k, K 1 (décima quinta letra do alfabeto esperanto) k, K. · abrev. 2 k, k. kaj. 3 k. kopeko. · símb. 4 K (autom.) Kamboĝo, Kampuĉeo. 5 k kilo/. 6 K (quím.) kalio. 7 K (fís., metr.) kelvino. ko (gram.) nome dessa letra.

ka (metr.) sigl. de kilojaro.

k.a. abrev. de kaj aliaj.

Kaabo (edificação cúbica no centro da Grande Mesquita de Meca) Caaba, Kaaba. Vd. Mekko, Nigra Ŝtono, Granda Moskeo de Mekko.

Kaaporano  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Caaporã. Vd. Paraibo (‘estado’). kaaporana  (relativo ao mun. de Kaaporano PB ou aos seus naturais ou habitantes) caaporãense. kaaporanano (o natural ou habitante do mun. de Kaaporano PB) caaporãense.

kab’o (bíbl.) = kabo (‘unidade de volume’).

kabo  1 (tb. terkapo) (geogr.: ponta ou porção do continente que avança mar adentro, formando um prolongamento ou saliência do litoral) cabo, promontório.

kabo  2 (bíbl.: unidade de volume equivalente a 2,5 l) cabo.

Kabo  3 (tb. Bonespera Kabo) (geogr.: cabo situado perto do extremo sul da África do Sul) Cabo da Boa Esperança. Vd. Kabo de la Tempestoj. Kablando (hist.: antiga província da África do Sul) província do Cabo. Kab-urbo (geogr.: cid. da África do Sul e cap. da província do Cabo Ocidental) cidade do Cabo.

Kabo  4 (geogr.: outra denominação do mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE) Cabo de Santo Agostinho, Cabo. kaba = kabo-de-santo-agostinja. kabano = kabo-de-santo-agostinjano.

kabalo 1 (fil., rel.: sistema filosófico-religioso judaico de origem medieval) cabala. 2 (evi) = intrigo. kabala cabalístico. kabalaĵo palavra ou ato cabalístico. kabalisto cabalista.

kabano (habitação pequena e/ou simples, geralmente em local afastado, feita com materiais rústicos ou de pouco valor e sem acabamento) cabana, choupana, choça, mocambo, rancho, tugúrio, palhoça, palhot, palhote. branĉkabano cabana feita com ramos. ĉaskabano cabana de caça. pajlokabano choupana. ŝtipkabano cabana feita de paus. terkabano cabana feita de argila e palha.

kabaredo = kabareto.

kabareto (casa de diversões onde se bebe e dança e, em geral, se assiste a espetáculos de variedades) cabaré, casa noturna, boate.

Kabe (pseudônimo de Kazimierz Bein) Kabe. kabei (i.) (E-o: agir como Kabe, que abandonou o movimento esperantista, depois de uma fase de intensa dedicação) “cabear”, apostatar.

Kabedelo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cabedelo. Vd. Paraibo (‘estado’). kabedela (relativo ao mun. Kabedelo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cabedelense: la kabedela kulturo estas riĉa a cultura cabedelense é rica. kabedelano (o natural ou habitante do mun. Kabedelo PB) cabedelense: la kabedelanoj estas feliĉaj os cabedelenses são felizes.

kabilo (o natural ou habitante da Cabília) cabila. Kabilio (tb. Kabilujo) (geogr.: região montanhosa do Norte da Argélia) Cabília. Kabilujo (geogr.) = Kabilio.

kabineto 1 gabinete, escritório. 2 gabinete, ministério, conselho (de ministros). kabineta 1 de gabinete, de escritório: kabineta pordo porta do gabinete. 2 (relativo a gabinete, a ministério) de gabinete, ministerial: la kabineta kunsido finiĝis senrezulte a reunião do gabinete terminou sem resultados.

kablo (feixe de fios) cabo, calabre. pendkablo (tb. supertera kablo) cabo aéreo. ¨ altfrekvenca kablo (el.) cabo de alta frequência. nutra kablo (el.) cabo de alimentação. samcentra kablo (el.) cabo coaxial. submara kablo (tel.) cabo submarino. subtera kablo cabo subterrâneo. supertera kablo = pendkablo. telekomunika kablo (tel.) cabo de telecomunicações. translanda kablo (tel.) cabo além-fronteira. transmara kablo (tel.) cabo ultramarino.

kablogramo (tel.: mensagem telegráfica transmitida através de cabo submarino) cabograma, cabo.

Kabo Blanka (geogr.: cabo ao Norte da Tunísia) cabo Branco.

Kabo-de-Santo-Agostinjo  (tb. Kabo) (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Cabo de Santo Agostinho, Cabo. Vd. Pernambuko (‘estado’). kabo-de-santo-agostinja (tb. kaba) (relativo ao mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE ou aos seus naturais ou habitantes) cabense: la kabo-de-santo-agostinja (ou kaba) kulturo estas riĉa a cultura cabense é rica. kabo-de-santo-agostinjano (tb. kabano) (o natural ou habitante do mun. Kabo-de-Santo-Agostinjo PE) cabense: la kabo-de-santo-agostinjanoj (ou kabanoj) estas feliĉaj os cabenses são felizes.

Kabo-Frio  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Cabo Frio. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kabo-fria (relativo ao mun. Kabo-Frio RJ ou aos seus naturais ou habitantes) cabo-friense: la kabo-fria kulturo estas riĉa a cultura cabo-friense é rica. kabo-friano (o natural ou habitante do mun. Kabo-Frio RJ) cabo-friense: la kabo-frianoj estas feliĉaj os cabo-frienses são felizes.

Kabo-Verda (geogr.) = Kaboverdo.

Kaboverdo (tb. Verda-Kaba Respubliko, Kabo-Verda Respubliko) (geogr.: país insular da  África, a Oeste do Senegal; cap.: Prajo; símb.autom.: CV) Cabo Verde. ¨ kaboverda eskudo (econ.: moeda de Cabo Verde; = 100 centavoj) escudo do Cabo Verde, escudo cabo-verdiano.

Kaboverda Respubliko (geogr.) = Kaboverdo.

Kabralo (geogr.: serra do estado de Minas Gerais) (serra do) Cabral.

Kabraljo (geogr.: baía do estado da Bahia) Cabrália.

Kabralo (Pedro Alvares) (militar e navegador português, c. 1467–1520) Pedro Álvares Cabral. kabrala (relativo ao navegador português Pedro Álvares Cabral) cabralino. antaŭkabrala (anterior à chegada de Pedro Álvares Cabral ao Brasil) pré-cabraliano, pré-cabralino.

Kabrero (geogr.: uma das ilhas Baleares, da Espanha) Cabrera. Vd. Balearoj.

Kabreuvo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cabreúva. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kabreuva (relativo ao mun. Kabreuvo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cabreuvano, cabreuvense: la kabreuva kulturo estas riĉa a cultura cabreuvana é rica. kabreuvano (o natural ou habitante do mun. Kabreuvo SP) cabreuvano, cabreuvense: la kabreuvanoj estas feliĉaj os cabreuvanos são felizes.

kabrioleto 1 (carruagem pequena, leve e rápida, de duas rodas, capota móvel, e movida por apenas um cavalo) cabriolé, tílburi, “tilbury”. 2 (autom.: aquele cuja capota se pode dobrar ou remover) conversível, automóvel conversível, cabriolé.

Kabroboo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Cabrobó. Vd. Pernambuko (‘estado’). kabroboa (relativo ao mun. de Kabroboo PE ou aos seus naturais ou habitantes) cabroboense: la kabroboa kulturo estas riĉa a cultura cabroboense é rica. kabroboano (o natural ou habitante do mun. de Kabroboo PE) cabroboense: la kabroboanoj estas feliĉaj os cabroboenses são felizes.

kabuko (teat.: teatro tradicional japonês) cabúqui, “kabuki”.

Kabulo (geogr.: cap. do Afeganistão) Cabul, Kabul. Kabulrivero (geogr.: rio do Afeganistão, afluente do Indo) rio Cabul.

kaco (coloq.) pênis, pinto, caralho, pica, piroca.

kaciko (chefe indígena) cacique, morubixaba.

kacuro (tb. Japania cercidifilo) (bot.: árvore da família das cercidifiláceas, Cercidiphylllum japonicum) “katsura”, cercidifilo.

kaĉo (cul.) mingau, papa, pureia, purê, “purée”. kaĉeto (cul.) = bebokaĉo. bebokaĉo (tb. kaĉeto) mingau, papa. maizokaĉo (cul.) (tb. polento, maizkaĉo) papa de milho, polenta. pankaĉo (cul.) mingau com pedaços de pão. ¨ kaĉo el faruno angu. kaĉo el terpomoj purê de batatas. || mi faros el li kaĉon vou acabar com ele; vou acabar com a raça dele.

kaĉaloto (zool.: baleia dentada da família dos fiseterídeos, Physeter catodon) cachalote, cacharréu.

kaĉuo 1 (substância aromática extraída do fruto da areca) cachu. Vd. kateĉuo.

kaĉuo 2 * [Vt: ca trù] (mús.: antiga música de câmara de origem norte-vietnamita, cantada por mulheres) “ca trù”.

kaĉuĉo (dnç: dança espanhola) cachucha.

kado (bot.: árvore da família das cupressáceas, Juniperus oxycedrus) cade. kadesenco (tb. kadoleo) (farm.: óleo parasiticida extraído do cade, outrora muito usado no tratamento de dermatoses e contra sarnas de animais domésticos) óleo de cade.

kadaifo (cul.) = kataifo.

kadastro = katastro. kadastra = katastra. kadastrejo = katastrejo.

kadavro cadáver, morto, defunto, corpo, restos, restos mortais, despojos, despojos mortais, presunto, carcaça. kadavra (tb. kadavreca, kadavrosimila) de cadáver, cadavérico: kadavra rigideco rigidez cadavérica. kadavraĵo carniça. kadavrejo necrotério, morgue. sorĉkadavro (tb. zombio) (cadáver reanimado por feitiçaria) zumbi, morto-vivo, zombie.

kadenco (mús.) cadência. kadenca cadenciado, em cadência. kadencigi cadenciar.

kadeto (mil.) cadete, oficial-aluno, aspirante. ¨ aerarmea kadeto (mil.) cadete da aeronáutica.

kadio (juiz mulçumano que exerce funções civis e religiosas) cádi.

kadiso (têxt.) sarja de lã.

Kadizo (geogr.: cid. da Espanha, no Atlântico) Cádiz, Cádis. kadiza (geogr.: relativo a Cádiz ou aos seus naturais ou habitantes) gaditano. kadizano (o natural ou habitante de Cádiz) gaditano.

Kadmo (mit.: na mitologia grega, fundador lendário de Tebas) Cadmo.

kadmio (quím.: elemento químico de número atômico 48; símb.: Cd) cádmio.

kadro  quadro, moldura, caixilho, armação. kadri (tr.) (tb. enkadrigi) enquadrar, emoldurar. kadraĵo guarnição, cercadura, enquadramento. kadreto pequeno quadro. altarkadro gradil do altar. brodkadro (espécie de caixilho de madeira que segura o tecido para se bordar) bastidor. enkadrado (ação de enquadrar) enquadramento, enquadração. enkadrigi = kadri. litkadro armação (de cama). muntkadro caixilho. senkadra (não guarnecido de quadro) desenquadrado. ¨ kadre de = en la kadro de. en la kadro de no quadro de, nos quadros de, no contexto de, no âmbito de, em, no ambiente de: en kadro de la leĝo nos quadros da lei. li prelegis en la kadro de la Esperanto-Kongreso palestrou no Congresso de Esperanto.

kadrato (tip.: peça quadrada que se emprega para formar os espaços em branco) quadrado. kadrateto (tip.) quadratim.

kaduceo (ramo de oliveira ou loureiro, com duas asas na ponta, e no qual se enroscam duas serpentes) caduceu.

kaduka caduco, decrépito, frágil, arruinado. kaduki (i.) cair em ruína, enfraquecer-se, estiolar. kadukaĵo coisa caduca. kadukeco caducidade, decadência, decrepitude. kadukiĝi caducar, ameaçar ruína, cair em desuso, deteriorar-se, languir, definhar, prescrever. kadukiĝo (jur.) prescrição. kadukulo inválido. kadukulejo asilo de inválidos. aĝokaduka que em breve morrerá de velhice.

Kaeteo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Caeté. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kaetea (relativo ao mun. Kaeteo MG ou aos seus naturais ou habitantes) caeteense: la kaetea kulturo estas riĉa a cultura caeteense é rica. kaeteano (o natural ou habitante do mun. Kaeteo MG) caeteense: la kaeteanoj estas feliĉaj os caeteenses são felizes.

Kaeteso  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Caetés. Vd. Pernambuko (‘estado’). kaetesa (relativo ao mun. de Kaeteso PE ou aos seus naturais ou habitantes) caeteense. kaetesano (o natural ou habitante do mun. de Kaeteso PE) caeteense.

Kaetiteo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Caetité. Vd. Baio (‘estado’). kaetitea (relativo ao mun. Kaetiteo BA ou aos seus naturais ou habitantes) caetiteense, caetitense: la kaetitea kulturo estas riĉa a cultura caetiteense é rica. kaetiteano (o natural ou habitante do mun. Kaetiteo BA) caetiteense, caetitense: la kaetiteanoj estas feliĉaj os caetiteenses são felizes.

kaf [Hebr.] (décima primeira letra do alfabeto hebraico) “kaf”.

kafo  1 (bot.: fruto do cafeeiro) café. 2 (cul.: bebida que se faz desse fruto, depois de seco, torrado e moído) café. kafa (relativo ao café) de café, cafeico. kafaparato máquina de café, cafeteira. kafarbo (bot.) = kafujo. kafarbejo = kafujejo. kafarbeto (bot.) = kafujo. kafarbusto (bot.) = kafujo. kafejo (local público especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) café, cafeteria. kafbero (bot.) baga de café. kafgrajno semente de café. kafkolora (que tem a cor dos grãos torrados de café) café. kafkruĉo cafeteira. kafkulturo cafeicultura. kafkulturejo = kafujejo. kafkulturisto cafeicultor. kafmaŝino máquina de café. kafmuelilo moinho de café, moedor de café. kafolakto (bebida composta de leite com um pouco de café) leite com café. kafplantejo = kafujejo. kafpoto cafeteira. kafskatolo (recipiente para guardar os grãos ou o pó de café) caixa de café. kaftaso xícara de café. kaftaseto (porção de café que se serve em xícaras pequenas) cafezinho, café pequeno: post la tagmanĝo, ĉiuj trinkis po unu kaftaseton depois do almoço todos tomaram um cafezinho. kafujo (tb. kafarbo, kafarbeto, kafarbusto) (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Coffea) cafeeiro. kafujejo (tb. kafkulturejo, kafplantejo, kafarbejo) cafezal, cafeeiral, cafelana. koncertkafejo (teat.: pequeno teatro onde se pode beber e fumar assistindo a números musicais e de variedades) café-concerto, café-cantante, café-teatro. laktokafo (bebida composta de café com um pouco de leite) café com leite. maltokafo (sucedâneo do café, feito com malte) café de cevada. retkafejo (inf.) cibercafé, “cybercafé”. ¨ malforta kafo (cul.) café fraco, café ralo. tuja (ou tujpreta) kafo café instantâneo, café-solúvel.

kafeino (quím.: alcaloide existente no café, chá, mate, guaraná, cola etc.; fórm.: C8H10N4O2) cafeína, guaranina. senkafeina descafeinado, sem cafeína.

kafeterio (local público especializado em servir cafés e por vezes outras bebidas, e eventualmente também alimentos que se podem comer rapidamente ou pratos leves) café, cafeteria.

Kafezal-do-Sulo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cafezal do Sul. Vd. Paranao (‘estado’). kafezal-do-sula (relativo ao mun. de Kafezal-do-Sulo PR ou aos seus naturais ou habitantes) cafezalense, cafezalense-do-sul. kafezal-do-sulano (o natural ou habitante do mun. de Kafezal-do-Sulo PR) cafezalense, cafezalense-do-sul.

kafro (indivíduo de uma população africana banta, afim dos zulus, não muçulmana, do Sudeste da África) cafre. Kafrio (geogr.: antigo nome dado à região entre o Zambeze e a província do Cabo, ao longo do oceano Índico) Cafraria. kafrino (mulher cafre) cafra. Kafrujo (geogr.) = Kafrio.

kaftano (vest.: túnica longa, usada por árabes e turcos) cafetã.

kaĝo gaiola, jaula. enkaĝigi engaiolar, enjaular. ludkaĝo (para crianças pequenas) cercado, cercadinho, chiqueirinho, parque.

kahelo ladrilho (para pavimento), azulejo. kahela de ladrilho. kaheli (tb. kaheltegi) ladrilhar, lajear, pavimentar (com ladrilhos). kahelaro (conjunto de ladrilhos que revestem o chão) pavimento. kaheltegi (tr.) = kaheli.

kaĥeksio (med.: estado de desnutrição profunda) caquexia. kaĥeksia (med.: relativo a caquexia) caquético.

kaĥekta (med.) = kaĥeksia.

kaido (funcionário encarregado da justiça e da cobrança de impostos, na Algéria e na Tunísia) caide.

kaiko (bote ou pequena embarcação turca) caíque.

Kaikoo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Caicó. Vd. Norda Rio-Grando (‘estado’). kaikoa (relativo ao mun. Kaikoo RN ou aos seus naturais ou habitantes) caicoense: la kaikoa kulturo estas riĉa a cultura caicoense é rica. kaikoano (o natural ou habitante do mun. Kaikoo RN) caicoense: la kaikoanoj estas feliĉaj os caicoenses são felizes.

Kaino (bíbl.: filho primogênito de Adão e Eva) Caim. kainido (bíbl.: cada um dos descendentes de Caim) caimita, cainita.

kainito (min.: sal natural de potássio e magnésio) cainita.

Kairo  (geogr.: cid. e cap. do Egito) Cairo: Kairo estas la plej granda urbo de Afriko o Cairo é a maior cidade da África. kairano (o natural ou habitante do Cairo) cairota.

kairino (medicamento antifebril) cairina.

kairno (túmulo celta, na Gália ou na Grã-Bretanha) cairn.

Kaistro (hist.: antigo rio da Lídia, atual Küçük Menderes, na Turquia) Caistro.

kaj  conj., part.lig. (abrev.: k, k.) e, mais. kaj(tb. kaŭ) e/ou. ¨ kaj aliaj (abrev.: k.a.). kaj ceteraj (abrev.: k.c.) e restantes, e demais. kaj mi kaj mia frato tanto eu quanto meu irmão. kaj-signo (&) e comercial, “ampersand”. kaj tiel plu (abrev.: ktp, k.t.p.) etcétera, et coetera, etc.

kajo 1 1 (parte de um porto na qual se efetua o embarque e desembarque de passageiros e cargas) cais. 2 = pasaĝerkajo. surkaje no cais, sobre o cais. ĝetkajo = varfo. pasaĝerkajo (em estações ferroviárias, rodoviárias, de metrô etc., área elevada, ou estrado, para facilitar o embarque e desembarque de passageiros) plataforma.

Kajo 2 (pren.masc.) Caio.

Kajafas (bíbl.) Caifás.

kajako caiaque, canoa (leve, de pele de focas).

Kajapoo (geogr.: serra em Goiás) (serra do) Caiapó.

Kajbaro (geogr.: desfiladeiro entre o Afeganistão e o Paquistão) passo Khyber, Caiber.

Kajejro  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Caieiras. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kajejra (relativo ao mun. Kajejro SP ou aos seus naturais ou habitantes) caieirense: la kajejra kulturo estas riĉa a cultura caieirense é rica. kajejrano (o natural ou habitante do mun. Kajejro SP) caieirense: la kajejranoj estas feliĉaj os caieirenses são felizes.

Kajeno (geogr.: cid. e  cap. da Guiana Francesa) Caiena.

Kajenrivero (geogr.: rio da Guiana Francesa) rio Caiena.

kajeputo 1 (tb. kajeputa melaleŭko) (bot.: árvore da família das mirtáceas, Melaleuca cajuputi) cajepute. 2 (tb. kajeputa esenco) (farm.) cajepute. ¨ kajeputa esenco Vd. esenco. kajeputa melaleŭko (bot.) = kajeputo (Melaleuca cajuputi).

kajero 1 caderno, fascículo, folheto. 2 (coletânea de aulas ou preleções, para distribuição, em cópias, entre os alunos) apostila, sebenta. kajereto caderninho, caderneta. lernkajero (coletânea de aulas ou preleções, para distribuição, em cópias, entre os alunos) apostila, sebenta. notkajero caderneta. ringokajero 1 (caderno cujas folhas são presas por pequenos anéis de metal ou de plástico) colecionador. 2 caderno de espiral, caderno universitário.

kajmano (zool.: designação comum aos jacarés do gênero Caiman) caimão, jacaré.

kajpirinjo (cul.: bebida alcoólica brasileira feita de cachaça, açúcar, gelo e rodelas amassadas de limão) caipirinha.

kajporo* (mit.: ente fantástico que, nas estradas, torna infeliz quem encontra) caipora.

Kajsaro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Caiçara. Vd. Paraibo (‘estado’). kajsara (relativo ao mun. de Kajsaro PB ou aos seus naturais ou habitantes) caiçarense. kajsarano (o natural ou habitante do mun. de Kajsaro PB) caiçarense.

Kajserslaŭterno (geogr.: cid. da Alemanha) Kaiserslautern.

kajto (tb. paperdrako) (lud.) papagaio, pipa, pandorga.

Kajubo (geogr.: lago do Rio Grande do Sul) Caiuba.

kajuto 1 (mar.) camarote. 2 (mar., aer.) cabine, cabina.

Kaĵamaro  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cajamar. Vd. San-Pàŭlo (‘estado’). kaĵamara (relativo ao mun. Kaĵamaro SP ou aos seus naturais ou habitantes) cajamarense: la kaĵamara kulturo estas riĉa a cultura cajamarense é rica. kaĵamarano (o natural ou habitante do mun. Kaĵamaro SP) cajamarense: la kaĵamaranoj estas feliĉaj os cajamarenses são felizes.

Kaĵazejro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cajazeiras. Vd. Paraibo (‘estado’). kaĵazejra (relativo ao mun. Kaĵazejro PB ou aos seus naturais ou habitantes) cajazeirense: la kaĵazejra kulturo estas riĉa a cultura cajazeirense é rica. kaĵazejrano (o natural ou habitante do mun. Kaĵazejro PB) cajazeirense: la kaĵazejranoj estas feliĉaj os cajazeirenses são felizes.

kaĵoli (tr.) 1  bajular, lisonjear, seduzir, cantar. 2 (lisonjear par obter vantagens) bajular: la infano kaĵolis la patron, ĝis li konsentis a criança bajulou o pai até que ele consentiu. kaĵola bajulador, sedutor: trompi junulinon per kaĵolaj vortoj enganar uma jovem com palavras sedutoras. kaĵolado (ação de bajular) bajulação.

Kaĵuejro  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Cajueiro. Vd. Alagoo (‘estado’). kaĵuejra (relativo ao mun. de Kaĵuejro AL ou aos seus naturais ou habitantes) cajueirense. kaĵuejrano (o natural ou habitante do mun. de Kaĵuejro AL) cajueirense.

kaĵuno (indivíduo descendente dos acadianos expulsos do Canadá no início do séc. 18, e que se fixaram no estado americano de Luisiana) cajun. kaĵuna (relativo a cajun ou aos cajuns) cajun: kaĵuna muziko, kuirarto música, culinária cajun.

Kaĵuruo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cajuru. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kaĵurua (relativo ao mun. de Kaĵuruo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cajuruense. kaĵuruano (o natural ou habitante do mun. de Kaĵuruo SP) cajuruense.

kaki (i.) (tb. feki) defecar, cagar, fazer cocô.

kakao 1 (bot.: sementes de árvores do gênero Theobroma, em especial, Theobroma cacao) cacau, chocolate. 2 (cul.: pó feito dessas sementes) chocolate em pó. 3 (cul.: bebida feita desse pó, misturada com açúcar e água ou leite quente ou frio) chocolate quente, suco de cacau. kakaoarbo (bot.) cacaueiro, cacauzeiro. kakaoarbaro cacaual. kakaobutero manteiga de cacau. kakaokulturisto cacauicultor. kakaokulturo cacauicultura. kakaopulvoro (cul.: pó feito das sementes do cacau) chocolate em pó, pó de cacau. kakaujo 1 (tb. kakaoarbo) cacaueiro, cacauzeiro. 2 (recipiente onde se serve cacau) cacaueira.

kakatuo (zool.) cacatua.

kakeksio (med.) = kaĥeksio.

kakemono (peça decorativa japonesa) caquemono.

kakia (que tem cor marrom, de tom amarelado e opaco) cáqui. kakio (têxt.: tecido dessa cor) cáqui.

kakinoko 1 (tb. kakinoko-diospiro, japania persimono) (bot.: árvore da família das ebenáceas, Diospyros kaki) caquizeiro, alperceiro-do-japão, caqui, cáqui, dióspiro, diospireiro. 2 (tb. kakinokfrukto, kakinokbero) (bot.: fruto dessa árvore) caqui, caque, cáqui, dióspiro, figo-cáqui.

Kakoalo  (geogr.: mun. do estado de Rondônia) Cacoal. Vd. Rondonjo (‘estado’). kakoala (relativo ao mun. Kakoalo RO ou aos seus naturais ou habitantes) cacoalense: la kakoala kulturo estas riĉa a cultura cacoalense é rica. kakoalano (o natural ou habitante do mun. Kakoalo RO) cacoalense: la kakoalanoj estas feliĉaj os cacoalenses são felizes.

kakodilo (quím.: substância venenosa derivada da arsina, espontaneamente inflamável e de odor repulsivo; fórm.: C4H12As2) cacodilo. kakodilato (quím.: sal derivado do ácido cacodílico) cacodilato.

kakofonio (gram., mús.) cacofonia. kakofonia cacofônico.

kakografio cacografia. kakografia cacográfico.

kakosmio (med.) cacosmia.

kakto (bot.: Cactaceae) cacto, cáctus. kakta (tb. kaktosimila) cactiforme, cactáceo, cactoide. kaktacoj (bot.) cactáceas.

kakuminala (fon.) cacuminal, retroflexo, cerebral.

kalo (endurecimento da pele) calo, calosidade. kala caloso, calejado. kalaĵo calo, calosidade. kaldetrua calicida. kaldetruanta calicida. kaldetruilo calicida. kaleca caloso, calejado. kaloplena caloso, calejado. kontraŭkala calicida. piedkalo calo de pé.

kalao 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calla, da família das aráceas) cala. 2 (bot.: planta da família das aráceas, Calla palustris) cala.

kala-azaro (med.: doença parasitária grave causada pelo protozoário Leishmania donovanii) leishmaniose visceral, calazar, febre negra.

Kalabaro (geogr.: cid. da Nigéria) Calabar. Kalabarrivero (geogr.: rio da Nigéria) rio Calabar. ¨ Kalabara fabo (bot.) Vd. fabo.

kalabaso (bot.) cabaça. kalabasujo (tb. lagenario) (bot.) cabaceira, cuieira, cuitezeiro.

Kalabrio (geogr.: extremidade sul da Itália peninsular) Calábria.

Kalaharo (geogr.: deserto da África meridional) Calaári, Kalahari.

kalamo (bot.: gênero de plantas, Calamus) cálamo.

kalamino (farm.: silicato hidratado de zinco) calamina.

kalaminto (bot.: Satureja calamintha) calaminta, erva-das-azeitonas.

kalamito (bot.: designação comum aos fósseis do gênero Calamites, da família das calamitáceas) calamita, calamites.

kalandri 1 (tr.) (tb. rulgladi) (técn.: alisar roupas, papéis etc., passando por calandra) calandrar, passar no rolo, acetinar. kalandro (ação de calandrar) calandragem. kalandrado (ação de calandrar) calandragem. kalandrilo (tb. kalandra maŝino) (técn.: máquina cilíndrica para prensar, lustrar, ondear ou acetinar tecidos ou papel) calandra. ¨ kalandra maŝino (técn.) kalandrilo.

kalandro 2 (zool.: ave passeriforme, Melanocorypha calandra) calandra, calhandra.

kalandrao (zool.: inseto coleóptero do gênero Calandra) calandra, gorgulho.

kalaŝnikovo (arm.: submetralhadora russa, também conhecida como AK-47) kalashnikov, AK-47.

kalateo (bot.: designação comum às ervas do gênero Calathea) calateia, caeté.

kalazio 1 (med.: espécie de tumor na borda da pálpebra) calázio. 2 (med.) (tb. ĉalazio, hordeolo) calázio, terçol, hordéolo

kalcedono (min.) calcedônia.

Kalcedono (hist.: antiga cid. da Ásia Menor) Calcedônia.

kalceolario (bot.: planta do gênero Calceolaria) calceolária.

kalcio (quím.: elemento químico de número atômico 20; símb.: Ca) cálcio. kalcia (quím.) cálcico, de cálcio: kalcia permanganato permanganato de cálcio. rekalciigi recalcificar. senkalciiĝi descalcificar-se: senkalciiĝinta osto osso descalcificado.

Kalcido (geogr.: cid. da Grécia, na ilha Eubeia) Cálcis.

Kalcidiko (geogr.: península grega que se divide em três outras penínsulas) Calcídica.

kalciferolo (quím., farm.) calciferol.

kalcini (tr.) calcinar, queimar, abrasar. kalcinado calcinação. kalciniĝo calcinação.

kalcitri (i.) 1 (bater com as patas traseiras, apoiando-se nas dianteiras) recalcitrar, escoicear. 2 rebelar-se com todas as forças, espernear. kalcitro recalcitração, coice. kalcitrema inclinado à recalcitração.

Kaldo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Caldas. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kalda (relativo ao mun. de Kaldo MG ou aos seus naturais ou habitantes) caldense. kaldano (o natural ou habitante do mun. de Kaldo MG) caldense.

Kaldas-Brandano  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Caldas Brandão. Vd. Paraibo (‘estado’). kaldas-brandana (relativo ao mun. de Kaldas-Brandano PB ou aos seus naturais ou habitantes) caldas-brandense, caldense. kaldas-brandanano (o natural ou habitante do mun. de Kaldas-Brandano PB) caldas-brandense, caldense.

Kaldas-Novo  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Caldas Novas. Vd. Gojaso (‘estado’). kaldas-nova (relativo ao mun. Kaldas-Novo GO ou aos seus naturais ou habitantes) caldas-novense, calda-novense, caldense: la kaldas-nova kulturo estas riĉa a cultura caldas-novense é rica. kaldas-novano (o natural ou habitante do mun. Kaldas-Novo GO) caldas-novense, calda-novense, caldense: la kaldas-novanoj estas feliĉaj os caldas-novenses são felizes.

Kaldazinjo  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Caldazinha. Vd. Gojaso. kaldazinja (relativo ao mun. de Caldazinha GO ou aos seus naturais ou habitantes) caldazinhense. kaldazinjano (o natural ou habitante do mun. de Caldazinha GO) caldazinhense.

Kaldeo (hist.) = Ĥaldeujo. kaldea (hist.) = ĥaldea, ĥaldeuja. kaldeano (hist.) = ĥaldeo.

kaldrono 1 caldeirão, marmita. 2 (geogr.: depressão em terreno) caldeirão. kaldrona do caldeirão. kaldronego caldeira. kaldronegisto fogueiro, foguista. kaldronejo (fábrica que produz caldeiras) caldeiraria. kaldronfaristo caldeireiro. kaldronisto 1 caldeireiro. 2 foguista. tekaldrono chaleira. vaporkaldronego caldeira.

Kaledonio (geogr.: antigo nome da Escócia) Caledônia. kaledonia (relativo à Caledônia) caledônio. kaledoniano (o natural ou habitante da Caledônia) caledônio.

kalefakcio 1 (fís.: fenômeno que consiste no aparecimento de uma camada ou colchão de vapor entre um líquido e uma superfície quando esta se encontra fortemente aquecida) calefação. 2 (fís.: processo de aquecimento das habitações) calefação.

kalejdoskopo caleidoscópio, calidoscópio. kalejdoskopa caleidoscópico, calidoscópico.

kalemburo calembur, trocadilho, calemburgo.

kalendo (ou kalendoj) (no antigo calendário romano, primeiro dia de cada mês) calendas. ¨ grekaj kalendoj calendas gregas, dia de São Nunca. || formeti ĝis la grekaj kalendoj deixar para as calendas gregas (i.e. para nunca)..

kalendaro 1 calendário. 2 folhinha. kalendara de calendário: ekzistas pluraj kalendaraj sistemoj existem vários sistemas de calendário. kalendaristo (pessoa que faz calendários) calendarista. florkalendaro (tabela que indica as plantas na ordem de sua floração, no ano) calendário de flores. murkalendaro folhinha de parede. poŝkalendaro calendário de bolso. ŝirkalendaro folhinha de destacar. ¨ gregoria kalendaro (cron.: calendário de uso universal, introduzido em 1582 pelo papa Gregório 13 como uma revisão do calendário juliano) calendário gregoriano. Julia kalendaro (cron.: calendário introduzido por Júlio César em 45 a.C. e substituído pelo calendário gregoriano em 1582) calendário juliano. porĉiama kalendaro calendário perpétuo. respublika revolucia kalendaro (cron.: calendário instituído na França em 1793 e, em 1806, substituído pelo calendário gregoriano) calendário republicano: la dek du monatoj de la respublika revolucia kalendaro estas: vendemiaro, brumero, frimero, nivozo, pluviozo, ventozo, ĝerminalo, florealo, prerialo, mesidoro, termidoro kaj fruktidoro os doze meses do calendário republicano são: vendemiário, brumário, frimário, nivoso, pluvioso, ventoso, germinal, floreal, pairial, messidor, termidor e frutidor.

kalendulo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calendula, da família das compostas) calêndula. ¨ oficina kalendulo (bot.: planta,  Calendula officinalis, da família das compostas) calêndula, bem-me-quer, bonina, malmequer, maravilhas, maravilha-dos-jardins, margarida-dos-prados.

kalenturo (med.: acesso de febre que acomete marinheiros nas zonas tropicais) calentura.

kaleŝo (variedade de carruagem com quatro rodas e dois assentos) caleche, caleça, carruagem, carro, berlinda. kaleŝaĵo (cada uma das partes de um veículo, exceto as rodas e o motor) lataria.  kaleŝaĵisto lanterneiro. kaleŝego caleche grande ou de luxo. kaleŝejo (casa ou lugar próprio para guardar coches, carruagens e outros veículos) cocheira. kaleŝeto pequena caleche para criança. kaleŝisto (tb. veturigisto) (indivíduo que conduz os cavalos em uma carruagem) cocheiro. kaleŝoservanto auxiliar de um proprietário de caleche. duonkaleŝo caleche de apenas dois lugares. enkaleŝiĝi tomar uma caleche. ¨ luksa kaleŝo coche.

Kalezo (geogr.: cid. da França) Calais.

Kaleza Markolo (geogr.: estreito entre a França e a Grã-Bretanha) passo de Calais, estreito de Dover. Vd. Dovera Markolo.

kalfatri (tr.) (vedar com massa apropriada, estopa etc. juntas, fendas e frestas) calafetar, calafetear. kalfatro (ato de calafetar) calafetação, calafetagem, calafetamento. kalfatrado (ação de calafetar) calafetação, calafetagem, calafetamento. kalfatrilo (instrumento usado para calafetar) calafetador. kalfatristo (aquele que trabalha com calefação) calafate.

Kalĥaso (adivinho grego que acompanhou Agamémnon ao cerco de Troia) Calcas.

kalio 1 (quím.: elemento químico de número atômico 19; símb.: K) potássio. Vd. potaso. kalia (quím.) potássico, de potássio: kalia permanganato permanganato de potássio. ¨ kaŭstika kalio (quím.) = kaŭstika potaso.

Kalio 2 (rel.: no hinduísmo, esposa de Xiva e deusa da morte) Káli, Cáli.

Kalibano (lit.: personagem de A tempestade, de Shakespeare) Calibã, Calibão.

kalibro (diâmetro interno de um tubo) calibre, diâmetro. kalibri (tr.) calibrar, medir o calibre de. kalibrado calibragem, avaliação, medição. kalibrigi (ajustar o calibre de) calibrar: kalibrigi la pneŭojn de aŭto calibrar os pneus de um carro. kalibrilo calibre, calibrador, gabari, gabarito. grandkalibra de grosso calibre. ŝovkalibrilo (tb. ŝovmezurilo) (instrumento empregado para medir precisamente pequenas distâncias, espessuras etc.) paquímetro. ¨ mikrometra kalibrilo calibrador micrométrico.

kalicebo (zool.: designação comum aos primatas do gênero Callicebus, da família dos cebídeos) calicebo, sauá, japuçá.

kalidro (zool.: gênero de aves da família dos escolopacídeos, que inclui os maçaricos, Calidris) calídris

kalifo califa. kalifeco (dignidade do califa) califado. kalifejo = kaliflando. kaliflando califado.

kalifornio 1 (quím.) = kaliforniumo.

Kalifornio 2 (geogr.: um dos Estados dos EUA; cap.: Sakramento) Califórnia.

kaliforniumo (tb. kalifornio) (quím.: elemento químico de número atômico 98; símb.: Cf) califórnio.

Kalifornjo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Califórnia. Vd. Paranao (‘estado’). kalifornja (relativo ao mun. de Kalifornjo PR ou aos seus naturais ou habitantes) californiano. kalifornjano (o natural ou habitante do mun. de Kalifornjo PR) californiano.

kaligrafo (tb. belskribisto) calígrafo. kaligrafi (tr.) caligrafar. kaligrafia caligráfico. kaligrafio (tb. belskribado) caligrafia. kaligrafaĵo caligrafia.

Kaligulo (imperador romano, 12–41) Calígula.

kaliko 1 cálice, taça. 2 (bot.) cálice. kalikfolio (tb. florkaliko) sépala. kalikoforma caliciforme.

Kalikato (geogr.) = Kalkato.

kaliklo (bot.: pequeno cálice, formado por pequenas brácteas na base das sépalas) calículo.

kalikoto (têxt.: pano branco e fino de algodão, usado nas roupas de baixo ou nas vestes baratas) morim, madapolão, madrasto.

Kalimaĥo (poeta e gramático alexandrino, séc. 4 a.C.) Calímaco.

kalimbo (mús.: instrumento de origem africana formado por um conjunto de lamelas de metal, cada uma de um tamanho diferente, presas num cavalete metálico) quissange, kalimba, piano de polegar.

Kaliningrado (geogr.: cid. russa entre a Polônia e a Lituânia) Kaliningrado.

Kaliopo (mit.: musa da poesia épica) Calíope.

Kaliopa (mit.) = Kaliopo.

kalipso 1 (mús.: gênero musical originário do Caribe, para cantar e dançar) calipso.

Kalipso 2 (mit.: ninfa e rainha da ilha de Ogígia) Calipso.

Kalipsoa (mit.) = Kapliso.

Kalisoto * (cin., lit.: estado fictício dos EUA, criado pelos estúdios Disney, e onde está situada a cidade de Patópolis) Calisota. [Fonte: Vikipedio]

kalistefo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Callistephus) calístefo. 2 (bot.: planta ornamental nativa da China, Callistephus chinensis) calístefo, rainha-margarida.

kalistegio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calystegia) calistégia. 2 (bot.: planta ornamental dos climas temperados, Calystegia sepium) bons-dias, cariola.

Kalisto (mit.: ninfa que foi transformada na constelação da Ursa Maior) Calisto.

Kalistoa (mit.) = Kalisto.

kalitriko (bot.: designação comum às plantas do gênero Callitriche, da família das calitricáceas) calítrique.

kalitrikso (tb. silksimio) (zool.: designação genérica dos pequenos primatas do gênero Callithrix) sagui \gü\. kalitriksedoj (zool.: família de pequenos primatas florestais, encontrados nas Américas Central e do Sul, com cinco gêneros e cerca de 20 espécies, conhecidas vulgarmente como saguis ou micos) calitriquídeos.

kalko (quím.: pó branco constituído principalmente de óxido ou hidróxido de cálcio) cal. kalki (tr.) (branquear com cal diluída em água) caiar: kalki domon caiar uma casa. kalkaĵo substância usada para caiar. kalkargilo (geol.: terra calcária que se emprega em olaria) marga, marna. kalkbruligi calcinar. kalkspato (tb. kalcito) (min.: carbonato de cálcio trigonal) calcita, espato-da-islândia, espato-calcário, espato-de-cálcio, pedra calcária. kalkoŝtono (min.) = kalkspato. rekalkigi 1 recalcificar. 2 = rekalciigi. senkalkiĝi 1 descalcificar-se. 2 = senkalciiĝi: senkalkiĝinta osto = senkalciiĝinta osto. ¨ estingita kalko (quím.) cal extinta. hidraŭlika kalko cal hidráulica.

kalkano (anat.) calcanhar. kalkanumo salto de sapato. ¨ kalkano de Aĥilo (aĥila kalkano, aĥila) (fig.: lado fraco ou vulnerável de qualquer indivíduo ou instituição) calcanhar de Aquiles. alta kalkanumo (vest.) salto alto.

kalkaneo (anat.: osso do tarso, que forma o calcanhar) calcâneo.

