oração em que o sujeito pratica a ação do verbo; PMEG § 3.2) voz ativa. (Obs.: tb. se diz ativa, ativo): la knabo manĝas la pomon o menino come a maçã. Vd. pasivo (gram.), pasiva voĉo (gram.). metala voĉo voz metálica. molaĉa voĉo (voz pouco clara e arrastada) voz pastosa. pasiva voĉo (tb. pasivo) (gram.: tipo de oração em que o sujeito sofre a ação do verbo; PMEG § 29) voz passiva. (Obs.: tb. se diz passiva, passivo): la pomo estas manĝata de la knabo a maçã é comida pelo menino. Vd. aktivo (gram.), aktiva voĉo (gram.). senpera voĉo (espir.) = pneŭmatofonio.

vodevilo (teat.: comédia teatral em cujo desenvolvimento se inserem arietas e pequenos coros, de ordinário de caráter cômico) “vaudeville”.

voduo vodu.

Vogeza Masivo (geogr.: cadeia de montanhas na Europa Central) maciço de Vosges.

vojo  (p.f.) caminho, estrada, via, rumo. voji (i.) (tb. vojiri) caminhar, viajar, andar. vojiri (i.) caminhar, viajar, andar. vojeto atalho, senda, vereda, beco, trilho. vojiranto caminhante, viandante. vojkruciĝo encruzilhada. vojreto (tb. vojaro) viação. vojzorgisto cantoneiro. aervoje por via aérea. aŭtovojo autoestrada. devojiĝi ir à garra. disvojo entroncamento. Vd. frogo. ekvoji (i.) pôr-se a caminho. akvovojo via aquática, via marítima, via fluvial. fervoje de trem: ĉu oni povas iri tien fervoje? podemos ir lá de trem? fervojo (tb. relvojo) ferrovia, caminho de ferro. fervoja ferroviário. fervojisto ferroviário. ondfervojo = onda fervojo (‘equipamento de lazer’). ringvojo (urb.: rodovia que contorna uma área urbana) anel rodoviário. skivojo (desp.) pista de esqui. spirvojoj (anat.) vias respiratórias, vias aéras. sunvojo (astr.) = ekliptiko. ŝparvojo (trâns.) atalho, corte, vereda. trafikvojo (trâns.) artéria. ¨ fari vojon abrir caminho: li faris vojon al si en la homamaso per la kubutoj ele abriu caminho pela multidão com os cotovelos. irota vojo caminho a ser seguido. malsupraj spiraj vojoj (tb. malsupraj spirvojoj) (fisl.: conjunto de estruturas envolvidas na respiração, formado pela traqueia, brônquios, bronquíolos e alvéolos) vias aéreas inferiores. onda fervojo (tb. ondfervojo, reltobogano, rusaj montoj, amerikaj montoj) (equipamento de lazer, em parques de diversões, que consiste num trilho com subidas e descidas bruscas, por onde circula uma espécie de trem de alta velocidade) montanha-russa. spiraj vojoj (tb. spirvojoj) (fisl.: conjunto de órgãos ocos do aparelho respiratório que conduz o ar até os alvéolos pulmonares) vias respiratórias, vias aéreas. subtera fervojo linha de trem subterrânea, linha férrea subterrânea., ferrovia subterrânea. Vd. metroo. supraj spiraj vojoj (tb. supraj spirvojoj) (fisl.: conjunto de estruturas envolvidas na respiração, formado pelas fossas nasais, cavidade bucal, faringe e laringe) vias aéreas superiores. || perdi la vojon errar o caminho.

vojaĝi (i.) viajar, jornadear. vojaĝde viagens: vojaĝ-agentejo agência de viagens. vojaĝo viagem, jornada. vojaĝanto viajante. ekvojaĝi (i.) partir, pôr-se a caminho. rondvojaĝo viagem de ida e volta. travojaĝi (tr.) percorrer. ¨ ir-reira vojaĝo (tb. rondvojaĝo) viagem de ida e volta. mielmonata vojaĝo lua de mel, viagem de lua de mel.

vojevodo (governador de uma voievodia, nos países eslavos) voievode.

voki  (tr.) chamar. voko chamada, apelo, chamamento. alvoki (tr.) chamar, invocar, apelar. alvoko 1 chamada, chamado, apelo. 2 (tb. vokativo) (gram., PMEG § 12.1.2: termo da oração que mostra a quem a fala é dirigida) vocativo. alvokiĝo vocação. elvoki evocar, chamar. kunvoki (tr.) convocar. sonorvoki (tr.) (falando-se de sino, sinal, campainha etc.) tocar chamando: la turaj sonoriloj sonorvokis en la preĝejon os sinos das torres tocavam chamando para a igreja.

vokalo (gram.) vogal. vokaligo (fon., gram.: passagem de um som consonântico a vocálico. Ex.: la conceptus > pt conceito) vocalização. Vd. konsonantigo. duonvokalo (fon.) semivogal. ligvokalo (gram.) vogal temática. Vd. temo.

vokativo  1 (gram.) vocativo. 2 (gram., PAG) = alvoko (gram., PMEG).

vokoido (fon.) vocoide.

vokto  1 intendente, alcaide, zelador (fiscal), feitor. 2 (hist.: representante do rei nas províncias) bailio.

Vol (astr.) abrev. de Flugfiŝo.

vol. abrev. de volumo.

voli (tr.) 1 querer. 2 tencionar, intencionar, intentar. volo 1 vontade, o querer. 2 disposição. volemo determinação. vole-nevole obrigatoriamente; quer queira quer não; querendo ou não: vole-nevole mi ja faros tion querendo ou não, terei de fazer isso. bonvolema benevolente, complacente. bonvole (abr.: bv.) por favor, por obséquio. bonvoli (tr.) fazer o favor de, ter a bondade de, fazer de boa vontade, dignar-se: ĉu vi bonvolas doni al mi la salon? pode me fazer o favor de me dar o sal? bonvolu (abrev.: bv.) queira; por favor; gentileza; se faz fazor (s.f.v.): bonvolu ne fumi! gentileza não fumar; não fume, por favor!. bonvolu gargari la necesujon gentileza dar descarga na privada. kontraŭvola forçado, constrangido, contrafeito. laŭvola à vontade, à sua vontade. laŭvole à discrição. libervola (tb. memvola, propravola) voluntário, espontâneo. malvoli (tr.) recusar-se a. malbonvolo má vontade. memvola espontâneo. memvolulo voluntário. scivoli (tr.) querer saber, gostar de saber: mi scivolas, ĉu vi venos ĉe mi hodiaŭ gostaria de saber se você virá aqui em casa hoje. scivolemulo 1 curioso. 2 bisbilhoteiro. 3 “nerd”. ¨ bonvolu –i tenha a bondade de (+infntv.):bonvolu aŭskulti tenha a bondade de escutar. libera volo livre arbítrio. nepre voli fazer questão de, fazer questão que: li nepre volis doni vespermanĝon ele fazia questão de oferecer um jantar. li nepre volis, ke ni ripozu ele fez questão que descansássemos. || Dio volu! queira Deus!, tomara!, oxalá! Dio volu, ke... queira Deus que...; tomara que...; oxalá...: Dio volu, ke ne pluvu queira Deus que não chova; tomara que não chova; oxalá não chova. Dio volu, ke ne queira Deus que não; tomara que não.

volano (desp.) peteca, volante.

volapuko volapuque. volapukaĵo (fig.) algaravia, charabiá, galimatias. || tio por mi estas volapukaĵo isso para mim é grego.

volatila (diz-se da substância líquida ou sólida que se pode reduzir a gás ou vapor, e em particular das que o fazem espontaneamente, como a benzina, o éter, a naftalina, a cânfora etc.) volátil. volatiligi volatizar.

volbo abóboda. volbigi abobadar.

volframo (tb. tunsgsteno) (quím.: elemento químico de número atômico 74; símb.: W) tungstênio, volfrâmio.

volitivo (gram.) volitivo.

volofa (ling.: língua do Senegal) wolof.