Kalkato (geogr.: cid. da Índia, cap. do estado de Bengala Ocidental) Calcutá.

kalkuli 1 (i.) (dizer a série de números inteiros) contar: li scipovas kalkuli nur ĝis dek ele sabe contar só até dez. 2 (tr.) (dizer a quantidade) contar, calcular, computar, orçar, considerar, avaliar: kalkuli stelojn contar estrelas. kalkula (relativo a cálculo) calculado, de cálculo. kalkulo cálculo, conta. kalkulado (ação de contar, de calcular) contagem. kalkulaĵo cálculo, conta (coisa, operação). kalkulaparato máquina de calcular. kalkulatoro calculadora, máquina de calcular. kalkulebla calculável, contável. kalkulema refletido, ponderado, calculista. kalkuleraro erro de cálculo. kalkulfolio planilha. kalkulilo (tb. kalkulaparato, kalkulmaŝino) máquina de calcular. kalkulisto contador, calculista. kalkulita 1 calculado. 2 refletido. kalkulmaŝino máquina de calcular. kalkulraporto prestação de contas. alkalkuli (tr.) imputar, pôr no número de, atribuir, incluir. alkalkulebla imputável. antaŭkalkuli (tr.) antever, prever. antaŭkalkulebla previsível. dekalkuli  (tb. elkalkuli, elkalkuligi) (tr.) deduzir, descontar, abater. dekalkulaĵo desconto, redução, abatimento. distanco-kalkulo (contagem, de milhas percorridas por passageiro de determinada companhia de aviação, com o fim específico de obter bônus dessa empresa) milhagem. elkalkuli (tr.) deduzir, descontar, abater. enkalkuli (tb. kunkalkuli, inkluzivi) compreender, contar, incluir. globkalkulilo (tb. abako) ábaco. gutkalkulilo conta-gotas. kunkalkuli compreender, contar, incluir, incluir na conta, levar em conta. kunkalkulita incluso, inclusivo. kunkalkulite inclusive. miskalkuli (tr.) errar na conta. nekalkulebla 1 incalculável, inumerável. 2 fantástico. nekalkulinda desatendível, desprezível. prikalkuli (tr.) ponderar. rekalkuli (tr.) recontar, contar de novo, recalcular. retrokalkuli contar em ordem inversa, fazer contagem regressiva, contar de trás para frente. retrokalkulo contagem regressiva. tempokalkulo (tb. erao) era. ¨ kalkuli je (tb. kalkuli sur) contar com, confiar em: kalkulu je mi conte comigo. kalkulu je mi por helpi vin confie em mim para ajudá-lo. statistika kalkulisto atuário. || havi kalkulon kun iu ter conta a acertar com alguém. doni kalkulan raporton (ou kalkulraporton) pri prestar contas de.

kalkuluso (med.: concreção que se forma na bexiga, no fígado ou nos rins) cálculo, pedra. ¨ rena kalkuluso (med.) cálculo renal.

Kalkuto (geogr.) = Kalkato.

kalmo (tb. senvento) (met.: na escala de Beaufort, falta de vento ou vento de grau 0) calmaria. kalma sereno, sossegado, tranquilo, calmo.

kalmaro (zool.: designação comum aos moluscos cefalópodes, pelágicos, da ordem dos teutoides) lula, calamar.

Kalmono  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Calmon. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kalmona (relativo ao mun. de Kalmono SC ou aos seus naturais ou habitantes) calmonense. kalmonano (o natural ou habitante do mun. de Kalmono SC) calmonense.

kalmuko (indivíduo dos calmucos, povo de origem mongólica que habita regiões da Sibéria, China e Mongólia) calmuco.

Kalocsay (Kálmán) = Kaloĉajo.

Kaloĉajo (tb. Kolomano Kaloĉajo, Kálmán Kalocsay) (poeta e gramático esperantista húngaro, 1891–1976) Kálmán Kalocsay.

Kaloĉajo (Kolomano) = Kaloĉajo.

kalomelo (farm.: cloreto mercuroso, usado como purgativo; fórm.: H2Cl2) calomelano, dragão-amansado, protocloreto de mercúrio.

kalorio (fís.: unidade de medida de energia; símb.: cal) caloria. kalorimetro (fís.: instrumento para medição em calorimetria) calorímetro. kalorimetrio (fís.: conjunto de técnicas e métodos dedicados à medição da quantidade de calor absorvido ou liberado num processo físico ou químico) calorimetria. kilokalorio (fís.: unidade de medida de energia equivalente a mil calorias; símb.: kcal, Cal) quilocaloria. Vd. granda kalorio. ¨ kalorio per grado (fís.: unidade de capacidade calorífica equivalente a 4,1868 J/K; símb.: cal/ºC) caloria por grau. kalorio per metro-sekundo-grado (fís.: unidade de condutividade térmica equivalente a 4,1868 W/m×K; símb.: cal/msoC) caloria por metro-segundo-grau. granda kalorio (fís.: antiga denominação da quilocaloria; símb.: Cal, kcal) grande-caloria. Vd. kilokalorio. malgranda kalorio (fís.: denominação antiga da caloria) = kalorio.

kalorifero = stovo.

kalosomo (zool.: designação comum aos besouros do gênero Calosoma, da família dos carabídeos) carocha, calossoma.

kaloto (geom.: parte da esfera compreendida entre um plano tangente e um secante) calota.

kalozo (anat.: grande comissura do cérebro, constituída de fibras transversais que ligam os hemisférios direito e esquerdo) corpo caloso.

kalpako (vest.: boné militar de pelo, em forma de cone truncado) colbaque.

kalsono 1 (tb. virkalsono) (vest.: peça íntima do vestuário masculino) ceroulas, ceroula, cueca, cuecas. 2 (tb. virinkalsono) (vest.: peça íntima do vestuário feminino) calcinha, calcinhas, calça, calças. kalsoneto 1 (vest.: peça íntima do vestuário feminino, de tamanho reduzido) calcinha, calcinhas, tanga. 2 (vest.) fio dental, tapa-sexo. kalsonŝtrumpoj (vest.: meia feminina que veste os pés e as pernas e chega até a cintura) meia-calça, “collant”. bankalsono (vest.) calção de banho, sunga. ŝtrumpkalsono (vest.) = kalsonŝtrumpoj.

kalto 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Caltha) calta. 2 (bot.: planta vivaz da família das ranunculáceas, Caltha palustris) malmequer-dos-brejos, calta.

kalumeto (tb. pacpipo) (cachimbo de longo tubo, que entre os índios simboliza a paz) cachimbo da paz.

kalumnii (tr.) caluniar, difamar, atassalhar, injuriar. kalumnia calunioso. kalumnio (afirmação falsa e desonrosa a respeito de alguém) calúnia, aleive, aleivosia. kalumnianto = kalumniulo. kalumniego infâmia. kalumniema caluniador, difamador. kalumniulo (tb. kalumnianto) caluniador, difamador. || kalumnio estas la armilo de kovardulo a calúnia é a arma dos covardes.

kaluno 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Calluna, da família das ericáceas, que compreende apenas uma espécie) caluna. 2 (bot.: arbusto da família das ericáceas, Calluna vulgaris) magriça, caluna.

kaluso 1 (med.: crosta dura que liga os ossos fraturados) calo, calo ósseo. 2 (bot.: tecido de supercrescimento produzido por reação da planta para cicatrizar uma lesão) calo.

kalva 1 calvo, careca, escalvado. 2 (fig.: diz-se de monte) escalvado. kalvo careca. kalvaĵo = kalvo. kalveco calvície. kalviĝi encalvecer, ficar careca, ficar calvo. kalvulo calvo, careca.

kalvario (fig.) calvário, martírio, sofrimento moral.

Kalvario (geogr.: nome de origem latina do Gólgota, monte perto de Jerusalém onde Jesus Cristo foi crucificado) Calvário. Vd. Golgoto.

kalvilo (bot.: certa variedade de maçã) “calville”.

Kalvino (Johano) (rel.: teólogo francês, 1509-1564) Calvino, Jean Calvin. kalvinano (tb. kalvinisto) (rel.: adepto do calvinismo) calvinista. kalvinisma (rel.: relativo ao calvinismo) calvinista, calvinístico. kalvinismo (rel.: conjunto das ideias e doutrinas de João Calvino) calvinismo. kalvinista (rel.: relativo a calvinista) calvinista, calvinístico. kalvinisto (rel.) = kalvinano.

kamo (técn.: peça giratória, de contorno adequado a permitir um movimento alternativo especial a outra peça, chamada seguidor) came. kamkontakto (técn.: peça de mecanismo que se apoia ao came ou a ele se liga) seguidor.

kamaboko (tb. fiŝkuko) (cul.: certa iguaria japonesa feita de peixe sovado) “kamaboko”.

Kamadevo (tb. Madano) (rel.: deus hindu do amor) Kamadeva.

kamajo (pint.: pintura ou técnica pictórica em que se empregam várias tonalidades ou matizes de uma única cor) “camaïeu”.

Kamakano  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Camacan, Camacã. Vd. Baio (‘estado’). kamakana (relativo ao mun. de Kamakano BA ou aos seus naturais ou habitantes) camacãense, camacaense, camacanense, camacãzense. kamakanano (o natural ou habitante do mun. de Kamakano BA) camacãense, camacaense, camacanense, camacãzense.

Kamakvano  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Camaquã. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kamakvana (relativo ao mun. Kamakvano RS ou aos seus naturais ou habitantes) camaquense: la kamakvana kulturo estas riĉa a cultura camaquense é rica. kamakvanano (o natural ou habitante do mun. Kamakvano RS) camaquense: la kamakvananoj estas feliĉaj os camaquenses são felizes.

Kamamuo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Camamu. Vd. Baio (‘estado’). kamamua (relativo ao mun. Kamamuo BA ou aos seus naturais ou habitantes) camamuense: la kamamua kulturo estas riĉa a cultura camamuense é rica. kamamuano (o natural ou habitante do mun. Kamamuo BA) camamuense: la kamamuanoj estas feliĉaj os camamuenses são felizes.

Kamarao (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Camará.

kamarado (abrev.: k-do) camarada, companheiro. kamarada (relativo ou próprio de camarada) camaradesco, camarada, de camarada, de amigo, de colega: kamarada gesto um gesto camarada. kamarada sinteno atitude de camarada. kamaradi (i.) ser camarada de, ser companheiro de: mi kamaradas kun li delonge sou camarada dele de há muito tempo. kamaradaĵo (coisa de camarada) camaradagem. kamaradaro companhia, roda, turma, galera. kamaradeco 1 (qualidade, estado de camarada) camaradagem. 2 intimidade. kamaradema sociável. kamaradino (abrev.: k-ino) camarada.

Kamaraĵibo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Camaragibe, Camarajibe. Vd. Pernambuko (‘estado’). kamaraĵiba (relativo ao mun. Kamaraĵibo PE ou aos seus naturais ou habitantes) camaragibense, camarajibano: la kamaraĵiba kulturo estas riĉa a cultura camaragibense é rica. kamaraĵibano (o natural ou habitante do mun. Kamaraĵibo PE) camaragibense, camarajibano: la kamaraĵibanoj estas feliĉaj os camaragibenses são felizes.

kamarilo camarilha.

Kamasario  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Camaçari. Vd. Baio (‘estado’). kamasaria (relativo ao mun. Kamasario BA ou aos seus naturais ou habitantes) camaçariense: la kamasaria kulturo estas riĉa a cultura camaçariense é rica. kamasariano (o natural ou habitante do mun. Kamasario BA) camaçariense: la kamasarianoj estas feliĉaj os camaçarienses são felizes.

Kambarao (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cambará.

Kambeo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cambé. Vd. Paranao (‘estado’). kambea (relativo ao mun. Kambeo PR ou aos seus naturais ou habitantes) cambeense: la kambea kulturo estas riĉa a cultura cambeense é rica. kambeano (o natural ou habitante do mun. Kambeo PR) cambeense: la kambeanoj estas feliĉaj os cambeenses são felizes.

kambio (econ.) letra de câmbio, saque, cambial. kambia cambiário.

Kambiro  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cambira. Vd. Paranao (‘estado’). kambira (relativo ao mun. de Kambiro PR ou aos seus naturais ou habitantes) cambirense. kambirano (o natural ou habitante do mun. de Kambiro PR) cambirense.

kambiumo (bot.: camada de tecido do vegetal entre o lenho e o líber) câmbio.

Kambizo (hist.: rei da Pérsia, filho de Ciro) Cambises.

Kamboĝo (geogr.: país da Ásia; cap.: Pnompeno; símb.autom.: K) Cambodja, Camboja.. Vd. ĥmero, Kampuĉeo.

Kamboriuo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Camboriú. Vd. Santa-Katarino (‘estado’), Balnearjo-Kamboriuo (’mun. de SC’). kamboriua (relativo ao mun. Kamboriuo SC ou aos seus naturais ou habitantes) camboriuense: la kamboriua kulturo estas riĉa a cultura camboriuense é rica. kamboriuano (o natural ou habitante do mun. Kamboriuo SC) camboriuense: la kamboriuanoj estas feliĉaj os camboriuenses são felizes.

kambrio 1 (tb. kambria eono) (geol.: éon correspondente à segunda das duas grandes divisões do tempo geológico da Terra, e que se inicia com o surgimento dos primeiros fósseis, há 540 milhões de anos e estende-se até nossos dias) Cambriano, éon cambriano. 2 (geol. (tb. kambria periodo) (geol.: primeiro período da era paleozoica, situado entre 542 milhões e 488,3 milhões de anos atrás, quando apareceram os animais invertrebados) Cambriano, período cambriano. Vd. periodo (‘unidade de tempo geológico’), paleozoiko. 3 (tb. kambria sistemo) (geol.: primeiro sistema do erátema paleozoico, correspondente a esse período) Cambriano, sistema cambriano. Vd. paleozoiko, eratemo. antaŭkambrio (tb. antaŭkambria eono) (geol.: éon correspondente à primeira das duas grandes divisões do tempo geológico da Terra, e que se inicia na formação do planeta, há 4,5 bilhões de anos e estende-se até o surgimento dos primeiros fósseis, no período cambriano da era paleozoica, há 540 milhões de anos) Pré-Cambriano: antaŭkambrio dividiĝas en arkeano kaj proterozoiko o Pré-Cambriano divide-se em Arqueano e Proterozoico. ¨ kambria eono (geol.) = kambrio (‘segunda grande divisão’). antaŭkambria eono (geol.) = antaŭkambrio (‘primeira grande divisão’).

Kambukiro (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Cambuquira.

Kamĉatko (geogr.: península da parte oriental da Sibéria) Kamtchatka.

kameo (pedra preciosa, com duas camadas diferentes na cor, tendo uma delas uma figura gravada em relevo e servindo a outra de fundo) camafeu.

kamelo (zool.: Camelus) camelo. kamelaro cáfila, camelaria. kameledoj (zool.) camelídeos. kamelido filhote de camelo. kamelino (a fêmea do camelo) camela. kamelisto cameleiro. kamelkondukisto cameleiro. kamelpelisto cameleiro. ¨ unuĝiba kamelo (zool.) dromedário.

kameleono 1 (tb. ĥameleono) (zool.: Chamaeleo) camaleão. kameleona camaleônico.

Kameleono 2 (tb. Ĥameleono) (astr.: constelação do hemisfério sul; Chamaeleon, Chamaeleontis; abrev.: Cha) Camaleão.

kamelio (bot.: gênero de arbustos da família das teáceas, Camellia) camélia.

kamemberto (cul.: queijo de leite de vaca e formato redondo, com a superfície maturada, constituída de fina crosta branca acinzentada) “camembert”.

kameno 1 lareira, chaminé. 2 estufa. 3 fogão. kamentubo cano da chaminé.

kamero  1 (constr.) quarto sem janela. 2 (fot.) câmara escura. kamereto (anat.) cavidade. gaskamero câmara de gás.

kamerao (de vídeo) câmera, câmara. kameraisto (indivíduo que opera uma câmera) câmera, câmara. retkamerao (intern., inf.) “webcam”.

kamerlingo (cardeal que preside a Câmara Apostólica) camerlengo, camarlengo.

Kameruno (geogr.: maciço montanhoso da África) monte dos Camarões. Kamerunio (geogr.: país da África; símb.autom.: TC) Camarões.

Kametao  (geogr.: mun. do estado do Pará) Cametá. Vd. Parao (‘estado’). kametaa (relativo ao mun. Kametao PA ou aos seus naturais ou habitantes) cametaense: la kametaa kulturo estas riĉa a cultura cametaense é rica. kametaano (o natural ou habitante do mun. Kametao PA) cametaense: la kametaanoj estas feliĉaj os cametaenses são felizes.

kamforo (quím., farm.: substância extraída da canforeira) cânfora, alcânfora. kamfora (relativo a cânfora) canfórico. kamfori (tr.) (dissolver cânfora em) canforar. kamforarbo (tb. kamforujo) canforeira. kamforhava (que contém cânfora) canforado, alcanforado. kamforoleo óleo de cânfora.

kamikazo (mil.) camicase.

Kamilo (pren.masc.) Camilo.

Kamila (pren.fem.) Camila.

kamiono (autom.) caminhão, camião, automóvel de carga. kamioni (tr.) transportar por caminhão. kamionado transporte por caminhão. kamioneto (autom.) camionete, camioneta, veículo 4x4, perua. kamionisto caminhoneiro. baskulkamiono basculador, caminhão basculante. cisternkamiono caminhão-tanque. kanguru-kamiono (caminhão de grande tamanho, adequado para transporte de automóveis) cegonha, cegonheiro. kestkamiono caminhão-baú. meblokamiono caminhão de mudança. sportkamioneto (autom.: designa veículos construídos a partir de chassi de camionetes) utilitário desportivo, “SUV”. ¨ aperta kamioneto (pequeno caminhão, geralmente aberto, para transporte de mercadorias) picape. basplatforma kamioneto camionete de carroceria baixa.

kamizardo calvinista rebelde das Cevenas, na França.

kamizolo 1 (vest.) camisola. 2 (vest.) blusa (de homem).

kamloto 1 (têxt.: tecido de pelo (originalmente de camelo) ou de lã) camelão. 2 (têxt.: tecido grosso de lã, de pelo de camelo, de cabra, de cavalo etc.) chamalote.

Kamoenso (poeta português, c.1524–1580, autor de Os Lusíadas) Luís de Camões.

kamomilo  (bot.: planta, Matricaria chamomilla, da família das compostas) camomila, camomila-dos-alemães, camomilha, macela, margaça, matricária.

Kamosino  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Camocim. Vd. Searao (‘estado’). kamosina (relativo ao mun. Kamosino CE ou aos seus naturais ou habitantes) camocinense: la kamosina kulturo estas riĉa a cultura camocinense é rica. kamosinano (o natural ou habitante do mun. Kamosino CE) camocinense: la kamosinanoj estas feliĉaj os camocinenses são felizes.

kampo  1 campo, rincão, área, campina, cancha. kampa (tb. kampara) campestre, campesino, rural. kampi (tb. kampadi) (i.) acampar. kampado (ação de acampar) acampamento. kampadejo 1 (tb. kampadloko) (lugar reservado para acampar) acampamento, campo, área de “camping”. 2 arraial. kampadismo (hábito turístico e/ou esportivo de excursionar e acampar ao ar livre) acampamento, “camping”. kampano camponês, rústico, campino. kamparo campo, campos, campanha, campina, roça. kamparano camponês, rústico, campino, capiau. kamparanino capioa. kampisto (tb. kamplaboristo) trabalhador rural. kampodomo casa de campo. kampogardisto guarda-campestre, guarda-florestal. kampulo camponês, rústico, campino, capiau. kampulino capioa. ludkampo (desp.: local onde se praticam esportes como o futebol) campo, cancha. Marsokampo 1 (hist.: lugar junto ao Tibre onde os romanos faziam exercícios militares) Campo de Marte. 2 (p.ext.: lugar onde se faziam tais exercícios, em cidades atuais) Campo de Marte. surkampa campal. tendkampo abarracamento. ¨ magneta kampintenso (fís.: quantidade definida pela magnitude da força, num ponto do campo magnético, sentida por uma unidade de um hipotético polo magnético) intensidade do campo magnético.

Kampo  2 (geogr.: outra denominação do mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ) Campos dos Goytacazes, Campos. kampa = kampos-dos-gojtakaza. kampano = kampos-dos-gojtakazano.

Kampalo (geogr.: cid. e cap. de Uganda) Campala.

kampaneto (mús.) espécie de marimba com lâminas pequenas de aço ou de vidro.

kampanilo (torre com sinos) campanário.

kampanjo (ação sistemática) campanha. rabatkampanjo (com.) liquidação, saldão.

kampanulo (tb. kloŝfloro) (bot.: designação comum às plantas do gênero Campanula, da família das campanuláceas) campânula. kampanulacoj (bot.) campanuláceas.

kampeĉo (bot.: árvore da família das leguminosas, Haematoxylon campechianum) campeche, pau-campeche.

Kampelo (geogr.: lagoa do estado do Rio de Janeiro) Campelo.

Kampestro  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Campestre. Vd. Alagoo (‘estado’). kampestra (relativo ao mun. de Kampestro AL ou aos seus naturais ou habitantes) campestrense. kampestrano (o natural ou habitante do mun. de Kampestro AL) campestrense.

Kampino  1 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Campinas. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kampina (relativo ao mun. Kampino SP ou aos seus naturais ou habitantes) campineiro: la kampina kulturo estas riĉa a cultura campineira é rica. kampinano (o natural ou habitante do mun. Kampino SP) campineiro: la kampinanoj estas feliĉaj os campineiros são felizes.

Kampino  2 (geogr.: outra denominação do mun. Kampina-Grando PB) Campina Grande, Campina. kampina = kampina-granda. kampinano = kampina-grandano.

Kampinagrando (evi., geogr.) = Kampina-Grando (‘mun. da PB’).

Kampina-Grando  (tb. Kampino) (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Campina Grande, Campina. Vd. Paraibo (‘estado’). kampina-granda (tb. kampina) (relativo ao mun. Kampina-Grando PB ou aos seus naturais ou habitantes) campinense: la kampina-granda (ou kampina) kulturo estas riĉa a cultura campinense é rica. kampina-grandano (tb. kampinano)  (o natural ou habitante do mun. Kampina-Grando PB) campinense: la kampina-grandanoj (ou kampinanoj) estas feliĉaj os campinenses são felizes.

Kampina-Grande-do-Sulo  (tb. Suda Kampina-Grando) (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campina Grande do Sul. Vd. Paranao (‘estado’). kampina-grande-do-sula (tb. sud-kampina-granda) (relativo ao mun. Kampina-Grande-do-Sulo PR ou aos seus naturais ou habitantes) campinense-do-sul, campinense: la kampina-grande-do-sula (ou sud-kampina-granda) kulturo estas riĉa a cultura campinense-do-sul é rica. kampina-grande-do-sulano (tb. sud-kampina-grandano) (o natural ou habitante do mun. Kampina-Grande-do-Sulo PR) campinense-do-sul, campinense: la kampina-grande-do-sulanoj (ou sud-kampina-grandanoj) estas feliĉaj os campinenses-do-sul são felizes.

Kampinaso (evi., geogr.) = Kampino (‘mun. de SP’). kampinasa = kampina. kampinasano = kampinano.

Kampo-Alegro  1 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Campo Alegre. Vd. Alagoo (‘estado’). kampo-alegra (relativo ao mun. Kampo-Alegro AL ou aos seus naturais ou habitantes) campo-alegrense: la kampo-alegra kulturo estas riĉa a cultura campo-alegrense é rica. kampo-alegrano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Alegro AL) campo-alegrense: la kampo-alegranoj estas feliĉaj os campo-alegrense são felizes.

Kampo-Alegro  2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Campo Alegre. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kampo-alegra (relativo ao mun. de Kampo-Alegro SC ou aos seus naturais ou habitantes) campo-alegrense. kampo-alegrano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Alegro SC) campo-alegrense.

Kampo-Belo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Campo Belo. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kampo-bela (relativo ao mun. Kampo-Belo MG ou aos seus naturais ou habitantes) campo-belense: la kampo-bela kulturo estas riĉa a cultura campo-belense é rica. kampo-belano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Belo MG) campo-belense: la kampo-belanoj estas feliĉaj os campo-belenses são felizes.

Kampo-Belo-do-Sulo  (tb. Suda Kampo-Belo) (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Campo Belo do Sul. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kampo-belo-do-sula (tb. sud-kampo-bela) (relativo ao mun. de Kampo-Belo-do-Sulo SC ou aos seus naturais ou habitantes) campo-belense. kampo-belo-do-sulano (tb. sud-kampo-belano) (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Belo-do-Sulo SC) campo-belense.

Kampo-Bono  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Campo Bom. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kampo-bona (relativo ao mun. Kampo-Bono RS ou aos seus naturais ou habitantes) campo-bonense: la kampo-bona kulturo estas riĉa a cultura campo-bonense é rica. kampo-bonano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Bono RS) campo-bonense: la kampo-bonanoj estas feliĉaj os campo-bonenses são felizes.

Kampo-do-Tenento  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campo do Tenente. Vd. Paranao (‘estado’). kampo-do-tenenta (relativo ao mun. de Kampo-do-Tenento PR ou aos seus naturais ou habitantes) tenenteano, tenentiano, campense. kampo-do-tenentano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-do-Tenento PR) tenenteano, tenentiano, campense.

Kampo-Formozo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Campo Formoso. Vd. Baio (‘estado’). kampo-formoza (relativo ao mun. Kampo-Formozo BA ou aos seus naturais ou habitantes) campo-formosense: la kampo-formoza kulturo estas riĉa a cultura campo-formosense é rica. kampo-formozano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Formozo BA) campo-formosense: la kampo-formozanoj estas feliĉaj os campo-formosenses são felizes.

Kampogrando  (evi., geogr.) = Kampo-Grando (‘mun. de MS e AL’). kampogranda = kampo-granda. kampograndano = kampo-grandano.

Kampo-Grando  1 (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado de Mato Grosso do Sul) Campo Grande. Vd. Suda Mato-Groso (‘estado’). kampo-granda (relativo ao mun. Kampo-Grando MS ou aos seus naturais ou habitantes) campo-grandense: la kampo-granda kulturo estas riĉa a cultura campo-grandense é rica. kampo-grandano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Grando MS) campo-grandense: la kampo-grandanoj estas feliĉaj os campo-grandenses são felizes.

Kampo-Grando  2 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Campo Grande. Vd. Alagoo (‘estado’). kampo-granda (relativo ao mun. de Kampo-Grando AL ou aos seus naturais ou habitantes) campo-grandense. kampo-grandano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Grando AL) campo-grandense.

Kampo-Largo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campo Largo. Vd. Paranao (‘estado’). kampo-larga (relativo ao mun. Kampo-Largo PR ou aos seus naturais ou habitantes) campo-larguense: la kampo-larga kulturo estas riĉa a cultura campo-larguense é rica. kampo-largano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Largo PR) campo-larguense: la kampo-larganoj estas feliĉaj os campo-larguenses são felizes.

Kampo-Limpo-Paŭlisto  (tb. San-Paŭla Kampo-Limpo) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Campo Limpo Paulista. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kampo-limpo-paŭlista (tb. san-paŭl-kampo-limpa) (relativo ao mun. Kampo-Limpo-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) campo-limpense: la kampo-limpo-paŭlista (aŭ san-paŭl-kampo-limpa) kulturo estas riĉa a cultura campo-limpense é rica. kampo-limpo-paŭlistano (tb. san-paŭl-kampo-limpano) (o natural ou habitante do mun. Kampo-Limpo-Paŭlisto SP) campo-limpense: la kampo-limpo-paŭlistanoj (aŭ san-paŭl-kampo-limpanoj) estas feliĉaj os campo-limpenses são felizes.

Kampo-Magro  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campo Magro. Vd. Paranao (‘estado’). kampo-magra (relativo ao mun. de Kampo-Magro PR ou aos seus naturais ou habitantes) campo-magrense. kampo-magrano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Magro PR) campo-magrense.

Kampo-Majoro  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Campo Maior. Vd. Piaŭio (‘estado’). kampo-majora (relativo ao mun. Kampo-Majoro PI ou aos seus naturais ou habitantes) campo-maiorense, campomaiorense: la kampo-majora kulturo estas riĉa a cultura campo-maiorense é rica. kampo-majorano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Majoro PI) campo-maiorense, campomaiorense: la kampo-majoranoj estas feliĉaj os campo-maiorenses são felizes.

kampomanezio (bot.: designação comum a diversas árvores e arbustos do gênero Campomanesia, da família das mirtáceas) guabiroba. Vd. gvabirobo.

Kampo-Moŭrano  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Campo Mourão. Vd. Paranao (‘estado’). kampo-moŭrana (relativo ao mun. Kampo-Moŭrano PR ou aos seus naturais ou habitantes) campo-mourense: la kampo-moŭrana kulturo estas riĉa a cultura campo-mourense é rica. kampo-moŭranano (o natural ou habitante do mun. Kampo-Moŭrano PR) campo-mourense: la kampo-moŭrananoj estas feliĉaj os campo-mourenses são felizes.

Kampos-do-Ĵordano  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Campos do Jordão. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kampos-do-ĵordana (relativo ao mun. Kampos-do-Ĵordano SP ou aos seus naturais ou habitantes) jordanense: la kampos-do-ĵordana kulturo estas riĉa a cultura jordanense é rica. kampos-do-ĵordanano (o natural ou habitante do mun. Kampos-do-Ĵordano SP) jordanense: la kampos-do-ĵordananoj estas feliĉaj os jordanenses são felizes.

Kampos-dos-Gojtakazo  (tb. Kampo) (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Campos dos Goytacazes, Campos. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kampos-dos-gojtakaza (tb. kampa) (relativo ao mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) campista: la kampos-dos-gojtakaza (ou kampa) kulturo estas riĉa a cultura campista é rica. kampos-dos-gojtakazano (tb. kampano)  (o natural ou habitante do mun. Kampos-dos-Gojtakazo RJ) campista: la kampos-dos-gojtakazanoj (ou kampanoj) estas feliĉaj os campistas são felizes.

Kampos-Novo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Campos Novos. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kampos-nova (relativo ao mun. de Kampos-Novo SC ou aos seus naturais ou habitantes) campos-novense. kampos-novano (o natural ou habitante do mun. de Kampos-Novo SC) campos-novense.

Kampo-Verdo  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Campo Verde. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kampo-verda (relativo ao mun. de Kampo-Verdo MT ou aos seus naturais ou habitantes) campo-verdense. kampo-verdano (o natural ou habitante do mun. de Kampo-Verdo MT) campo-verdense.

kamptodaktilio (med.: estado de quem tem um ou mais dedos encurvados, por má conformação da mão) camptodactilia. kamptodaktilia (med.: que apresenta camptodactilia) camptodáctilo.

kamptokormio (med.: deformidade que consiste na flexão do tronco para a frente) camptocormia.

Kampuĉeo (geogr.) = Kamboĝo.

kamufli (tr.) 1 camuflar. 2 esconder (ações e intenções).

kano  1 1 (bot.: designação comum às várias plantas semelhantes ao bambu) cana. 2 caniço. 3 vara. 4 bengala. kana feito de canas. kanaĵo objeto feito de canas entrançadas. kanbirdo (zool.) = akrocefalo. kanejo canavial. kankulturejo canavial. kansuko garapa, caldo de cana. kansukero açúcar de cana. fiŝkano vara de pescar, vara, caniço. sukerkano (bot.: planta herbácea e cespitosa da família das gramíneas, Saccharum officinarum) cana-de-açúcar. sukerkankulturejo canavial.

Kano  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Canas. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kana (relativo ao mun. de Kano SP ou aos seus naturais ou habitantes) canense. kanano (o natural ou habitante do mun. de Kano SP) canense.

Kana (bíbl.: pequena vila da Galileia) Caná.

kanao 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Canna, da família das canáceas) cana.

kanao 2 (ling.: cada um dos dois sistemas de escrita silábica japoneses) “kana”. ¨ rondaj kanaoj (ling.) “hiragana”. strekaj kanaoj (ling.) “katakana”. Vd. kanĝio.

Kanaano 1 (bíbl.: filho de Cam e neto de Noé) Canaã.

Kanaano 2 (bíbl.: nome bíblico da região que compreendia a Palestina e a Fenícia) Canaã. kanaana (relativo a Canaã, na Palestina) cananeu. kanaanido (habitante de Canaã, na Palestina) cananeu. kanaanidino (mulher habitante de Canaã, na Palestina) cananeia.

kanabo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cannabis, da família das moráceas, com apenas uma espécie) cânhamo, cânave. 2 (bot.: arbusto da família das moráceas, Cannabis sativa) cânhamo. kanabacoj (bot.) canabáceas. kanabejo canhameiral, plantação de cânhamo. kanabotolo lona.

kanabeno (zool.: pássaro da família dos fringilídeos, Carduelis cannabina) pintarroxo-comum.

kanado 1 * (metr.: antiga unidade de medida de capacidade para líquidos, equivalente a quatro quartilhos, ou seja, 2,662 litros) canada.

Kanado 2 (geogr.: país da América do Norte; cap.: Otavo; símb.autom.: CDN) Canadá. kanada (relativo ao Canadá ou aos canadenses) canadense. kanadano (o natural ou habitante do Canadá) canadense.

Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberecoj (carta que faz parte da Constituição do Canadá) Carta Canadense dos Direitos e das Liberdades.

Kanada Esperanto-Asocio (sigl.: KEA) Associação Canadense de Esperanto.

kanajlo canalha, biltre, traste. kanajla canalha, de canalha: uma atitude canalha kanajla sinteno. kanajlaĵo canalhice. kanajlaro gentalha, cambada, canalha. kanajlego (tb. protokanajlo) bigorrilha, grande canalha, renomado patife. protokanajlo bigorrilha, grande canalha, renomado patife.

kanako (indíviduo dos canacas, povo indígena da Nova Caledônia) canaca. Kanakio (geogr.) = Nov-Kaledonio.

kanalo 1 (p.f.) canal. 2 (fig.) intermédio, meio. 3 (anat.) via. 4 (TV) canal. 5 (radiot.) estação. kanaleto vala, regueira, ranhura. kanaletaro (rede de tubos subterrânea para escoamento de dejetos) canalização. kanaligi (transformar um curso d’água em canal) canalizar. kanaligo (ação de canalizar) canalização. kanaligado (ação de canalizar) canalização. kanalizi (tr.) (prover de canais, cortar com canais, prover de canalização) canalizar. kanalizo (ação de prover de canais) canalização. kanalizado (ação de prover de canais) canalização. verŝkanalo (hidr.: instalação para eliminar o excesso de água numa barragem) vertedouro. ¨ irigacia kanalo canal de irrigação. spira kanalo (anat.: conjunto da boca, laringe, traqueia até os pulmões) vias respiratórias.

kanalizacio = 1 kanalizado. 2 kanaletaro.

Kananeo (geogr.: ilha do estado de São Paulo) Cananeia.

kanango (bot.: designação comum às árvores do gênero Cananga) cananga. ¨ odora kanango (bot.: árvore da família das anonáceas, Cananga odorata) ilanga, ilangue-ilangue.

kanapo (assento comprido, com costas e braços, para duas ou mais pessoas) canapé, marquesa, sofá.

kanario (zool.) canário. sovaĝkanario (zool.: ave silvestre da família dos fringilídeos, Serinus canaria) milheira, serzino, serezino.

Kanario (geogr.: ilha do Maranhão) Canárias.

Kanarioj (geogr.) = Kanariaj Insuloj.

Kanariaj Insuloj (geogr.: arquipélago espanhol no Atlântico) ilhas Canárias.

kanastro  1 fumo desfiado.

Kanastro  2 (geogr.: serra de Minas Gerais) serra da Canastra.

Kanaviejro  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Canavieiras. Vd. Baio (‘estado’). kanaviejra (relativo ao mun. de Kanaviejro BA ou aos seus naturais ou habitantes) canavieirense. kanaviejrano (o natural ou habitante do mun. de Kanaviejro BA) canavieirense.

Kanbero (geogr.) Canberra, Camberra.

kancelario 1 (repartição em que se põe chancela em documentos) chancelaria. 2 secretaria. kancelariisto (tb. kancelariano, kancelariulo) 1 chanceler, secretário. 2 funcionário de chancelaria.

kanceliero chanceler. Lordkanceliero a mais alta dignidade de juiz na Inglaterra.

kancero 1 (med.) câncer, cancro. 2 (med.) carcinoma, tumor canceroso. 3 (zool.: designação comum aos caranguejos do gênero Cancer, da família dos cancrídeos) câncer. kancera (med.) canceroso. kancerogena (med.: capaz de produzir câncer) cancerígeno. kancerologio (tb. onkologio) (med.: tratado ou estudo do câncer) cancerologia, oncologia. sangokancero (tb. leŭkemio) (med.) leucemia. ¨ kancera tumoro tumor canceroso. mama kancero câncer de mama.

kando (açúcar refinado, cristalizado, feito de beterraba) cande, açúcar-cande. kandizi (tr.) envolver (frutas etc.) em cande.

Kandealo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Candeal. Vd. Baio (‘estado’). kandeala (relativo ao mun. de Kandealo BA ou aos seus naturais ou habitantes) candealense. kandealano (o natural ou habitante do mun. de Kandealo BA) candealense.

Kandejo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Candeias. Vd. Baio (‘estado’). kandeja (relativo ao mun. Kandejo BA ou aos seus naturais ou habitantes) candeense, candeiense: la kandeja kulturo estas riĉa a cultura candeense é rica. kandejano (o natural ou habitante do mun. Kandejo BA) candeense, candeiense: la kandejanoj estas feliĉaj os candeenses são felizes.

kandelo 1 vela (de iluminação). 2 (fis.: unidade de intensidade luminosa no Sistema Internacional; símb. cd) candela. kandelego brandão, círio, tocha. Kandelfesto (rel.: festa de Purificação de Nossa Senhora, em 2 de fevereiro) Candelária, festa das candeias. kandelingo castiçal, palmatória. kandelisto vendedor de velas. altarkandelo vela de altar. ĥorkandelo vela de coro. vakskandelo vela de cera. || ne perdu la kandelon el la kapo! (fig.: ‘não perca a vela da cabeça!’) não vá perder o juízo! perdi la kandelon el la kapo perder o juízo.

kandelabro (castiçal luxuoso, de vários braços) candelabro.

Kandio (hist., geogr.: nome de origem latina da ilha de Creta) Cândia.

kandido 1 (biol.: designação comum aos fungos do gênero Candida) cândida. Vd. monilio. kandidozo (med.: infecção por fungos da espécie Candida albicans ou Monilia albicans) candidíase, monilíase.

Kandido 2 (pren.masc.) Cândido.

Kandido 3 (lit.: personagem de uma novela filosófica de Voltaire) Cândido.

Kandida (pren.fem.) Cândida.

kandidato 1 candidato. 2 pretentende: ĉi tiu posteno havas multajn kandidatojn este posto tem muitos pretendentes. kandidati (i.) ser candidato, apresentar candidatura, candidatar-se: kandidati por io candidatar-se a algo. kandidateco candidatura. kandidatigi propor como candidato, candidatar: la asocio kandidatigis lin por la prezidanteco a associação candidatou-o à presidência. || kandidatiĝi por posteno (ou ofico ou laborloko) candidatar-se a um posto (ou emprego ou vaga de trabalho).

Kandid, aŭ la optimismo (lit.: novela filosófica de Voltaire, trad. para o E-o por E. Lanti) Cândido ou o otimismo.

Kandido-Mendo (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Cândido Mendes. Vd. Maranjano (‘estado’). kandido-menda (relativo ao mun. de Kandido-Mendo MA ou aos seus naturais ou habitantes) candealense. kandido-mendano (o natural ou habitante do mun. de Kandido-Mendo MA) candealense.

kan. dol. abrev. de kanada dolaro.

kaneforo (arq.: figura esculpida de mulher com uma cesta à cabeça) canéfora.

kanelo  1 (arq.) canal, canelura, estria. kaneli (tr.) canelar, estriar, raiar. kanelaĵo canelura. ŝraŭbkanelo (espiral de parafuso ou de outro objeto qualquer) rosca.

Kanelo  2 (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Canela. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kanela (relativo ao mun. Kanelo RS ou aos seus naturais ou habitantes) canelense: la kanela kulturo estas riĉa a cultura canelense é rica. kanelano (o natural ou habitante do mun. Kanelo RS) canelense: la kanelanoj estas feliĉaj os canelenses são felizes.

Kanelinjo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Canelinha. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kanelinja (relativo ao mun. de Kanelinjo SC ou aos seus naturais ou habitantes) canelense, canelinhense. kanelano (o natural ou habitante do mun. de Kanelinjo SC) canelense, canelinhense.

kanelonoj (cul.: massa enrolada em cilindro, recheada e depois gratinada) canelone.

kanelonio (cul.) = kanelonoj.

kanguruo (tb. makropo, makropodo) (zool.: designação comum a diversos mamíferos marsupiais saltadores, da família dos macropodídeos) canguru.

Kangusuo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Canguçu. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kangusua (relativo ao mun. Kangusuo RS ou aos seus naturais ou habitantes) canguçuense: la kangusua kulturo estas riĉa a cultura canguçuense é rica. kangusuano (o natural ou habitante do mun. Kangusuo RS) canguçuense: la kangusuanoj estas feliĉaj os canguçuenses são felizes.

Kangvaretamo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Canguaretama. Vd. Norda Rio-Grando (‘estado’). kangvaretama (relativo ao mun. de Kangvaretamo RN ou aos seus naturais ou habitantes) canguaretamense: la kangvaretama kulturo estas riĉa a cultura canguaretamense é rica. kangvaretamano (o natural ou habitante do mun. de Kangvaretamo RN) canguaretamense: la kangvaretamanoj estas feliĉaj os canguaretamenses são felizes.

kanĝio (ling.: sistema de ideogramas chineses, usado pelos japoneses) “kanji”. Vd. kanao (ling.).

kanibalo (tb. hommanĝulo, antropofago) (indivíduo que se alimenta de carne humana) canibal, antropófago. kanibala (tb. kanibalema) canibalesco, canibal. kanibaleco (tb. kanibalismo) canibalismo, antropofagia, androfagia, antropofagismo.

kanino (tb. kojnodento) (anat.: cada dente de um par de dentes pontudos, um par superior e outro inferior, que fica, em cada lado, entre o incisivo lateral e o pré-molar) dente canino, canino: la homo havas kvar kaninojn o homem tem quatro dentes caninos. ¨ dekstra malsupra kanino (anat.) canino inferior direito. dekstra supra kanino (anat.) canino superior direito. maldekstra malsupra kanino (anat.) canino inferior esquerdo. maldekstra supra kanino (anat.) canino superior esquerdo. malsupra kanino (anat.) canino inferior. supra kanino (anat.) canino superior.

Kanindeo  1 (geogr.: rio do estado do Piauí) Canindé.

Kanindeo  2  (geogr.: mun. do estado do Ceará’) Canindé. Vd. Searao (‘estado’). kanindea (relativo ao mun. Kanindeo CE ou aos seus naturais ou habitantes) canindeense: la kanindea kulturo estas riĉa a cultura canindeense é rica. kanindeano (o natural ou habitante do mun. Kanindeo CE) canindeense: la kanindeanoj estas feliĉaj os canindeenses são felizes.

kaniso (zool.: o gênero-tipo dos canídeos) cânis. kanisedoj (zool.: família de mamíferos carnívoros, que inclui os cães, os lobos e as raposas, Canidae) canídeos.

kanistro 1 (caixa de metal com tampa em que se guarda o chá) lata para chá. 2 = benzinujo.

kanjono (geol.: vale ou garganta sinuosa e profunda, cavada por um curso dágua) canhão, cânion, “cañón”, “canyon”.

kankano (dnç.: certa dança de origem francesa) cancã. kankani (i.) dançar o cancã. kankandancistino dançarina de cancã.

kankro 1 1 (zool.: designação comum aos crustáceos decápodes do gênero Astacus, que reúne diversas espécies de lagostins de água doce) ástaco. 2 (tb. palinuro) (zool.) lagostim. 3 (tb. omaro) lagosta. 4 (zool.) caranguejo. kankrogento crustáceos. markankreto (zool.) camarão.

Kankro 2 1 (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Cancer, Cancri; abrev.: Cnc) Câncer, Caranguejo. Vd. Tropiko de la Kankro. 2 (astrl.: quarto signo do zodíaco, de 22 de junho a 23 de julho) Câncer, Caranguejo. kankrano (tb. kankrulo) (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Câncer) canceriano. ¨ esti de signo Kankro ser do signo de Câncer. naskiĝi sub signo de Kankro nascer no (ou sob o) signo de Câncer.

Kanno 1 (hist.: antiga cid. da Itália, onde os cartagineses venceram os romanos em 216 a.e.c., na Segunda Guerra Púnica) Canas.

Kanno 2 (geogr.: cid. da França, na Côte d’Azur) Cannes.

Kannoj (hist., geogr.) = Kanno.

Kanoo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Canoas. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kanoa (relativo ao mun. Kanoo RS ou aos seus naturais ou habitantes) canoense: la kanoa kulturo estas riĉa a cultura canoense é rica. kanoano (o natural ou habitante do mun. Kanoo RS) canoense: la kanoanoj estas feliĉaj os canoenses são felizes.

Kanoaso (evi, geogr.) = Kanoo (‘mun. do RS’).

Kanoinjo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Canoinhas. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kanoinja (relativo ao mun. Kanoinjo SC ou aos seus naturais ou habitantes) canoinhense: la kanoinja kulturo estas riĉa a cultura canoinhense é rica. kanoinjano (o natural ou habitante do mun. Kanoinjo SC) canoinhense: la kanoinjanoj estas feliĉaj os canoinhenses são felizes.

kanono  1 (mil.) canhão. kanoni (i.) canhonear, bombardear. kanonadi (i.) canhonear, bombardear. kanonado (tb. kanonpafado) canhonada, canhoneio. kanonaro (mil.: conjunto de canhões) peças, artilharia. kanonboato (mar.) canhoneira. kanonisto (mil.) artilheiro. kanonpafo canhonaço. kanonpafado canhonada, canhoneio. kanonpordo (mil.) portinhola (de canhão). ¨ kanona kuglo bala de artilharia, bala de canhão.

kanono  2 (rel., mús.) cânon, cânone. kanona canônico. kanoneco canonicidade. kanonigi canonizar. duakanona (bíbl.) deuterocanônico: duakanonaj libroj livros deuterocanônicos. enkanonigi (tb. kanonizi) canonizar. laŭkanona canônico. laŭkanoneco canonicidade.

kanoniko cônego. kanonikara (relativo a cabido) capitular. kanonikaro (conjunto de cônegos) cabido. kanonikeco canonicado, conezia. kanonikejo (tb. kanonikarejo, kanonika domo) capítulo, casa capitular. kanonikino canonisa, cônega. ĉefkanoniko (deão, presidente de um cabido) primiciário. ¨ kanonika domo (tb. kanonikejo) capítulo, casa capitular.

kanonizi (tr.) (tb. enkanonigi) (inscrever na lista dos santos da Igreja Católica) canonizar.

kanopo 1 (vaso em que os egípcios guardavam as entranhas das múmias) canopo, vaso canópico.

Kanopo 2 s.m. (tb. Alfa Karena) (astr.: a estrela mais brilhante da constelação de “Carina”) Canopo, “Canopus”, “Alpha Carinae”.

Kanoso (hist.: aldeia da Itália onde o futuro imperador germânico Henrique 4º foi forçado a retratar-se perante o papa Gregório 7º, em 1077) Canossa. || iri al Kanoso (dito: humilhar-se diante daquele contra o qual se rebelou) ir a Canossa.

kanoto (tb. kanuo) (bote leve de passeio) canoa. kanotisto canoeiro.

Kansansano  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Cansanção. Vd. Baio (‘estado’). kansansana (relativo ao mun. de Kansansano BA ou aos seus naturais ou habitantes) cansançãoense, cansancionense. kansansanano (o natural ou habitante do mun. de Kansansano BA) cansançãoense, cansancionense.

Kansaso (geogr.: um dos estados dos EUA; cap.: “Topeka”) Kansas.

Kansas-urbo (geogr.: mun. do estado do Missouri, nos EUA) Kansas City.

kanti  (i.) 1 cantar, entoar: ŝi kantas bele ela canta bonito. 2 (falando-se de patos etc.) grasnar: la anasoj kantis: kvak, kvak! os patos grasnavam: quac, quac! 3 (falando-se de rãs, sapos etc.) coaxar: la ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc! · (tr.) 4 cantar: kanti operon cantar uma ópera. kant(tb. kanto) de canção, de canto, de cântico: kantolibro livro de cânticos. kante por canção. kanto canto, cantiga, canção, cântico, música. kantaĉo canção trivial (ou vulgar). kantadi (i.) cantar repetidamente ou continuadamente. kantado o cantar, ação de cantar, cantoria. kantaĵo cantiga, canto (coisa que se canta). kantaĵaro cancioneiro. kantanto (tb. kantisto) 1 cantor. 2 (fig.) poeta. kantantaro = kantistaro. kantaro (coleção ou livro de canções) cancioneiro. kantarto a arte do canto. kantebla (que pode ser cantado) cantável. kantegi (i.) (tb. kantaĉi) berrar. kanteti (i.) (tb. duonkanti) cantarolar, trautear. kanteto cantiga, cantilena. kantinda (que merece ser cantado) cantável. kantisto cantor, “crooner”. kantistaro (tb. kantantaro) coro, corpo coral. kantistinaĉo (tb. fuŝkantistino) (cantora de categoria inferior) diveta. Vd. diinaĉo. kantobirdo ave canora. dankokanto (mús.) canto religioso para agradecer a Deus. ekkanti (i., tr.) (tb. ekkanteti) começar a cantar. ekkanteti (i., tr.) começar a cantar. forkanti (tr.) repelir com sua canção. furorkanto (tb. ŝlagro, modkanto) (mús.: canção muito popular durante certo tempo) “hit”, “top”, sucesso da temporada. gamkanti (i.) (tb. notkanti) (mús.) solfejar. gamkanto (tb. notkanto) (mús.) solfejo. glorkanto hino. kunkanti (i., tr.) cantar em coro, acompanhar (cantando). lulkanto (tb. lulkanteto) (mús.) cantiga de ninar, canção de ninar, acalanto, acalento, embalo. lulkanteto (mús.) = lulkanto. modkanto (mús.) = furorkanto. noktokantisto “crooner”. notkanti (i.) (mús.) = gamkanti. notkanto (mús.) = gamkanto. plorkanto canção lamentosa, jeremiada, lamento, lamentação. popolkanto 1 canção tradicional de um povo. 2 canção popular. prikanti (tr.) cantar, exaltar, celebrar (em canto). psalmokanti (i.) salmear, salmodiar. rekantaĵo (mús.) refrão, estribilho, coro, ritornelo. solkanto (tb. solo, solista kanto) (mús.: canção de uma só pessoa) solo. sorĉkanto encantamento. sorĉkantado encantamento. tremkanto (mús.) “tremolo”, trêmulo. ¨ barbireja kantado (mús.: estilo de música “a capella” surgido nos anos 1940) “barbershop”. funebra kanto endecha, canto fúnebre. La Alta Kanto (bíbl.: livro da Bíblia) O Cântico dos Cânticos. liturgia kanto cantochão. religia kanto cântico, canto sagrado. solista kanto (mús.) = solkanto.

Kantao  (geogr.: mun. do estado de Roraima) Cantá. Vd. Rorajmo (‘estado’). kantaa (relativo ao mun. de Kantao RR ou aos seus naturais ou habitantes) cantaense. kantaano (o natural ou habitante do mun. de Kantao RR) cantaense.

kantabro (indivíduo dos cântabros) cântabro. kantabroj (povo da Cantábria) cântabros. Kantabrio (geogr.: comunidade autônoma da Espanha) Cantábria.

Kantagalo (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Cantagalo.

Kantalo (geogr.: departamento da França) Cantal.

kantalupo (bot.: variedade de melão, Cucumis melo cantalupensis) melão-cantalupo, cantalupo.

kantaro (zool.: inseto coleóptero, típico dos cantarídeos, Cantharis) cantáris.

kantarelo (bot.: cogumelo, antes de abrir, Cantharellus) cantarela, tortulho.

kantarido (zool.: besouro da família dos meloídeos, Lytta vesicatoria) cantárida, cantáride, mosca-de-espanha.

kantato (mús.) cantata.

Kantio (Emanuelo) (filósofo alemão, 1724–1804) Immanuel Kant. kantia (relativo a Immanuel Kant ou à sua doutrina) kantiano, kantista. kantiano (adepto do kantismo) kantista, kantiano. kantiismo (doutrina de Immanuel Kant) kantismo. kantianismo = kantiismo.

kantiko (mús.: canto religioso) cântico.

kantileno (canção lírica e sentimental de ritmo monótono) cantilena.

kantilevro (eng.: armação que se projeta para fora, sustentada apenas em uma das extremidades) cantiléver, viga em balanço.

kantiljo (fio de ouro ou de prata, enrolado em espiral muito apertado e que serve para bordar) canutilho.

kantino (lugar em que se vendem bebida, nos acampamentos, quartéis etc.) cantina. kantinisto cantineiro.

Kanto de la Nibelungoj (La) (lit.: epopeia germânica escrita c. 1200 em alto-alemão médio) Canção dos Nibelungos. Vd. Nibelungoj, La Ringo de la Nibelungoj.

kantono 1 1 (geogr.: estado na Confederação Helvética) cantão. 2 (geogr.) distrito, comarca (na França). kantona cantonal.

Kantono 2 (geogr.: cid. da China, cap. da provincia de Guangdong) Cantão, Guangzhou, Guangzou. kantona (relativo a Cantão ou aos seus naturais ou habitantes) cantonês, cantonense. ¨ kantona lingvo (ling.: dialeto chinês falado em Cantão) cantonês, cantonense.

kantonmento (tb. kvartiro) (mil.: local ou área habitada em que tropas se alojam, geralmente instalando-se em moradias) acantonamento. kantonmenti (i.) (mil.) acantonar-se. kantonmentigi (mil.: dispor ou distribuir [tropas] por lugares habitados, como cantões, aldeias, vilas etc.) acantonar.

kantoro (mús.) cantor (de igreja), chantre, primicério.

kanuo 1 (tb. kanoto) (bote leve, de passeio) canoa. 2 (embarcação indígena, de casca de árvore) canoa. 3 (desp.) bote. 4 (desp.: em regatas) iole. kanuado (desp.) canoagem.

kanulo (cir.: pequeno tubo de vários instrumentos cirúrgicos) cânula.

kanvaso 1 talagarça, tela. 2 (fig.: conjunto dos traços iniciais, geralmente provisórios, de um desenho, de uma obra-de-arte) esboço.

kanzono canção, modinha. kanzonaro (coleção ou livro de canções) cancioneiro. kanzoneto (mús.) cançoneta. kanzonisto cantor, trovador.

kaolino (min.: argila branca com que se fabrica a porcelana) caulim, caolino

kaoso = ĥaoso.

kapo 1 1 (anat.) cabeça. 2 cabeça, bola (fam.), cuca (fam.). 3 cabeceira (de cama, mesa). 4 (mús.: numa figura de nota, parte representada por uma elipse) cabeça. kapa (referente a cabeça) da cabeça, cefálico. kapaĉo cachola, cachimônia. kapaĵo (cul.) comida feita de cabeça de boi ou de porco. kapapogilo (tb. kapkuseno) travesseiro. kapdoloro dor de cabeça. kapeto 1 cabeça pequena, cabecinha. 2 botão (de flor, porta, janela, gaveta, campainha). 3 (de anel) pala. kapimposto (imposto pago por cabeça) capitação. kapjesi (i.) afirmar com a cabeça, anuir com a cabeça, gesticular afirmativamente com a cabeça. kapkuseno (tb. kapapogilo) travesseiro. kaplaboro trabalho intelectual. kaploko 1 (tb. tablokapo, kapo) cabeceira (de mesa). 2 (tb. litkapo, kapo) cabeceira (de cama). kapmovo movimento de cabeça. kapnei (i.) negar com a cabeça. kapoklino (tb. kapklino) inclinação de cabeça: per kapoklino li salutis la sinjorinojn com uma inclinação de cabeça ele cumprimentou as senhoras. kapomalsupre 1 de cabeça para baixo. 2 (fig.) em completo transtorno. kapornamo (tb. kapvesto) toucado. kaprimenaro (conjunto de tiras de couro e/ou peças de metal que se coloca em torno da cabeça e do focinho dos cavalos e cavalgaduras) cabeçada. kaprompa 1 (que quebra a cabeça) mortal. 2 (fig.) complicado. kaprompilo (tb. bastono) (bastão de madeira ou borracha, com alça numa das pontas, geralmente usado por policiais) cassetete, “casse-tête”. kapturna que causa vertigem. kapturniĝo (tb. kapturno)  vertigem. kapujo (parte do escafandro que cobre a cabeça) capacete. akvokapa hidrocefálico. dukapa (que tem duas cabeças) dicéfalo, bicéfalo. enkapigi meter na cabeça. grandkapa cabeçudo. grandkapulo (indivíduo que tem a cabeça grande) cabeçudo, cabeção. kornkapulo diabo, demônio. krudkapa estúpido. krudkapulo estúpido. laŭkape (tb. pokape) por cabeça. linikapo (tb. kapstacio) começo (ou fim) de uma linha. litkapo cabeceira (de cama). malplenkapulo cabeça-oca, desmiolado, adoidado. multekapa que tem muitas cabeças. multkapa que tem muitas cabeças. nudkapa em cabelo, de cabeça descoberta. pafilkapo (tb. kolbo) (arm.) coronha. pokape (tb. laŭkape) por cabeça. razkapulo “skinhead”. senkapa 1 acéfalo, sem cabeça. 2 (fig.) desmiolado. senkapigi degolar, decapitar, jugular. senkapigisto decapitador, algoz, verdugo, carrasco. tablokapo cabeceira (de mesa). terkapo (tb. kabo) (geogr.) cabo, promontório. transkapiĝi cambalhotar, dar cambalhotas. ventkapulo 1 doidivanas, cabeça-de-vento. 2 (tb. senrespondeculo) (indivíduo que age de maneira inconsequente, louca, irresponsável) porra-louca. || kun la kapo ĵetita malantaŭen escogotado .renversi ion kapomalsupren virar algo de cabeça para baixo. veni al iu en la kapon dar na telha de alguém: se venos al mi en la kapon mi iros al la kongreso se me der na telha, irei ao congresso.

kapo 2 (tb. “kapa”) (décima letra do alfabeto grego, κ, Κ) capa, cá.

kapa [Gr.] = kapo (‘letra grega’).

kapabla capaz, idôneo, apto, hábil, proficiente. kapabli (tr.) ser apto para, ser capaz de, conseguir. kapablo (tb. kapableco) capacidade, aptidão, idoneidade. kapabligi habilitar. kapabliĝi habilitar-se. distingokapablo discernimento. malkapabla incapaz, estúpido, bronco. malkapableco incapacidade, estupidez. malkapablulo incapaz. nekapabla incapaz, inepto. parolkapablo dom da palavra, faculdade da linguagem. rekapabligi (restituir a capacidade de trabalho) reabilitar. rekapabligo (restituição da capacidade de trabalho) reabilitação. senkapableco incapacidade, inaptidão, inépcia. ¨ mensaj kapabloj faculdades mentais.

kapacito 1 (el., fís.) capacidade. 2 (inf.: taxa de transferência de dados) largura de banda. varmkapacito (grandeza físico-química) capacidade calorífica. kapacitanco (fís., el.) capacitância. ¨ elektra kapacito (grandeza física) capacitância.

Kapadocio (hist.: antiga província romana, na parte oriental da Ásia Menor) Capadócia. kapadociano (o natural ou habitante da Capadócia) capadócio.

Kapan-Alto  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Capão Alto. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kapan-alta (relativo ao mun. de Kapan-Alto SC ou aos seus naturais ou habitantes) capão-altense. kapan-altano (o natural ou habitante do mun. de Kapan-Alto SC) capão-altense.

Kapan-Bonito  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Capão Bonito. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kapan-bonita (relativo ao mun. Kapan-Bonito SP ou aos seus naturais ou habitantes) capão-bonitense: la kapan-bonita kulturo estas riĉa a cultura capão-bonitense é rica. kapan-bonitano (o natural ou habitante do mun. Kapan-Bonito SP) capão-bonitense: la kapan-bonitanoj estas feliĉaj os capão-bonitenses são felizes.

Kapan-da-Kanoo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Capão da Canoa. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kapan-da-kanoa (relativo ao mun. Kapan-da-Kanoo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caponense: la kapan-da-kanoa kulturo estas riĉa a cultura caponense é rica. kapan-da-kanoano (o natural ou habitante do mun. Kapan-da-Kanoo RS) caponense: la kapan-da-kanoanoj estas feliĉaj os caponenses são felizes.

Kapanemo  (geogr.: mun. do estado do Pará) Capanema. Vd. Parao (‘estado’). kapanema (relativo ao mun. Kapanemo PA ou aos seus naturais ou habitantes) capanemense: la kapanema kulturo estas riĉa a cultura capanemense é rica. kapanemano (o natural ou habitante do mun. Kapanemo PA) capanemense: la kapanemanoj estas feliĉaj os capanemense são felizes.

Kaparaoo (geogr.: serra entre os estados de Minas Gerais e  Espírito Santo) serra do Caparaó.

kapei (i.) (mar.: navegar com o mínimo de velas, em mau tempo) capear. ¨ kapea velo (mar.: vela de navio, especialmente içada em situação de ventania) lufa, vela de lufa.

kapelo  1 1 capela, ermida. 2 (mús.) = preĝeja ĥoro. Vd. Siksta Kapelo. kapelano capelão. kapeleto (pequena capela) capitel.

Kapelo 2 (geogr.: mun. do estado de Sergipe) Capela. Vd. Serĵipo (‘estado’). kapela (relativo ao mun. de Kapelo SE ou aos seus naturais ou habitantes) capelense: la kapela kulturo estas riĉa a cultura capelense é rica. kapelano (o natural ou habitante do mun. de Kapelo SE) capelense: la kapelanoj estas feliĉaj os capelenses são felizes.

Kapelo  3 (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Capela. Vd. Alagoo (‘estado’). kapela (relativo ao mun. de Capela AL ou aos seus naturais ou habitantes) capelense. kapelano (o natural ou habitante do mun. de Capela AL) capelense.

Kapela-de-Santano  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Capela de Santana. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kapela-de-santana (relativo ao mun. de Kapela-de-Santano RS ou aos seus naturais ou habitantes) capelense. kapela-de-santanano (o natural ou habitante do mun. de Kapela-de-Santano RS) capelense.

Kapela-do-Alto  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Capela do Alto. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kapela-do-alta (relativo ao mun. de Kapela-do-Alto SP ou aos seus naturais ou habitantes) capelense, capela-altense. kapela-do-altano (o natural ou habitante do mun. de Kapela-do-Alto SP) capelense, capela-altense.

Kapelinjo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Capelinha. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kapelinja (relativo ao mun. Kapelinjo MG ou aos seus naturais ou habitantes) capelinhense: la kapelinja kulturo estas riĉa a cultura capelinhense é rica. kapelinjano (o natural ou habitante do mun. Kapelinjo MG) capelinhense: la kapelinjanoj estas feliĉaj os capelinhenses são felizes.

kaperi (i.) (mar.: capturar navios por meio de corso) capturar, aprisionar, fazer o corso. kaperado (mar.: caça a navios mercantes do inimigo, com a devida autorização de um governo beligerante) corso, pirataria. kaperisto (mar.) corsário. kaperletero (mar.) carta de corso. kaperŝipo (mar.) corsário, navio corsário.

Kapernaumo (bíbl.: cid. da Palestina, perto do lago de Genesaré) Cafarnaum.

Kapeto (hist.: cognome de Hugo 1.º, rei da França, 938–996) Capeto. kapetidoj (hist.: reis da França descendentes de Hugo 1.º Capeto) capetos.

Kapiao (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Capiá.

kapibaro (zool.: grande roedor semiaquático, único da família dos hidroquerídeos, Hydrochoerus hydrochoeris) capivara. Vd. hidrokero.

Kapiberibo (geogr.: rio que banha o Recife) Capiberibe.

kapilaro 1 (fís.: tubo, comumente de vidro, de diâmetro muito pequeno) capilar, tubo capilar. 2 (anat.: vaso, de minúsculas dimensões, que liga a circulação arterial à venosa) capilar, vaso capilar. kapilara capilar. kapilareco (fís.: influência da tensão superficial no comportamento de líquidos em tubos capilares ou num meio poroso) capilaridade.

Kapino (geogr.: rio que banha Belém do Pará) rio Capim.

Kapin-Branko  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Capim Branco. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kapin-branka (relativo ao mun. de Kapin-Branko MG ou aos seus naturais ou habitantes) capim-branquense. kapin-brankano (o natural ou habitante do mun. de Kapin-Branko MG) capim-branquense.

Kapinzalo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Capinzal. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kapinzala (relativo ao mun. de Kapinzalo SC ou aos seus naturais ou habitantes) capinzalense. kapinzalano (o natural ou habitante do mun. de Kapinzalo SC) capinzalense.

kapitalo (econ.) capital, cabedal, fundos, principal. kapitaligi capitalizar. kapitaligo (ação de capitalizar) capitalização. kapitalismo capitalismo. kapitalisto capitalista. ŝtatkapitalismo (econ.: envolvimento direto do Estado nos setores produtivos e de serviços) capitalismo de Estado.

kapitano capitão (de navio, de companhia). kapitaneco (posto de capitão) capitania. kapitanujo (tb. kapitanlando) capitania. fregatkapitano (mar.) capitão de fragata. korvetkapitano (mar.) capitão de corveta. ŝipkapitano (mil.) capitão- de mar e guerra. veselkapitano (mar.) capitão de mar e guerra.

Kapitan-Poso  (geogr.: mun. do estado do Pará) Capitão Poço. Vd. Parao (‘estado’). kapitan-posa (relativo ao mun. Kapitan-Poso PA ou aos seus naturais ou habitantes) capitão-pocense: la kapitan-posa kulturo estas riĉa a cultura capitão-pocense é rica. kapitan-posano (o natural ou habitante do mun. Kapitan-Poso PA) capitão-pocense: la kapitan-posanoj estas feliĉaj os capitão-pocenses são felizes.

kapitato  (anat.: o maior osso da fileira distal do carpo, e que se articula com os ossos hamato, trapezoide, escafoide e semilunar) osso capitato, capitato.

kapitelo  (arq.: parte superior, geralmente ornamentada, de pilar, pilastra ou similar) capitel.

Kapitolo  1 1 (hist.: uma das sete colinas de Roma) monte Capitólio, monte Capitolino. 2 (inic.min.) (arq.: edificação majestosa, geralmente sede administrativa ou política de aglomerado urbano) capitólio: la Kapitolo de Vaŝingtono o Capitólio de Washington.

Kapitolo 2 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Capitólio.

kapitulo 1 (bot.: tipo de inflorescência constituído por pequenas flores sésseis inseridas sobre um receptáculo único, característico da família das compostas) capítulo, antódio, calátide. 2 (rel.: assembleia de cônegos, de religiosos) capítulo. 3 (qualquer assembleia de ordens religiosas e militares) capítulo.

kapitulaci  (i.) 1 (mil.) capitular, render-se, entregar-se, depor as armas: la sieĝitoj kapitulacis post kvar monatoj os sitiados capitularam depois de quatro meses. kapitulaci antaŭ (ou al) la malamiko render-se diante do inimigo. 2 (fig.) renunciar, abandonar (uma empreitada), desistir, jogar a toalha, pedir arrego, entregar os pontos, dar-se por vencido. kapitulaco 1 (mil.) capitulação, rendição. 2 (fig.) desistência, renúncia, abandono, arrego.

Kapivario  1 (geogr.: rio do Paraná) rio Capivari.

Kapivario  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Capivari. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kapivaria (relativo ao mun. Kapivario SP ou aos seus naturais ou habitantes) capivariano: la kapivaria kulturo estas riĉa a cultura capivariana é rica. kapivariano (o natural ou habitante do mun. Kapivario SP) capivariano: la kapivarianoj estas feliĉaj os capivarianos são felizes.

Kapivari-de-Bajŝo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Capivari de Baixo. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kapivari-de-bajŝa (relativo ao mun. de Kapivari-de-Bajŝo SC ou aos seus naturais ou habitantes) capivariense. kapivari-de-bajŝano (o natural ou habitante do mun. de Kapivari-de-Bajŝo SC) capivariense.

kapoejro* (arte marcial introduzida no Brasil pelos negros) capoeira. kapoejristo (praticante dessa arte) capoeirista, capoeira.

Kapoejro (geogr.: cachoeira do estado do Pará) Capoeira.

kapoero = kapoejro.

kapoko 1 (bot.: conjunto de fibras sedosas, semelhantes às do algodão, fornecidas pelos frutos de algumas árvores como a paineira) paina. 2 (bot.: a paina da Ceiba pentandra) sumaúma, capoque. kapokarbo tb. kapokujo) 1 (bot.: árvore da família das bombacáceas, Ceiba pentandra) sumaúma, mafumeira.2 (bot.: designação comum a diversas árvores do gênero Ceiba, Chorisia e outros, da família das bombacáceas) paineira.

kapolo (pedra preciosa de forma convexa, polida mas não facetada) cabuchão.

kapono 1 (frango capado que se engorda para comê-lo) capão, castrado, capado. 2 (tb. kastrito) (fig.) castrado, capado.

kaponiero (mil.: esconderijo nos fossos das fortalezas ou nos ângulos da via principal) “caponnière”.

kaporo 1 (tb. dorna kaporo) (bot.: arbusto da família das caparidáceas, Capparis spinosa) alcaparreira, alcaparra. 2 (bot.: botão floral da alcaparreira, usado como condimento) alcaparra. kaporacoj (bot.) caparidáceas.

kaporalo (mil.) cabo, cabo-de-esquadra, caporal.

kapoto 1 (vest.: capa comprida e larga, com capuz) capote. 2 (autom.: cobertura ou proteção de motor de veículo de combustão interna) capô, “capot”. 3 tampa: kapoto de valizujo tampa do porta-malas, tampa do porta-bagagem..

kapro  (zool.: designação comum aos mamíferos ruminantes do gênero Capra) cabra. kapra caprino. kapraro rebanho de cabras. kapraĵo carne de cabra, carne de bode. kaprido cabrito. kapridaĵo (cul.) carne de cabrito. kaprino cabra. kapristo cabreiro. kaprobleki (i.) (tb. meki) (falando-se de cabras, bodes etc.) berrar. kaproviro (tb. virkapro) bode. virkapro = kaproviro. ¨ propeka kapro bode expiatório.

kaprato (quím.: sal ou éster de ácido cáprico) caprato.

Kapreo (geogr.: ilha da Itália, no golfo de Nápoles) Capri.

kapreolo 1 (zool.: pequeno veado da Europa e da Ásia, Capreolus capreolus) corço. 2 (zool.: cabra selvagem encontrada nos Alpes europeus e regiões montanhosas da África e da Ásia, Capra ibex) cabrito-montês, íbex, capréolo. kapreolino (zool.: a fêmea do corço) corça.

kaprico capricho, fantasia, impertinência. Vd. kapriĉo. kaprica 1 (tb. kapricema) (que age por capricho, que é volúvel ou inconstante) caprichoso, volúvel, inconstante. 2 fantástico. 3 discricionário. kaprice caprichosamente. kaprici (i.) ter caprichos. kapriculo (aquele que age por capricho) caprichoso, volúvel, inconstante, excêntrico, maníaco.

kapriĉo (mús.) capricho. Vd. kaprico.

kaprifolio (bot.: designação comum às plantas do gênero Caprifolium, da família das caprifoliáceas, atualmente incluídas no gênero Lonicera) “Caprifolium”. Vd. lonicero. kaprifoliacoj (bot.: família da ordem das dipsacales) caprifoliáceas.

Kaprikorno 1 (tb. Kaprokorno) (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Capricornus, Capricorni; abrev.: Cap) Capricórnio, Cabra Marinha. Vd. Tropiko de la Kaprikorno. 2 (astrl.: décimo signo do zodíaco, de 22 de dezembro a 19 de janeiro) Capricórnio. kaprikornano (tb. kaprikornulo) (astrl.: pessoa que nasceu sob o signo de Capricórnio) capricorniano. ¨ esti de signo Kaprikorno ser do signo de Capricórnio. naskiĝi sub signo de Kaprikorno nascer no (ou sob o) signo de Capricórnio.

kaprimulgo (tb. noktohirundo) (zool.: ave de hábitos noturnos, Caprimulgus eupropeus) bacurau, curiango, acurau, acuraua, curiango, curiangu, curiavo, guiraquereá, ibijaú, noitibó, oitibó, pinta-cega.

Kaprino (astr.: estrela da constelação do Cocheiro) Cabra, Capela, “Capella”.

kapriolo cabriola, salto. kaprioli (i.) cabriolar, dar saltos.

Kaprokorno (astr.) = Kaprikorno.

kapronato (quím.: sal do ácido caprônico) capronato.

kapselo 1 (bot.: designação comum às ervas do gênero Capsella) capsela. 2 (tb. paŝtista kapselo) (bot.: erva pequena da família das crucíferas, Capsella bursa-pastoris) bolsa-de-pastor.

kapsiko  1  ( bot.: designação comum às plantas do gênero Capsicum, da família das solanáceas) cápsico. 2 (bot.: fruto dessa planta) cápsico, pimentão, pimenta-doce, pimentão-doce, pimenta-sino, pimenta-verde, pimento. 3 (bot.) pimenta-de-caiena. kapsiketo (bot.) pimenta-malagueta, jindungo, maguita-tuá-tuá, ndongo, nedungo, piripiri. ¨ Ĥalapa kapsiko (tb. ĥalapa kapsiketo) (bot.: variedade de pimenta, Capsicum annuum) pimenta jalapenha. Ĥalapa kapsiketo (bot.) = Ĥalapa kapsiko. unujara kapsiko (bot.: planta,  Capsicum annuum, da família das solanáceas) pimentão, pimento.

Kapstado (geogr.) = Kab-urbo.

kapstano (mar.: aparelho sobre o qual se enrolam cabos para erguer âncoras e outros pesos do navio) cabrestante.

kapsulo 1 (t.s.) cápsula. 2 tampinha de garrafa. 3 capulho. enkapsuligi (encerrar em cápsula) encapsular. senkapsuligi (tirar a tampa [de uma garrafa]) abrir.

kapti  (tr.) 1 capturar, captar, apanhar, aprisionar, agarrar, tomar, prender (com rede etc.). 2 filar: li kaptis ŝin je la haroj filou-a pelos cabelos. kapto captura, apreensão. kaptado captura, tomada. kaptaĵo presa. kaptebla capturável, captável. kaptema insidioso, ávido. kaptiĝi cair numa armadilha, ser apanhado, ficar preso, deixar-se prender. kaptilo armadilha (p.f.), alçapão, mundéu. kaptinto captor. kaptisto policial encarregado de efetuar prisões. kaptito cativo, escravo. kaptitaĵo presa. kaptiteco escravidão. kaptitejo prisão. kaptoludo (lud.: brincadeira infantil em que um grupo — os policiais —  persegue o outro — os ladrões) polícia e ladrão. balenkaptisto baleeiro. ekkapti (tr.) 1  aferrar, segurar, apreender, apoderar-se de, assenhorear-se de, agarrar, atacar (moléstia). 2 filar. ekkapto captura, apreensão. elkapti (tr.) tomar astuciosamente (algo de alguém). enkapti (tr.) prender na armadilha. enkaptiĝi cair numa armadilha, ser apanhado, ficar preso, deixar-se prender. forkapti (tr.) tomar violentamente (algo de alguém). kunkaptito companheiro de cativeiro. militkaptito prisioneiro de guerra. muŝkaptilo apanha-moscas. muŝkaptulo 1 (bot.) = dioneo. 2 (zool.: designação comum a diversas aves da família dos muscicapídeos, especialmente aquelas do gênero Muscicapa, encontradas no Velho Mundo) papa-moscas. nekaptebla inexpugnável. rekapti (tr.) recapturar, tornar a apanhar. ¨ kaptordona letero (jur.) mandado de prisão. leĝa ekkapto (jur.) arresto. || kapti la okazon aproveitar a ocasião. kaptu! (grito para que detenham alguém) pega! lasi sin kapti per flatoj deixar-se prender com lisonjas.

Kapuo (geogr.: cid. da Itália, às margens do rio Volturno) Cápua.

Kapubo (geogr.: cabo no Estado do Espírito Santos) Capuba.

kapuceno (religioso pertencente a certa ordem franciscana reformada) capuchinho, barbadinho.

kapuĉo 1 (vest.) capuz. 2 (tb. kamenkapuĉo) (parte interior da parede da chaminé que se projeta acima da lareira) pano de chaminé. kapuĉi (tr.) (cobrir com capuz) capuchar. kamenkapuĉo = kapuĉo (‘parte da chaminé’). ¨ klitora kapuĉo (anat.) capuz do clitóris, prepúcio do clitóris. || kapuĉo monaĥon ne faras (prov.: ‘um capuz não faz um monge’) o hábito não faz o monge.

kapuĉino (cul.: bebida de origem italiana, composta de café, leite e creme) “cappuccino”, capuchino.

kapuso (mar.: falando-se do eixo de um navio) direção: tiu ĉi angulo difinas la veran kapuson, laŭ kiu oni devas direkti la ŝipon este ângulo define a verdadeira direção que se deve dar ao navio.

kaputa escangalhado, destruído, com defeito, não usável por desarranjo, desarranjado.

kara 1 caro, querido, prezado, bem-amado. 2 caro, de alto preço, custoso, dispendioso. 3 precioso. kare (tb. karege) 1 ternamente. 2 a alto preço, caro. kareco carestia, preço alto. karega 1 muito querido, caríssimo. 2 de preço muito alto, caríssimo. kariĝo encarecimento. karmemora saudoso. karulo querido, amado. karulino querida, amada. malkara barato. malkare barato, por baixo preço. malkareco barateza. malkariĝo barateamento. plikariĝi (com.) encarecer. trokarigi pedir preço demasiado.

karao (bot.: designação comum às algas do gênero-tipo Chara, da família das caráceas) cara. Vd. dioskoreo.

karabo (zool.) carocha, escaravelho. karabedoj (zool.) carabídeos.

karabeo = sukceno.

karabeno carabina. karabenisto carabineiro.

Karaĉio (geogr.: cid. do Paquistão) Karachi.

karadrio 1 (zool.: designação comum às aves do gênero Charadrius, da família dos caradriídeos, vulgarmente conhecidas como maçaricos ou batuíras) carádrio. 2 (zool.) tarambola, douradinha. karadriedoj (zool.: família de aves caradriiformes, Charadriidae) caradriídeos. karadrioformaj (zool.: ordem de aves cosmopolitas, na maioria praianas, marinhas ou de água doce, que inclui as gaivotas, as batuíras, os maçaricos e os trinta-réis, entre outras, Charadriiforme) caradriiformes.

karafo garrafa de cristal, jarra para vinho ou água.

karagano (bot.: designação comum às plantas do gênero Caragana, da família das leguminosas) caragana.

Karagvao  (geogr.: outra denominação do mun. Karagvatatubo SP) Caraguatatuba, Caraguá. karagvaa = karagvatatuba. karagvaano = karagvatatubano.

Karagvatatubo  (tb. Karagvao) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Caraguatatuba, Caraguá. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). karagvatatuba (tb. karagvaa) (relativo ao mun. Karagvatatubo SP ou aos seus naturais ou habitantes) caraguatatubense: la karagvatatuba (ou karagvaa) kulturo estas riĉa a cultura caraguatatubense é rica. karagvatatubano (tb. karagvaano)  (o natural ou habitante do mun. Karagvatatubo SP) caraguatatubense: la karagvatatubanoj (ou karagvaanoj) estas feliĉaj os caraguatatubenses são felizes.

karaiba (geogr.) = kariba. karaibo = karibo.

Karaĵao (geogr.: serra no Pará) Carajás.

karako 1 (mar.: grande navio mercante da Idade Média) carraca, caraca.

Karako 2 (geogr.) = Karakaso.

karakalo 1 (zool.: mamífero da família dos felídeos, Felis caracal) caracal.

Karakalo 2 (hist.: imperador romano, 188–217) Caracala.

karakalpako (indivíduo dos karakalpakes, povo que habita a Karakalpakia, no Uzbequistão) karakalpaque. Karakalpakio (geogr.: república autônoma no Noroeste do Uzbequistão; cap.: Nukuso) Karakalpakia, Karakalpakistan.

karakaro (zool.: ave falconiforme da família dos falconídeos, Caracara plancus) caracará, carcará.

Karakaraio (geogr.: mun. do estado de Roraima) Caracaraí. Vd. Rorajmo (‘estado’). karakaraia (relativo ao mun. de Karakaraio RR ou aos seus naturais ou habitantes) caracaraiense. karakaraiano (o natural ou habitante do mun. de Karakaraio RR) caracaraiense.

Karakaso (geogr.: cid. e cap. da Venezuela) Caracas. karakasano (o natural ou habitante de Caracas) caraquenho.

karakoli (i.) (hip.: falando-se de cavalos, fazer curvetas) caracolar, curvetear, fazer curvetas. karakolo (hip.: passo cadenciado do cavalo, levantando e abaixando as patas, especialmente as anteriores, sob o comando do cavaleiro) curveta.

Karakorumo (geogr.: cadeia de montanhas entre a Índia, o Paquistão e a China) Karakoram.

karaktero caráter, índole, natural, temperamento. karaktera de caráter, característico. karakteroj caracteres. karakteraĵo (tb karaktera trajto) apanágio, condição característica. karaktereco qualidade característica, individualidade. karakterhava de caráter, que tem firmeza moral, que tem força de vontade. karakterologio (estudo do caráter e da personalidade) caracterologia. diverskarakteraj (falando-se de dois ou mais indivíduos) que apresentam caracteres vários. senkaraktera inexpressivo, trivial, sem caráter. skribkaraktero talhe de letra, talho de letra, grafia, escrita. ¨ karaktera trajto = karakteraĵo. havi eksplodeman karakteron ter pavio curto.

karakteristiko (mat.: a parte inteira de um logaritmo) característica. Vd. mantiso.

karakterizi (tr.) caracterizar. karakteriza característico. karakterizado (ação de caracterizar) caracterização. karakterizaĵo característica, característico. karakterizilo = karakteristiko. ¨ karakteriza trajto característica.

karaktro (inf.: letra do alfabeto, algarismo, sinal de pontuação ou símbolo de qualquer natureza que pode ser introduzido em um computador pelo teclado ou por outro dispositivo de entrada, assim como exibido na tela ou em outro dispositivo de saída) caractere.

karakulo (zool.: certa raça de ovinos da Ásia central, de pelo marrom encaracolado) caracul. karakulaĵo (a pele curtida, macia e ondulada, desse animal morto com mais de cinco dias) caracul. Vd. astrakano.

karamboli  (i.) 1 (lud.: no jogo de bilhar, atingir duas bolas com uma só tacada) carambolar, fazer carambola. 2 (autom.) chocar-se, colidir com, abalroar-se. karambolo 1 (lud.) carambola. 2 (fig.: falando-se de automóveis) colisão.

karamelo (cul.: calda de açúcar queimado usado na confecção de doces e pudins) caramelo. karamelbombono (cul.) bombom de caramelo e leite. karameligi (cul.: transformar em caramelo) caramelizar. karameliĝi (cul.: transformar-se em caramelo) caramelizar-se.