volonte  de boa vontade, de bom grado, de grado, com prazer, com gosto. volonta voluntário. volonti (i.) (tb. bonvoli) ter a bondade de. volonto boa vontade. volonteco (tb. bonvolo) boa vontade. volontiĝi dispor-se. volontulo voluntário. malvolonte (tb. nevolonte) 1 de má vontade, sem gosto, sem prazer, de mau grado, contra a vontade. 2 com displicência. plivolonte de preferência. ¨ tre volonte de muito boa vontade, com muito gosto, com muito prazer, de muito bom grado, de muito grado.

volovano (cul.: pastel que contém peixe ou carne e cujas bordas são de pastel folhado) volovã, “vol-au-van”.

volto (fís.: unidade de tensão elétrica; símb.: V) volt, vóltio. kilovolto (fís.: mil volts; símb.: kV). quilovolt, quilovóltio.

voltaa (el.: relativo à pilha de Volta) voltaico. voltametro voltímetro (aparelho para medir voltagens).

voltaika 1 (fís., el.: diz-se da pilha elétrica e seus efeitos) voltaico. 2 (fís., el.: designa o arco de luz elétrica produzido entre os dois carvões que constituem os polos de uma pilha) voltaico.

Voltaredondo (evi., geogr.) = Volta-Redondo (‘mun. do RJ’).

Volta-Redondo  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Volta Redonda. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). volta-redonda (relativo ao mun. Volta-Redondo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) volta-redondense: la volta-redonda kulturo estas riĉa a cultura volta-redondense é rica. volta-redondano (o natural ou habitante do mun. Volta-Redondo RJ) volta-redondense: la volta-redondanoj estas feliĉaj os volta-redondenses são felizes.

Voltero (pseudônimo de François-Marie Arouet, escritor francês, 1694–1778) Voltaire. voltera (relativo a Voltaire) voltairiano. volterano (adepto das doutrinas de Voltaire) voltairiano.

voltmetro = voltametro.

volumo (abrev.: vol.) volume, tomo (de livro). volumego (livro grande) volumão, livrão, catatau.

volumeno (espaço que um corpo ocupa) volume. plivolumeniĝo expansão. ¨ krita volumeno de gaso volume crítico de um gás.

volupto  volúpia, sensualidade, libidinagem, luxúria. volupta (relativo à volúpia) voluptuário. voluptavido tesão, concupiscência. volupteco voluptuosidade, concupiscência. voluptema (tb. voluptama) voluptuoso, libidinoso, lascivo, sensual. voluptemo (tb. voluptamo) volúpia, concupiscência, tesão. voluptulo libertino.

voluto (arq.: ornato de um capitel de coluna, em forma de espiral) voluta. 2 (zool.: concha univalve) voluta.

volvi (tr.) enrolar, envolver: volvi la kapon per tuko enrolar a cabeça com uma toalha. volvi tukon ĉirkaŭ la kapo enrolar uma toalha na cabeça. volvaĵeto novelo. volviĝi enrolar-se. disvolvi (tr.) 1 desenrolar. 2 desenvolver, aumentar, fazer crescer. disvolviĝo desenvolvimento. elvolviĝado desenvolvimento, expansão. envolvi (tr.) envolver, embrulhar: envolvi en donac-papero embrulhar em papel de presente, embrulhar para presente. malvolvi (tr.) desenrolar. ¨ kontrolata disvolviĝo desenvolvimento sustentável (ou sustentado).

volvulo vólvulo, volvo, íleo, obstrução intestinal (vulgarmente chamada de nó-nas-tripas).

vomi (x) 1 vomitar. 2 (fig.) lançar. vomo vômito. vomarbo (bot.) = vomnuksa strikno (Strychnos nux-vomica). vometi (x) (bebê) regurgitar. vomiga vomitivo, emético. vomnukso (tb. vomarba fabo) (bot.:  semente da noz-vômica [Strychnos nux-vomica])  noz-vômica, fava-de-santo-inácio.

vomero (anat.: pequeno osso que constitui a parte posterior do septo que divide as fossas nasais) vômer.

vori (tr.) 1 devorar. 2 (falando-se de animais) nutrir-se habitualmente de. vora (que se alimenta de) –voro: karnovora carnívoro. herbovora herbívoro.

vorko construção, obra (de grandes proporções, como autoestrada, ponte, túnel): ministerio de publikaj vorkoj ministério de obras públicas.

vormiana (anat.: diz-se dos pequenos ossos, variáveis quanto ao número e à forma, e colocados ordinariamente nos ângulos das suturas cranianas) vórmio.

vorto  1 palavra. 2 vocábulo, termo. 3 (rel.) Verbo. 4 (gram., ReVo: conjunto de sons da fala que tem significado e uso gramatical definidos na língua humana) palavra. vort(tb. vorta) da palavra: vortakcento acento da palavra. vorta verbal. vortoj (mús.) letra: parkerigi la vortojn de kanzono decorar a letra de uma canção. vortaro dicionário, vocabulário. vorteca (gram., PMEG) que tem o caráter de uma palavra plena. vortego palavra grande, palavrão. vortero (gram.) elemento de composição. vorteto (tb. solstariva lingvoelemento) (gram., PMEG § 44 “vorteto”, § 3.1 “vortetoj”: no esperanto, elemento que pode desempenhar o papel de uma palavra, sem necessidade de uma terminação,  p.ex. tiam, kiel, iom, nenie, tre, ankoraŭ, hodiaŭ, ĉi, for, mi, kvar, ambaŭ, almenaŭ etc. ) vocábulo, vocábulo primitivo, partícula. vortigi formular (em palavras). vortludo calembur, jogo de palavras. vortordo (gram.) = vortaranĝo. vortumo (tb. vortigo) redação, maneira de redigir. anoncvorto (gram.: palavra que precede outra de sentido mais restrito) palavra de anúncio: en la esprimo ‘lia filo Karlo’, ‘Karlo’ estas la nomesprimo kaj ‘filo’ estas la anoncvorto na expressão ‘lia filo Karlo’, ‘Karlo’ é a expressão do nome e ‘filo’ é a palavra de anúncio. fivorto (tb. fiparolo) palavrão. fremdvorto (palavra ou expressão estrangeira usada num texto em vernáculo) estrangeirismo: kursivigi la fremdvortojn grifar os estrangeirismos. kapvorto (lex.: palavra ou grupo de palavras que abre um verbete, sendo objeto de definição e informação) cabeça de verbete, entrada de verbete, unidade léxica. laŭvorte (tb. vorto post vorto) literalmente, palavra por palavra, ao pé da letra. limvorto (teat.) (tb. signovorto) deixa. pasvorto senha. radikvorto (gram., PMEG § 3,1 “radikvortoj”: no esperanto, tipo de palavra formada por uma ou várias raízes mais uma terminação, ou por um vocábulo primitivo mais uma terminação. Ex.: homo, bela, kuras, vaporŝipo, peri) palavra plena. rolvorteto (tb. prepozicio) (gram., PMEG § 12.3: vocábulo primitivo que fica antes de um sintagma e mostra a função sintática deste) vocábulo de função, preposição. Ex.: anstataŭ, ekster, en, je, krom, per, pro, sur, tra etc.  signovorto (teat.) = limvorto. tabelvorto (gram.: cada uma das palavras que compõem o quadro de correlativos) correlativo. tromultvorta prolixo. ¨ du-silaba vorto (gram.: palavra que tem duas sílabas) dissílabo, bissílabo, palavra dissílaba, palavra bissílaba, palavra dissilábica. ekkria vorteto (tb. interjekcio) (gram.; PMEG § 18) vocábulo exclamativo, interjeição: ho, he, ha, lo, bis, fi estas ekkriaj vortetoj “ho”, “he”, “ha”, “lo”, “bis”, “fi” são interjeições. esperantaj-portugalaj vortaroj dicionários esperanto-portugueses. E-vorteca vorteto (tb. E-eca vorteto, primitiva adverbo) (gram., PMEG § 14) vocábulo primitivo de caráter adverbial, advérbio primitivo. E-vorteca vorteto loka (gram., PMEG § 14.1) vocábulo primitivo de caráter adverbial de lugar. E-vorteca vorteto tempa (gram., PMEG § 14.2) vocábulo primitivo de caráter adverbial de tempo. E-vortecaj vortetoj ceteraj (gram., PMEG § 14.3) outros vocábulos de caráter adverbial. frazenkonduka vorteto ( tb. subjunkcio, frazenkondukilo) (gram., PMEG § 33.1 “enkondukilo de subfrazoj”: vocábulo primitivo que introduz uma oração subordinada, ligando-a à oração principal. P.ex.: ke, ĉar, dum, kiam, kvankam) vocábulo subordinativo, conjunção subordinativa. kompara vorteto (gram., PMEG § 20.1: vocábulo primitivo com o qual podemos mostrar com que coisa comparamos) vocábulo comparativo: la Esperantaj komparaj vortetoj estas kiel kaj ol os vocábulos comparativos do esperanto são “kiel” e “ol”. kunliga vorteto (tb. konjunkcio) (gram., PMEG § 16: vocábulo primitivo que liga duas palavras, sintagmas ou orações de mesma função) vocábulo de ligação, conjunção coordenativa: kaj, aŭ, sed, plus, minus, nek estas kunligaj vortetoj “kaj”, “aŭ”, “sed”, “plus”, “minus”, “nek” são conjunções coordenativas. malĉasta vorto (tb. maldelikata vorto, fivorto, fiparolo) palavrão. malŝpari vortojn kun iu (fig.) gastar saliva com alguém. oksitona vorto (ling.: vocábulo em que o acento tônico ocorre na penúltima sílaba) palavra oxítona, oxítona, oxítono: la oksitonaj vortoj donas forton al la versoj os oxítonos dão força aos versos. paroksitona vorto (ling.: vocábulo em que o acento tônico ocorre na penúltima sílaba) palavra paroxítona, paroxítona, paroxítono. plur-silaba vorto 1 (gram.: palavra que tem mais de uma sílaba) polissílabo, palavra polissílaba, palavra polissilábica. 2 (gram.: palavra que tem mais de três sílabas) polissílabo, palavra polissílaba, palavra polissilábica. proparoksitona vorto (ling.: vocábulo em que o acento tônico ocorre na antepenúltima sílaba) palavra proparoxítona, proparoxítona, proparoxítono. tri-silaba vorto (gram.: palavra que tem três sílabas) trissílabo, palavra trissílaba, palavra trissilábica. tute laŭvorte pê-á-pá-santa-justa. unu-silaba vorto (gram.: palavra que tem uma sílaba) monossílabo, palavra monossílaba. vanta multvorteco palavreado.