Karangolo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Carangola. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). karangola (relativo ao mun. de Karangolo MG ou aos seus naturais ou habitantes) carangolense. karangolano (o natural ou habitante do mun. de Karangolo MG) carangolense.

karaokeo (mús.: tipo de espetáculo no qual qualquer pessoa pode cantar ao microfone, acompanhada pelos músicos da casa ou por fundos instrumentais já gravados) caraoquê, “karaoke”.

karapaco (zool.: escudo quitinoso ou ósseo que protege o dorso de diversos animais, como tartarugas, tatus e caranguejos) carapaça, casca, casco, concha.

Karapatejro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Carrapateira. Vd. Paraibo (‘estado’). karapatejra (relativo ao mun. de Carrapateira PB ou aos seus naturais ou habitantes) carrapateirense. karapatejrano (o natural ou habitante do mun. de Carrapateira PB) carrapateirense.

Karapikuibo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Carapicuíba. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). karapikuiba (relativo ao mun. Karapikuibo SP ou aos seus naturais ou habitantes) carapicuibano: la karapikuiba kulturo estas riĉa a cultura carapicuibana é rica. karapikuibano (o natural ou habitante do mun. Karapikuibo SP) carapicuibano: la karapikuibanoj estas feliĉaj os carapicuibanos são felizes.

Kararo (geogr.: cid. da Itália) Carrara.

karaso 1 (zool.: peixe da família dos ciprinídeos, Carassius carassius) carpa-cruciana. 2 (zool.: designação comum aos peixes do gênero Carassius, da família dos ciprinídeos) carássio.

karato 1 (unidade de medida para pérolas e pedras preciosas) quilate. 2 (cada uma das 24 partes atribuídas ao ouro puro, para indicação das ligas com o cobre) quilate: oro je 24 karatoj (ouro puro, sem liga nenhuma) ouro de 24 quilates.

karateo (desp.: arte marcial de origem japonesa) caratê. karateano (desp.) = karateisto. karateisto (tb. karateano) (desp.: pessoa que luta caratê) carateca.

Karatingo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Caratinga. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). karatinga (relativo ao mun. Karatingo MG ou aos seus naturais ou habitantes) caratinguense: la karatinga kulturo estas riĉa a cultura caratinguense é rica. karatingano (o natural ou habitante do mun. Karatingo MG) caratinguense: la karatinganoj estas feliĉaj os caratinguenses são felizes.

karavano (grupo de pessoas que viajam juntas) caravana. karavanejo (hospedagem para caravanas, especialmente no Oriente Médio) caravançará, caravançarai. karavanisto (condutor ou chefe de caravanas) caravaneiro.

karavelo (mar.: embarcação de pequeno calado, de velas latinas, muito utilizada nos séc. 15 e 16 pelos portugueses e espanhóis nas viagens de descobrimento) caravela.

Karavelo (geogr.: cid. do Estato da Bahia) Caravelas.

Karazinjo  (geogr.: mun. do estado Rio Grande do Sul) Carazinho. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). karazinja (relativo ao mun. Karazinjo RS ou aos seus naturais ou habitantes) carazinhense: la karazinja kulturo estas riĉa a cultura carazinhense é rica. karazinjano (o natural ou habitante do mun. Karazinjo RS) carazinhense: la karazinjanoj estas feliĉaj os carazinhenses são felizes.

karbo  (substância combustível, sólida e negra, constituída quase totalmente de carbono, obtida natural ou artificialmente de material vegetal) carvão. karba (relativo a carvão) carvoeiro, de carvão: karba industrio indústria carvoeira. karba polvo pó de carvão. karbaĵo (pedaço calcinado de um alimento) carvão: la bifsteko fariĝis karbaĵo o bife virou carvão. karbdesegnaĵo (pint.: desenho feito com carvão) “fusain”. karbejo 1 carvoeira, carvoaria. 2 cesto de carvão. karbero pedaço de carvão. karbeto (tb. karbardaĵo, braĝo) brasa. karbido (tb. karbonido) (quím.: qualquer composto binário de carbono e outro elemento) carbureto, carbeto, carboneto. karbigi carbonizar. karbigejo forno de fazer carvão. karbigisto (indivíduo que fabrica carvão) carvoeiro. karbiĝi carbonizar-se, virar carvão. karbisto (indivíduo que fabrica ou vende carvão) carvoeiro. karbkrajono 1 (pint.: lápis de carvão) “fusain”. 2 (el.) carvão. karbmino mina de carvão. karbminejo mina de carvão. karbobaseno bacia carbonífera. karbodona (que produz carvão) carbonífero. karbohava (que contém carvão) carbonífero. karbopapero (papel fino, recoberto de um ou ambos os lados por uma camada de cera com pigmento (geralmente fuligem), e usado para decalques) papel-carbono. karbopintoj (el.) os elétrodos (de carvão) de uma máquina elétrica. karbostako pilha de lenha para fazer carvão vegetal. karbujo 1 cesto de carvão. 2 braseiro. karbumi (i.) (mar.) prover-se de carvão. karbvendisto (indivíduo que vende carvão) carvoeiro. desegnokarbo (carvão feito dos ramos do arbusto evônimo (Euonymus europaeus), usado para desenhar) “fusain”. hidrokarbido (quím.) = hidrokarbono. lignokarbo (quím.: o que se obtém da carbonização de madeira sob altas temperaturas) carvão vegetal, carvão de madeira. minkarbo (tb. terkarbo, ŝtonkarbo) (quím.: substância combustível, sólida, negra, resultante da combustão incompleta de materiais orgânicos) carvão, carvão fóssil, carvão mineral, carvão-de-pedra, carvão de hulha, hulha. ostokarbo (quím.: carvão obtido pela combustão de matéria animal, especialmente ossos) carvão animal. ¨ karbe nigra negro como carvão. karbo ardanta carvão aceso, brasa. bituma (ou grasa) karbo (min.: aquele que é relativamente rico em substâncias destiláveis) carvão betuminoso. malgrasa karbo (min.: aquele que é relativamente pobre em substâncias destiláveis) carvão magro.

karbanimato (quím.: sal do ácido carbâmico) carbaminato.

karbazolo (quím.: composto cíclico branco, fracamente básico, que ocorre no antraceno bruto e constitui matéria que dá origem a vários corantes) carbazol.

karbilo (quím.: radical NC) carbil, isonitrila. karbilamino (quím.) carbilamina.

karbinolo (quím.: qualquer álcool aromático ou gorduroso, formado pela substituição de hidrogênio por um, dois ou três grupos de hidrocarbonetos no radical metilo) carbinol.

karbo/ el.comp. (quím.: indica a presença de carbono) carbo, carbon-.

karboksilo (quím.: radical univalente formado de um átomo de carbono, dois de oxigênio e um de hidrogênio, na composição de ácidos orgânicos) carboxilo. ¨ karboksila acido (quím.) = fenolo.

karbolo (tb. fenolo) (quím.: composto derivado do benzeno) carbol, fenol. ¨ karbola acido (quím.) ácido carbólico, ácido fênico.

karbolineo (quím.: óleo de carvão de pedra com betume escuro) carbolíneo.

karbon/ el.comp. (quím.) carbo-, carbon-.

karbono (quím.: elemento químico de número atômico 6; símb.: C) carbono. karbonato (quím.: sal ou éster de ácido carbônico) carbonato. karbonido (quím.) = karbido. karbonilo (quím.: radical bivalente, constituído de um átomo de carbono e um de oxigênio) carbonilo. karbonizi (tb. karbonigi) (quím.: reduzir a carvão) carbonizar. hidrokarbono (quím.: composto binário de carbono e hidrogênio) hidrocarboneto. klorfluorkarbono (quím., eco.: gás usado em refrigeração, aerossóis etc. que destrói a camada de ozônio da atmosfera, afetando a absorção das radiações ultravioletas; sigl.: CFC) clorofluorcarboneto. Vd. freono. ¨ karbona dioksido (quím.) bióxido de carbono. karbona disulfido (quím.) bissulfeto de carbono. karbono 14 (quím.: isótopo radioativo de carbono) carbono 14. natria dikarbonato (quím.) bicarbonato de sódio. tetraklorido karbona (ou de karbono) (quím.: composto de baixo ponto de ebulição, usado em medicina especialmente como antelmíntico, na indústria como inseticida, em extintores de incêndio, também como solvente não inflamável em ceras, lacas etc.; fórm.: CCl4) tetracloreto de carbono.

karbonado 1 (quím.: diamante negro usado na perfuração de rochas) carbonado. 2 (cul.) carne assada sobre brasas, churrasco.

karbonaro (adepto do carbonarismo) carbonário. karbonarismo (doutrina, opinião e/ou prática de uma sociedade secreta formada no começo do séc. 19 na Itália) carbonarismo.

karbonio (geol.: o quinto período da era Paleozoica) Carbonífero.

karborundo (quím.: composto de silício e carbono, usado como abrasivo; fórm.: SiC) carbureto de silício, carborundo, Carborundum.

karbunklo 1 (tb. furunkego) (derm.: infecção extensa e profunda da pele e dos tecidos subjacentes, com numerosos abscessos irregulares, intercomunicantes e coalescentes, alguns dos quais vazam através de múltiplas e extensas aberturas) carbúnculo, antraz. 2 (bot.: doença infecciosa de plantas, principalmente de cereais, na qual certos órgãos se reduzem a um pó preto ou castanho) carbúnculo. karbunkla carbunculoso.

karbunkolo (gem.: antigo nome da granada almandina, lapidada em cabuchão) carbúnculo.

karburi (tr.) (quím.) carburar. karburaĵo combustível. karburilo (técn.: aparelho em que se faz a mistura do ar atmosférico com o líquido inflamável que se incendeia para fazer explosão) carburador (de motor a explosão). dukarburaĵa (diz-se do motor que utiliza alternadamente dois tipos de combustíveis, como gasolina, etanol, gás etc.) bicombustível: dukarburaĵa aŭto carro bicombustível. plurkarburaĵa (diz-se do motor que utiliza alternadamente dois ou mais tipos de combustível, como gasolina, etanol, gás etc.) flex: plurkarburaĵa aŭto carro flex.

karburatoro (técn.) = karburilo.

karcero cárcere, reclusão, enxovia, calabouço, ergástulo, masmorra. karcerpuno (punição durante um ou vários dias em cárcere) pena de reclusão. enkarcerigi encarcerar, aferrolhar. kelkarcero calabouço. ¨ subtera karcero calabouço.

karcino (zool.: gênero de caranguejos da Europa, Carcinus) carcino.

karcinomo (med.) carcinoma, tumor canceroso, cancro, câncer. karcinoma (med.) carcinomatoso. karcinomozo (med.: disseminação de formações carcinomatosas no corpo) carcinomatose.

kardo (bot.: designação comum a várias plantas da família das compostas) cardo. kardi (tr.) cardar (algodão, lã etc., para a fiação). kardado (ação de cardar) carda, cardação, cardagem, cardadura. kardilo (escova ou prancha guarnecida de pontas metálicas, que serve para cardar) carda. kardisto cardador. kardmaŝino carda mecânica. azenkardo (tb. onopordo) (bot.: designação comum às plantas do gênero Onopordum, da família das compostas) onopordo. feltkardo (bot.) = fuldipsako (Dipsacus fullonum). fulkardo = fuldipsako (Dipsacus fullonum). stelkardo (bot.: erva da família das compostas, Centaurea calcitrapa) abrolho.

kardamino 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cardamine, da família das crucíferas) cardamina. 2 (bot.: planta crucífera, Cardamina pratensis) cardamina, agrião-dos-prados.

kardamomo 1 (bot.: planta da famíliz das zingiberáceas, Eletteria cardamomum) cardamomo. 2 (bot.: planta da família das zingiberáceas, Amomum cardamomum) cardamomo.

kardano (eng.mec.) suspensão Cardan, cardan.

kardelo (zool.: ave da família dos fringilídeos, Carduelis carduelis) pintassilgo, pintassilgo-comum, pintassilgo-português.

kardio 1 el.comp. (significa “coração”) cardi(o)-. Vd. kardjo.

kardio 2 1 (zool.: designação comum aos moluscos do gênero Cardium, da família dos cardiídeos) cárdio. 2 (zool.: molusco da família dos cardiídeos, Cardium edule) amêijoa.

kardialgio (med.: dor aguda no coração) cardialgia.

Kardifo (geogr.: cid. e cap. do País de Gales) Cardiff. kardifa (relativo ao mun. de Cardiff ou aos seus naturais ou habitantes) de Cardiff. kardifano habitante (ou morador) de Cardiff.

kardino  (tipo de dobradiça em que uma das partes se encaixa na outra, permitindo remover a peça em que a parte está fixada) macha-fêmea, gonzo. Vd. ĉarniro.

kardinalo  (rel.) cardeal, príncipe da igreja. kardinala cardinalício. Kardinalaro (catol.) Sacro Colégio. Vd. kolegio. kardinalbirdo (zool.) Vd. birdo. kardinaleco (rel.: dignidade de cardeal) cardinalato, cardinalado. kardinaliĝi tornar-se cardeal, receber o barrete. ¨ kardinala kunveno conclave. Lia Kardinala Moŝto Sua Eminência.

kardiografo (aparelho que registra os movimentos do coração) cardiógrafo.

kardiogramo (gráfico obtido pelo cardiógrafo) cardiograma.

kardioido (geom.: epicicloide em que os raios das duas circunferências são iguais) cardioide.

kardiologo (especialista em cardiologia) cardiologista, cardiólogo. kardiologio (med.: ramo da medicina que se ocupa das doenças do coração e dos vasos sanguíneos) cardiologia.

kardiopatio (med.: qualquer moléstia do coração) cardiopatia.

kardiotomio (cir.: incisão na parede cardíaca) cardiotomia.

kardjo (anat.: abertura superior do estômago, por onde passam os alimentos vindos do esôfago) cárdia, óstio cárdico. Vd. kardio. kardja (anat.: relativo ou pertencente à cárdia) cardial, cárdico, cardíaco. kardjalgio (med.: dor na cárdia) cardialgia. kardjotomio (cir.: incisão da cárdia) cardiotomia.

kardono (bot.: erva da família das compostas, Cynara cardunculus) alcachofra-brava.

Kardozo (geogr.: ilha do estado de São Paulo) Cardoso.

karduo (bot.: designação comum às plantas do gênero Carduus, da família das compostas) cardo.

karduelo (zool.: designação comum às aves do gênero Carduelis, da família dos fringilídeos) pintassilgo.

kareo 1 (cul.: tempero de origem indiana, composto de diversas especiarias pulverizadas) caril, “curry”. 2 (evi) = ‘o. 3 (evi) = ĉarumo. kareaĵo (cul.: prato, geralmente de frango ou peixe,  temperado com caril) caril: salikoka kareaĵo caril de camarão.

Karejro  (tb. Karejro-Kastanjo) (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Careiro, Careiro Castanho. Vd. Amazono (‘estado’). karejra (relativo ao mun. de Karejro AM ou aos seus naturais ou habitantes) careirense. karejrano (o natural ou habitante do mun. de Karejro AM) careirense.

Karejro-da-Varzeo  (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Careiro da Várzea. Vd. Amazono (‘estado’). karejro-da-varzea (relativo ao mun. de Karejro-da-Varzea AM ou aos seus naturais ou habitantes) careirense-da-várzea. karejro-da-varzeano (o natural ou habitante do mun. de Karejro-da-Varzea AM) careirense-da-várzea.

Karejro-Kastanjo  (geogr.: outra denominação do mun. de Karejro AM) Careiro, Careiro Castanho.

karekso (bot.: designação comum às plantas do gênero Carex, da família das ciperáceas) cárex. ¨ sabla karekso (bot.: planta da família das ciperáceas, Carex arenaria) carriço-da-areia.

karelo (indivíduo dos carélios, grupo étnico finlandês que habita o Sudeste da Finlândia e o Noroeste da ex-República Autônoma Socialista Soviética da Carélia) carélio. Karelio 1 (geogr.: região do Norte da Europa, dividida entre a Rússia e a Finlândia) Carélia. 2 (geogr.: uma das Repúblicas da Federação Russa, no Noroeste; cap.: Petrozavodsko) Carélia.

kareno 1 1 (mar.: parte do navio que fica abaixo do nível da água) carena, querena. 2 (zool.: qualquer uma das várias estruturas, arestas ou apófises que sugerem uma quilha) carena, querena. 3 (bot.: cada uma das duas pétalas inferiores das flores das cesalpinioídeas e das papilionáceas) carena, querena. 4 (tec.: estrutura instalada na frente de motocicletas, aeronave etc., para dar-lhe forma aerodinâmica ou para defletir o vento e a chuva) carenagem. Vd. karino. kareni (tr.) (mar.: limpar ou consertar a carena) carenar, querenar. karenforma (em forma de carena ou de quilha) careniforme.

Kareno 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Carina, Carinae; abrev.: Car) Quilha. ¨ Alfa Karena (tb. Kanopo) (astr.: a estrela mais brilhante dessa constelação) “Alpha Carinae”, “Canopus”, Canopo.

karenco = manko.

karesi (tr.) 1 acariciar, afagar, ameigar, festejar, acarinhar, amimar, mimosear. 2 cofiar: karesi la lipharojn cofiar o bigode. karesa ameno, doce, suave, acariciador, acariciante, acariciativo, carinhoso, amoroso. karese amorosamente, suavemente. kareso (tb. karesaĵo) carícia, mimo, blandícia, afago. karesado acariciamento. kareseco amenidade. karesema carinhoso, terno, amoroso. karesemo carinho. karesinda 1 acariável. 2 fofo. karesumi fazer carícias. fingrokaresi (tr.) fazer cafuné, dar cafuné. fingrokareso cafuné. malkaresa brutal. malkaresi (tr.) maltratar. malkaresegi (tr.) brutalizar. ¨ karesi la lipharojn cofiar o bigode. hardirekte karesi (fig.: para agradar ou confortar alguém) passar a mão na cabeça. hardirekta karesado (fig.) o ato de passar a mão na cabeça (para agradar ou confortar alguém). tre karesinda fofinho.

Karesmo (catol.: período de 40 dias, da Quarta-Feira de Cinzas até o Domingo de Páscoa) Quaresma.

kareto 1 (zool.: designação comum às tartarugas do gênero Caretta, da família dos queloniídeos, de apenas uma espécie) tartaruga-cabeçuda, careta. 2 (zool.: tartaruga marinha da família dos queloniídeos, Caretta caretta) tartaruga-cabeçuda.

karfologio (med.: agitação automática e contínua das mãos e dos dedos, em certos doentes graves, que parecem procurar apreender pequenos objetos) carfologia.

kargo (mar., aer., fer.: mercadoria existente a bordo de embarcação, aeronave, trem de ferro, para ser transportada) carregamento, carga, frete: kargoŝipo navio de carga. kargi (tr.) (pôr carga a bordo de) carregar: kargi ŝipon per sojfabo carregar um navio com soja. karganto carregador. kargboato cargueiro. kargokapablo (a capacidade de um veículo de transporte) tonelagem. kargoŝipo cargueiro, navio cargueiro, navio de carga.

kario 1 (med.: destruição de um osso, ou de um dente, por corrosão progressiva) cárie. kariigi  cariar, causar cárie. kariiĝi cariar, criar cárie. dentokario cárie dentária.

Kario 2 (hist.: antigo país da Ásia Menor, à margem do mar Egeu) Cária.

kariamo 1 (zool.: gênero (Cariama) de aves da família dos cariamídeos) cariama. 2 (zool.: ave (Cariama cristata) da família dos cariamídeos) seriema. kariamedo (zool.: espécime dos cariamídeos) cariamídeo. kariamedoj (zool.: família (Cariamidae) de aves da ordem dos cariamiformes) cariamídeos.

Kariasiko  (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Cariacica. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). kariasika (relativo ao mun. Kariasiko ES ou aos seus naturais ou habitantes) cariaciquense: la kariasika kulturo estas riĉa a cultura cariaciquense é rica. kariasikano (o natural ou habitante do mun. Kariasiko ES) cariaciquense: la kariasikanoj estas feliĉaj os cariaciquenses são felizes.

kariatido (arq.: suporte arquitetônico usado pelos gregos, com substituição do fuste por uma figura de mulher) cariátide.

karibo (indivíduo dos caribes, grupos indígenas cujas línguas pertencem à família linguística caribe) caribe, caraíba. kariba (relativo a caribe [indígena ou família linguística]) caribe. kariboj (povo indígena que habitava o Norte da América do Sul, a América Central e as Antilhas, quase exterminado pelos europeus no séc. 16) caribes, caraíbas. karibano (o natural ou habitante do Caribe) caribenho. Karibio (geogr.: região que agrupa o conjunto das Antilhas e parte das terras que costeiam o mar das Antilhas) Caribe. ¨ kariba lingvaro (ling.: família linguística que compreende cerca de 20 línguas vivas, faladas no Brasil (Roraima, Amapá, Norte do Pará e do Amazonas e Mato Grosso), Guiana Francesa, Guiana e Venezuela) caribe.

Kariba Maro (geogr.: braço do Atlântico, entre a América Central, a América do Sul e as Antilhas) mar das Antilhas, mar do Caribe, mar das Caraíbas.

Karibdo (mit.) = Ĥaribdo.

karibuo (zool.: rena selvagem da América do Norte, entre as quais, o Rangifer tarandus caribou) caribu. Vd. rangifero.

kariero carreira, profissão. karierismo (caráter ou procedimento de carreirista) carreirismo. karieristo (pessoa que, para vencer na vida com rapidez, usa de métodos moralmente condenáveis) carreirista. kariertabelo (relação de títulos, ocupações etc. de uma pessoa ao longo de sua carreira) currículo. Vd. vivprotokolo.

kariko 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Carica, da família das caricáceas, entre as quais se inclui o mamoeiro) cárica. 2 (bot.) = papajo (Carica papaya). 3 (bot., arc.) = karekso. 4 (bot., evi) = karikfikuso. karikacoj (bot.: família da ordem das violales) caricáceas, papaiáceas.

karikaturo 1 caricatura, desenho grotesco. 2 (personagem de um cartunista) boneco. karikatura caricatural. karikature em caricatura. karikaturi (tr.) (desenhar caricaturas) caricaturar. karikaturisto (indivíduo que desenha caricaturas) caricaturista. ¨ politika karikaturo charge, caricatura, cartum.

kariljono (mús.: conjunto de sinos com que se tocam peças de música) carrilhão.

karino 1 (anat.: crista em forma de quilha, observada em certos ossos, como, p. ex., no externo das aves) carena. Vd. kareno. 2 (anat.: denominação dada a várias estruturas existentes no corpo humano (p. ex., traqueia, vagina etc.) que têm forma de quilha ou crista) carina.

Karintio (geogr.: um dos estados da Áustria; cap.: Klaŭdiforumo) Caríntia.

kariofilo 1 (bot.) = kariofilarbo, aroma sizigio. 2 (bot., cul.: botão da flor do craveiro-da-índia, seco ao sol, usado como condimento, e de que se extrai o óleo de cravo) cravo, cravo-da-índia, giroflê. kariofilacoj (bot.) cariofiláceas. kariofilarbo (tb. kariofilujo, aroma sizigio) (bot.: árvore da família das mirtáceas, Syzygium aromaticum) craveiro-da-índia. 3 (bot.) = dianto.

karioko  *  (tb. rio-de-ĵanejrano, rio-de-ĵanejro-urbano, riano, rio-urbano, ano de [ou naskiĝinto en, loĝanto de] la urbo Rio-de-Ĵanejro) (denominação de origem tupi do natural ou habitante do mun. do Rio de Janeiro RJ) carioca: la kariokoj (ou rio-de-ĵanejranoj, rio-de-ĵanejro-urbanoj, rianoj, rio-urbanoj, anoj de [ou naskiĝintoj en, loĝantoj de] la urbo Rio-de-Ĵanejro) estas feliĉaj os cariocas são felizes. karioka * (tb. rio-de-ĵanejra, ria, rio-de-ĵanejro-urba, rio-urba, de la urbo Rio-de-Ĵanejro) (relativo ao mun. do Rio de Janeiro RJ ou aos seus naturais ou habitantes) carioca: la karioka (ou rio-de-ĵanejra, ria, rio-de-ĵanejro-urba, rio-urba) kulturo estas riĉa a cultura carioca é rica.

kariokaro  (bot.: fruto da árvore Caryocar brasiliense) pequi. kariokararbo (tb. kariokarujo) 1 (bot.: árvore do gênero Caryocar) pequi. 2 (bot.: árvore da família das cariocaráceas, Caryocar brasiliense) pequi, pequiá, pequizeiro.

kariokinezo (tb. mitozo) (biol.) cariocinese, mitose, cariomitose, citodiérese.

kariolo 1 carruagem (leve, aberta e de duas rodas). 2 aranha, charrete. 3 sege de posta.

kariopso (bot.) cariopse.

Karireo  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Cariré. Vd. Searao (‘estado’). karirea (relativo ao mun. de Karireo CE ou aos seus naturais ou habitantes) carireense. karireano (o natural ou habitante do mun. de Karireo CE) carireense.

Kaririasuo  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Caririaçu. Vd. Searao (‘estado’). kaririasua (relativo ao mun. de Kaririasuo CE ou aos seus naturais ou habitantes) caririaçuense. kaririasuano (o natural ou habitante do mun. de Kaririasuo CE) caririaçuense.

Kariri-Veljo (geogr.: serra nos estados da Paraíba e de Pernambuco) Cariri Velho.

Karisoj (mit.: nome grego das Graças Aglaia, Talia e Eufrósina) Cárites.

karismo carisma. karisma carismático.

karito = karitato.

karitato 1 (rel.: amor a Deus e ao próximo) caridade.2 (catol.: uma das três virtudes teologais) caridade. Vd. virto.

karjo (tb. hikorio) (bot.: designação comum às plantas do gênero Carya, da família das juglandáceas) cária. pekankarjo (tb. pekanarbo) (bot.: árvore da família das juglandáceas, Carya illinoensis, sin.: Carya pecan) nogueira-pecã.

Karkonoŝo (geogr.: cordilheira da Europa) Karkonosze.

Karlo (tb. Karolo) (pren.masc.) Carlos.

Karla (pren.fem.) Carla.

karlino (bot.: designação comum às plantas do gênero Carlina) carlina.

Karlota (pren.fem.) Carlota.

karmo (fil., rel.: doutrina de causa e efeito) carma, “karma”.

karmanjolo (canção e dança dos revolucionários franceses) carmanhola, “carmagnole”.

Karmelo 1 (geogr.: montanha na costa de Israel) monte Carmelo (ou Carmel).

Karmelo 2 (rel.: ordem religiosa) Carmelo. karmelano (rel.) carmelita. ¨ senŝua karmelano (rel.) carmelita descalço.

karmelito (rel.) = karmelano.

Karmeno (pren.fem.) Carmen.

Karmena (pren.fem.) Carmen.

karmezino carmesim, vermelho vivo.

karmino (substância colorante, carmesim, extraída da cochonilha) carmim. karmina de carmim, carmíneo, carminado. karmini (tr.) carminar.

karminativo (med.: medicamento contra gases intestinais) carminativo. karminativa (diz-se do medicamento antiflatulento) carminativo.

karno 1 carne (do homem e dos animais). 2 polpa (de fruto). karna carnal. karne na carne, carnalmente. karnaĵoj (as partes nuas de pessoas pintadas ou desenhadas) carnes. karneca carnal. karniĝi encarnar, encarnar-se. karnmanĝa (tb. karnomanĝa, karnomanĝanta, karnovora) carnívoro. karnmanĝanta (tb. karnomanĝanta, karnomanĝa, karnovora) carnívoro. karnodika carnoso. karnohava carnoso. karnomanĝuloj (zool.: ordem de animais que se nutrem de carne) carnívoros. karnoŝira devorante, devorador, descarnador. karnovora (tb. karnomanĝa) carnívoro: karnovora planto planta carnívora. karnulo mortal. dentokarno (tb. gingivo) gengiva. diskarni (tr.) descarnar. diskarnigi descarnar. elkarniĝi desencarnar, morrer (segundo as doutrinas reencarnacionistas). elkarniĝinto desencarnado (espírito de um morto, segundo a doutrina espírita). enkarnigi encarnar. enkarniĝi encarnar, encarnar-se. enkarniĝinta encarnado. reenkarniĝi reencarnar, reencarnar-se. reenkarniĝo reencarnação. senkarna (que tem pouca carne) descarnado. tibikarno (tb. suro) (anat.) barriga da perna, batata da perna, panturrilha. ¨ karna flanko (lado interno do couro dos animais, oposto ao pelo ou à flor) carnaz. kun karno kaj ostoj em pessoa, em carne e osso: ŝi estas la gajeco kun karno kaj ostoj ela é a alegria em pessoa. nekarna flanko (lado exterior do couro dos animais, oposto ao carnaz) flor.

Karnako (hist.: aldeia egípcia sobre as ruínas de Tebas) Karnak, Carnac, Carnaque.

karnalito (min.: cloreto natural hidratado de magnésio e potássio) carnalita.

Karnatako (geogr.: um dos Estados da Índia, antigo Misore; cap.: Bangaloro, Bengaluro) Karnataka. Vd. Majsurio.

karnavalo (festa popular) carnaval, entrudo. karnavala carnavalesco. karnavalulo folião, carnavalesco.

karneolo (min.: variedade de calcedônia) carnéola.

karoo (lud.: um dos naipes do baralho) ouros: karoa aso ás de ouros. karoa de ouros.

karobo (bot.: fruto da alfarrobeira) alfarroba, farroba. karobarbo (bot.) = karobujo. karobujo (bot.: planta do gênero Ceratonia) alfarrobeira, alfarroba, ervilhaca-parda, fava-rica, figueira-de-pitágoras, figueira-do-egito, pão-de-são-joão.

Karoebo  (geogr.: mun. do estado de Roraima) Caroebe. Vd. Rorajmo (‘estado’). karoeba (relativo ao mun. de Karoebo RR ou aos seus naturais ou habitantes) caroebense. karoebano (o natural ou habitante do mun. de Karoebo RR) caroebense.

karolo 1 (canto popular alegre, de cunho religioso, que se ouve principalmente no Natal e na Páscoa) carola.

Karolo 2 (pren.masc.) Carlos.

Karola (pren.fem.) Carla.

Karolino 1 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Carolina.

Karolino 2 (geogr.: nome de dois estados dos EUA) Carolina. Vd. Norda Karolino, Suda Karolino.

Karolino 3 (geogr.: arquipélago da Oceania) ilhas Carolinas.

Karolina (pren.fem.) Carolina.

Karol-Martelo (hist.: prefeito do palácio da Austrásia e da Nêustria, c.688–741) Carlos Martel.

Karolo la 1a (hist.: rei da Inglaterra, da Escócia e da Irlanda, 1600–1649) Carlos I.

Karolo la 5a (hist.: rei da Espanha e imperador germânico, 1500–1558) Carlos V.

Karolo la Granda (hist.: rei dos francos e dos lombardos, imperador do Ocidente, c.742–814) Carlos Magno, Carlos I o Grande.

Karolo la Maltima (hist.: duque de Borgonha, 1433–1477) Carlos o Temerário.

Karono (mit.: barqueiro dos infernos) Caronte.

karoserio (autom.: nos veículos de passeio e utilitários, a estrutura fechada, montada sobre o chassi, dentro da qual ficam o motorista, os passageiros e a carga) carroceria, lataria. karoseriisto 1 fabricante de carrocerias de automóveis. 2 vendedor de carrocerias de automóveis. 3 (aquele que conserta a lataria de automóveis) lanterneiro. karoseriripari (tr.) lanternar, fazer serviço de lanternagem em. karoseririparado (conserto da lataria de automóveis) lanternagem. karoseririparejo (oficina ou lugar numa oficina onde é consertada a lataria de automóveis) lanternagem. karoseririparisto (aquele que conserta a lataria de automóveis) lanterneiro.

karoto (bot.: planta da espécie Daucus carota e sua raiz, usada como legume) cenoura.

karoteno (quím.: substância amarela, laranja ou vermelha encontrada na gema do ovo, em alguns vegetais, na cenoura, na manteiga etc., e da qual deriva a vitamina A) caroteno.

karotido (anat.: cada uma das duas grandes artérias que, da aorta, levam o sangue à cabeça) carótida. karotida (anat.: relativo ou pertencente à carótida) carotídeo: karotida sinuso seio carotídeo.

karpo 1 (zool.: peixe da família dos ciprinídeos, Cyprinus carpio) carpa. karpoidoj (zool.) = ciprinedoj.

karpo 2 (anat.: parte do esqueleto que se localiza entre a mão e o antebraço) carpo, esqueleto do pulso.

Karpatoj (geogr.: cadeia de montanhas da Europa oriental) Cárpatos. karpata (geogr.) dos Cárpatos.

karpeo (anat.) = karpo (‘parte do esqueleto’).

karpelo (bot.: cada uma das folhas modificadas que forma o gineceu) carpelo.

karpeno 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Carpinus, da família das betuláceas) carpino. 2 (bot.: árvore da família das betuláceas, Carpinus betulus) carpa, carpino. karpenaleo alameda de carpas.

Karpentaria Golfo (geogr.: golfo da Austrália) golfo de Carpentaria.

Karpino  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Carpina. Vd. Pernambuko (‘estado’). karpina (relativo ao mun. Karpino PE ou aos seus naturais ou habitantes) carpinense: la karpina kulturo estas riĉa a cultura carpinense é rica. karpinano (o natural ou habitante do mun. Karpino PE) carpinense: la karpinanoj estas feliĉaj os carpinenses são felizes.

karpologio (bot.) = fruktologio.

karsto (geol.: tipo de relevo formado em região calcária pela ação das águas subterrâneas e superficiais) carste, relevo cárstico.

karto 1 (tb. poŝtkarto) cartão postal. 2 cartão, bilhete. 3 (tb. vizitkarto) cartão de visita, cartão pessoal. 4 (tb. landkarto) ( = mapo) (geogr.) carta, mapa. 4 (tb. ludkarto) (de jogo) carta. 5 (tb. manĝokarto) menu, cardápio, lista de pratos, minuta. karta relativo a cartão, de cartão. kartaro 1 (tb. landkartaro) (geogr.) atlas. 2 (tb. ludkartaro) (lud.) baralho. kartaŭguri (i.) = kartodiveni. karteto etiqueta. kartludo jogo de cartas. kartodiveni (i.) (tb. kartaŭguri) predizer a sorte segundo as cartas, praticar cartomancia. kartoteko fichário. kartumi (i.) cartear. akvokarto mapa hidrográfico. bildkarto (abrev.: bk.) cartão ilustrado. ĉefkarto (inf.: principal placa de circuito impresso de um computador, que contém a unidade central de processamento) placa-mãe, placa lógica, placa de processador. debetkarto cartão de débito. deĵorkarto (aquele usado para marcar a hora de entrada e de saída do empregado) cartão de ponto. invitkarto (cartão em que se convida para festa, casamento etc.) convite. kreditkarto cartão de crédito. landkarto (tb. geografia karto) carta geográfica, mapa. landkartaro atlas. ludkarto (lud.: cada uma das peças do baralho) carta, carta de jogar, carta de jogo. ludkartaro (lud.) baralho. manĝokarto (tb. menuo) (lista de pratos num restaurante) lista de pratos, minuta, cardápio, menu. membrokarto cartão de associado, carteira de sócio. navedkarto cartão de vale-transporte. paskarto passe. poŝtkarto (abrev.: pk, pk.) bilhete-postal, cartão-postal. stratkarto = stratmapo. vizitkarto cartão de visita. vojaĝkarto cartão de viagem. ¨ geografia karto = landkarto. laŭ la karto (que segue o que é oferecido na lista de pratos) “à la carte”: manĝi laŭ la karto comer “à la carte”. || dismeti kartojn (lud.) dar cartas. ludi kartojn jogar cartas. meti ĉion sur la lastan karton jogar a última cartada.

Kartago (hist.: antiga cid. do Norte da África, próxima da atual Túnis) Cartago. kartaga (relativo à antiga Cartago) cartaginês. kartagano (o natural ou habitante de Cartago) cartaginês. || ne en unu tago elkreskis Kartago (prov.: ‘Cartago não surgiu em um dia’) Roma não foi feita em um dia.

Kartageno 1 (geogr.: cid. da Colômbia) Cartagena.

Kartageno 2 (geogr.: cid. da Espanha) Cartagena.

kartamo (bot.: designação comum às plantas do gênero Carthamus, da família das compostas) cártamo. ¨ tinktura kartamo (bot.: erva da família das compostas, Carthamus tinctorius) açafroa.

kartavi (i.) pronunciar o “R” na garganta.

kartelo 1 (carta que se envia a alguém para desafiá-lo) cartel, carta de desafio. 2 (econ.: acordo comercial entre empresas independentes que atuam na mesma área, para limitar a concorrência e elevar os preços) cartel, coalizão. 3 (aliança entre partidos, classes sociais etc., em torno de um objetivo comum, durante certo tempo) coalizão.

Kartezio (Renato) (filósofo, matemático e físico francês, 1596–1650) René Descartes. kartezia 1 (relativo à doutina de Descartes) cartesiano. 2 (geom.: diz-se das coordenadas cujas curvas coordenadas são retas paralelas) cartesiano. Vd. koordinato.

kartilago (anat.: tecido elástico, branco ou cinzento, que se encontra especialmente na extremidade dos ossos) cartilagem. kartilaga (relativo à cartilagem) cartilaginoso. kartilageca (semelhante à cartilagem) cartilaginoso. kartilaghava (que apresenta cartilagem) cartilaginoso.

kartizano (pergaminho com fios de ouro, prata ou retrós, para bordados ou guarnições) cartazana.

kartoĉo (arm.) cartucho. kartoĉaro (arm.: porção de cartuchos para arma de fogo) cartuchame. kartoĉego (arm.) cartucho para obus. kartoĉfabriko (arm.) fábrica de cartuchos. kartoĉfabrikisto fabricante de cartichos. kartoĉisto 1 (arm.) fabricante de cartuchos. 2 (arm.) vendedor de cartuchos. kartoĉujo (arm.: caixa de cartuchos) cartucheira. kartoĉzono (arm.: artefato de couro ou de lona, geralmente usado à cintura ou a tiracolo, e onde se guardam cartuchos para arma de fogo) cartucheira, patrona, canana. zonkartoĉujo (arm.) = kartoĉzono. kartoĉvendisto vendedor de cartuchos. ¨ senkugla kartoĉa (tb. blanka kartoĉo) (arm.) cartucho de pólvora seca.

kartografo (indivíduo que trabalha na confecção de cartas geográficas) cartógrafo. kartografio (arte de compor cartas geográficas) cartografia. kartografiisto = kartografo. desegnisto-kartografo (indivíduo que desenha mapas) cartógrafo.

kartono 1 (papel encorpado) cartão. 2 (papel muito encorpado) papelão. kartona de cartão, relativo a cartão, de papelão, relativo a papelão. kartoni (tr.) (tb. kartonkovri, kartonbindi) (encadernar (livro) com capa de cartão) cartonar. kartonaĵo coisa feita de cartão, coisa feita de papelão, cartão, papelão. kartonbindi (tr.) = kartoni. kartonita (diz-se de livro encadernado com lâminas de cartão ou papelão nas faces e no dorso) cartonado. kartonkovri (tr.) = kartoni. kartonskatolo caixa de papelão. pajlokartono cartão fabricado de palha moída. ŝtonkartono cartão muito duro com que se fazem ornatos de arquitetura. ¨ kartone bindita  (tb. kartonita) cartonado.

Kartumo (tb. Ĥartumo) (geogr.: cap. do Sudão) Cartum. kartumano natural ou habitante de Cartum.

kartuŝo 1 (paleog.: moldura que, na escrita hieroglífica egípcia, continha o nome de um soberano) cartucho, cártula. 2 (art.plást.: representação artística de um papel enrolado na extremidade, exibindo uma legenda) cartela.

kartuzio 1 (tb. Kartuzia Ordeno) (rel.: ordem religiosa fundada por são Bruno) cartuxa, Ordem dos Cartuxos. 2 (rel.: convento dos cartuxos) cartuxa. kartuzia (rel.: relativo a essa ordem) cartuxo, cartusiano. kartuziano (rel.: membro dessa ordem) cartuxo, cartusiano. ¨ kartuzia (ou kartuziana) likvoro (cul.: licor fabricado pelo cartuxos da Grande-Chartreuse) “chartreuse”. Kartuzia Ordeno (rel.) = kartuzio. Granda Kartuzio (rel.: primeiro mosteiro da Ordem dos Cartuxos, construído em 1084) Grande-Chartreuse.

kartvelo (o natural ou habitante da Geórgia, na Ásia) georgiano. Kartvelujo (tb. Kartvelio) (geogr.: país da Ásia, no Cáucaso; cap.: Tbliso) Geórgia. ¨ kartvela lingvo (ling.: língua do grupo caucasiano do Sul, falada na Geórgia) georgiano.

Karuaruo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Caruaru. Vd. Pernambuko (‘estado’). karuarua (relativo ao mun. Karuaruo PE ou aos seus naturais ou habitantes) caruaruense: la karuarua kulturo estas riĉa a cultura caruaruense é rica. karuaruano (o natural ou habitante do mun. Karuaruo PE) caruaruense: la karuaruanoj estas feliĉaj os caruaruenses são felizes.

karumo (bot.: designação comum às plantas do gênero Carum, da família das umbelíferas) caro.

karunklo (anat.: saliência carnosa, ordinariamente avermelhada) carúncula.

karuselo cavalinhos, cavalhadas, carrossel. karuseli (i.) 1 brincar no carrosel. 2 (fig.) girar.

Karutapero (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Carutapera.

karvio  (bot.: planta, Carum carvi, da família das umbelíferas) alcaravia, cariz, cominho-armênio, cominho, cominho-dos-prados, cominho-romano, cúmel. karvibrando aguardente aromatizada com alcaravia.

kas. abrev. de kasisto.

kaso  1 caixa, cofre, casa-forte, burra. 2 (recinto de alta segurança, geralmente num banco, empresa etc., reforçado contra roubo e incêndio, onde se guardam valores) caixa-forte. kasa de caixa. kasejo 1 caixa, tesouraria. 2 (tb. regna kaso) tesouro público, erário. 3 = kaso. kasejestro tesoureiro. 4 (tb. pagejo) pagadoria. kaseto pequeno cofre pessoal. kasisto (pessoa que cuida do dinheiro; abrev.: kas.) caixa, tesoureiro. kasistino (mulher que cuida do dinheiro) caixa, tesoureira. kaslibro (com.) livro-caixa. kasmono dinheiro em caixa. kasregistrilo caixa registradora. enkasaĵo (tb. enkaso) encaixe, dinheiro ou valores em caixa. enkasigi recolher, arrecadar (dinheiro). enkasigo recolhimento, arrecadação (de dinheiro). pruntokaso caixa de empréstimos a comerciantes e industriais. ŝparkaso caixa econômica. ¨ pagi ĉe la kaso pagar no caixa. regna kaso tesouro público, erário.

kasacio (jur.: ação de cassar) cassação. kasacia (jur.) de cassação: kasacia kortumo (jur.) corte de cassação. kasacii (tr.) (jur.: tornar sem efeito) cassar, anular, abolir, suprimir.

Kasadoro  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Caçador. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kasadora (relativo ao mun. Kasadoro SC ou aos seus naturais ou habitantes) caçadorense: la kasadora kulturo estas riĉa a cultura caçadorense é rica. kasadorano (o natural ou habitante do mun. Kasadoro SC) caçadorense: la kasadoranoj estas feliĉaj os caçadorenses são felizes.

Kasano (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Cação.

Kasandro (pren.masc.) Cassandro.

Kasandra (pren.fem.) Cassandra.

Kasapavo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Caçapava. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kasapava (relativo ao mun. Kasapavo SP ou aos seus naturais ou habitantes) caçapavense: la kasapava kulturo estas riĉa a cultura caçapavense é rica. kasapavano (o natural ou habitante do mun. Kasapavo SP) caçapavense: la kasapavanoj estas feliĉaj os caçapavenses são felizes.

Kasapava-do-Sulo (tb. Suda Kasapavo) (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Caçapava do Sul. kasapava-do-sula (tb. sud-kasapava) (relativo ao mun. de Kasapava-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caçapavano. kasapava-do-sulano (tb. sud-kasapavano) (o natural ou habitante do mun. de Kasapava-do-Sulo RS) caçapavano.

kasavo (cul.: farinha grossa de mandioca) caçave, caçaba, caçabe, caçava.

kasedo  (pequena caixa contendo fita magnética) cassete. kasedilo leitor de cassetes, toca-fitas. enkasedigi (registrar (voz, música etc.) em fita cassete) gravar, registrar. poŝkasedilo “walkman”, toca-fitas portátil. sonkasedo cassete de áudio. videokasedo cassete de vídeo.

Kasero  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Cáceres. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kasera (relativo ao mun. Kasero MT ou aos seus naturais ou habitantes) cacerense: la kasera kulturo estas riĉa a cultura cacerense é rica. kaserano (o natural ou habitante do mun. Kasero MT) cacerense: la kaseranoj estas feliĉaj os cacerenses são felizes.

kaserolo caçarola. kaserolsubtenilo grelha.

kaseto (fot.) caixilho, chassi, “chassis”.

kasio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cassia, da família das leguminosas) cássia, canafístula, fedegoso-do-mato, ponçada.

Kasio  2 (pren.masc.) Cássio.

Kasia  (pren.fem.) Cássia.

Kasimbo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cacimbas. Vd. Paraibo (‘estado’). kasimba (relativo ao mun. de Kasimbo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cacimbense. kasimbano (o natural ou habitante do mun. de Kasimbo PB) cacimbense.

Kasimba-de-Arejo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cacimba de Areia. Vd. Paraibo (‘estado’). kasimba-de-areja (relativo ao mun. de Kasimba-de-Arejo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cacimbense, cacimbareiense. kasimba-de-arejano (o natural ou habitante do mun. de Kasimba-de-Arejo PB) cacimbense, cacimbareiense.

Kasimba-de-Dentro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cacimba de Dentro. Vd. Paraibo (‘estado’). kasimba-de-dentra (relativo ao mun. de Kasimba-de-Dentro PB ou aos seus naturais ou habitantes) cacimbense, cacimbadentrense. kasimba-de-dentrano (o natural ou habitante do mun. de Kasimba-de-Dentro PB) cacimbense, cacimbadentrense.

Kasimbinjo  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Cacimbinhas. Vd. Alagoo (‘estado’). kasimbinja (relativo ao mun. de Kasimbinjo AL ou aos seus naturais ou habitantes) cacimbense, cacimbinhense. kasimbinjano (o natural ou habitante do mun. de Kasimbinjo AL) cacimbense, cacimbinhense.

Kasinio (astrn.: satélite americano-europeu de observação) Cassini. Vd. Hajgenso.

Kasiopeo 1 (mit.: rainha da Etiópia, mãe de Andrômeda) Cassiopeia.

Kasiopeo 2 (astr.: constelação do hemisfério norte; Cassiopeia, Cassiopeiae; abrev.: Cas) Cassiopeia.

Kasiporeo (geogr.: cabo no Amapá) Caciporé.

kasiso (licor xaroposo feito dos frutos da groselheira-preta) cassis.

kasiterito (min.: minério de que se extrai o estanho) cassiterita.

Kasja-dos-Kokejro  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cássia dos Coqueiros. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kasja-dos-kokejra (relativo ao mun. de Kasja-dos-Kokejro SP ou aos seus naturais ou habitantes) cassiano, cassiense, cássia-dos coqueirense. kasja-dos-kokejrano (o natural ou habitante do mun. de Kasja-dos-Kokejro SP) cassiano, cassiense, cássia-dos coqueirense.

kasko capacete, elmo, casco, morrião. kasketo = kaskedo. kaskofloro (bot.) = akonito. kaskokresto penacho, cimeira, crista. kaskoporta que porta capacete. kaskotufoj plumas. ferkasko capacete de ferro (ou de aço). krestokasko morrião, capacete com crista. pintkasko (capacete de ferro ou de couro com aguilhão no alto) capacete de ponteira, “pickelhaube”. sunkasko (capacete leve de cortiça ou semelhantes, usado nos países quentes, contra o sol) capacete de sol, chapéu de safári.

kaskado (queda d’água natural ou artificial que ocorre em vários níveis) cascata. kaskadego (tb. katarakto) cascata muito grande, catarata. kaskadeto 1 cascatinha. 2 (tb. rapidfluo) (trecho de rio em que, devido a um declive, as águas correm rápidas) corredeira.

kaskaro (bot.: árvore da família das ramnáceas, Rhamnus purshiana) cáscara-sagrada.

kaskarilo (bot.: planta da família das euforbiáceas, Croton eluteria) cascarilha.

Kaskavelo  1 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cascavel. Vd. Paranao (‘estado’). kaskavela (relativo ao mun. Kaskavelo PR ou aos seus naturais ou habitantes) cascavelense: la kaskavela kulturo estas riĉa a cultura cascavelense é rica. kaskavelano (o natural ou habitante do mun. Kaskavelo PR) cascavelense: la kaskavelanoj estas feliĉaj os cascavelenses são felizes.

Kaskavelo  2 (geogr.: mun. do estado do Ceará) Cascavel. Vd. Searao (‘estado’). kaskavela (relativo ao mun. Kaskavelo CE ou aos seus naturais ou habitantes) cascavelense: la kaskavela kulturo estas riĉa a cultura cascavelense é rica. kaskavelano (o natural ou habitante do mun. Kaskavelo CE) cascavelense: la kaskavelanoj estas feliĉaj os cascavelenses são felizes.

kaskedo  (tb. vizierĉapo) (vest.: pequena cobertura para cabeça, com pala) boné, casquete, “casquette”

kasono (constr.: grande caixa ou compartimento, sem fundo e de paredes resistentes, que se mergulha na água até o fundo para proteger os trabalhadores ao levantarem um alicerce de ponte etc.) caixão.

Kaspio (tb. Kaspia Maro) (geogr.: o maior lago do mundo, na fronteira da Europa com a Ásia) mar Cáspio. kaspia (relativo ao mar Cáspio) caspiano, cáspio. ¨ Kaspia Maro (geogr.) = Kaspio.

kasto casta. kastismo (pol.) sistema político baseado em castas. altkastano homem de alta casta ou classe. ¨ kasta spirito espírito de casta, orgulho de classe.

kastaneo (tb. kaŝtanarbo, kaŝtanujo) (bot.: designação comum às árvores do gênero Castanea, da família das fagáceas, que inclui o castanheiro-da-europa) castânea, castanheiro. Vd. kaŝtano, morono. ¨ kultiva kastaneo (tb. ordinara kastaneo, kaŝtanarbo, kaŝtanujo) (bot.: árvore da família das fagáceas, Castanea sativa, sin. Castanea vulgaris) castanheiro-da-europa, castanheiro. Vd. morono. ordinara kastaneo (bot.) = kultiva kastaneo.

Kastanjalo  (geogr.: mun. do estado do Pará) Castanhal. Vd. Parao (‘estado’). kastanjala (relativo ao mun. Kastanjalo PA ou aos seus naturais ou habitantes) castanhalense: la kastanjala kulturo estas riĉa a cultura castanhalense é rica. kastanjalano (o natural ou habitante do mun. Kastanjalo PA) castanhalense: la kastanjalanoj estas feliĉaj os castanhalenses são felizes.

kastanjeto (mús.) castanholas.

kastelo  1 castelo, solar, alcácer. kastelmastro  (tb. kastelestro) (dono de castelo) castelão. kastelurbo cidade fortificada. aerkastelo (tb. ĥimerkastelo, nubkastelo) (fig.: projeto vão) castelo de areia, castelo no ar, castelo de vento. || konstrui kastelojn en aero (ou sur la glacio) fazer castelos no ar.

Kastelo  2 (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Castelo. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). kastela (relativo ao mun. Kastelo ES ou aos seus naturais ou habitantes) castelense: la kastela kulturo estas riĉa a cultura castelense é rica. kastelano (o natural ou habitante do mun. Kastelo ES) castelense: la kastelanoj estas feliĉaj os castelenses são felizes.

Kastelgandolfo (geogr.: comunidade da Itália, residência de verão dos papas) Castel Gandolfo.

kastilo = kastiliano.

Kastilio (geogr.: região do centro da península Ibérica) Castela. kastiliano (o natural ou habitante de Castela) castelhano. Malnov-Kastilio (geogr.: região da Espanha) Castela a Velha. Nov-Kastilio (geogr.: região da Espanha) Castela a Nova. ¨ kastilia lingvo (ling.: língua da Espanha) castelhano.

kastoro  1 1 (zool.: designação comum aos grandes roedores do gênero Castor, da família dos castorídeos) castor. 2 (pelo desse animal) castor. kastorĉapelo (vest.: chapéu feito com o pelo desse animal) castor, chapéu de castor.

Kastoro  2 (mit.: filho de Zeus e Leda e irmão gêmeo de Pólux) Castor. Vd. Polukso, Dioskuroj.

Kastoro  3 (tb. “alfa geminorum”, “α geminorum”, alfa ĝemela) (astr.: estrela da constelação de Gêmeos) Castor. Vd. Polukso (‘estrela’).

kastoreo (farm.: substância odorífera segregada por glândulas situadas debaixo da pele do ventre do castor) castóreo.

kastri  1 (tr.) castrar, capar. kastrado (tb. kastro) castração. kastrito 1 castrado, capado: la kastritoj soprane kantas os castrados cantam como soprano. 2 eunuco.

Kastro  2 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Castro. Vd. Paranao (‘estado’). kastra (relativo ao mun. Kastro PR ou aos seus naturais ou habitantes) castrense: la kastra kulturo estas riĉa a cultura castrense é rica. kastrano (o natural ou habitante do mun. Kastro PR) castrense: la kastranoj estas feliĉaj os castrenses são felizes.

Kastrio (geogr.: cid. e cap. de Santa Lúcia, nas Pequenas Antilhas) Castires.

Kastrizo (geogr.) = Kastrio.

kastrumo (hist.: campo ou fortificação de origem pré-romana e do tempo da ocupação romana) castro.

kasuaro (zool) = kazuaro.

kasuleto (cul.: guisado de feijão branco com carne de ganso, pato, carneiro ou porco) “cassoulet”, cassolé.

kaŝi  (tr.) ocultar, esconder, dissimular, encobrir, acobertar, disfarçar. kaŝa secreto, escondido, furtivo, implícito. kaŝe às escondidas, secretamente, furtivamente, implicitamente. kaŝo escondimento, dissimulação, fingimento. kaŝado (ação de esconder) escondimento. kaŝagi (i.) proceder às escondidas, intrigar. kaŝago cabala (fig.), intriga. kaŝaĵo uma coisa que se esconde. kaŝangulo recanto, esconderijo. kaŝata (tb. kaŝita) oculto, secreto, clandestino, latente. kaŝateco sigilo, discrição, reserva. kaŝaŭskulti (tr.) (gíria escolar) colar. Vd. kaŝkopii. kaŝebla dissimulável, disfarçável. kaŝeco clandestinidade. kaŝejo esconderijo. kaŝema dissimulado, sonso, sorrateiro, secreto. kaŝemo dissimulação. kaŝemeco dissimulação. kaŝemulo dissimulador, hipócrita. kaŝete (tb. kaŝe, kaŝite, enkaŝitece) às escondidas, furtivamente, implicitamente. kaŝhelpilo (gíria escolar: texto ou outro artifício usado por estudantes para consultar às escondidas as respostas de uma prova) cola. kaŝiĝi (tb. sin kaŝi) ocultar-se, alapar-se. kaŝiĝo escondimento, escondidura, ocultação, ocultamento. kaŝilo 1 biombo, para-vento, guarda-vento. 2 disfarce. 3 pretexto (fig.). kaŝisto receptador. kaŝita escondido, oculto, secreto, clandestino, recôndito, latente, disfarçado. kaŝite às escondidas, às ocultas. kaŝitaĵo mistério. kaŝiteco clandestinidade. kaŝkomerco mercado negro. kaŝkopii (tr.) (tb. kaŝlegi, kaŝaŭskulti) (gíria escolar: copiar ou obter de alguma forma, às escondidas, as respostas para uma prova) colar. kaŝlegi (tr.) (gíria escolar) colar. Vd. kaŝkopii. kaŝlingvo língua secreta. kaŝludi (i.) brincar de esconder, brincar de esconde-esconde, brincar de escondidas. kaŝludo (lud.) escondidas, esconde-esconde. kaŝmortigo assassinato (em emboscada, em tocaia). kaŝmortigisto assassino (em emboscada). kaŝnomo pseudônimo. kaŝpolico polícia secreta. kaŝujo (desp.: vasilha ou pequena caixa à prova d’água utilizada no “geocaching”) “geocache”, “cache”. kaŝvojaĝanto clandestino, passageiro clandestino. enkaŝitece às escondidas, furtivamente, implicitamente. geokaŝado (desp.: tipo de desporto ao ar livre que envolve a utilização de um receptor de GPS para encontrar uma “geocache” (ou simplesmente “cache”) colocada em qualquer lugar do mundo) “geocaching”. malkaŝa notório, franco. malkaŝe 1 abertamente, sem rodeios, sem disfarce. 2 assumidamente, assumido: malkaŝe geja assumidamente “gay”, “gay” assumido. malkaŝe geja kantisto um cantor “gay” assumido. malkaŝi (tr.) 1 revelar, descobrir, publicar, acusar, confessar, desvendar. 2 desabafar. malkaŝo revelação. malkaŝeco (tb. malkaŝemeco) sinceridade, franqueza. malkaŝegi (tr.) ostentar, apregoar. malkaŝema franco, comunicativo. malkaŝemeco (tb. malkaŝeco) sinceridade, franqueza. nekaŝita patente, manifesto, declarado. nekaŝa (tb. nekaŝita) patente, manifesto, declarado. nekaŝebla indissimulável. nekaŝema aberto (fig.), franco, sincero. rekaŝi (tr.) esconder novamente. senkaŝe abertamente, claramente. sencokaŝa enigmático. sinkaŝema reservado. subkaŝi (tr.) cobrir, abafar, sonegar. trompkaŝi (tr.) dissimular. trompkaŝo dissimulação. ¨ kaŝi ion antaŭ iu esconder algo de alguém. kaŝi ion for de iu esconder algo de alguém. malkaŝe diri desabafar. malkaŝi detalojn revelar detalhes; abrir o jogo (expr.idiom.). malkaŝi ies kulpon (ou ies friponecon) (expr.) pôr a calva de alguém à mostra. paroli kaŝe (ocultar detalhes sobre um fato, não falar claramente) esconder o jogo. paroli malkaŝe (revelar detalhes sobre um fato que, inicialmente, se poderia querer ocultar; falar claramente) abrir o jogo. sen pluaj kaŝoj sem meias palavras. sin kaŝi ocultar-se, dissimular-se. sin malkaŝi (falando-se do homossexual que assumiu a homossexualidade) sair do armário. stati kaŝita (ou kaŝa) (falando-se de homossexual que não assumiu a homossexualidade) estar no armário. tute malkaŝe às escâncaras, à boca cheia. || apenaŭ kaŝeblaj intencoj mal disfarçadas intenções.

Kaŝambuo (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Caxambu.

Kaŝambu-do-Sulo  (tb. Suda Kaŝambuo) (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Caxambu do Sul. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kaŝambu-do-sula (tb. sud-kaŝambua) (relativo ao mun. de Kaŝambu-do-Sulo SC ou aos seus naturais ou habitantes) caxambuense. kaŝambu-do-sulano (tb. sud-kaŝambuano) (o natural ou habitante do mun. de Kaŝambu-do-Sulo SC) caxambuense.

kaŝaso s.f. (tb. sukerkana brando, kanbrando) (cul.: aguardente tradicional brasileira, feita da destilação da cana de açúcar) cachaça. kaŝasaĉo (cachaça de má qualidade) aca.

Kaŝio  1 (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Caxias. Vd. Maranjano (‘estado’). kaŝia (relativo ao mun. Kaŝio MA ou aos seus naturais ou habitantes) caxiense: la kaŝia kulturo estas riĉa a cultura caxiense é rica. kaŝiano (o natural ou habitante do mun. Kaŝio MA) caxiense: la kaŝianoj estas feliĉaj os caxiense são felizes.

Kaŝio  2 (geogr.: outra denominação do mun. Duke-de-Kaŝio RJ) Duque de Caxias, Caxias. kaŝia = dukie-de-kaŝia. kaŝiano = duke-de-kaŝiano.

Kaŝias-do-Sulo  (tb. Suda Kaŝio) (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Caxias do Sul. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kaŝias-do-sula (tb. sud-kaŝia) (relativo ao mun. Kaŝias-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) caxiense: la kaŝias-do-sula (ou sud-kaŝia) kulturo estas riĉa a cultura caxiense é rica. kaŝias-do-sulano (tb. sud-kaŝiano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝias-do-Sulo RS) caxiense: la kaŝias-do-sulanoj (ou sud-kaŝianoj) estas feliĉaj os caxienses são felizes.

kaŝmiro (têxt.: certo tecido de lã) caxemira, casimira.

Kaŝoejro  1 (geogr.: mun. do estado da Bahia) Cachoeira. Vd. Baio (‘estado’). kaŝoejra (relativo ao mun. de Kaŝoejro BA ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirano. kaŝoejrano (o natural ou habitante do mun. de Kaŝoejro BA) cachoeirano.

Kaŝoejro  2 (geogr.: outra denominação do mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES) Cachoeiro de Itapemirim, Cachoeiro. kaŝoejra = kaŝoejro-de-itapemirina. kaŝoejrano = kaŝoejro-de-itapemirinano.

Kaŝoejro  3 (geogr.: outra denominação do mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ) Cachoeiras de Macacu, Cachoeiras. kaŝoejra (geogr.) = kaŝoejras-de-makakua. kaŝoejrano (geogr.) = kaŝoejras-de-makakuano.

Kaŝoejra-dos-Indjo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cachoeira dos Índios. Vd. Paraibo (‘estado’). kaŝoejra-dos-indja (relativo ao mun. de Kaŝoejra-dos-Indjo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense. kaŝoejra-dos-indjano (o natural ou habitante do mun. de Kaŝoejra-dos-Indjo PB) cachoeirense.

Kaŝoejra-Paŭlisto  (tb. San-Paŭla Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cachoeira Paulista. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kaŝoejra-paŭlista (tb. san-paŭl-kaŝoejra) (relativo ao mun. de Kaŝoejra-Paŭlisto SP ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense. kaŝoejra-paŭlistano (tb. san-paŭl-kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. de Kaŝoejra-Paŭlisto SP) cachoeirense.

Kaŝoejras-de-Makakuo   (tb. Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Cachoeiras de Macacu, Cachoeiras. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kaŝoejras-de-makakua (tb. kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense, macacuano: la kaŝoejras-de-makakua (ou kaŝoejra) kulturo estas riĉa a cultura cachoeirense é rica. kaŝoejras-de-makakuano (tb. kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejras-de-Makakuo RJ) cachoeirense, macacuano: la kaŝoejras-de-makakuanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes..

Kaŝoejrinjo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cachoeirinha. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kaŝoejrinja (relativo ao mun. Kaŝoejrinjo RS ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirinhense: la kaŝoejrinja kulturo estas riĉa a cultura cachoeirinhense é rica. kaŝoejrinjano (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejrinjo RS) cachoeirinhense: la kaŝoejrinjanoj estas feliĉaj os cachoeirinhenses são felizes.

Kaŝoejra-do-Sulo   (tb. Suda Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cachoeira do Sul. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kaŝoejra-do-sula (tb. sud-kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejra-do-Sulo RS ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense, cachoeirense-do-sul: la kaŝoejra-do-sula (ou sud-kaŝoejra) kulturo estas riĉa a cultura cachoeirense (ou cachoeirense-do-sul) é rica. kaŝoejra-do-sulano (tb. sud-kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejra-do-Sulo RS) cachoeirense, cachoeirense-do-sul: la kaŝoejra-do-sulanoj (ou sud-kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses (ou cachoeirenses-do-sul) são felizes.

Kaŝoejro-de-Itapemirino  (tb. Kaŝoejro) (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Cachoeiro de Itapemirim, Cachoeiro. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). kaŝoejro-de-itapemirina (tb. kaŝoejra) (relativo ao mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES ou aos seus naturais ou habitantes) cachoeirense: la kaŝoejro-de-itapemirina (ou kaŝoejra) kulturo estas riĉa a cultura cachoeirense é rica. kaŝoejro-de-itapemirinano (tb. kaŝoejrano) (o natural ou habitante do mun. Kaŝoejro-de-Itapemirino ES) cachoeirense: la kaŝoejro-de-itapemirinanoj (ou kaŝoejranoj) estas feliĉaj os cachoeirenses são felizes.

Kaŝoejro-do-Itapemirino (evi., geogr.) = Kaŝoejro-de-Itapemirino (‘mun. do ES’).

kaŝtano (bot.: fruto do castanheiro-da-europa) castanha. Vd. marono, kastaneo. kaŝtana 1 castanho, de castanha. 2 (tb. kaŝtankolora) da cor da castanha, castanho. kaŝtanarbo (tb. kaŝtanujo) = kastaneo. kaŝtanarbaro castanhal. kaŝtanarbejo (tb. kaŝtanejo) castanhal. kaŝtanhara de cabelos castanhos. kaŝtankolora (tb. kaŝtanbruna) da cor da castanha, castanho. ĉevalkaŝtanarbo (bot.) = hipokastano (Aesculus hippocastanum). ĉevalkaŝtanujo (bot.) = hipokastano (Aesculus hippocastanum). markaŝtano (zool.) = ekino. ¨ malhele kaŝtankolora zaino.

kato (zool.: Felis silvestris catus) gato: katoj miaŭas, ronronas gatos miam, ronronam. kata de gato, felino. kataĵo ação própria dos gatos. kateca felino, de gato. katego gatão, gatarrão, gatorro. kateto gatinho. katherbo 1 (bot.) = katario. 2 (bot.) = valeriano. katido gatinho, bichano. katino gata. mustelkato (zool.) = foino (Martes foina). virkato gato macho. ¨ manksa kato (zool.: variedade de gato sem cauda, originário da ilha de Man, no mar da Irlanda) gato-da-ilha-de-man. sovaĝa kato (zool.) gato-do-mato. Vd. La Botvestita Kato, La Kato kun Botoj.

katabata (met.: diz-se do movimento descendente) catabático. Vd. anabata.

katabolo (bioq.: fase do metabolismo em que ocorre a degradação pelo organismo das macromoléculas nutritivas, com liberação de energia) catabolismo. Vd. anabolo, metabolo.

katadioptriko (fís.: estudo dos efeitos da reflexão e da refração da luz) catadióptrica. Vd. katoptriko, dioptriko.

katafalko (estrado alto sobre o qual se coloca o ataúde ou a representação de um morto a quem se deseja prestar honras) catafalco, essa.

kataforezo (med.: introdução de medicamentos no organismo, através da pele, por meio de eletricidade) cataforese.

Katagvazo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Cataguases. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). katagvaza (relativo ao mun. Katagvazo MG ou aos seus naturais ou habitantes) cataguasense: la katagvaza kulturo estas riĉa a cultura cataguasense é rica. katagvazano (o natural ou habitante do mun. Katagvazo MG) cataguasense: la katagvazanoj estas feliĉaj os cataguasenses são felizes.

kataifo (cul.) espécie de bolo de aletria especial cozida, o qual se cobre com grossa camada de creme de leite batido.

kataklismo cataclismo.

katakombo catacumba.

katakrezo (gram.: uso de metáfora já incorporada à língua para suprir a falta de um termo específico) catacrese: ‘piedoj’ de tablo kaj ‘folio’ de papero estas ekzemploj de katakrezo ‘pés’ da mesa e ‘folha’ de papel são exemplos de catacrese.

Katalano  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Catalão. Vd. Gojaso (‘estado’). katalana (relativo ao mun. Katalano GO ou aos seus naturais ou habitantes) catalano: la katalana kulturo estas riĉa a cultura catalana é rica. katalanano (o natural ou habitante do mun. Katalano GO) catalano: la katalananoj estas feliĉaj os catalanos são felizes.

katalaŭno (indivíduo dos catalaunos, antigo povo da Gália) catalauno.

Katalaŭnaj Kampoj (hist.: lugar onde Átila foi vencido, em 451, por Aécio, Meroveu e Teodorico) Campos Cataláunicos.

katalekta (vrs.: diz-se de verso grego ou latino a que falta uma sílaba ou mais em seu final) cataléctico.

katalepsio (med.) catalepsia. katalepsia (med.) cataléptico. katalepsiulo (med.) cataléptico.

katalizi (tr.) (quím.: provocar catálise em) catalisar. katalizo (quím.: aceleração de uma reação química pela presença de uma substância que aparece inalterável no final) catálise. katalizilo (quím.: substância que provoca a catálise) catalisador. memkatalizo (quím.) autocatálise. ¨ negativa katalizo (quím.: aquela na qual a velocidade da reação é retardada) catálise negativa. pozitiva katalizo (quím.: aquela na qual a velocidade da reação é acelerada) catálise positiva.

katalogo catálogo. katalogi (tr) catalogar.

katalpo 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Catalpa, da família das bignoniáceas) catalpa. 2 (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa bignonioides) catalpa. 3 (bot.: árvore da família das bignoniáceas, Catalpa longissima) carvalho-das-antilhas, catalpa.

kataluno (o natural ou habitante da Catalunha, na Espanha) catalão. kataluna (relativo à Catalunha ou aos catalães) catalão. Katalunio (tb. Katalunujo) (geogr.: comunidade autônoma do Nordeste da Espanha; cap.: Barcelono) Catalunha. katalunino (mulher natural ou habitante da Catalunha) catalã. ¨ kataluna lingvo (ling.: língua falada especialmente na Catalunha) catalão.

katamarano (mar.) catamarã.

Katanduvo  1 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Catanduva. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). katanduva (relativo ao mun. Katanduvo SP ou aos seus naturais ou habitantes) catanduvense: la katanduva kulturo estas riĉa a cultura catanduvense é rica. katanduvano (o natural ou habitante do mun. Katanduvo SP) catanduvense: la katanduvanoj estas feliĉaj os catanduvenses são felizes.

Katanduvo  2 (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Catanduvas. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). katanduva (relativo ao mun. de Katanduvo SC ou aos seus naturais ou habitantes) catanduvense. katanduvano (o natural ou habitante do mun. de de Katanduvo SC) catanduvense.

kataplasmo  (med.) cataplasma.

katapulto 1 (antiga máquina de guerra) catapulta. 2 (lud.) atiradeira, estilingue. 3 (aparelho para lançar um avião do convés de um navio porta-aviões, para o voo) catapulta. katapulti (tr.) (lançar por meio de catapulta) catapultar.

kataro 1 (med.) catarro. katara catarral. katarema catarroso, encatarrado. fojnokataro (med.) febre do feno, polinose. nazkataro defluxo, coriza.

Kataro 2 (geogr.: país da península Arábica; cap.: Daŭho; símb.autom.: QA) Catar, “Qatar”.

katarakto 1 (med.) catarata.

katarakto 2 (tb. kaskadego) catarata, cascata muito grande.

katario (tb. katherbo, katmento) (bot.: erva da família das labiadas, Nepeta cataria) gatária.

Katarina (pren.fem.) Catarina.

Katarina de Mediĉoj (rainha italiana, 1519–1589) Catarina de Médicis.

Katarina la Granda (imperatriz da Rússia, 1729–1796) Catarina, a Grande.

katarismo (rel.: doutrina dos cátaros) catarismo, albigensianimo.

kataristo (rel.) cátaro, albigense.

katarto (zool.: designação comum às aves do gênero Cathartes) catarte, urubu. Vd. vulturo. katartedoj (zool.: família de aves ciconiiformes, Cathartidae) catartídeos.

katastro (tb. bienetato) cadastro (de terras, para fins fiscais). katastra cadastral. katastrejo repartição de cadastro.

katastrofo catástrofe, desastre. katastrofa catastrófico, desastroso, desastrado.

katatonio (med.) catatonia.

kateĉuo (substância extraída de várias espécies de acácia) catechu. Vd. kaĉuo.

katedro  cátedra, cadeira (de ensino). katedra catedrático. elkatedre “ex cathedra”. ¨ el katedro (tb. “ex cathedra”) (com autoridade de quem tem título) “ex cathedra”. elkatedra decido decisão “ex cathedra”.

katedralo  catedral, sé (igreja episcopal).

Kategato (geogr.: braço de mar entre a Suécia e a Dinamarca) Categate.

kategorio categoria. kategoria categórico.

kateĥsmo = katekismo.

kateĥisto = katekisto.

kateĥizi (tr.) = katekizi. kateĥizo = katekizo. kateĥizado = katekizado. kateĥizato = katekizato. kateĥizisto = katekizisto.

kateĥumeno = katekumeno.

katekismo catecismo.

katekisto catequista, catequizador.

katekizi (tr.) catequizar. katekizado (tb. katekizado) catequese. katekizato catecúmeno. katekizisto catequista, catequizador.

katekumeno 1 (catol.: pessoa que se está preparando para receber o batismo) catecúmeno. 2 (fig.) neófito, noviço.

katekolo (quím.) catecol, catequina.

kateno (corrente que serve para prender os prisioneiros) cadeia, grilhão, corrente, liame, ferros. kateni (tr.) (tb. enkatenigi, katenligi) acorrentar, encadear, pôr sob ferros, algemar, agrilhoar. katenado (tb. katenigo) agrilhoamento, prisão, algemamento. katenbalono (aer.: balão para fins de observação, preso ao solo por um cabo e uma âncora) balão cativo. alkateni (tr.) prender com cadeias. dekatenigi desacorrentar. elkatenigi (tb. malkateni) libertar, desencadear. enkatenigi = kateni. kolkateno (argola pregada num poste à qual se prendia alguém pelo pescoço) golilha, golinha. kunkateni (tr.) (ligar com cadeias) encadear. kunkatenaĵo grilheta. malkateni (tr.) = senkatenigi. mankateno algema. mankateneto algema. piedkateno ferros, grilhões (aos pés). senkatenigi libertar, desencadear, tirar os grilhões a. || kunkateni la manojn al iu algemar (ou manietar) alguém.

katenario  1 (fer.: cabo metálico condutor de eletricidade, suspenso nas ferrovias) catenária. 2 (geom.) = ĉenlinio (‘curva’). katenaria 1 (fer.: relativo à catenária) catenário. 2 (evi) (geom.: relativo à catenária) catenário.

Katendo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Catende. Vd. Pernambuko (‘estado’). katenda (relativo ao mun. Katendo PE ou aos seus naturais ou habitantes) catendense: la katenda kulturo estas riĉa a cultura catendense é rica. katendano (o natural ou habitante do mun. Katendo PE) catendense: la katendanoj estas feliĉaj os catendenses são felizes.

Katerina (pren.fem.) Catarina.

Katerino de Mediĉoj (rainha da França, filha de Lourenço 2º de Medici, 1519–1589) Catarina de Medici. Vd. Mediĉoj.

kateto (geom.) cateto.

katetero (sonda canelada, que serve na operação da talha) cateter. kateteri (tr.) (introduzir o cateter em) cateterizar.

katetometro (fís.: instrumento com que se medem pequenas extensões verticais ou a diferença de nível entre dois pontos) catetômetro.

katguto (cir.: fio animal, geralmente de tripa de carneiro, lebre ou gato, empregado em cirurgia para suturas e ligaduras) categute.

Katilino (político romano, c.108–62 a.C.) Catilina. ¨ Katilinaj Paroladoj (quatro discursos de Cícero contra Catilina) Catilinárias. Vd. katilinario.

katilinario 1 (ataque de Cícero contra Catilina) catilinária. Vd. Katilino. 2 (fig.) acusação veemente, verrina. 3 (fig.) censura acerba, repreensão forte.

Katingejro  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Catingueira. Vd. Paraibo (‘estado’).  katingejra (relativo ao mun. de Katingejro PB ou aos seus naturais ou habitantes) catingueirense. katingejrano (o natural ou habitante do mun. de Katingejro PB) catingueirense.

katizo (têxt.) goma. katizi (tr.) engomar, pôr goma (em pano). dekatizi (tr.) (tb. malkatizi) decatizar, tirar a goma de.

katjono (fís., el.) cátion.

katlejo (bot.: designação comum às plantas do gênero Cattleya, da família das orquidáceas) cattléya, catleia.

Katmanduo (geogr.: cid. e cap. do Nepal) Katmanduo.

katoblepo (mit.: animal fantástico cuja cabeça se arrastava sobre a terra em virtude do comprimento e finura do pescoço) catóblepa.

katodo (el.: elétrodo negativo de uma pilha elétrica) cátodo, catódio. katodradioj raios catódicos. kontraŭkatodo (el.: elétrodo positivo) anticátodo. ¨ katoda radiado radiação catódica.

katodofono espécie de microfone.

katokalo (zool.: designação comum às borboletas do gênero Catocala) catocala.

Kato kun Botoj (La) (lit.: conto de fadas de autoria de Charles Perrault) O Gato de Botas.

katoliko (rel.) católico. katolika (rel.) católico. katolikaro (a totalidade dos católicos) catolicismo, catolicidade. katolikeco (rel.) catolicidade. katolikismo (rel.) catolicismo. anglokatoliko (rel.) = anglikano. grekokatoliko (rel.) membro da religião ortodoxa, grega ou eslava. kontraŭkatolika (rel.) anticatólico. malnovkatoliko (rel.) membro da religião católica que não reconhece a infalibilidade do Papa. nekatolika (rel.) acatólico.

Katono (pren.masc.) Catão.

Katono el Utiko (político romano, c.95–46 a.C.) Catão de Utica.

Katono la Maljuna (político romano, 234–149 a.C.) Catão o Antigo.

katoptriko (fís.: ramo da física que estuda a luz refletida) catóptrica. Vd. katadioptriko, dioptriko.

Katrimano (geogr.: rio do estado de Roraima) Catrimani.

Katuo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Catu. Vd. Baio (‘estado’). katua (relativo ao mun. Katuo BA ou aos seus naturais ou habitantes) catuense: la katua kulturo estas riĉa a cultura catuense é rica. katuano (o natural ou habitante do mun. Katuo BA) catuense: la katuanoj estas feliĉaj os catuenses são felizes.

Katulo (poeta latino, c.87–c.54 a.C.) Catulo.

katuno 1 (tecido fino de algodão) paninho, panico-rei. 2 (variedade de tecido de algodão) morim, percal, chita, calicô, calicó.

Katuraio  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Caturaí. Vd. Gojaso (‘estado’). katuraia (relativo ao mun. de Katuraio GO ou aos seus naturais ou habitantes) caturaiense. katuraiano (o natural ou habitante do mun. de Katuraio GO) caturaiense.

Katuriteo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Caturité. Vd. Paraibo (‘estado’). katuritea (relativo ao mun. de Katuriteo PB ou aos seus naturais ou habitantes) caturiteense. katuriteano (o natural ou habitante do mun. de Katuriteo PB) caturiteense.

kaŭ = kajaŭ.

kaŭcio caução, depósito de garantia, fiança. kaŭcii (tr.) caucionar, dar fiança.

kaŭĉuko (substância elástica e impermeável, resultante da coagulação do látex de vários vegetais, especialmente de árvores dos gêneros Hevea e Ficus, com propriedades diversas e inúmeros usos industriais, segundo os vários tipos de tratamento a que é submetida) borracha, caucho, cauchu, cautchu, goma-elástica. kaŭĉukaĵoj artefatos de borracha. rekaŭĉuki (tr.) (reconstituir banda de rodagem desgastada de [pneu]) recauchutar,  recapear. rekaŭĉukado (ação de recauchutar) recauchutagem. rekaŭĉukita (diz-se de pneu) recauchutado. spongokaŭĉuko esponja fofa de borracha. ¨ kaŭĉuka mantelo capa de borracha, impermeável. sinteza kaŭĉuko borracha sintética.

kaŭdata (zool.: que tem cauda ou rabo) caudato.

kaŭdilo (chefe militar ou político que age ditatorialmente) caudilho.

Kaŭkajo  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Caucaia. Vd. Searao (‘estado’). kaŭkaja (relativo ao mun. Kaŭkajo CE ou aos seus naturais ou habitantes) caucaiense, caucaense: la kaŭkaja kulturo estas riĉa a cultura caucaiense (ou caucaense) é rica. kaŭkajano (o natural ou habitante do mun. Kaŭkajo CE) caucaiense, caucaense: la kaŭkajanoj estas feliĉaj os caucaienses (ou caucaenses) são felizes.

Kaŭkazo (geogr.: cordilheira entre os mares Negro e Cáspio) Cáucaso. Kaŭkaza (relativo ao Cáucaso) caucasiano, caucásico. Kaŭkazio (geogr.: região em volta do Cáucaso) Caucásia. Ciskaŭkazio (geogr.) Ciscaucásia. Transkaŭkazio Transcaucásia.