vortico turbilhão, vórtice, remoinho, redemoinho.

vosto 1 cauda, rabo, rabeira. 2 cauda (fim de vestido). 3 abas (de veste masculina). 4 fila, bicha. 5 (tb. flageto) (mús.: pequena asa ou vírgula posta à direita da haste das figuras de nota inferiores à semínima) cauda, bandeirola, colchete. vosta caudal. vostbato rabanada. vosthava (tb. longvosta) rabudo. vostjungaĵo rabicho. vostosvingi (i.) rabear, balançar ou abanar o rabo. harvosto (tb. ponevosto, vostharo) (certo tipo de penteado) rabo de cavalo. hirundvostulo (zool.) = makaono. ponevosto (penteado) = harvosto. ruĝvostulo (tb. fenikuro) (zool.: designação comum às aves do gênero Phoenicurus) fenícuro. senvosta descaudado. senvostuloj anuros. silkvostulo (zool.) = bombicilo.

voto (rel.) voto, promessa (feita a Deus).

Votano (mit.: nome germânico de Odin) Wotan. Vd. Odino.

Votorantino  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Votorantim. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). votorantina (relativo ao mun. Votorantino SP ou aos seus naturais ou habitantes) votorantinense: la votorantina kulturo estas riĉa a cultura votorantinense é rica. votorantinano (o natural ou habitante do mun. Votorantino SP) votorantinense: la votorantinanoj estas feliĉaj os votorantinenses são felizes.