Kaŭnaso (geogr.) = Kovno.

kaŭpokso (tb. bova pokso, kupokso) (vet.: erupção que aparece no úbere da vaca após a injeção de vacina contra varíola) vacina, “cowpox”.

kaŭri (i.) (tb. kalkansidi) estar agachado, estar de cócoras, estar acaçapado, ficar de cócoras. kaŭre de cócoras, agachado. kaŭranta de cócoras, agachado. kaŭriĝi acaçapar-se, acocorar-se, ficar de cócoras, agachar-se. ¨ kaŭra pozicio cócoras.

kaŭrio 1 1 (bot.: árvore da família das araucariáceas, Agathis australis) ágatis. 2 (zool.) = moncipreo.

kaŭrio 2 (econ.: 1/100 de silio, moeda da Guiné) cauri*.

kaŭsalgio (tb. termoalgio) (med.: dor forte com sensação de queimadura nas mãos ou nos pés) causalgia.

kaŭstika 1 cáustico, corrosivo, que queima, que produz cauterização. 2 (diz-se da cal) virgem. kaŭstikaĵo (tb. kaŭstiko) cáustico. kaŭstikeco causticidade. kaŭstikizi (tr.) (tb. kaŭteri, kaŭterizi) causticar, cauterizar. malkaŭstika (diz-se da cal) extinta.

kaŭtero (tb. kaŭterizilo) (substância ou objeto que se emprega em medicina para queimar ou desorganizar uma porção de tecidos orgânicos) cautério. kaŭteri (tr.) (tb. kaŭterizi) cauterizar. kaŭterizado (ato de cauterizar) cauterização.

kaŭterizi (tr.) 1 = kaŭteri. 2 = kaŭstikizi. kaŭterizaĵo (tb. kaŭterizilo) cautério. kaŭteriziĝo (estado daquilo que foi cauterizado) cauterização.

kaŭzo causa, motivo, móvel. kaŭza 1 (relativo a causa) causal, causativo. 2 (tb. kaŭzanta) (que é causa) causativo, causador. 3 (gram.) causativo: kaŭza verbo verbo causativo. kaŭzi (tr.) causar, ser causa de, produzir, originar, ocasionar, importar. kaŭzado causação. kaŭzanta (tb. kaŭza) causador, causativo. kaŭzeco causalidade. iakaŭze por alguma razão. senkaŭza infundado, sem causa, sem razão, sem motivo. ¨ kaŭze de por causa de, em razão de. la unua kaŭzo a causa primária. la efika kaŭzo a causa eficiente. la cela kaŭzo a causa final. la efika kaŭzo a causa eficiente. || ĉiu efiko havas ian kaŭzon todo efeito tem uma causa. ne estas efiko sen ia kaŭzo não há efeito sem causa.

kavo  cava, cavidade, cova, fosso, fossa, toca, espelunca: la kuniklo fuĝis el interne de la kavo o coelho fugiu de dentro da toca. kava (tb. kavaĵa) vazio, oco, cavo, cavado, côncavo. kavi (i.) ser cavado, ser côncavo: pro la erozio, multaj rokoj en tiu plaĝo kavas por causa da erosão, muitas rochas naquela praia são cavadas. kavaĵo depressão, escavação, alma (de canhão), barranco, barroca, buraco, baixa. kavaĵeto (bot.) alvéolo. kaveca cavernoso. kavego 1 abismo. 2 voragem, pego. kaveto 1 (anat.) = mentonkaveto. 2 (anat.) = vangokaveto. kavigi 1 cavar. 2 abaular. kaviĝi tornar-se côncavo, tornar-se esburacado. kaviĝo fossa, cavidade. kavoplena esburacado: kavoplena vojo estrada esburacada. kavvojo (estrada construída abaixo do nível do terreno em volta) corte. aerkavo (tb. aertruo) (aer.: fluxo atmosférico descendente que anula a sustenção do avião) poço de ar. akselkavo (anat.) sovaco, axila. akvokavaĵo cacimba. diskavaĵo anfractuosidade. elkavatoro (máquina de escavar) escavadeira. elkavigi 1 escavar, cavar em roda. 2 vazar. elkaviĝinta (diz-se de olho) esbugalhado. Vd. elstara. enkaviĝi 1 = kaviĝi. 2 afundar-se. enkaviĝinta (tb. kaviĝinta) cavado, encovado, fundo (bochecha, olhos): kaviĝintaj vangoj rosto encovado. genukavo (tb. subgenuo) (anat.: a parte posterior do joelho) póplite, jarrete. gorĝkaveto (anat.: pequena depressão na parte inferior da garganta, abaixo do pomo-de-adão) depressão da garganta. korkavetoj (anat.) cavidades do coração. kotkavaĵo (tb. pluvkaveto) caldeirão. malkava convexo, saliente. malkavaĵo saliência, convexidade. mankavo (tb. polmo, manplato) (anat.: a parte interna da mão, quando não estendida) côncavo (ou concavidade) da mão, côncavo (ou concavidade) da palma da mão, palma da mão. mentonkaveto (tb. kaveto) (anat.: pequena depressão localizada no queixo de algumas pessoas) buraco do queixo, cova, covinha. nazkavaĵo fossa nasal. okulkavo (anat.) órbita. radokavo carril, sulco (de roda). rokkavaĵo cafua. ŝipkavaĵo (tb. holdo) porão (de navio). ursokavo covil de urso. vangokaveto (tb. kaveto) (anat.: pequena reentrância em forma de arco, encontrada geralmente em uma ou em ambas as faces de uma pessoa, especialmente quando sorri) covinha, cova. ¨ subtera kavo panela. || liaj okuloj preskaŭ elŝoviĝis el siaj kavoj seus olhos quase saltaram das órbitas.

kavao 1 (tb. ebriiga pipero) (bot.: arbusto dioico da família das piperáceas, Piper methysticum) ava, cavacava. 2 (cul.: bebida preparada com as raízes desse arbusto) ava. kavaujo (bot.) = kavao (‘arbusto’). kavaopiprujo (bot.) = kavao (‘arbusto’).

kavakinjo* (tb. gitareto) (mús.: pequeno instrumento de quatro cordas, de origem portuguesa e de larga difusão no Brasil) cavaquinho.

kavalerio (mil.: tropa composta por soldatos a cavalo) cavalaria. kavaleriano (mil.: membro da cavalaria) cavalariano, cavaleiro. ¨ malpeza kavalerio (mil.) cavalaria pesada. peza kavalario (mil.) cavalaria ligeira.

kavaliero (mil.: terrapleno alto para os combatentes poderem manobrar no alto da trincheira) cavaleiro de trincheira.

kavaliro 1 (membro da ordem da cavalaria) cavaleiro. 2 cavaleiro, paladino. 3 (lud.: peça do jogo de xadrez) cavalo. 4 (título de nobreza de grau hierarquicamente inferior ao de barão ou de baronete) cavaleiro. kavalira de cavalaria, de cavaleiro. kavaliri (i.) proceder como cavaleiro. kavaliraĵo 1 ato cavaleiresco, cavaleirismo. 2 ordem de cavaleiro, condecoração de cavaleiro. kavaliraro (o conjunto dos cavaleiros) cavalaria. kavalireco 1 (qualidade ou estado de cavaleiro) cavalaria. 2 cavaleirismo. kavalirigi armar cavaleiro. ¨ la Kavaliro de la Trista Mieno (lit.: alcunha de Dom Quixote) o Cavaleiro da Triste Figura. migranta kavaliro cavaleiro andante. vaganta kavaliro cavaleiro andante.

kavalkado (rancho de pessoas a cavalo) cavalgada, cavalgata.

kavatino (mús.) cavatina.

Kavejro (geogr.: lagoa do estado de Santa Catarina) Caveira.

kaverno  1 caverna, furna, lapa, cafua, grota, gruta, espeluncsa. 2 (tb. anfrakto) anfractuosidade. kaverna 1 cavernoso. 2 (tb. anfrakta) anfractuoso. kavernaĉo (tb. fikaverno) antro, espelunca. kaverneca cavernoso. kaverneta 1 cavernoso. 2 anfractuoso. kaverneto 1 pequena caverna. 2 (tb. anfrakto) anfractuosidade. kavernetplena anfractuoso. kavernolĝa (que habita em caverna) cavernícola. kavernulo (tb. troglodito, kavernohomo, kavernoloĝanto) troglodita, homem pré-histórico, homem das cavernas, habitante das cavernas. fikaverno antro.

kavio (zool.: designação comum aos pequenos roedores sul-americanos do gênero Cavia) preá. Vd. kobajo.

kaviaro (cul.: ova de esturjão, ou de suas espécies, levemente salgada ou marinada) caviar. kaviara de caviar: kaviara sandviĉo sanduíche de caviar. salmokaviaro (tb. ruĝa kaviaro) (cul.) ova de salmão. “ikura”. ¨ nigra kaviaro (cul.) = kaviaro. ruĝa kaviaro (cul.) = salmokaviaro.

kazo (gram.: nas línguas de declinação, cada uma das diferentes formas de uma palavra flexionável que indicam a função sintática da palavra na frase) caso.

Kazablanko (geogr.: cid. do Marrocos) Casablanca. kazablanka (relativo a Casablanca) casablanquense. kazablankano (o natural ou habitante de Casablanca) casablanquense.

kazaĥo (indivíduo dos cazaques, povo turcomano da Ásia Central) cazaque, cazaquistanês. kazaĥa (relativo aos cazaques) cazaque, cazaquistanês. kazaĥia (relativo ao Cazaquistão) cazaque, cazaquistanês. Kazaĥio (tb. Kazaĥujo) (geogr.: país da Ásia central; cap.: Astano) Cazaquistão.

kazako 1 (vest.: antiga peça de vestuário com mangas largas e ajustada na cintura) casaco. 2 (vest.: espécie de blusa feminina) casaco. 3 (vest.: blusa colorida de jóquei) casaco.

Kazano (geogr.: cid. e cap. do Tatarstão, república da Rússia) Kazan.

Kaza-Novo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Casa Nova. Vd. Baio (‘estado’). kaza-nova (relativo ao mun. Kaza-Novo BA ou aos seus naturais ou habitantes) casa-novense: la kaza-nova kulturo estas riĉa a cultura casa-novense é rica. kaza-novano (o natural ou habitante do mun. Kaza-Novo BA) casa-novense: la kaza-novanoj estas feliĉaj os casa-novenses são felizes.

kazeo 1 leite coalhado. 2 ricota. 3 coalhada. 4 queijo fresco. kazeeca (tb. kazea) coalhado, coagulado. kazeeco (estado) coagulação. kazeigi coagular, coalhar. kazeigaĵo (tb. kazeigilo) coalho, fermento. kazeiĝi coagular, coagular-se, coalhar, coalhar-se. sojkazeo (cul.) “tofu”. ¨ kazeigita lakto (cul.) = kazeo.

kazeino (quím.: princípio alcalino extraído do leite e de certas plantas) caseína.

kazemato (subterrâneo abobadado nas fortificações) casamata.

kazerno (mil.) caserna, quartel. kazernmastro (mil.) quartel-mestre. enkazernigi (mil.) aquartelar. enkazerniĝi (mil.) aquartelar-se.

Kazimiro (pren.masc.) Casimiro.

Kazimiro-de-Abreŭo  (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Casimiro de Abreu. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kazimiro-de-abreŭa (relativo ao mun. Kazimiro-de-Abreŭo RJ ou aos seus naturais ou habitantes) casimirense: la kazimiro-de-abreŭa kulturo estas riĉa a cultura casimirense é rica. kazimiro-de-abreŭano (o natural ou habitante do mun. Kazimiro-de-Abreŭo RJ) casimirense: la kazimiro-de-abreŭanoj estas feliĉaj os casimirenses são felizes.

kazino (casa de diversões, com jogos de azar etc.) cassino, “casino”.

kazuo (rel.: dificuldade ou discussão em torno do que a moral religiosa permite ou condena em face de determinado problema) caso de consciência. kazuismo (submissão total a ideias, sistemas de pensamento, doutrinas e princípios de toda espécie) casuísmo. kazuisto (rel.: indivíduo que se dedica a resolver casos de consciência pelas regras da religião e da razão) casuísta. kazuistiko (rel.: estudo dos casos de consciência)casuística.

kazuaro (zool.: designação comum às aves do gênero Casuarius, da família dos casuariídeos) casuar.

kazublo (rel.: vestimenta sacerdotal que se põe sobre a alva e a estola) casula, planeta.

kB (inf.) símb. de kilobajto (‘mil “bytes”’).

KB (inf.) símb. de kilobajto (‘1.024 “bytes”’).

Kbajt (inf.) símb. de kilobajto (‘1.024 “bytes”’).

k.c. abrev. de kaj ceteraj.

kc 1 (fís.) símb. de kilociklo.

kc 2 abrev. de kaj ceteraj.

kcal (fís.) símb. de kilokalorio.

kcs (fís.) símb. de kilociklo en sekundo.

KD (inf.) sigl. de 1 kompakta disko. 2 muzika kompakta disko. ¨ muzika KD (mús.) = muzika lumdisko.

k-do abrev. de kamarado.

KdP abrev. de Kongreso de la Popoloj.

ke conj. que. ¨ mi dankas vin, ke agradeço-lhe por: mi dankas vin, ke vi telefonis agradeço-lhe por telefonar. pardonu min, ke desculpe-me se. (por) ke ...u para que... tiamaniere, ke de modo que. tiel ..., ke tanto (ou tanto) ... que.

keo (zool.: ave da família dos psitacídeos, Nestor notabilis) papagaio-da-nova-zelândia, kea, queia.

KEA sigl. de Kanada Esperanto-Asocio.

Kebeko (geogr.: cid. do Canadá, cap. da província de Quebec) Quebec. Kebekio (geogr.: província do Canadá; cap.: Kebeko) província de Quebec.

kebraĉo (madeira dura de árvores de vários gêneros e espécies da América do Sul) quebracho. kebraĉarbo (bot.: designação comum a várias plantas de diferentes gêneros e espécies, de madeira muito dura, nativas da América do Sul) quebracho. ¨ blanka kebraĉo (bot.: árvore da família das apocináceas, Aspidosperma tomentosum) pau-pereira-do-campo. ruĝa kebraĉo 1 (bot.: designação comum a várias árvores do gênero Schinopsis, da família das anacardiáceas) quebracho, quebracho-vermelho. 2 (bot.: árvore da família das anacardiáceas, Schinopsis quebracho-colorado) quebracho, quebracho-vermelho.

Kebrangulo  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Quebrangulo. Vd. Alagoo (‘estado’). kebrangula (relativo ao mun. de Kebrangulo AL ou aos seus naturais ou habitantes) quebrangulense. kebrangulano (o natural ou habitante do mun. de Kebrangulo AL) quebrangulense.

Kebranzolo (geogr.: rio do estado de Minas Gerais, próximo à cid. de Araguari) Quebra-Anzol.

kecalo 1 (zool.) = kvecalo. 2 (econ.) = kvecalo.

keĉapo (tb. keĉupo, tomatosaŭco) (cul.: molho de tomate temperado com vinagre e outros condimentos, de sabor levemente adocicado) “ketchup”.

keĉuo (indivíduo dos quíchuas, povo indígena sul-americano, cujos governantes eram os incas) quíchua. Vd. inkao. keĉua (relativo aos quíchuas) quíchua. ¨ keĉua lingvo (ling.: língua dos quíchuas) quíchua.

keĉupo (cul.) = keĉapo.

Kedas-do-Igvasuo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Quedas do Iguaçu. Vd. Paranao (‘estado’). kedas-do-igvasua (relativo ao mun. de Kedas-do-Igvasuo PR ou aos seus naturais ou habitantes) quedas-iguaçuense, quedense: la kedas-do-igvasua kulturo estas riĉa a cultura quedas-iguaçuense (ou quedense) é rica. kedas-do-igvasuano (o natural ou habitante do mun. de Kedas-do-Igvasuo PR) quedas-iguaçuense, quedense: la kedas-do-igvasuanoj estas feliĉaj os quedas-iguaçuenses (ou quedenses) são felizes.

kedivo (título do vice-rei do Egito, quando este país era tributária da Turquia) quediva.

kefal- el.comp. (significa “cabeça”) = cefal-.

kefiro (cul.: bebida fermentada de origem caucasiana, espécie de coalhada de leite de ovelha ou de cabra, de sabor agridoce, usado como alimento) quefir, “kefir”.

keglo 1 (desp.: pequeno pau usado como alvo em certos jogos como a malha) paulito, pau de jogo-da-bola, fito. 2 (desp.: objeto de madeira em forma de garrafa usada no boliche) pino, baliza. keglaro (desp.: conjunto das balizas e da bola utilizadas no jogo-da-bola ou no boliche) equipamento de jogo-da-bola, equipamento de boliche. kegloludo 1 (desp.: jogo em que se fazem rolar bolas de madeira a fim de derrubar certo número de paus postos em pé) jogo-da-bola. 2 (desp.: jogo que consiste em atirar uma bola de madeira ou de outro material pesado por uma pista estreita, visando a derrubar um conjunto de balizas de madeira com feitio de garrafas) boliche. ¨ ĵetdiska kegloludo (desp.: jogo que consiste em lançar-se rente ao chão chapas ou discos metálicos a fim de derrubar pequenas estacas colocadas a uma distância convencionada) malha, chinquilho..

KEI sigl. de Konsilantaro de Ekonomia Interhelpo.

keiranto (bot.: designação comum a algumas plantas dos gêneros Cheiranthus e Matthiola, da família das crucíferas) goivo, queiranto.

kejlo 1 (peça de madeira ou de metal, para segurar ou juntar madeiras ou chapas ou para tapar um orifício) chaveta, cavilha, pino, bucha, tarugo. 2 (tb. agordokejlo) (mús.: peça de madeira ou de metal de certos instrumentos musicais, destinada a retesar-lhes as cordas) cravelha. kejli (tr.) cavilhar.

Kejmado  1 (geogr.: mun. do estado do Rio de Janeiro) Queimados. Vd. Rio-de-Ĵanejro (‘estado’). kejmada (relativo ao mun. Kejmado RJ ou aos seus naturais ou habitantes) queimadense: la kejmada kulturo estas riĉa a cultura queimadense é rica. kejmadano (o natural ou habitante do mun. Kejmado RJ) queimadense: la kejmadanoj estas feliĉaj os queimadenses são felizes.

Kejmado  2 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Queimadas. Vd. Paraibo (‘estado’). kejmada (relativo ao mun. Kejmado PB ou aos seus naturais ou habitantes) queimadense: la kejmada kulturo estas riĉa a cultura queimadense é rica. kejmadano (o natural ou habitante do mun. Kejmado PB) queimadense: la kejmadanoj estas feliĉaj os queimadenses são felizes.

kekso (tb. biskvito) (cul.) biscoito, bolacha.

kelo (arq.: compartimento da casa, geralmente subterrâneo, onde se guardam vinho, azeite ou gêneros alimentícios) adega, frasqueira, garrafeira, despensa, porão. kelaro conjunto de adegas sob uma construção. kelisto despenseiro. enkeligi adegar, guardar em adega. ŝipkelo (tb. ŝipa kelo) 1 (mar.) = holdo. 2 paiol. vinkelo (compartimento subterrâneo destinado à conservação de vinho) adega. || malfermita kelo tentas al ŝtelo (prov.) a ocasião faz o ladrão.

KELI sigl. de Kristana Esperanto-Ligo Internacia.

kelidonio (tb. verukherbo) 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Chelidonium, da família das papaveráceas, com uma espécie apenas) quelidônio. 2 (bot.: erva da família das papaveráceas, Chelidonium majus) quelidônio, celidônia, ceruda, erva-andorinha, erva-das-verrugas, quelidônia, seruda.

kelka algum, um pouco (quantidade não determinada). kelkaj alguns, um pequeno número de, vários, certo número de, uns poucos, diversos. kelkafoje (tb. kelkfoje) às vezes, algumas vezes. kelkatempa (tb. kelktempa) temporário, provisório. ¨ kelke da = kelkaj. dekkelke da (tb. dek kaj kelkaj) pouco mais de dez: en la urbo estas dekkelke da esperantistoj na cidade há pouco mais de dez esperantistas. Obs.: de forma semelhante diz-se dudekkelke da, dudekkelkaj (vinte e poucos), milkelke da (mil e poucos) etc. Vd. kelkdek, kelkcent, kelkmil. post kelka tempo dentro em pouco. tridekkelkjara homo uma pessoa de uns trinta e tantos anos.

kelnero (empregado de bar, restaurante etc. que serve os clientes) garçom, “garçon”, criado de mesa, moço, copeiro, empregado de mesa. kelnerhelpanto (tb. kelnerhelpisto) ajudante de garçom, cumim. kelnerino (empregada de bar, restaurante etc. que serve os clientes) garçonete, “garçonette”, criada de mesa, moça, empregada de mesa. ĉefkelnero garçom-chefe, chefe dos garçons.

keloido (med.: cicatriz cutânea hipertrofiada) queloide.

kelonio (tb. ĥelonio) (zool.: tartaruga marinha da família dos queloniídeos, Chelonia mydas) tartaruga-verde.

kelotomio (cir.: operação cirúrgica que consiste em desapertar a hérnia) celotomia.

kelto (indivíduo dos celtas) celta. Vd. gaelo. kelta (relativo aos celtas) celta, céltico. keltoj (hist.: povos que se distribuíram pela Europa ocidental no primeiro e segundo milênios a.C.) celtas. keltibero (indivíduo dos celtiberos, povo resultante da fusão dos celtas com os iberos) celtibero. Keltio (hist.) = Keltujo. Keltujo (tb. Keltio) (hist.: parte da Gália antiga, entre o Sena e o Garona) Céltica.

Keluzo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Queluz. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). keluza (relativo ao mun. de Keluzo SP ou aos seus naturais ou habitantes) queluzense. keluzano (o natural ou habitante do mun. de Keluzo SP) queluzense.

Keluzito  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Queluzito. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’).  keluzita (relativo ao mun. de Keluzito MG ou aos seus naturais ou habitantes) queluzitano, queluzitense. keluzitano (o natural ou habitante do mun. de Keluzito MG) queluzitano, queluzitense.

kelvino (fís., metr.: unidade de medida de temperatura no SI; símb.: K) kelvin.

Kembriĝo (geogr.: cid. da Inglaterra) Cambridge.

kemio (tb. ĥemio) (quím.: ciência que estuda a composição das substâncias, suas propriedades e transformações) química. kemia (relativo à química) químico. kemiaĵo produto químico, química. kemiisto (especialista em química) químico. elektrokemia eletroquímico. elektrokemio (fisquím.) eletroquímica. fotokemio (fisquím.) fotoquímica. kosmokemio (quím., cosm.) cosmoquímica. sunkemio (quím., astr.: química do Sol) química do Sol, helioquímica. ¨ koloida kemio (quím.) química coloidal. minerala kemio (tb. neorganika kemio) (quím.) química mineral, química inorgânica. neorganika kemio (tb. minerala kemio) (quím.) química inorgânica, química mineral. organika kemio (quím.) química orgânica.

keno madeira resinosa: kena torĉo tocha de madeira resinosa.

Kenigsbergo (geogr., hist.: antigo nome de Kaliningrado, na Rússia) Königsberg, Conisberga. ¨ problemo de la sep pontoj en Kenigsbergo (mat.) problema das sete pontes de Königsberg.

Kenjo (geogr.: país da África; cap.: Najrobio; símb.autom.: EAK) Quênia.

Kenja Monto (geogr.: ponto culminante do Quênia) monte Quênia.

kenopodio 1 (tb. anserpiedo) (bot.: designação comum às plantas do gênero Chenopodium) quenopódio. 2 (bot.: erva cosmopolita da família das quenopodiáceas, Chenopodium ambrosioides) erva-de-santa-maria, anserina. kenopodiacoj (bot.: família da ordem das cariofilales) quenopodiáceas. fragkenopodio (tb. blito) (bot.: certa espécie de quenopódio, Chenopodium capitatum) armolão. ¨ Perua kenopodio (bot.) = kvinoo (Chenopodium quinoa).

kenotrono (fís.: tubo eletrônico que serve de válvula) quenotron..

kenozoiko (geol.) Cenozoico.

Kentukio (geogr.: um dos Estados dos EUA; cap.: “Frankfort”) Kentucky.

Keopso (faraó da 4.ª dinastia, c.2.600 a.C.) Quéops. ¨ piramido de Keopso pirâmide de Quéops.

kepo (vest.) quepe.

kepro (têxt.: certo tipo de tecido, com estrias em diagonal) sarja, tecido com ligamento sarja.

KER sigl. de Komuna Eŭropa Referenckadro por lingvoj.

kero (naipe do baralho) copas. kera de copas: kera reĝino dama de copas; kera aso ás de copas; kera oko oito de copas. keroforma em forma de coração, cordiforme.

Keralo (geogr.: um dos Estados da Índia) Kerala.

Keralao (geogr.) = Keralo.

kerato el.comp. (significa “corno”, “ponta”, “córnea”) cerat-. keratino (anat.: substância que se encontra nas unhas, nos cornos etc.) ceratina, queratina. keratito (med.: inflamação da córnea) ceratite. keratokonuso (med.: deformação da córnea) ceratocone. keratolizo (processo de desintegrar ou dissolver queratina) ceratólise. keratozo (med.: dermatose, caracterizada por hipertrofia da camada epidérmica) ceratose.

kereruo (zool.) = violdorsa kolombo.

Kergelenoj (geogr.: arquipélago francês no Sul do oceano Índico) ilhas Kerguelen.

kerkedulo (zool.) = marĉanaso (Anas querquedula).

kermeso 1 (feira paroquial) quermesse. 2 (bazar com leilão de prendas, ao ar livre) quermesse. 3 parque de diversões.

kerno 1 cerne (de madeira), caroço (de fruta), âmago, núcleo. 2 (fon.: num ditongo ou num tritongo, a vogal sobre a qual se apoiam as semivogais) base. kerna (fig.) essencial. kerneca substancial, vigoroso, enérgico, drástico. kerneto pevide, semente. kernofrukto fruta de caroço.

Keroneo (geogr.: cid. da Beócia, na Grécia) Queroneia.

keroseno (derivado do petróleo, usado frequentemente como solvente, combustível na aviação, em fogareiros, lampiões etc.) querosene.

kerubo 1 (ser sobrenatural, em forma de touro de asas e cabeça humana) querubim. 2 (anjo do segundo coro celeste, representado em pintura e escultura por uma cabeça de criança com asas) querubim. 3 (fig.: criança encantadora) querubim.

KES sigl. de Kvakera Esperantista Societo.

kesto  caixa, mala, arca, baú, cofre. kestego caixa grande, caixão. kesteto caixa pequena, caixa, caixinha. abelkesto (tb. abelujo) (forma moderna de colmeia, com quadros móveis verticalmente) colmeia. elkestigi desencaixotar, desemalar. enkestigi encaixotar, emalar. enkestigisto encaixotador. latkesto caixa de ripas. leterkesto (tipo de receptáculo, localizado geralmente nas entradas dos edifícios, casas etc., onde o carteiro deposita a correspondência destinada àquele endereço) correio, caixa de correio. Vd. poŝtkesto, poŝtfako. monkesto caixa, caixa-forte, cofre, burra. montrokesto caixa guarnecida de vidro para expor objetos. poŝtkesto 1 (caixa em lugar público onde se deposita correspondência a ser recolhida pelo correio) caixa de coleta, caixa de coleta postal, marco postal. Vd. leterkesto, poŝtfako. 2 (tb. poŝtfako) (caixa ou nicho, privativos, frequentemente alugados, fechados a chave e numerados, encontrados em agências de correio, onde é depositada a correspondência do locatário) caixa postal, apartado. sablokesto caixa de areia: la katidoj ludas en la sablokesto os gatinhos brincam na caixa de areia. sidkesto caixa que se encontra debaixo do assento de um veículo. skeletkesto (caixa de ripas pregadas a espaços regulares) engradado. ŝrankokesto caixa comprida e baixa, usada como móvel. e para guardar objetos. tipkesto (tip.) caixa de tipos. tirkesto gaveta. tirkestaro cômoda, gaveteiro. ¨ kesto de (la) atesto (tb. sankta kesto) (bíbl.) arca santa, arca da aliança. nigra kesto (aer.: aparelhagem que grava dados sobre o funcionamento de uma aeronave, seus sistemas e as conversas seus entre tripulantes e órgãos de controle de voo) caixa-preta.

kestrelo (zool.) = turfalko.

keto 1 1 (biol.: pelos compridos e ásperos de alguns animais) sedas, cerda. 2 (biol.: designação comum a diversos tipos de estruturas setiformes existentes em variadas partes do corpo dos artrópodes e dos anelídeos) cerda.

keto 2 el.comp. (quím.: significa cetona) ceto-. Vd. ketono.

keteno (quím.: gás muito reativo, especialmente usado como agente de acetilação em síntese orgânica; fórm.: C2H2O) ceteno.

ketono (quím.: classe de compostos orgânicos que contém o grupamento carbonila (CO) ligado a dois átomos de carbono) cetona.

ketozo (quím.: qualquer carboidrato que é uma cetona, como, p. ex., a frutose) cetose.

kg símb. de kilogramo.

kg/h símb. de kilogramo en horo.

kg/l símb. de kilogramo per litro.

kg/m3 símb. de kilogramo per kuba metro.

kg/s símb. de kilogramo en sekundo.

kHz símb. de kiloherco.

Ki (metr.) símb. de kibi/.

kia  (ki/a)  = kia. Vd. PMEG § 13.2.

kio  (ki/o)  = kio. Vd. PMEG § 13.2.

kia  paltab. (pl.: kiaj) (PMEG § 13.1, § 15.3: palavra da tabela, usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de qualidade, tipo, espécie) 1 que, que tipo de, que espécie de, qual, quais: kian libron vi aĉetis, ĉu novan aŭ malnovan? que tipo de livro você comprou, novo ou velho? kiajn librojn vi aĉetis, ĉu novajn aŭ malnovajn? que tipos de livros você comprou, novos ou velhos? kiaj libroj plaĉas al vi? que tipos de livro lhe agradam? ŝi havas tian belecon, kian vi neniam vidis ela tem uma beleza tal qual você nunca viu. kia ĝoja festo! que festa alegre! kiaj belaj okuloj! que olhos bonitos! kia naivulo mi estis! que ingênuo que fui! 2 como: mi ne scias, ĉu ŝi estas bela aŭ malbela, kia ŝi estas? não sei se ela é bela ou feia, como ela é? kia estas tiu libro, ĉu nova aŭ malnova? como é esse livro, é novo ou velho? kiaj estas tiuj libroj, ĉu novaj aŭ malnovaj? como são esses livros, são novos ou velhos? ¨ kia ajn qualquer tipo que seja, qualquer que: kia ajn penso povus resti ĉe vi, li neis kaj tio devas sufiĉi qualquer tipo de pensamento que pudesse ficar em você, ele negava e isso deve bastar. li rebatis ĉiujn argumentojn, de kia ajn flanko ili venis ele rebatia todos os argumentos, de qualquer lado que eles viessem. || kia anĝelo! que anjo!. kia patro, tia filo (dito) tal pai, tal filho.

kial  paltab. (PMEG § 13.1, § 14.3.1: palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de causa ou motivo) 1 por que, por que motivo, por que motivos, por qual motivo, por quais motivos, por que causa, por que causas, porque, pelo qual, pela qual, pelos quais, pelas quais: kial vi ne venis hieraŭ? por que você não veio ontem? la hieraŭa pluvo estas la motivo, kial ŝi venis hodiaŭ a chuva de ontem é o motivo pelo qual ela veio hoje. 2 porque. kialo motivo, causa, razão, (o) porquê. kialigi motivar, expor os motivos. || doni al iu evitkialojn responder a alguém com evasivas; dar desculpas a alguém.

kiam  paltab. (PMEG § 13.1, § 14.2.1: palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de tempo, vez (ocasião, condição)) 1 quando, em que tempo, ao tempo que, no tempo em que, em que: kiam vi naskiĝis? quando você nasceu? kiam komenciĝos la kurso? quando começará o curso? en la tago, kiam ŝi naskiĝis, pluvis no dia em que ela nasceu, chovia. 2 que hora, que horas: kiam vi devos enlitiĝi? que hora você tem de ir para a cama? ¨ kiam ajn não importa quando, quando quer que: venu, kiam ajn vi deziros venha quando quer que você desejar. ĉiam, kiam sempre que. de kiam desde quando. en la tago, kiam no dia em que. post kiam depois que.

kiango (zool.: jumento selvagem da Ásia, Equus kiang) “kiang”.

kiasmo 1 (ret.: disposição cruzada da ordem das partes simétricas de duas frases, de modo que formem uma antítese ou um paralelo) quiasmo. 2 (anat.: cruzamento em forma de X) quiasma. 3 (biol.: estrutura em forma de cruz, formada pela superposição de cromátides de cromossomos homólogos, durante a meiose relacionada com o processo de permutação) quiasma. ¨ opta kiasmo (anat.: cruzamento de nervos ópticos sobre o esfenoide) quiasma óptico.

KiB (metr.) símb. de kibibajto.

Kibajt (metr.) símb. de kibibajto.

kibernetiko (tb. cibernetiko) (ciência que tem por objeto o estudo comparativo dos sistemas e mecanismos de controle automático, regulação e comunicação nos seres vivos e nas máquinas) cibernética.

kibi/ pref. (metr.: segundo a IEC, equivale ao multiplicador 210 (= 1.024; símb.: Ki) kibi-: kibibajto (= 1.024 bajtoj; símb.: KiB, Kibajt) kibibyte (KiB).

kibico (intruso incômodo que, p.ex., observa cartas por detrás dos jogadores e dá conselhos não solicitados) sapo, peru, mirão.

kiblo (ponto do espaço para o qual os fiéis se voltam ao orar) “qibla”. ¨ bahaa kiblo (rel.: ponto do espaço que mostra a direção de Bahji, localidade perto de Acre, em Israel) “qibla” bahá’í (ou bahaísta). islama kiblo (rel.: ponto do espaço que mostra a direção de Meca) “qibla” islâmico.

kibuco (fazenda coletiva, em Israel) “kibutz”.

kiĉo (objeto ou manifestação de teor supostamente artístico, mas sem o ser) “kitsch”.

Kidrono (geogr., bíbl.: torrente da Judeia, célebra na Bíblia, e que separa Jerusalém do monte das Oliveiras e deságua no mar Morto) Cédron. Kidrona Valo (geogr.) vale do Cédron.

kie  paltab. (PMEG § 13.1, § 14.1.1: palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de lugar) 1 onde, em que lugar, o lugar em que: kie estas via libro? onde está o seu (ou o teu) livro? kie estas viaj libroj? onde estão os seus (ou os teus) livros? mi ne scias, kie mi lasis miajn okulvitrojn não sei onde deixei os meus óculos. en la urbo, kie mi naskiĝis, vivas ducent mil homoj na cidade onde (ou em que) nasci vivem duzentas mil pessoas. 2 cadê, que é de, quede, quedê, onde está, onde estão: kie estas la infanoj? cadê as crianças? kien aonde, para onde: kien vi iros en via libertempo? aonde você irá nas suas férias? ¨ kie ajn não importa o lugar, onde quer que seja: kie ajn vi estos, mia penso estos ĉe vi onde quer que você esteja, meu pensamento estará com você. kien ajn não importa para que lugar, aonde quer que seja: kien ajn vi iros, mi akompanos vin aonde quer quer você vá, eu o acompanharei. kien ajn mi min turnis, ĉie estis akvo para onde quer que eu me virasse, por toda a parte havia água. de kie donde, de onde, (a partir de onde). el kie donde, de onde (de dentro de onde). ĝis kie até onde, até aonde. || kien ajn mi iros, mi estos feliĉa aonde quer que eu vá, serei feliz.

kiel  paltab. (PMEG § 13.1, § 14.3.2: palavra da tabela, usada como interrogativo. relativo e exclamativo com o significado de modo, maneira, grau) como, de que modo, de que maneira, qual, na qualidade de, quanto, quão, que: kiel vi fartas? como vai você?, como está passando? faru tiel, kiel plaĉas al vi faça como lhe agradar. kiel malgaja mi fariĝis! quão triste eu me tornei! kiel bele ili dancadas! como eles dançam bonito! ha, kiel bele! ah! como é belo! (tb. ah! que beleza!). kiel!? ne povas esti! como!? não pode ser! kiela que, qual. kiele como, de que modo. ¨ kiel ajn de qualquer modo, como quer que seja, por mais que, de qualquer maneira que seja, seja lá como for: kiel ajn tio estis, ĉi tiu insekto savis nian vivon fosse como fosse, este inseto nos salvou a vida. kiel ajn malmulte por pouco que seja. kiel ankaŭ bem como: mi, kiel ankaŭ mia koramikino, parolas Esperanton eu, bem como minha namorada, falamos Esperanto. kiel eble plej o mais possível. same kiel assim como, bem como. || kiel? Como?

kies  paltab. (PMEG § 13.1, § 15.4: palavra da tabela, usada como interrogativo e relativo com o significado de possuidor (sujeito latente, objeto latente)) de quem, de que, do qual, dos quais, da qual, das quais, cujo, cujos, cuja, cujas: kies filino vi estas? de quem você é filha? ni salutu la landon, kies gastoj ni estas saudemos o país de que (ou do qual) somos hóspedes. la virino, kies voĉon vi aŭdis, estas mia kuzino a mulher cuja voz você ouviu é minha prima. la junulino, kies gepatroj loĝas en San-Paŭlo, vojaĝis hieraŭ a jovem cujos pais moram em São Paulo viajou ontem. Obs.: na interrogação ou exclamação, o kies se refere a pessoa: kies tiu libro estas? — De Maria de quem é esse livro? — Da Maria. ¨ kies ajn de quem quer que seja.

Kievo (geogr.: cap. da Ucrânia) Kiev.

Kigalio (geogr.: cap. de Ruanda) Kigali.

kiĥota quixotesco, exagerado, ridículo.

kiki (i.) = ŝoti.

kikaro (bíbl.)  = talanto.

kikero 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cicer, da família das leguminosas) cícer. 2 (tb. ordinara kikero, korna kikero) (bot.: planta anual da família das leguminosas, Cicer arietinum) grão-de-bico, chícharo, chícharo-miúdo, ervanço, grão-de-cavalo, gravanceira, gravanço. 3 (tb. kikersemo) (cul.: semente dessa planta, usado na alimentação) grão-de-bico.

kikeriko = kokeriko.

Kikiharo (geogr.) = Ĉjiĉjiharo.

kilo (mar.: peça de madeira ou metal que se estende da proa à popa do navio, e sobre a qual se armam as outras peças) quilha: la kilo estas kvazaŭ la spino de la ŝipo a quilha é por assim dizer a coluna vertebral do navio. antaŭkilo (mar.) = steveno. postkilo (mar.) cadaste.

kilajo (bot.: designação comum às plantas do gênero Quillaja, da família das rosáceas) quilaia, timboúva.

Kilimanĝaro (geogr.: maciço vulcânico da Tanzânia, na África) Kilimanjaro

kilo/ pref. (equivale a 103, mil; símb.: k) quilo- (k): kilogramo (kg) quilograma.

Kilombo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Quilombo. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kilomba (relativo ao mun. de Kilombo SC ou aos seus naturais ou habitantes) quilombense. kilombano (o natural ou habitante do mun. de Kilombo SC) quilombense.

kilometro (metr.: mil metros) quilômetro. ¨ traveturitaj kilometroj (falando-se de veículos, quantidade de quilômetros rodados) quilometragem. Vd. traveturita distanco.

kilsono (mar., aer.) sobrequilha, carlinga.

kilto (vest.: saia masculina escocesa) “kilt”.

kimo (bot.) = cumo.

Kimberley (geogr.: cid. e cap. da província Cabo Setentrional, na África do Sul) Kimberley. Vd. Norda Kablando.

kimbunda lingvo  (ling.: língua da família banta, falada em Angola) quimbundo.

kimero = ĥimero.

kimono (vest.: veste nacional japonesa para homens e mulheres, usada também no ocidente) quimono, quimão.

kimro (o natural ou habitante do País de Gales) galês. kimra (relativo ao País de Gales ou aos seus naturais ou habitantes) galês. Kimrio (tb. Kimrujo) (geogr.: região do Oeste da Grã-Bretanha; cap.: Kardifo) País de Gales. kimrino (mulher natural ou habitante do País de Gales) galesa. ¨ kimra lingvo (ling.: língua celta falada no País de Gales) galês. princo de Kimrujo (título que toma, na Inglaterra, o primogênito do rei, desde 1301) príncipe de Gales.

kino 1 cinema, arte cinematográfica, cinematografia. kinejo (local onde se apresentam filmes) cinema, cine. kinejaro (conjunto de cinemas) multiplex*. kinoklubo (associação que reúne apreciadores de cinema para fins de estudo e debates e para exibição de filmes selecionados) cineclube. kinostelo 1 (cine.: atriz talentosa e eminente a quem incumbe o principal papel de um filme) estrela, estrela de cinema. 2 (cine.: ator talentoso e eminente a quem incumbe o principal papel de um filme) astro, astro de cinema. parkokinejo (cinema, geralmente ao ar livre, em que o usuário assiste ao filme dentro do próprio carro) “drive-in”.

kino 2 (bot.) = kinkono.

kino 3 (econ.: moeda de Papua Nova Guiné; = 100 toeoj) kina.

kinazo (quím.: qualquer enzima que catalise uma reação de fosforilação) cínase, cinase.

kinematiko (fís.: ramo da mecânica que estuda os movimentos de corpos ou partículas, sem referência a massas ou forças) cinemática, foronomia, mecânica racional. kinematika cinemático.

kinematografo (aparelho capaz de reproduzir numa tela o movimento, por meio de uma sequência de fotografias) cinematógrafo, cinema. kinematografa (relativo ao cinematógrafo) cinematográfico. kinematografi (tr.) (registrar por meio de cinematógrafo) cinematografar, filmar. kinematografia (relativo à cinematografia) cinematográfico. kinematografio (arte de fazer e projetar filmes cinematográficos) cinematografia.

kinestezo (fisl.: sentido da percepção de movimento, peso, resistência e posição do corpo, provocado por estímulos do próprio organismo) cinestesia.

kineta (fís.: que diz respeito ao movimento) cinético: kineta energio energia cinética. kinetika (relativo à cinética) cinético. kinetiko (fís.: ramo da física que trata da ação das forças nas mudanças dos movimentos dos corpos) cinética. Vd. kinematiko.

kinezo cinesia, movimento, mobilidade. kinezismo (med.: autointoxicação pela fadiga) cinesimo. kinezopatio (tb. veturmalsano) (med.: mal-estar sentido por quem viaja de navio, avião ou mesmo transporte terrestre) cinesiopatia, enjoo, enjoo de viagem. kinezoterapeŭto = kinezoterapiisto. kinezoterapio (med.: conjunto de tratamentos que atuam sobre o organismo imprimindo-lhe uma mobilização ativa ou passiva) cinesioterapia, cinesiatria. kinezoterapiisto (especialista em cinesioterapia) cinesioterapeuta. hiperkinezo (med.: motilidade patologicamente excessiva) hipercinesia. ¨ stomaka hiperkinezo (med.:  movimento excessivo das paredes do estômago) hipercinesia estomacal.

Kingdaŭo (geogr.: cid. da China) Qingdao, Ts’ing-Tao.

Kinghajo (geogr.: província da China) Qinghai, Tsinghai.

Kingstaŭno (geogr.: cap. de São Vicente e Granadinas) Kingstown. Vd. Sankta Vincento kaj Grenadinoj.