Votuporango  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Votuporanga. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). votuporanga (relativo ao mun. Votuporango SP ou aos seus naturais ou habitantes) votuporanguense: la votuporanga kulturo estas riĉa a cultura votuporanguense é rica. votuporangano (o natural ou habitante do mun. Votuporango SP) votuporanguense: la votuporanganoj estas feliĉaj os votuporanguenses são felizes.

VP sigl. de Varsovia Pakto.

vrako 1 (falando-se de automóveis, navios ou outro veículo) destroços, carcaça. 2 escombros.

vringi (tr.) 1 (tb. premtordi, eltordi) torcer, retorcer. 2 (tb. premtordi) espremer, premer, comprimir, apertar. 3 (fig.) (tb. eltordi) extorquir. vringilo chave de roda, chave de boca, chave de porca. Vd. boltilo.

vualo véu, manto. vuali (tr.) velar, cobrir com véu. kulvualo (cortinado ou rede para proteger contra os mosquitos) mosquiteiro. moskitvualo = kulvualo. senvualigi tirar o véu (de alguém, de um mistério). senvualiĝi revelar-se, mostrar-se (sem véu). ¨ abelista vualo véu de apicultor. islama vualo (tb. hiĝabo) véu islâmico.

vuato (econ.: moeda de Vanuatu; = 100 centimoj) vatu.

Vul (astr.) abrev. de Vulpo.

vulgara 1 vulgar, comum, ordinário, batido. 2 grosseiro. vulgareco vulgaridade. vulgarigi vulgarizar. vulgarularo vulgo. malvulgara excelso. malvulgareco distinção.

Vulgato (tradução latina da Bíblia para o Latim, feita por são Jerônimo e adotada pela Igreja Católica) Vulgata. Vd. Septuaginto, Hieronimo.

vulkano 1 (geol.) vulcão. vulkana vulcânico. ¨ aktiva vulkano vulcão ativo. estingita (ou malaktiva) vulkano vulcão extinto. neaktiva vulkano vulcão inativo.

Vulkano 2 (mit.: deus latino  do fogo e das forjas) Vulcano. Vd. Hefesto.

vulkanizi (tr.) (combinar uma pequena parte de enxofre com a borracha, com o fim de torná-la insensível ao calor, ao frio e à ação dos ácidos e dissolventes) vulcanizar. vulkanizo (tb. vulkanizado) vulcanização.

vulpo 1 (zool.) raposa, zorro. vulpa vulpino, matreiro (fig.). stepvulpo (zool.) = korsako. ¨ arkta vulpo (tb. izatiso) (zool.: raposa de pequenas dimensões existente no Hemisfério Norte, Alopex lagopus) raposa-do-ártico, raposa-polar.

Vulpo 2 (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Vulpecula, Vulpeculae; abrev.: Vul) Raposa.

vulturo 1 (zool.: ave de rapina diurna, saprófaga, i.é, que se alimenta de carnes podres) abutre. Vd. katarto. 2 (zool) = novmonda vulturo. ¨ novmonda vulturo (zool.) urubu. || putraĵo allogas vulturojn (prov.) a podridão atrai os abutres (isto é, os herdeiros gananciosos).

vulvo (anat.: parte exterior do aparelho genital da mulher e das fêmeas de animais superiores) vulva. vulva vulvar, vulvário.

vundi (tr.) ferir, lesionar, contundir, machucar, vulnerar. vunda traumático. vundo ferida, chaga, ferimento, lesão. vundebla vulnerável. brulvundo queimadura. dentvundo (ferimento feito com os dentes) dentada, mordida. mordvundo (ferida) mordedura. mortvundi (tr.) ferir de morte. nevundebla invulnerável. pikvundo ferroada. senvunda (tb. nevundita) ileso. tranĉilvundo facada. vipvundo  (tb. vipstrio) vergão.

vuvuzelo (tb. sudafrika trumpeto) (mús., desp.: tipo de corneta, originalmente de metal, atualmente de plástico, uzada pelos torcedores de jogos de futebol da África do Sul) vuvuzela.