Kingstono (geogr.: cid. e cap. da Jamaica) Kingston. Vd. Jamajko.

kinhidrono (quím.: composto de quinona e hidroquinona) quinidrona.

kinĥono (bot.) = kinkono.

kinino (quím.: alcaloide extraído da casca da quina) quinina, quinino. kinina (quím.: relativo à quinina) quinínico. kininakvo água tônica. Vd. toniko. kininismo (med.: intoxicação devida ao uso da quinina) quinismo, quininismo. kininlikvoro licor de quinina.

kinkono (bot.: designação comum a árvores e arbustos do gênero Cinchona, da família das rubiáceas) quina, cinchona, chinchona. kinkonino (quím.: alcaloide que se extrai da quina, juntamente com o quinino) cinchonina, chinchonina.

kinoida (quím.: que se assemelha à quinona) quinoide, quinônico.

kinolo (quím.) quinol. Vd. hidrokinono.

kinolino (quím.: substância usada em fármacos antimaláricos) quinoleína, quinolina.

kinono (quím.: substância usada como agente oxidante, em fotografia, na fabricação de corantes etc.) quinona. 2 (tb. benzokinono) quinona, benzoquinona.

Kinŝaso (geogr.: cap. da República Democrática do Congo) Kinshasa.

k-ino abrev. de kamaradino.

kinosolo (farm.) variedade de desinfetante.

kinuo (bot.: planta da família das quenopodiáceas, Chenopodium quinoa) quinoa, espinafre-do-peru.

K-io abrev. de Kompanio.

kio  paltab. (sem plural) (PMEG § 13.1, § 15.2: palavra da tabela, usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de coisa) que, o que, que coisa: kio estas sur la tablo? o que está sobre a mesa? kion ni manĝos hodiaŭ? o que comeremos hoje? parolu al mi pri tio, kio okazis fale-me sobre o que aconteceu. kion mi vidas! que vejo eu!  vi! kio! mi pensas, ke vi ne havas duonon da penso en la kapo! você! o quê! acho que você não tem meio pensamento na cabeça! kio mi estis, kaj kio mi estas nun! o que eu fui, e o que sou agora! rakontu ĉion, kio okazis al vi conte tudo o que aconteceu a você (ou o que lhe aconteceu). la sola, kion li deziras, estas vivi trankvile somente o que ele deseja é viver com tranquilidade. ne forgesu tion, kion mi diris al vi não se esqueça do que eu lhe disse (ou do que eu disse a você). fine ŝi akceptis la postenon, kio kontentigis ĉiujn finalmente ela aceitou o posto, o que contentou a todos. ŝi faros la vojaĝon kun mi, kion mi arde esperis ela fará a viagem comigo, o que eu esperava ardentemente. ĉion, kion ajn ŝi volis, mi faris tudo o que quer que ela queria eu fazia. ¨ kio ajn seja o que for, o que quer seja, qualquer coisa que seja. ĉio, kio tudo o que. io, kio alguma coisa que, algo que. || kio estas Esperanto? que é o Esperanto? kio nova? que há de novo? kion vi deziras? que você deseja?; que queres?; o que que você quer?; que que você quer? kion vi faris! que que você fez?; que fizeste? pri kio li parolos? sobre que ele falará?

kiom  paltab. (PMEG § 13.1, § 14.3.2: palavra da tabela, usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de quantidade (grau enfático)) quanto, quanta, quantos, quantas, como, de que modo, de que maneira, tanto quanto, quão: kiom kostas tiu objekto? quanto custa esse objeto? kiom da mono vi havas en la banko? quanto dinheiro você tem no banco? kiom longa estas la rivero? quão longo é o rio? kiom mi scias, ŝi ne estas riĉa tanto quanto (ou pelo que) sei, ela não é rica. kiom da homoj estas ĉi tie! quantas pessoas estão aqui! Obs.: não use “kiom” em vez de “kiel” para grau, a não ser que seja para mostrar forte ênfase. Vd. PMEG §24.5 “Tiom-kiom-ismo”. kioma que (em que ordem). kiomo 1 quanto, quantidade. 2 (mil.) efetivo. kiomfoje quantas vezes. ¨ kiom ajn seja quanto for, por quanto, por mais que, qualquer quantidade que seja: kiom ajn mi rompis al mi la kapon, mi tion ne povis kompreni por mais que eu quebrasse a cabeça, não podia entender isso. kiom da quanto, quantos. kiom multe quanto. kiom nur eble quanto possível. kiom ofte com que frequência, quantas vezes, quão frequentemente. || kioma horo estas? que horas são?. kioma tago estas hodiaŭ? a quantos do mês estamos hoje?; que dia do mês é hoje?; que dia é hoje?. kiom da mono vi bezonas quanto dinheiro você precisa? kiom mi scias... pelo que sei...; tanto quanto eu sei... kiomjara vi estas? quantos anos você tem?. kiom mi ŝuldas por ĉi tiuj libroj quanto devo por estes livros?. kiom vi bezonas? quanto você precisa?

kiosko (pequena construção de madeira, espécie de pavilhão, situada em praças, jardins etc., e que serve habitualmente para a venda de tabaco, jornais, bebidas etc.) quiosque.

Kioto (geogr.: cid. do Japão) Kyoto, Quioto.

kipo (moeda do Laos; = 100 atoj) kip.

kipro 1 (cul.) arenque defumado.

Kipro 2 (geogr.: país insular da Ásia, no mar Mediterrâneo; cap.: Nikozio; símb.autom.: CY) Chipre. kipra (relativo a Chipre ou aos seus naturais ou habitantes) cipriota. kiprano (o natural ou habitante de Chipre) cipriota.

KIR (símb. autom.) Kiribatio.

kiraso 1 (armadura de metal ou de couro que protege o peito e as costas de cavaleiros) couraça. 2 (placas de aço fixadas sobre belonave para protegê-la contra artilharia inimiga) couraça. 3 (invólucro protetor da tartaruga, tatu e outros animais) couraça, casco. kirasa couraçado, blindado. kirasi (tr.) couraçar. kirasaĵo chapa de couraça. kirasŝipo encouraçado, couraçado. kirastegi (tr.) (tb. kirasi) blindar. kirastuniko cota de malhas. kirasulo couraceiro. brustokiraso (tb. brustoŝildo) colete à prova de balas. maŝkiraso (tb. kirastuniko) cota de malhas. skvamkiraso couraça de pequenas placas metálicas que cobrem umas as outras. ŝipkiraso blindagem.

kirgizo (o natural ou habitante do Quirguistão, na Ásia) quirguiz, quirguistanês. kirgiza (relativo ao Quirguistão ou aos seus habitantes) quirguiz, quirguistanês. Kirgizio (tb. Kirgizujo, Kirgizlando) (geogr.: país da Ásia central; cap.: Biŝkeko) Quirguistão, Quirguizistão.

Kiribato (geogr.: país da Oceania; cap.: Bairikio; símb.autom.: Kir) Kiribati.

Kirinopolo  (geogr.: mun. do estado de Goiás) Quirinópolis. Vd. Gojaso (‘estado’). kirinopola (relativo ao mun. Kirinopolo GO ou aos seus naturais ou habitantes) quirinopolino: la kirinopola kulturo estas riĉa a cultura quirinopolina é rica. kirinopolano (o natural ou habitante do mun. Kirinopolo GO) quirinopolino: la kirinopolanoj estas feliĉaj os quirinopolinos são felizes.

kirko 1 igreja cristã.

kirko 2 (zool.) = cirkuo.

Kirkvalo (geogr.: cid. e cap. das Órcadas) Kirkwall. Vd. Orkadoj.

kirli (tr.) 1 bater (ovos, nata etc), mexer (panela), fazer molinete. kirle em turbilhão. kirlo 1 (tb. kirliĝo) remoinho, turbilhão. 2 (fís., mat.) rotacional. kirlado ação de bater (ovos, nata etc.). kirlaĵo (tb. kirlo) vórtice. kirlakvo sorvedouro, voragem. kirlakvejo (local onde ocorrem movimentos giratórios intensos de massas de água) turbilhão, sorvedouro, voragem, vórtice, remoinho. kirliĝi redemoinhar. kirliĝo remoinho, turbilhão. kirlilo 1 molinete (torniquete). 2 (tb. ŝaŭmigilo) batedeira, batedeira elétrica. kirlovento remoinho, ciclone. kirloventego ciclone. akvokirlado (tb. malstromo) (massa de água que entra em movimento giratório intenso) turbilhão, sorvedouro, voragem, vórtice, remoinho. laktokirlaĵo (cul.: bebida à base de leite ou farinha láctea misturada com sorvete e aromatizante) “milk-shake”. ovkirlilo batedor de ovos. plurkirlilo (de cozinha) multiprocessador. ¨ elektra kirlilo batedeira elétrica.

kirmeso 1 (corante vermelho obtido dos corpos secos de insetos homópteros do gênero Kermes) quermes, quermes animal. 2 (tb. minerala kirmeso) (quím.) = kirmesito. ¨ minerala kirmeso (quím.) = kirmesito.

kirmesito (tb. minerala kirmeso) (quím.: mistura de sais de antimônio, usada para fins terapêuticos) quermes mineral.

kiromancio (tb. mandivenado) quiromancia. kiromanciisto (tb. kiromanciano) (pessoa que lê o destino pelas linhas da mão) quiromante. kiromanciistino (tb. kiromancianino) (mulher que lê o destino pelas linhas da mão) quiromante.

Kirono (mit.: um dos centauros que educou Aquiles) Quíron.

kironekto 1 (tb. ĥironekto) (zool.: designação comum aos mamíferos do gênero Chironectes, da família dos didelfiídeos) quironecto. 2 (zool.: marsupial da família dos didelfiídeos, Chironectes minimus) cuíca-d’água.

kiropraktiko (med.: tratamento das doenças pela manipulação das vértebras) quiroprática, quiropraxia. kiropraktika (med.: relativo à quiroprática) quiroprático. kiropraktikisto (med.: indivíduo que se dedica à quiroprática) quiroprático.

kiropteroj (tb. ĥiropteroj) (zool.: ordem de mamíferos, vulgarmente conhecidos como morcego, Chiroptera) quirópteros.

kirŝo 1 (aguardente de cereja) “kirsch”, quirche.

kirŝo 2 (econ.: 1/20 de saud-arabia rialo, moeda da Arábia Saudita) qurush.

kirunda lingvo (ling.: língua do Burundi) kirundi.

kirurgo (tb. ĥirurgo) (cir.: profissional que se dedica à prática da cirurgia) cirurgião, operador. kirurgia cirúrgico. kirurgio  1 (med., odont., vet.: especialidade que se dedica ao tratamento de doenças e traumatismos por meio de processos operatórios manuais e instrumentais) cirurgia. 2 (tb. operacio, kirurgia procedo) (cir.: tratamento que utiliza esses processos) cirurgia, intervenção cirúrgica, operação. kirurgiisto (cir.) = kirurgo. retkirurgio (tb. retĥirurgio) cirurgia (realizada via rede de computadores). ¨ plastia kirurgio (med.) cirurgia plástica.

kisi (tr.) beijar, oscular. kiso beijo, ósculo. kisadi (tr.) beijar demorada ou repetidamente. kisado beijação. kisegi (tr.) dar um beijão, dar um chupão, dar uma chupada. kisego beijão, chupão, chupada. kisema beijoqueiro. kiseto beijoca, beijinho. kisinda (que merece ser beijado) beijável. interkisi (i.) trocar beijos, beijar-se. interkisado troca de beijos, beijação. mankisado beija-mão.

kiselguro (quím.: variedade de diatomita com grande poder de adsorção) “kieselguhr”.

kislevo (cron.: terceiro mês do ano civil judaico) “kislev”.

kisto (med.: cavidade anormal em um órgão ou tecido que geralmente encerra uma substância mole e limitada por parede própria) cisto, quisto. kistiĝo formação de cisto. ¨ sebuma kisto cisto sebáceo. sinovia kisto cisto sinovial.

kisticerko (biol.) = cisticerko.

Kiŝabo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Quixaba. kiŝaba (relativo ao mun. de Kiŝabo PB ou aos seus naturais ou habitantes) quixabense. kiŝabano (o natural ou habitante do mun. de Kiŝabo PB) quixabense.

Kiŝadao  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Quixadá. Vd. Searao (‘estado’). kiŝadaa (relativo ao mun. Kiŝadao CE ou aos seus naturais ou habitantes) quixadaense: la kiŝadaa kulturo estas riĉa a cultura quixadaense é rica. kiŝadaano (o natural ou habitante do mun. Kiŝadao CE) quixadaense: la kiŝadaanoj estas feliĉaj os quixadaenses são felizes.

Kiŝeramobino  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Quixeramobim. Vd. Searao (‘estado’). kiŝeramobina (relativo ao mun. Kiŝeramobino CE ou aos seus naturais ou habitantes) quixeramobinense, quixeramobiense: la kiŝeramobina kulturo estas riĉa a cultura quixeramobinense é rica. kiŝeramobinano (o natural ou habitante do mun. Kiŝeramobino CE) quixeramobinense, quixeramobiense: la kiŝeramobinanoj estas feliĉaj os quixeramobinenses são felizes.

Kiŝinevo (geogr.: cid. e cap. da Moldova) Kichinev, Quichinau.

Kito (geogr.: cid e cap. do Equador) Quito. kita (relativo a Quito ou aos seus habitantes) quitenho. kitano (o natural ou habitante de Quito) quitenho.

Kitandinjo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Quitandinha. Vd. Paranao (‘estado’). kitandinja (relativo ao mun. de Kitandinjo PR ou aos seus naturais ou habitantes) quitandinhense. kitandinjano (o natural ou habitante do mun. de Kitandinjo PR) quitandinhense.

kitelo camisola (grosseira, de marinheiro, operário), blusa, guarda-pó, avental (de médico, de enfermeiro etc.). mortkitelo sudário, mortalha. trudkitelo = frenezjako.

kitio (tb. trifingra mevo) (zool.: gaivota do hemisfério norte, de apenas três dedos, Rissa tridactyla) gaivota-de-bico-de-cana.

kitidoj (nome que designava a princípio os habitantes de Chipre, mais tarde os da Macedônia e por último os de Roma) citienses.

kitino (quím.: polissacarídio insolúvel, córneo, parte integrante do exosqueleto dos artrópodes e da parede celular dos fungos) quitina.

kiu  paltab. (pl.: kiuj) (PMEG § 13.1, § 15.1: palavra da tabela, usada como interrogativo, relativo e exclamativo com o significado de individualidade. Pergunta sobre a identidade de uma ou várias pessoas ou coisas conhecidas) que, quem, qual, o qual, a qual, os quais, as quais: kiu vi estas? quem é você? kiuj vi estas? quem são vocês? kiu libro estas tiu? que livro é esse? kiuj libroj estas tiuj? que livros são esses? kiu libro estas la via? qual livro é o seu? kiuj libroj estas la viaj? quais livros são os seus? jen la libro, kiun mi aĉetis eis o livro que comprei. jen la libroj, kiujn mi aĉetis eis os livros que comprei. kiu el ni ne eraras! quem de nós não erra! la viro, pri kiu mi parolis... o homem sobre o qual falei... la viroj, pri kiuj mi parolis... os homens sobre os quais falei... la virino, pri kiu mi parolis... a mulher sobre a qual falei... la virinoj, pri kiuj mi parolis... as mulheres sobre as quais falei... ¨ kiu ajn quem quer que seja, qualquer um que seja.: kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon quem quer que seja ela, desejo-lhe felicidade. li plej amike akceptis ĉiun, kiu ajn tiu estis ele com a maior amizade recebia qualquer pessoa, fosse essa quem fosse. tiu, kiu aquele que: tiu, kiu alvenis estas la instruisto aquele que chegou é o professor. tiu, kiun aquele que, aquele a quem: tiu, kiun vi salutis estas la instruisto aquele que (ou a quem) você cumprimentou é o professor. || plej bone ridas, kiu laste ridas (prov.) ri melhor quem ri por último; quem ri por último ri melhor.

kivo (bot.: fruto do quiuí) “kiwi”, quiuí, quivi. kivarbusto (bot.) = kivujo. kivujo (tb. kivarbusto) (bot.: planta da família das actinidiáceas, Actinia deliciosa) “kiwi”, quiuí, quivi.

kivio (tb. apterigo) (zool.: designação comum às aves não voadoras do gênero Apteryx, da família dos apterigídeos, conhecidas vulgarmente como quivis) quivi, aptérige, ápterix. kivifrukto (bot.) = kivo.

kjato (econ.: moeda de Mianmar; =100 pjasoj) quiat.

Kju = Ĉju.

KK sigl. de Konflikt-Komisiono de SAT.

KKK sigl. de Konstanta Komitato de la Kongresoj.

KKS sigl. de Konstanta Kongresa Sekretario de UEA.

kl símb. de kilolitro.

klabo  1 maça (de guerra), clava. 2 (desp.: espécie de bastão que se usa no golfe) taco. 3 (tb. femuraĵo) (cul.: coxa de animal comestível como o porco ou o carneiro) pernil: porkoklabo pernil de porco. klabi (i.) bater com a clava. sporklabo (bot.) = bazidio. svingoklabo (desp.: antigo instrumento de ginástica para exercício dos músculos) clava, maça.

klaĉi  (i.) fazer mexerico, mexericar, falar mal (de alguém), fofocar, fuxicar, maldizer, bisbilhotar, intrigar. klaĉo maledicência, fofoca, intriga, fuxico, bisbilhoteria, bisbilhotice. klaĉado (ação de fuxicar, de intrigar) maledicência, fofoca, bisbilhoteria, bisbilhotice, fuxico, intriga, mexerico. klaĉaĵo (ato de maledicente, coisa de intrigante) maledicência, fofoca, bisbilhoteria, bisbilhotice, mexerico. klaĉema mexeriqueiro, intrigante, maledicente, fofoqueiro, bisbilhoteiro. klaĉisto (tb. klaĉulo, klaĉemulo)  intrigante, maledicente, fofoqueiro, bisbilhoteiro. klaĉistino (tb. klaĉulino, klaĉemulino)  intrigante, maledicente, fofoqueira, bisbilhoteira. klaĉtemo assunto para maledicência, pabulagem.

klado 1 (biol.: grupo de animais ou vegetais caracterizados por uma origem evolutiva provavelmente comum) clado. 2 (biol., arc.) = filumo. kladiko (biol.: método de classificação dos seres vivos segundo seu parentesco evolutivo, baseado na pesquisa dos caracteres próprios dos diferentes grupos) cladística. kladikisto (especialista em cladística) cladístico. kladogenezo (tb. filogenezo) (biol.: processo de especiação no qual uma espécie ancestral dá origem a duas ou mais espécies novas) cladogênese, cladogenia, especiação filética, filogenia, filogênese, filogenesia. Vd. ontogenezo, individugenezo. kladogramo (biol.: diagrama em forma de árvore ramificada, usado como representação de relações filogenéticas entre seres vivos) cladograma. ¨ duklada (ou triklada ou kvarklada) grupo (biol.) grupo de dois (ou três ou quatro) clados. unuklada grupo (biol.: grupo taxonômico constituído de apenas um clado) grupo de um clado.

kladonio (bot.: designação comum aos ascoliquens do gênero Cladonia, da família das cladoniáceas) cladônia.

klafto 1 (medida russa equivalente a 1,95 m) toesa, braça, “klafter”. 2 (antiga medida de comprimento, equivalente, no Brasil e em Portugal, a 2,2 m) braça.

klaki (i.) 1 estalar (dar estalos), estrepitar. 2 castanholar. klako estalo. klakadi (i.) bater (porta, chuva). klakĉapelo (vest.) Vd. ĉapelo. klakego estampido, estrondo. klakileto (tb. kastanjeto) (mús.) castanhola. alklaki (tr.) (inf.: pressionar o botão do “mouse” para selecionar um item na tela do computador) clicar, dar um clique: alklaki menuon, vorton en hiperteksto clicar um menu, uma palavra num hipertexto. duoble alklaki piktogramon clicar duplamente um ícone, dar um duplo-clique num ícone. alklako (inf.) clique. dentklaki (i.) bater o queixo. ¨ klaki per la fingroj estalar os dedos. klaki per la manoj bater palmas.

klami (i.) clamar (em muitas vozes), fazer gritaria pública.

klamido (vest.: na Grécia antiga, manto que se prendia por um broche ao pescoço ou aos ombros) clâmide.

klamidio (bac.: designação comum às bactérias do gênero Chlamydia) clamídia.. klamidiozo (med.: infecção ou doença provocada por clamídia) clamidíase.

klamidosporo (bot.: espório dormente unicelular em certos cogumelos, em geral assentado terminalmente em uma hifa, e rico em reservas) clamidospório.

klano 1 (tribo formada por várias famílias subordinadas a um chefe hereditário, entre os antigos gauleses, escoceses e irlandeses) clã. 2 (fig.) grei, partido.

klangulo 1 (zool.: designação comum aos patos migratórios do gênero Clangula, com uma única espécie) clângula. 2 (tb. glacianaso) (zool.: pato da família dos anatídeos, Clangula hyemalis) clângula.

Klanjo (hipoc. de Klaro) Clarinha.

klapo  1 (peça de qualquer material, articulada de um lado e móvel do outro) válvula, registro, chapeleta, portinhola, tampa. 2 (mús.: mecanismo que, em certos instrumentos de sopro, controla a abertura dos orifícios reguladores da altura da coluna de ar) chave: en klarneto la klapoj estas moveblaj per klavoj num clarinete, as chaves são movidas por botões. 3 (de portas, janelas etc.) folha: duklapa fenestro janela de duas folhas. 4 (de janela) ŝutro, klapo. klapego folha (ou batente) de porta. aerklapo 1 válvula (de caldeira). 2 (abertura para respiração de poço, mina etc.) suspiro, respiradouro. duklapa bivalve. fenetroklapo folha (ou batente) de janela. glitklapo válvula corrediça. poŝklapo portinhola de algibeira, tampa de bolso. savoklapo válvula de segurança: savoklapo de kaldronego válvula de segurança de uma caldeira. (fig.) la vulkanoj estas la savoklapoj de la terglobo os vulcões são as válvulas de segurança do globo terrestre. tabloklapo tampo móvel de uma mesa. unuklapa univalve: unuklapa konko concha univalve. ¨ alteriĝa klapo (aer.) flape, “flap”. manki (al iu) klapo en la kapo (ser meio desequilibrado mentalmente) ter (alguém) uma telha de menos (ou a menos ou de mais ou a mais), ter (alguém) um parafuso a menos (ou de menos ou a mais ou de mais), ter (alguém) um parafuso frouxo, ter (alguém) uma aduela de menos (ou a menos ou a mais ou de mais): mankas al li klapo en la kapo ele tem uma telha de menos.

klara  1 claro, nítido, distinto, límpido, lúcido, visível, óbvio, compreensível: klara kiel la tago claro como o dia. klare às claras, claramente, explicitamente, distintamente. klareco clareza, limpidez, evidência. klarega alvo, evidente. klariga explanatório. klarigi 1 clarear, aclarar, alumiar, anotar, explicar, esclarecer, clarificar. 2 discursar: la traktaĵo klarigas la ĉefajn verkojn pri la temo o tratado discursa as principais obras sobre o assunto. klarigo explicação. klarigado (operação para clarificar o vinho, acrescentando-lhe cola) colagem. klarigaĵo anotação (explicativa). klarigisto (tb. interpretisto) intérprete. klariĝi aclarar-se, explicar-se, assentar (líquido). klarvida clarividente. malklara confuso, turvo, toldado, obscuro, embrulhado. malklare confusamente, obscuramente. malklaraĵo escuridão, escuro, escuridade, obscuridade. lunklaro (o clarão da lua) luar. malklareco escuridade, escuridão, obscuridade. malklarigi escurecer, toldar, turvar, obscurecer. neklara ambíguo. neklaraĵo ambiguidade. neklarigebla inexplicável. pliklarigi esclarecer, tornar mais claro. signifklarigi interpretar, desvendar. signoklarigo (tb. klarigo de signoj) (em mapas etc.) legenda. stelklara estrelado: sub stelklara ĉielo sob um céu estrelado. ¨ klarigo de signoj (tb. signoklarigo) (em mapas etc.) legenda. || klara kiel la tago claro como o dia.

Klaro 2 (pren.fem.) Clara. ¨ Klanjo (hipoc. de Klaro) Clarinha.

Klara (pren.fem.) Clara.

klareto (cul.: vinho tinto leve de cor vermelho-clara) clarete.

klariono (mús.: instrumento de sopro, metálico, semelhante à corneta, mas com tubo mais estreito, de som agudo e penetrante) clarim. klariona de clarim: klariona voĉo (fig.) voz de clarim. klarioni (i.) 1 tocar clarim, clarinar. 2 (mil.)  chamar soldados com toque de clarim. ¨ klarioni al la ellitiĝo (mil.) dar o toque de alvorada. klarioni la kolektiĝon (mil.) dar o toque de reunir.

klarneto (mús.: instrumento de sopro de palheta simples e chaves acionadas por botões) clarinete: en klarneto la klapoj estas moveblaj per klavoj num clarinete, as chaves são movidas por botões. klarnetisto clarinetista.

Klaro (Sankta) (religiosa italiana, fundadora da ordem franciscana das clarissas, c.1193–1253) santa Clara. klaranino (freira da ordem de santa Clara) clarissa, clarista. ¨ Ordeno de la Klaraninoj (rel.: ordem religiosa fundada por santa Clara) Ordem das Clarissas.

klaroskuro (art.plást.) claro-escuro.

klaso 1 classe, camada (social). 2 casta. klasa de classe. klasi (tr.) (tb. enklasigi) classificar. klasado (ação de classificar) classificação. klasbatalo luta de classes. klasĉambro classe, sala de aula. duaklasa de segunda classe: duaklasa vagono vagão de segunda classe. enklasigi classificar. mezklaso classe média. samklasano colega de classe, colega de turma. subklaso subclasse. unuaklasa de primeira classe: unuaklasa vagono vagão de primeira classe. ¨ dua klaso (em trens, navios etc.) segunda classe. unua klaso (em trens, navios etc.) primeira classe.

klasifiki (tr.) 1 classificar, capitular. 2 distribuir. klasifiko 1 classificação. 2 distribuição. klasifikado classificação. klasifikebla classificável.

klasika clássico. klasiko = klasaĵo. klasikaĵo (tb. klasiko, klasika verko) obra clássica., clássico. klasikeco qualidade de ser clássico. klasikismo classicismo. klasikulo clássico (autor ou artista). postklasika pós-clássico. pseŭdoklasika pseudoclássico. ¨ klasika verko = klasikaĵo.

klasmatocito (biol.: célula do tecido conjuntivo com prolongamentos que tendem a separar-se) clasmatócito.

klatro (bot.: designação comum aos cogumelos do gênero Clathrus) clatro.

Klaŭdo (pren.masc.) Cláudio. Klaŭdino (pren.fem.) Cláudia, Claudina.

Klaŭda (pren.fem.) Cláudia.

Klaŭdio 1 (pren.masc.) Cláudio.

Klaŭdio 2 (imperador romano, marido de Messalina e depois de Agripina, 10 a.C.–54 d.C.) Cláudio I.

Klaŭdia (pren.fem.) Cláudia.

Klaŭdiano 1 (pren.masc.) Claudiano.

Klaŭdiano 2 (poeta romano, c. 370–c.404) Claudiano.

Klaŭdiforumo (geogr.: cap. do estado da Caríntia, na Áustria) Klagenfurt.

Klaŭdio la Gota (imperador romano, c. 214–270) Cláudio II o Gótico.

klaŭno (ator cômico, geralmente de circo, que usa maquiagem e trajes bizarros, divertindo o público com pantomimas e piadas) palhaço, “clown”. klaŭni (i.) proceder como palhaço, fazer palhaçadas. klaŭna 1 (relativo a ou próprio de palhaço) palhaçal. 2 (p.ext.) cômico, ridículo. klaŭnaĵo palhaçada, palhaçaria. klaŭnaro (grupo de palhaços) palhaçada.

klaŭstro = klostro.

klaŭzo (jur.: reserva, condição em contrato ou tratado) cláusula. ¨ punminaca klaŭzo cláusula cominatória.

klavo 1 tecla, clave. 2 (mús.: de piano, órgão etc.) tecla. 2 (el.) manipulador. klavi (tr.) (selecionar número telefônico, pressionando o teclado do aparelho) teclar, digitar, discar: li klavis la numeron en sia poŝtelefono teclou (ou discou ou digitou) o número no seu celular. klavaro 1 (mús.: conjunto de teclas de um instrumento musical) teclado: klavaro de orgeno, de piano teclado de órgão, de piano. 2 (conjunto de teclas através das quais se opera uma máquina) teclado: klavaro de komputilo teclado de computador. klavaro de skribmaŝino teclado de máquina de escrever. klavpremo (inf.) aperto de tecla. ¨ Dvoraka klavaro (inf.) teclado Dvorak. eliga klavo botão (ou tecla) de ejeção. nombra subklavaro (inf.: parte do teclado de computador em que os números estão dispostos de modo a facilitar a digitação) teclado numérico. stirklavo (inf.) tecla de comando (CTRL, ALT etc.).

klavario (bot.: designação comum aos cogumelos do gênero Clavaria) clavária.

klaviceno (mús.: instrumento de cordas pinçadas, com um ou dois teclados, da família do virginal e da espineta) cravo, clavecino. klavicenisto (indivíduo que toca ou compõe para cravo) cravista.

klaviklo  (anat.: osso longo com uma dupla curvatura que articula o esterno com a escápula, compondo a cintura escapular) clavícula. klavikla (relativo a clavícula) clavicular. subklavikla (anat.: situado ou colocado debaixo das clavículas) subclávio, subclavicular: subklavikla arterio artéria subclávia.

klavikordo (mús.: antigo instrumento de cordas e teclado, semelhante ao cravo) clavicórdio.

kleo (tb. klefo) (mús.: sinal colocado no princípio da pauta e que determina o nome das notas ) clave. C-kleo (tb. do-kleo) (mús.) clave de dó. F-kleo (tb. fa-kleo) (mús.) clave de fá. G-kleo (tb. sol-kleo) (mús.) clave de sol.

Kleanto (pren.masc.) Cleanto.

klefo (mús.) = kleo.

klejstogama (bot.: relativo a ou que apresenta clistogamia) clistogâmico. klejstogamio (bot.) = klejstogameco. klejstogameco (bot.: fenômeno em que a planta se autofecunda antes da abertura da flor ou mesmo quando esta nem sequer se abre) clistogamia.

Klelia (pren.fem.) Clélia.

klemo (el.: parte de um aparelho elétrico à qual se liga um fio para fazer conexão a um circuito externo) borne.

klemato (bot.) = klematito.

klematido (bot.) = klematito.

klematito 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Clematis, da família das ranunculáceas) clêmatis, clematite. 2 (bot.: trepadeira da família das ranunculáceas, Clematis vitalba) vinha-branca.

Klemencia (pren.fem.) Clemência.

Klemento (pren.masc.) Clemente. Klementino (pren.fem.) Clementina.

kleomo (bot.: designação comum às plantas do gênero Cleome, da família das caparidáceas) cleome, muçambé.

Kleono (pren.masc.) Cléon.

Kleopatro 1 (pren.fem.) Cleópatra.

Kleopatro 2 (rainha do Egito, a sétima com esse nome, 69 a.C.–30 a.C.) Cleópatra.

klepsidro (tb. akvohorloĝo) (relógio que indica o tempo pelo escoamento de certa quantidade de água) clepsidra, relógio de água.

kleptomanio (med.: impulso mórbido e irresistível para o roubo) cleptomania. kleptomaniulo (indivíduo que sofre de cleptomania) cleptomaníaco.

klera culto, instruído, ilustre, letrado, sábio, douto. klereco cultura, instrução. klerigi esclarecer, educar, instruir, formar. klerigado (ação de instruir) instrução, educação. kleriĝi esclarecer-se, instruir-se. Klerismo (fil.: movimento intelectual do séc. 18, caracterizado pela centralidade da ciência e da racionalidade) Iluminismo. klerulo sábio, homem instruído, astro (fig.). klerularo classes cultas. ekklerigi iniciar: ekklerigi iun pri muziko iniciar alguém na música. malklera ignorante, inculto, iletrado. malklereco ignorância, incultura. malklerulo inculto, beócio, analfabeto (fig.). mezklera medianamente instruído. neklera ignorante, sem ensino. plikleriĝi esclarecer-se, instruir-se. senklera sem instrução. ¨ ministro por publika klerigado ministro da instrução pública.

kleriko clérigo, eclesiástico, sacerdote, padre. klerikaro (conjunto dos sacerdotes de um país, cidade etc.) clero. klerikeco (condição, estado ou dignidade de clérigo) clericato.

klerikala (favorável ao clero e ao seu predomínio) clerical. klerikalismo clericalismo. kontraŭklerikala anticlerical.

kleveito (min.: principal mineral-minério de urânio) pechblenda, uraninita.

Klevlando (geogr.: mun. do estado de Ohio, nos EUA) Cleveland.

Klio (mit.: musa da história) Clio.

kliento cliente, consitituinte, freguês. klientaro clientela, freguesia. multklienta bem afreguesado.

klifo (geogr.: tipo de costa em que o relevo apresenta escarpamento) falésia, arriba, costa íngreme.

kliko 1 (peça de relógio etc. que regula numa só direção uma roda dentada, impedindo-a de andar para trás) lingueta, alçaprema, âncora. 2 (fig.) súcia, corja, bando, claque. kliki (i.) 1 (produzir som de clique) clicar: la fotoaparatoj samtempe klikis as câmaras fotográficas clicaram ao mesmo tempo. · (tr.) 2 (inf.) = alklaki. alkliki (tr.) (inf.) = alklaki. alkliko (inf.) = alklako.

klimakso clímax, apogeu, ponto culminante, acme, auge, culminância. malklimakso ponto mais baixo, fundo.

klimaktero (med.: período que precede a menopausa) climatério. klimaktera (med.: diz-se dos diferentes períodos da vida, em que se verificam mudanças consideráveis no organismo, tais como o da puberdade, o da cessação da menstruação etc.) climatérico.

klimato  1 (conjunto de condições atmosféricas que caracterizam uma região) clima. 2 clima, ar, ambiente: politika klimato clima político. klimata de clima, climático, climatérico. klimatizi (tr.) prover de ar condicionado (quente ou frio), climatizar. klimatizilo (aparelho usado para regular a temperatura e a umidade de um ambiente fechado) condicionador de ar, ar-condicionado, ar-refrigerado. klimatologo (especialista em climatologia) climatologista. klimatologio (ciência que trata do clima e investiga seus fenômenos) climatologia. klimatoterapio (med.: tratamento de doenças por meio da permanência em local de condições climáticas diversas das existentes no local da residência do paciente) climatoterapia. alklimatigi (acostumar a novo clima) aclimar, aclimatar. alklimatiĝi (tb. klimatiĝi) (acostumar-se a novo clima) aclimar-se, aclimatar-se. alklimatiĝo aclimação, aclimatação.

Klimena (pren.fem.) Clímene.

klini (tr.) 1 inclinar, curvar, desaprumar. 2 debruçar. klina inclinado, oblíquo. klino inclinação, grau de declive. klinado inclinação, grau de declive. klinaĵo inclinação, rampa. klinebenaĵo plano inclinado. kliniĝi 1 inclinar-se, curvar-se, desaprumar-se. 2 debruçar-se. klinrando chanfro. adorkliniĝi prosternar-se. deklini (tr.) (tb. forklini) desviar, afastar. dekliniĝi desviar-se, afastar-se. dekliniĝo desvio, declinação: dekliniĝo de pafo declinação de um disparo. elkliniĝi (tb. elklini sin) debruçar-se. flankenkliniĝi adernar. kapklinita cabisbaixo. retroklino (inf.) = malsuprenstreko. sendekliniĝe diretamente, direito. temo-dekliniĝo divagação.

klingo 1 lâmina, folha (de navalha etc.). 2 (lâmina de barbear) gilete. razklingo (lâmina de barbear) gilete.

klingono (cine., TV: indivíduo dos klingons, seres extraterrestres da série televisiva e do filme Jornada nas Estrelas) klingon. ¨ klingona lingvo (ling.: língua artificial criada por Marc Okrand, falada pelos klingons) klingon.

kliniko 1 (med., odont., vet.: local de consulta, tratamento e realização de exames, cirurgias etc. em seres humanos ou animais) kliniko. 2 (seção de hospital onde o professor ensina os seus alunos, fazendo diagnósticos junto aos leitos dos enfermos) clínica. klinika (que se realiza junto ao leite do doente) clínico. klinikisto (médico que exerce a medicina clínica) clínico.

klinko trinco, tranqueta (de porta), aldraba, aldrava, fecho.

klinkero (tijolo endurecido por excesso de aquecimento) clínquer.

klinoterapio (med.: método terapêutico que consiste em curar pelo repouso absoluto) clinoterapia.

Klioa (mit.) = Klio.

klipo (objeto de adorno feminino provido de mola em vez de alfinete) clipe, broche. paperklipo (tb. paperfiksilo) (pequena peça de metal ou plástico, usada para juntar papéis) clipe.

klipero 1 (mar.: veleiro comprido e estreito, de grande velocidade) clíper. 2 (aer.: avião de carga para voo longo) clíper.

klistero (med.: injeção de água simples ou de líquido medicamentoso no reto, com o fim de provocar evacuação das matérias fecais retidas nos intestinos) clister, mezinha, enema, lavagem intestinal. klisteri (i.) dar um clister, clisterizar. klisterumi (i.) = klisteri. klisterilo (tb. irigatoro) (aparelho para dar clisteres) clisório, seringa, irrigador.

klistrono (eletrôn.: amplificador de micro-ondas) clístron, “Klystron”.

kliŝi (tr.) tirar um clichê de. kliŝo (fot., tip.) clichê. kliŝaĵo 1 (tip.) chapa. 2 (fig.) chapa, lugar-comum.

Klitandro (pren.masc.) Clitandro.

Klitemnestro 1 (pren.fem.) Clitemnestra.

Klitemnestro 2 (mit.: na mitlogia grega, filha de Leda e Tíndaro, esposa de Agamenon, mãe de Orestes, Electra e Ifigênia) Clitemnestra.

klitiko (gram., ling.) = klizaĵo.

klitoro (anat.: pequeno órgão erétil do aparelho genital feminino, situado na parte anterior e superior da vulva) clitóris, clitóride. klitora (relativo ao clitóris) clitoridiano. klitorektomio (med.: excisão do clitóris) clitoridectomia. klitorito (med.: inflamação do clitóris) clitoridite, clitorite. ¨ klitora kapuĉo (anat.) capuz do clitóris, prepúcio do clitóris. klitora prepucio (anat.) = klitora kapuĉo.

klitorio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Clitoria, da família das leguminosas) clitória, faveira-pequena. 2 (bot.: arbusto sarmentoso da família das leguminosas, Clitoria amazonum) faveira-pequena.

klivi (tr.) (min.: fragmentar (um mineral) segundo os seus planos de clivagem) clivar. klivo (tb. klivado) (ação de clivar) clivagem.

klizo (gram., ling.: designação genérica da dependência dos elementos átonos com relação aos tônicos) clise. Vd. enklizo, mezokliko, proklizo. kliza (gram., ling.: relativo a clise) clítico. klizaĵo (gram., ling.: vocábulo átono que, num enunciado, se integra fonologicamente à palavra anterior ou posterior, formando uma sílaba dessa palavra) clítica, palavra clítica.

Kloa (pren.fem.) Cloa.

kloako 1 cloaca, esgoto, fossa, sentina. 2 (zool.: câmara em que se abrem o canal intestinal, o aparelho urinário e os ovidutos das aves e dos répteis) cloaca. kloaka (relativo a cloaca) cloacal. kloakfaŭko (abertura junto ao meio-fio para esgoto de águas pluviais) boca-de-lobo, bueiro. kloakisto (indivíduo que limpa cloacas) cloaqueiro, cloacário. kloakuloj (tb. monotremoj) (zool.: ordem (Monotremata) de mamíferos primitivos, da subclasse dos prototérios) monotremados, monotremos. ĉefkloako coletor, esgoto coletor.

kloasmo (med.: mácula marrom, de um ou mais centímetros, que surge nas faces, têmporas e testas de mulheres que tomam anticoncepcionais por via oral, ocorrendo também durante a gravidez e a menopausa) melasma, cloasma. Vd. pitiriazo.

Klodovaldo (pren.masc.) Clodoaldo.

Klodvigo 1 (pren.masc.) Clóvis, Clodoveu.

Klodvigo 2 (hist.: rei dos francos, 465–511) Clóvis I.

klono 1 (med.) = klonuso.

kloni 2 (tr.) (gen.: produzir células ou indivíduos geneticamente idênticos) clonar. klono 1 (gen.: ação de clonar) clonagem. 2 (gen.: conjunto de células ou indíviduo geneticamente idênticos a outra célula ou indivíduo) clone. klonado (gen.: produção de células ou indivíduos geneticamente idênticos) clonagem.

klonuso (med.: série de contrações musculares, involuntárias e rápidas) clono.

klopodi (i.) esforçar-se, empenhar-se, diligenciar, labutar, lidar, bracejar. klopoda penoso, laborioso. klopodo (tb. klopodado) esforço, labuta, empenho, lida, afã, batalha, campanha. klopodegi (i.) afanar-se, afadigar-se. klopodema ativo, inquieto. klopodemulo (trabalhador esforçado) pé-de-boi. klopodiga (tb. klopodplena, klopoda) penoso, laborioso. klopodigi fazer que alguém se esforce. ekklopodi (i.) pôr-se em campo, começar a esforçar-se. senklopode sem custo. ¨ klopodi por disputar. abelaj klopodoj (fig.) esforços muito pequenos. || fari al si la klopodon dar-se ao trabalho de.

kloro (quím.: elemento químico de número atômico 17; símb.: Cl) cloro. klora (quím.: relativo a cloro) clórico, de cloro. klorato (quím.: sal do ácido clórico ou ânion dele derivado) clorato. kloremio (med.: teor de cloro no sangue) cloremia. klorido (quím.: sal do ácido clorídrico ou ânio dele derivado) cloreto. kloridemio (med.: excesso de cloreto no sangue) cloretemia, cloridemia. klorito (quím.: sal do ácido cloroso ou ânion dele derivado) klorito. Vd. klorito (min.). klorokalko pó branco cuja solução em água é usada para alvejar panos etc. diklorida (quím.: diz-se dos compostos que têm dois átomos de cloro) diclorado. hiperkloridemio (med.: excesso de cloreto no sangue) hipercloretemia, hipercloremia. hipoklorito (quím.: sal do ácido hipocloroso ou ânion dele derivado) hipoclorito. perklorato (quím.: sal do ácido perclórico ou ânion dele derivado) perclorato. senkloridiĝo (med.) perda dos cloretos do organismo, por exemplo, no caso de vômitos abundantes e diarreias. ¨ amonia klorido (tb. salamoniako (arc.)) (quím.: substância usada como eletrólito em pilhas secas; fórm.: NH4Cl) cloreto de amônia, sal amoníaco. natria hipoklorito (quím.: substância usada em solução aquosa, especialmente na água sanitária, como desinfetante e alvejante domésticos; fórm.: NaClO) hipoclorito de sódio. Vd. blankiga likvo.

kloralo 1 (quím.: substância tóxica e irritante das mucosas, usada na fabricação do DDT; fórm.: CCl3CCHO) cloral. 2 (tb. klorala hidrato) (quím.: substância sedativa e hipnótica; fórm.: C2H3Cl3O2) hidrato de cloral.

kloramfenikolo (med., farm.: substância obtida sinteticamente, ou da cultura de Streptomyces venezuelae, usada por sua ação antibiótica de amplo espectro) cloranfenicol.

Klorisa 1 (pren.fem.) Clóris.

Klorisa 2 (mit.: deusa das flores, ninfa da fábula e mulher de Zéfiro) Clóris.

klorito (min.: grupo de minerais monoclínicos, esverdeados, de aspecto, composição e estrutura semelhantes às das micas) clorita. Vd. klorito.

klorocito (biol.: hemácia com baixa concentração de hemoglobina) clorócito.

klorofilo (bot.: pigmento das células vegetais, que dá cor verde às folhas, e cuja função é a de catalisar, na presença da luz, a síntese dos hidratos de carbono a partir do dióxido de carbono e da água) clorofila. klorofilazo (biol.: enzima que hidrolisa a clorofila) clorofílase, clorofilase.

kloroformo (quím.: substância usada como solvente em extintores de chama e que, no passado, era empregada como anestésico) clorofórmio. kloroformi (tr.) 1 (quím.: misturar com clorofórmio) cloroformizar. 2 (med.: anestesiar com clorofórmio) cloroformizar. kloroformado (quím.: ato ou efeito de cloroformizar) cloroformização.

kloromo 1 (med.: linfoma periósteo de cor esverdeada, na face e no crânio) cloroma. 2 (med.: coleção sólida de células leucêmicas fora da medula óssea) cloroma, sarcoma granulocítico.

kloropenio (med.) quantidade insuficiente de cloreto de sódio no sangue ou nos tecidos.

kloroplasto (bot.: corpúsculo portador da clorofila, existente no interior das células verdes) cloroplasto.

kloropreno (quím.: substância usada na produção do neopreno) cloropreno.

klorozo 1 (med.: anemia que ataca frequentemente as mulheres jovens, caracterizada pelo tom amarelo-esverdeado da pele do rosto e associada a perturbações menstruais e fraqueza geral) clorose. 2 (bot.: amarelecimento ou branqueamento de tecidos clorofilados, frequentemente causado por bactérias ou por deficiência mineral) clorose. kloroza (relativo a ou que apresenta clorose) clorótico. klorozmalsana 1 (tb. palmalsana) (med.) clorótico. 2 (bot.) clorótico.

klostro 1 claustro, convento. 2 (num convento, galeria coberta e geralmente arqueada, que forma os quatro lados do pátio interior) claustro. klostrofobia claustrofóbico, claustrófobo. klostrofobio (med.: doença mental caracterizada pelo medo dos lugares fechados) claustrofobia. klostrofobiulo (indivíduo que sofre de claustrofobia) claustrofóbico, claustrófobo.

klostrido (biol.: designação comum às bactérias do gênero Clostridium) clostrídio.

kloŝo (recipiente em forma de sino, ordinariamente de vidro, destinado a resguardar objetos e cobrir alimentos) campânula, redoma. kloŝa (que tem forma de sino) campanulado, campanular. kloŝeto (bot.) pequena flor campaniforme. kloŝfloro (bot.) = kampanulo. kloŝoforma campaniforme, em forma de campânula. ¨ lampa kloŝo globo de lâmpada.

Kloto (mit.: na mitologia grega, uma das três Moiras, que fiava o fio da vida) Cloto. Vd. Moiro, Parco.

Klotaro (pren.masc.) Clotário.

Klotildo (hist.: rainha dos francos, mulher de Clóvis I, c.475–545) santa Clotilde.

Klotilda (pren.fem.) Clotilde.

klozeto (tb. necesejo) privada, latrina, WC.

klozoneo (tb. ĉelemajlo) (art.plást.: técnica de esmalte em que as cores são separadas em lóculos por filetes de metal) “cloisonné”, esmalte “cloisonné”, esmalte alveolado, esmalte cloasonado. klozonea (art.plást.: relativo a essa técnica) cloasonado.

klubo clube, grêmio, círculo. klubano sócio (ou membro) de clube. klubdomo clube, sede de clube. klubejo (tb. klubdomo) clube, sede de clube.: ĉu vi iros al la klubejo sabaton? você vai ao clube sábado?. noktoklubo (casa de diversões, geralmente aberta à noite, onde se pode dançar, assistir a “shows”, beber, comer, jogar etc.) casa noturna, “nightclub”, boate, “boîte”, cabaré, inferninho. samklubano consócio (de clube).

Klubo de la Jakobenoj (hist.: sociedade política revolucionária criada na França em 1789) Clube dos Jacobinos.

kluĉi (tr.) 1 (mec.: engatar o motor de uma máquina com o mecanismo que deve ser acionado) embrear. 2 (fazer uso do pedal de embreagem) embrear, debrear, engatar, engrenar: kluĉi la unuan rapidumon engatar a primeira marcha. kluĉi retrorapidumon engatar a marcha a ré. kluĉado (ação de embrear) embreagem, embreadura. kluĉilo (mecanismo para embrear) embreagem. kluĉita embreado, engatado. kluĉostango (autom.: num veículo automotor, dispositivo usado para a alternância das marchas) alavanca de de câmbio, alavanca de mudanças, alavanca de marchas, alavanca de velocidades. kluĉpedalo (autom.) pedal de embreagem. malkluĉi (tr.: desengatar o motor de uma máquina do mecanismo que deve ser acionado) desembrear. trakluĉi (tr.) (autom.) passar por todas as marchas: trakluĉi la rapidumojn de aŭto passar por todas as marchas de um carro.

kluki (i.) 1 (falando-se de galinhas e outras aves de canto parecido) cacarejar, cantar. 2 (imitar a galinha) cacarejar, cantar. kluko (tb. klukado) cacarejo. ¨ klukkluki (i.) = glugli.

kluk kluk  onomat. (tb. glu glu) (imita o som de líquido saindo de uma garrafa ou de um cano) glu-glu.

Klunizo (geogr.: cid. da França) Cluny. kluniza (rel.: relativo à abadia de Cluny) de Cluny: kluniza reformo reforma de Cluny. ¨ abatejo de Klunizo (rel.) abadia de Cluny.

klupeo (zool.: designação comum aos peixes do gênero Clupea, vulgarmente conhecidos como arenque) clúpeo. klupeedoj (zool.: família de peixes teleósteos da ordem dos clupeiformes, Clupeidae) clupeídeos.

kluso 1 (cada uma das aberturas da frente do navio, pelas quais passam cabos e correntes) escovém. 2 (geol.) desfiladeiro.

kluzo (pequeno canal, em águas onde há grandes desníveis, a fim de possibilitar a descida ou a subida de embarcações) eclusa, esclusa, comporta, dique, represa. kluzi (tr.) passar uma embarcação pela eclusa. kluzisto operador de porta eclusa. kluzoĉambro parte da eclusa entre as duas portas. kluzopordo (cada uma das portas que fecham as extremidades da eclusa) comporta.

km (fís., metr.) abrev. de kilometro.

k.m.a. abrev. de kaj multaj aliaj.

kmero = ĥmero. kmera = ĥmera. ¨ kmera lingvo (ling.) = ĥmera lingvo.

km/h (fís., metr.) símb. de kilometro en horo.

kn. símb. de nodo.

knabo menino, garoto, guri, rapaz, cachopo. knaba pueril. knabaĉo menino mal-educado, menino travesso, pivete. knabaĵo (ação característica de menino) meninice, criancice, infantilidade. knabeco (idade de menino) meninice, infância, meninez, puerícia. knabego (adulto com maneiras de menino) meninão, bebezão, marmanjo. knabino menina, rapariga, cachopa. ĉjo-knabino (mulher de aspecto e atitudes masculinos) machona, mulher-macho. ĥorknabo (rel., mús.) coroinha. mesknabo (tb. meshelpanto) (rel.: menino que auxilia o sacerdote durante a celebração da missa) coroinha. mirknabo garoto prodígio, menino prodígio. njo-knabo (homossexual masculino) veado, bicha, paca, catamito. pilkoknabo (desp.) gandula. ¨ vireca knabino = ĉjo-knabino.

knali (i.) explodir produzindo barulho, explodir estrepitosamente, estalar (chicote etc.), estourar (balão), pipocar (tiro). Praknalo (tb. Praeksplodo) (cosm.: explosão cósmica que deu origem ao universo) bigue-bangue, “big bang”.

knari (i.) ranger, chiar (roda etc.). knarado rangido, chiado. knarilo matraca. plumknari (i.) produzir som de arranhado ao escrever. plumknaristo (aquele que escreve mal) escrevinhador, borra-papéis, escritor medíocre, escritor reprovável.

knebelo * (med.: aparelho para retificar os dentes) “knebel”.

knedi (tr.) amassar, sovar, malaxar. kned(tb. knedo–) de modelar: knedo-plasto massa de modelar. knedo (tb. knedado) (ação de amassar, de sovar) amassadura. knedaĵo (aquilo que é amassado) amassadura, massa de farinha, pasta. knedantino (mulher que amassa) amassadeira. knedujo (tb. pastujo) (recipiente onde se amassa) alguidar, amassadeira, amassadouro, masseira. knedmaŝino (máquina elétrica para preparar a massa de farinha) amassadeira.

knedlo (cul.) = knedliko.

knedliko 1 (cul.) nhoque, “gnocchi”. 2 (cul.) almôndega.

knelo (cul.) almôndega.

knido 1 (zool.: célula epidérmica especializada e característica dos cnidários, dotada de nematocistos) cnidócito, cnidoblasto. kniduloj (zool.) cnidários.

Knido 2 (hist.: antiga cid. da Cária) Cnido.

knokaŭti (tr.) (desp.: dar o golpe decisivo no adversário, em uma luta de boxe) pôr a nocaute, nocautear. knokaŭto (desp.) nocaute.

Knoso (hist.: cap. da Creta antiga) Cnosso, Cnossos.

knoto (mar.) = nodo (‘unidade de velocidade’).

knuto 1 1 (na antiga Rússia, açoite açoite de tiras de couro com arame ou bolas de metal nas extremidades) cnute, “knut”. 2 suplício com a aplicação do cnute.

Knuto 2 (pren.masc.) Canuto.

Knuto 3 (nome de vários soberanos escandinavos) Knud, Knut.

Ko (abrev. de Kompanio) Cia.: la firmo X k Kº a firma X & Cia.

koadjuktoro (rel.: prelado que ajuda ou substitui o bispo residencial de uma diocese, ou padre que ajuda o pároco no exercício de seu ministério) coadjutor.

koagli (i.) = koaguli.

koaguli (tr.) coagular, coalhar: citrono koagulas lakton o limão coagula o leite. koagulado (ação de coagular) coagulação. koagulaĵo coágulo, grumo. koaguliĝi coagular, coagular-se: sango koaguliĝas en libera aero o sangue se coagula ao ar livre. koaguliĝo 1 (ação de coagular-se) coagulação. 2 (tb. koagulaĵo) (algo que se coagulou) coágulo. koaguliĝinta (que se coagulou) coagulado. koagulita (que sofreu coagulação) coagulado. antikoagulanto (med.: droga que impede a coagulação do sangue) anticoagulante. trokoaguliĝemo (med.: tendência para a coagulação espontânea do sangue no organismo) inopexia.

koakso (quím.: combustível obtido da calcinação e pirólise do carvão mineral) coque, “coke”, carvão artifical. koaksigi (tr.) (transformar carvão mineral em coque) coqueificar. koaksigado (ato de coqueificar) coqueificação, coqueamento. koaksigejo usina de coqueificação. koaksoforno forno de coqueificação.

koalo (zool.: marsupial australiano, Phascolarctos cinereus) coala.

koalesko (med: aderência ou junção de partes que se achavam separadas, como sucede na cicatrização de feridas) coalescência.

koalicio (união de Estados para atacar um inimigo comum) coligação, coalizão, coalização. koalicia de coalizão, coligado. koalicii (i.) coligar-se, unir-se por coligação. koaliciano coligado. koaliciigi coligar.

koaltaro (quím.: resíduo da destilação do carvão ou de determinadas madeiras) coltar, coaltar, alcatrão da hulha.

koano (anat.: designação comum aos oríficios posteriores das fossas nasais) cóano.

Koario  (geogr.: mun. do estado do Amazonas) Coari. Vd. Amazono (‘estado’). koaria (relativo ao mun. Koario AM ou aos seus naturais ou habitantes) coariense: la koaria kulturo estas riĉa a cultura coariense é rica. koariano (o natural ou habitante do mun. Koario AM) coariense: la koarianoj estas feliĉaj os coarienses são felizes.

koatio (zool.) = nazuo (‘designação comum’, Nasua nasua). ¨ ruĝnaza koatio (zool.) = ruĝa nazuo (Nasua nasua).

kobo (econ.: 1/100 de najro, moeda da Nigéria) kobo.

kobajo 1 (tb. ratporketo) (zool.: roedor sul-americano da família dos caviídeos, Cavia porcellus) cobaia, preá, porquinho-da-índia. Vd. kavio. 2 (p.ext.: animal ou pessoa usada em experimentos científicos) cobaia. 3 (fig.: campo, assunto ou objeto de experiências) cobaia: li ne amis ŝin, ŝi estis nura kobajo por li não a amava, ela era apenas uma cobaia sua.

kobalto (quím.: elemento químico de número atômico 27; símb.: Co) cobalto. kobaltbluo (a cor azul-escura do cobalto) cobalto, azul-cobalto.

kobeo 1 (bot.: designação comum às lianas do gênero Cobaea, da família das polemoniáceas) cobeia. ¨ grimpa kobeo (bot.: arbusto da família das polemoniáceas, Cobaea scandens) estefânia, cabacinha.

Kobeo 2 (geogr.: cid. do Japão) Kobe.

kobitido (zool.: designação comum aos peixeis do gênero Cobitis) cobítis.

koboldo duende, trasgo, papão. lupkoboldo  (tb. lupfantomo) lobisomem.

kobro (zool.: designação comum às serpentes do gênero Naja e outros aparentados) naja, cobra-de-capelo.

Kocito (mit.: um dos rios do Inferno, na mitologia grega) Cocito.

koĉo 1 (zool.: inseto homóptero da família dos dactilopiídeos, Dactylopius coccus) cochonilha-do-carmim. 2 (zool.: designação comum aos insetos homópteros do gênero Coccus) cochonilha.

koĉenilo (quím.: corante vermelho encontrado na cochonilha-do-carmim, usado para colorir alimentos, em preparações farmacêuticas e como indicador químico) cochonilha. koĉenilaĵo 1 = koĉenilo. 2 (têxt.: tecido tingido com cochonilha) cochinilha.

koĉero 1 1 (indivíduo que conduz uma carruagem) cocheiro. 2 = veturigisto.

Koĉero 2 (tb. Ĉarstiristo) (astr.: constelação do hemisfério norte; lat.: Auriga, Aurigae; abrev.: Aur) Cocheiro,  Auriga. ¨ Alfa Koĉera (tb. Kaprino) (astr.) “Capella”, “Alpha Aurigae”.

Koĉinĉinio (geogr.: região do Vietnã meridional) Cochinchina. koĉinĉinia (relativo à Cochinchina ou aos seus habitantes) cochinchino. koĉinĉiniano (o natural ou habitante da Cochinchina) cochinchino.

kodo  1 (jur.: coleção de leis) código: civila kodo código civil. 2 (sistema de signos simples ou complexos, organizados e convencionados de tal modo que possibilitem a construção e transmissão de mensagens) kodo: morsa, binara kodo código morse, binário. kodi (tr.) (expressar-se por código) codificar, cifrar: kodi mesaĝon codificar uma mensagem; escrever uma mensagem em código. kodado (ato de escrever em código) codificação, cifragem. kodigi (jur.: reunir em código) codificar: kodigi la maran juron codificar o direito marítimo. kodigo codificação. kodigado codificação. kodigaĵo (efeito de codificar) codificação. kodiginto codificador. kodita codificado, cifrado, escrito em código: kodita mesaĝo mensagem em código, mensagem cifrada. kodlibro código. kodrompisto (inf.) “cracker”. kodvorto (palavra cifrada) cifra. kodumi (tr.) programar (computadores). kodumanto programador (de computadores). enkodigi (tb. kodigi) codificar. malkodi (tr.) (interpretar o que está escrito em código) decodificar, decifrar. poŝtkodo código postal. QR-kodo (tb. kuo-ro-kodo) código QR. strekkodo (representação gráfica, por meio de barras,  de dados numéricos ou alfanuméricos) código de barras. strikodo = strekokodo. ¨ civila kodo código civil. genetika kodo (biol.: total de informações genéticas contidas na molécula de DNA) código genético. Morsa kodo código Morse, código de Morse. puna kodo código penal.

kodako (fot.: máquina fotográfica portátil) “kodak”, codaque. kodaki (tr.) fotografar com codaque.

kodeino (quím.: alcaloide extraído do ópio) codeína.

kodekso 1 = farmakopeo. 2 (jur.: conjunto sistematizado de leis ou normas) código. 3 (reunião, coleção, compilação de manuscritos, documentos históricos ou leis) códice, códex. ¨ kodekso de Hamurabo código de Hamurabi.

kodicilo (escrito assinado que altera disposições testamentárias) codicilo.

Kodoo  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Codó. Vd. Maranjano (‘estado’). kodoa (relativo ao mun. Kodoo MA ou aos seus naturais ou habitantes) codoense: la kodoa kulturo estas riĉa a cultura codoense é rica. kodoano (o natural ou habitante do mun. Kodoo MA) codoense: la kodoanoj estas feliĉaj os codoenses são felizes.

kodono (gen.: sequência de três nucleotídeos que na síntese de proteínas determina a posição do aminoácido na cadeia polipeptídica) códon.

koeficiento 1 (mat.: número que, colocado à esquerda de uma quantidade algébrica, lhe serve de multiplicador) coeficiente. 2 (fís.: número que caracteriza uma propriedade determinada de uma substância) coeficiente. ¨ koeficiento de disperso (fís.) coeficiente de dispersão. koeficiento de kuba dilato (fís.) coeficiente de dilatação volumétrica. koeficiento de linia dilato (fís.) coeficiente de dilatação linear. koeficiento de memindukto (fís., el.) = induktanco (‘razão’). koeficiento de varmodilato (fís.) coeficiente de dilatação térmica.

Koeljo-Neto  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Coelho Neto. Vd. Maranjano (‘estado’). koeljo-neta (relativo ao mun. Koeljo-Neto MA ou aos seus naturais ou habitantes) coelho-netense: la koeljo-neta kulturo estas riĉa a cultura coelho-netense é rica. koeljo-netano (o natural ou habitante do mun. Koeljo-Neto MA) coelho-netense: la koeljo-netanoj estas feliĉaj os coelho-netenses são felizes.

koenduo (zool.: designação comum aos roedores do gênero Coendu) ouriço-cacheiro, cuandu.

kof [Hebr.] (décima nona letra do alfabeto hebraico) “cuf”.

kofero (bot.) = lavsonio (Lawsonia inermis).

koferdamo (espécie de dique provisório usado para desviar a água de um lugar onde se deva trabalhar) ensecadeira.

kofro baú, mala, cofre, arca, canastra, mala de viagem. kofrujo (tb. valizujo) (autom.: compartimento, geralmente situado na traseira dos automóveis, destinado a carregar malas ou outros objetos) porta-malas, porta-bagagem, mala. enkofrigi (colocar e/ou organizar em mala, valise etc.) emalar. ¨ ansa kofro cofre de alças. lada kofro cofre.

kognato (parente pelo lado das mulheres) cognato. Vd. agnato. kognateco (parentesco pelo lado das mulheres) cognação. Vd. agnateco.

koheno (rel.: sacerdote judeu) cohen, kohen.

koheri (i.) 1 manter-se em adesão. 2 manter-se coerente. kohera (fís., quím.: que adere, que se liga) coerente. kohero (tb. ligforto) (fís., quím.) coesão. koherado (fís., quím.) coesão.

Kohinuro (nome de um famoso diamante, pertencente à família real inglesa) Koh-I-Noor.

kohobi (tr.) (destilar várias vezes (um líquido), para obter maior concentração) coobar.

kohorto 1 (hist.: uma décima parte de uma legião romana) coorte. 2 (fig.: grupo numeroso de pessoas) coorte, magote.

Koĥo (médico e microbiologista alemão, 1843–1910) Robert Koch. ¨ Koĥa bacilo (biol.: bactéria aeróbica, Gram-positiva, causadora da tuberculose, Mycobacterium tuberculosis) bacilo de Koch.

koincidi (i.) coincidir, acertar, cair, acontecer: mia alveno koincidis kun la via minha chegada coincidiu com a sua. koincida coincidente. koincido coincidência: kia stranga koincido! que estranha coincidência! koincidaĵo coincidência. koincideco coincidência. koincidigi fazer coincidir.

koiti (i.) copular, transar, fazer sexo, foder. koito cópula, coito, transa, ato sexual.

kojlo (anat.: parte do intestino grosso entre o ceco e o reto) cólon. kojlektomio (med.: extirpação total ou parcial do cólon) colectomia. kojloinflamo (med.) = kojlito. kojlito (tb. kojloinflamo) (med.: inflamação do cólon) colite. kojlopatio (med.: qualquer desordem ou moléstia do cólon) colonopatia, colopatia. kojlostomio (cir.: incisão nos intestinos, para fazer um ânus artificial) colostomia, enterotomia. ¨ ascenda kojlo (anat.: parte inicial do cólon, que vai desde o ceco até o cólon transverso) cólon ascendente. descenda kojlo (anat.: parte do cólon que vai do cólon transverso até o cólon sigmoide) cólon descendente. sigmoida kojlo (tb. sigmoido) (anat.: última parte do cólon, antes do reto) cólon sigmoide, alça sigmoide. transversa kojlo (anat.: maior porção e de maior mobilidade do intestino grosso, que vai desde o cólon ascendente até o descendente) cólon transverso.

kojlono (anat.) = kojlo.

kojno 1 cunha, calço, taco. 2 (para prender portas) encosto de porta, retentor de porta. ¨ kojnoforma skribo escrita cuneiforme. || kojne fendi rachar com cunha. oni elbatas kojnon per kojno (prov.: ‘bate-se uma cunha com uma cunha’) mordedura de cão cura-se com o pelo do mesmo cão; um cravo tira o outro, um amor faz esquecer outro.

kojono (infrm.) testículo, bola, bago Vd. testiko.

kojoto (tb. prerilupo) (zool.: mamífero da família dos canídeos, encontrado do Alasca ao Panamá, Canis latrans) coiote.

kojpo (tb. miokastoro) (zool.: grande roedor da família dos capromiídeos, Myocastor coypus) ratão-do-banhado.

kojsana lingvaro (ling.: família de línguas que compreende o boxímane, o hotentote e diversos dialetos de ambos, além o cungue e do quaitsi) “khoisan”.

Kojte-do-Nojo  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Coité do Noia. Vd. Alagoo (‘estado’). kojte-do-noja (relativo ao mun. de Kojte-do-Nojo AL ou aos seus naturais ou habitantes) coitenense, coiteense. kojte-do-nojano (o natural ou habitante do mun. de Kojte-do-Nojo AL) coitenense, coiteense.

Kojvaro  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Coivaras. Vd. Piaŭio (‘estado’). kojvara (relativo ao mun. de Kojvaro PI ou aos seus naturais ou habitantes) coivarense. kojvarano (o natural ou habitante do mun. de Kojvaro PI) coivarense.

koko 1 1 (zool.: ave doméstica da família dos fasianídeos Gallus gallus) galo. 2 (tb. globbakterio) (bac.: elemento formador dos nomes de bactérias aproximadamente globulares) -coco: mikrokoko micrococo. kokaĵo (cul.: prato feito com essa ave) galo, carne de galo. kokbatalo briga de galos, rinha. kokejo (tb. kokinejo) galinheiro. kokido (zool.: pinto da galinha, já desenvolvido, mas não adulto) frango. kokidaĵo (cul.: prato feito com frango) frango, carne de frango: kokidaĵo en sangosaŭco frango ao molho pardo. kokideto (zool.: frango (ou franga) recém-nato) pinto, pintinho, pintainho. kokidineto (zool.: a fêmea do pinto) pinta. kokino (zool.: a fêmea do galo) galinha. kokinaĵo (cul.: prato feito com galinha) galinha, carne de galinha: kokinaĵo kun rizo galinha com arroz. kokinejo (tb. kokejo) galinheiro. kokobirdoj (zool.) = galinoformaj birdoj. kokokrio (tb. kokeriko) cocorocó, cocoricó, cocorocô, cocoricô, canto. kokokrii (i.) (tb. kokeriki) fazer cocorocó. akvokoko (zool.) = galinolo (‘designação comum’). batalkoko galo de briga, galo de rinha. marĉokoko (zool.) = galinolo (‘designação comum’). ventokoko = ventoflago. virkoko (zool.: o macho da galinha) galo. ¨ kokaĵa burgero (cul.) hambúrguer de frango. kokaĵa hamburgero (cul.) hambúrguer de frango. kokinaĵo kun rizo 1 (cul.) galinha com arroz. 2 (cul.: prato preparado com galinha e arroz) galinhada. trompita koko (tb. kokrito) (fig.: homem traído pela mulher) chifrudo, corno.

kokao (bot.: arbusto frondoso da família das eritroxiláceas, Erythroxylum coca, principal fonte para o preparo da pasta de coca, de que se produz o “crack” e a cocaína) coca. kokaino (farm.: alcaloide obtido das folhas de coca) cocaína, coca. kokainismo (med.: envenenamento pela cocaína) cocainismo. kokainizi (tr.) (anestesiar com cocaína) cocainizar. kokainizo (ação de cocainizar) cocainização. kokainomanio (med.: dependência psíquica da cocaína) cocainomania. kokainomaniulo (indivíduo viciado em cocaina) cocainômano.

kokacoj (bot.: em algumas classificações, família de bactérias que compreende as com forma mais ou menos esférica, agora raras vezes consideradas um grupo natural, Coccaceae) cocáceas.

Koka-Kolao (tb. “Coca-Cola”) (marca registrada de um certo refrigerante de cola) Coca-Cola, coca.

kokakolao = Koka-Kolao.

Kokal-do-Sulo   (tb.Suda Kokalo) (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Cocal do Sul. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kokal-do-sula (tb . sud-kokala) (relativo ao mun. de Kokal-do-Sulo SC ou aos seus naturais ou habitantes) cocalense. kokal-do-sulano (tb . sud-kokalano) (o natural ou habitante do mun. de Kokal-do-Sulo SC) cocalense.

kokardo laço (de fita), cocar, tope (no chapéu). kokardeto roseta.

kokcidio  (zool.: espécime dos coccídios) coccídio. kokcidioj (zool.: ordem de protozoários esporozoários, parasitas das células epiteliais) coccídios. kokcidiozo (med.: enfermidade causada pela presença de coccídios) coccidiose.

kokcigo (anat.: osso remanescente da cauda dos embriões na base da coluna, geralmente formado por quatro vértebras que se fundem ao longo da vida adulta) cóccix.

kokcinelo (zool.: designação comum aos insetos do gênero Coccinela, conhecidos como joaninhas) joaninha, coccinela, cocinela.

Kokejro-Seko  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Coqueiro Seco. Vd. Alagoo (‘estado’). kokejro-seka (relativo ao mun. de Kokejro-Seko AL ou aos seus naturais ou habitantes) coqueirense, coqueiro-sequense. kokejro-sekano (o natural ou habitante do mun. de Kokejro-Seko AL) coqueirense, coqueiro-sequense.

kokeriko (tb. kokokrio, kikeriko) (o canto do galo) cocorocó, cocoricó. kokeriki (i.) (falando-se do galo) cocoricar, cocoriar, cantaricar, cucuricar, fazer cocorocó, cantar: matene la koko kokerikas de manhã o galo canta.

koketa faceiro, garrido, casquilho, coquete, gaiteiro. koketi (i.) coquetear, mostrar-se coquete, procurar agradar. koketado (ação de coquetear) coqueteio. koketaĵo (atitude de coquete) coquetismo, coqueteria, faceirice, garbosidade. koketeco garridice, coqueteria, meiguice. koketulino coquete, garrida, sirigaita.

kokleario  (bot.: designação comum às plantas do gênero Cochlearia, da família das crucíferas)  cocleária. skorbutkokleario (bot.) = oficina kokleario. ¨ oficina kokleario (tb. skorbutkokleario, kokleario) (bot.: planta, Cochlearia officinalis, da família das crucíferas) cocleária.

kokluŝo (med.: doença infecciosa, caracterizada por tosse convulsiva) coqueluche. klokluŝoida (med.: diz-se de uma tosse semelhante à coqueluche) coqueluchoide.

kokolobo (bot.: designação comum às árvores, arbustos e lianas do gênero Coccoloba, da família das poligonáceas) cocóloba. ¨ uva kokolobo (bot.: árvore pequena ou arbusto, Coccoloba uvifera, da família das poligonáceas) baga-da-praia.

kokono (zool.: invólucro fabricado pelas larvas de certos insetos (p.ex., o bicho-da-seda), que abriga uma fase imóvel (pupa) de suas vidas, ou por certas aranhas para proteger seus ovos) casulo. kokonejo lugar onde se criam bichos-da-seda. ¨ kokono de silka raŭpo casulo do bicho-da-seda.

kokoso 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cocos, da família das palmas, com uma espécie apenas) coco. 2 (bot.: palmeira de até 30 m, única espécie do gênero Cocos, Cocos nucifera) coqueiro, coco, coco-da-baía. Vd. kokossuko, kokosbutero, kokosoleo. 3 (tb. kokosnukso, kokosfrukto) (bot.: o fruto dessa palmeira) coco. kokosarbo (bot.) = kokoso (‘palmeira’). kokosarbaro (bot.) coqueiral. kokosejo (bot.) coqueiral. kokosfrukto (bot.) = kokoso (‘fruto’). kokosnukso (bot.) = kokoso (‘fruto’). kokospalmo (bot.) = kokoso (‘palmeira’). kokosujo (bot.) = kokoso (‘palmeira’). ¨ kokosa butero manteiga de coco. kokosa raspaĵo (cul.) coco ralado.

kokotraŭsto 1 (tb. kernrompulo, kernmordulo) (zool.: designação comum aos pássaros do gênero Coccothraustes, da família dos fringilídeos) bico-grossudo, trinca-pinhão. 2 (zool.: ave da família dos fringilídeos, Coccothraustes coccothraustes) bico-grossudo, trinca-pinhão.

kokri (tr.) cornear, ferir na honra conjugal, ser infiel a (como marido ou esposa), chifrar: plurfoje li kokris sian koramikinon por várias vezes ele chifrou a namorada. kokrito chifrudo, corno, cornudo.

kokso (anat.: cada uma das laterais do corpo humano, da cintura à articulação da coxa) quadril, anca, cadeira. Obs.: também se usa no plural. koksosto (tb. iliako) (anat.: cada um dos dois ossos resultantes da soldadura do ílio, ísquio e púbis, que formam a cintura pélvica) ilíaco, osso do quadril. koksalgio 1 (med.: dor intensa e profunda na articulação superior da coxa) coxalgia. 2 (med.: tuberculose da articulação da coxa) coxalgia. || meti la manojn al la koksoj pôr as mãos nas cadeiras. svingi la koksojn balançar as cadeiras.

koktelo (cul.: drinque que combina duas ou mais bebidas, geralmente alcoólicas, ao qual pode-se acrescentar gelo, fruta, açúcar etc.) coquetel, “cocktail”, rabo-de-galo. koktelkelnero “bartender”. koktelkelnerino “bartender”. koktelmiksisto “bartender”. molotov-koktelo (tb. brulbotelo) (garrafa cheia de substância inflamável, usada como explosivo em combates de rua) coquetel molotov.

kolo 1 (anat.: parte do corpo humano que une o tronco à cabeça) pescoço, colo. 2 (a parte extrema e mais fina de uma vasilha) gargalo, colo. kola (relativo à garganta ou ao pescoço) do pescoço, cervical, jugular. kolbridi (tr.) encabrestar. kolbrido cabresto. kolĉeno colar. koldoloro (tb. koltordo, tortikolo) (med.) torcicolo. koleto pescoço fino, delicado: ĉirkaŭpreni vian lilian koleton cingir seu pescocinho de lírio. kolglando (anat.) tonsila, amígdala. kolharoj (tb. kolhararo) juba, crina. kolringo (tb. koliero, kolĉeno) colar. kolrompa arriscado, fatigante. koltuko fichu, “foulard”, cachecol, cachenê. kolumo colarinho, gola. botelkolo gargalo. ĉirkaŭkolo 1 (tb. koliero) (ornato que se usa no pescoço) colar. 2 (correia usada em volta do pescoço de cães e outros animais) coleira. 3 colarinho. ĝiskole completamente, até o pescoço, por aqui: ĝiskole armita armado até o pescoço. markolo (geogr.: canal natural de pequena largura que estabelece a comunicação entre dois mares ou duas seções do mesmo mar) estreito: Ĝibraltara Markolo estreito de Gibraltar. terkolo (tb. istmo) (geogr.: estreita faixa de terra que liga duas áreas de terra maiores) istmo: Terkolo de Panamo istmo do Panamá. preskaŭ ĉiuj terkoloj estas nun tratranĉitaj per kanalo quase todos os istmos são agora cortados por um canal. ¨ kola vejno (anat.) veia jugular. || kun la kolo ĵetita malantaŭen escogotado.

kolao 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cola) cola, coleira. 2 (bot.: árvore da família das esterculiáceas, Cola acuminata, e cujas sementes são conhecidas como noz-de-cola) coleira. 3 (cul.: refrigerante preparado com noz-de-cola ou substância sintética com o mesmo sabor) cola: la plej konataj kolaoj estas Koka-Kolao kaj “Pepsi” as colas mais conhecidas são a Coca-Cola e a Pepsi. 4 (cul.: qualquer bebida não alcoólica, geralmente com gás) refrigerante., refri. kolaonukso (bot.: semente das plantas do gênero Cola, especialmente da Cola acuminata) noz-de-cola.

Kola Duoninsulo (geogr.: península russa ao Norte do mar Branco) península de Kola (ou de Cola).

kolageno (bioq.: proteína fibrilar presente no tecido conjuntivo dos animais) colágeno, colagênio.

kolapso 1 (med.: falência de função, de força, ou de estado geral) colapso, esgotamento: kora kolapso colapso cardíaco. 2 (med.: achatamento conjunto das paredes de uma estrutura) colapso: pulma kolapso colapso pulmonar. 3 (astr.: falando-se de estrela etc., processo de contração e compressão por ação do próprio campo gravitacional) colapso, colapso gravitacional. 4 (inf.: falando-se de sistema, programa de computador etc., incapacidade súbita de funcionamento) colapso, erro, erro fatal: relanĉi programon post kolapso reiniciar um programa depois de um erro. 5 (fig.: derrocada, desmoronamento, ruína) colapso: kolapso de la ekonomia sistemo colapso do sistema financeiro. kolapsi (i.) colapsar, sofre colapso, entrar em colapso. kolapsigi colapsar, causar colapso.

kolargolo (quím.: prata coloidal, usada na terapêutica) colargol.

kolaterala 1 = apuda. 2 = nerekta. 3 = flanka.

Kolatino  (geogr.: mun. do estado do Espírito Santo) Colatina. Vd. Espirito-Santo (‘estado’). kolatina (relativo ao mun. Kolatino ES ou aos seus naturais ou habitantes) colatinense: la kolatina kulturo estas riĉa a cultura colatinense é rica. kolatinano (o natural ou habitante do mun. Kolatino ES) colatinense: la kolatinanoj estas feliĉaj os colatinenses são felizes.

kolatitudo (geogr.: complemento da latitude, i.é, distância angular entre um lugar e o polo, ou entre uma estrela e o polo da eclíptica) colatitude.

kolazioni (i.) (tomar uma pequena refeição entre as 4 e 7 horas da tarde) merendar, lanchar. kolaziono (pequena refeição que se faz entre as 4 e as 7 da tarde) lanche, merenda, colação.

kolbo (tb. pafilkapo) (de espingarda, pistola etc.) coronha.

kolbaso 1 (tb. kolbasvaro) (cul.: designação comum aos alimentos constituídos de carne picada, de diversas naturezas, metida em tripas ou algo semelhante) enchido, embutido: fako de kolbasvaroj de superbazaro seção de embutidos de um supermercado. 2 (cul.) linguiça, chouriço. 2 rastilho de mina, banana de dinamite. kolbasego 1 (tb seka kolbaso) (cul.) paio. 2 salsichão. 3 (cul.) = mortadelo. kolbaseto 1 (tb. brogkolbaseto) (cul.) salsicha. 2 (tb. tripkolbaso)(cul.) linguiça. brogkolbaseto (cul.) = kolbaseto. cerbokolbaso (cul.) = cervelaso. farunkolbaso (cul.: enchido ou chouriço que contém carne de porco e farinha ou miolo de pão, além de temperos, típico da culinária portuguesa) farinheira. fritkolbaso (cul.) linguiça (crua, para fritar). kajenkolbaso (cul.) “pepperoni”. markolbaso (zool.) = holoturio. sangokolbaso (cul.) morcela. ¨ mola kolbaso (cul.) salsicha. seka kolbaso 1 (cul.) = kolbasego. 2 (cul.) salame.

Kolĉido (hist.: antiga região junto ao mar Negro e ao Sul do Cáucaso) Cólquida.

kolĉiko (bot.: designação comum às plantas do gênero Colchicum, da família das colquicáceas) cólquico. kolĉikino (farm.: alcaloide encontrado na planta vulgarmente conhecida como dama-nua, usado no tratamento da gota) colquicina. kolĉiktinkturo (farm.: tintura feita dos colmos e sementes dessas plantas) cólquico. ¨ aŭtuna kolĉiko (bot.: planta da família das colquicáceas, Colchicum autumnale) dama-nua.

koldkremo (farm.: variedade de unguento, usado como cosmético e ingrediente de pomadas) “cold-cream”.

koleo 1 el.comp. (med., quím.: exprime a ideia de bile) col(e)-. koleato (quím.: sal ou éster do ácido coleico) coleato. kolecisto (anat.) = galveziko. kolecistektomio (med.: extirpação da vesícula biliar) colecistectomia. kolecistito (med.: inflamação da vesícula biliar) colecistite. kolecistografio (med.: exame ou registro radiográfico da vesícula biliar) colecistografia. kolecistogramo (med.: registro gráfico de uma colecistografia) colecistograma. kolecistoskopio (med.: radioscopia da vesícula biliar) colecistoscopia. kolecistotomio (med.: abertura da vesícula biliar) colecistotomia. koleemio (med.: presença de bile no sangue) colemia. koleurio (med.: presença de bile na urina) colúria. ¨ koleata acido (quím.: um dos ácidos orgânicos da bile; fórm.: C24H40O5) ácido coleico.

koleo 2 (bot., arc.: antiga denominação do plectranto) cóleo. Vd. plektranto.

koledoko (anat.: ducto formado pela junção dos canais hepático e cístico e que vai ter ao duodeno) colédoco.

kolego colega, confrade, condiscípulo. kolege como colega. kolegamo coleguismo. kolegaro círculo de colegas, companhia, corporação, confraria, colegas, turma. kolegemo coleguismo. kolegino colega.

kolegio 1 (corporação cujos membros têm igual dignidade) colégio. 2 (escola média) = mezlernejo. 3 (escola superior) = fakultato, supera lernejo. kolegia colegial. kolegiano colegial. kolegiestro diretor de colégio. ¨ Kolegio de la Kardinaloj (tb. Kardinalaro, Kardinala Kolegio) (rel.: corporação de cardeais da Igreja católica, que tem entre suas funções a eleição dos papas) Sacro Colégio, Colégio Cardinalício. Sankta Kolegio (tb. Kardinala Kolegio, Kolegio de la Kardinaloj) (catol.) Sacro Colégio.

kolekti (tr.) colecionar, arrecadar, reunir, colher, recolher, coligir, ajuntar, amontoar, angariar, coletar. kolekto coleção, conjunto, sistema, compilação, reunião. kolektado (ação de colher) coleta, colheita. kolektanto colecionador. kolektiĝi reunir-se, ajuntar-se. kolektiĝo reunião, concurso, ajuntamento. kolektisto 1 colecionador. 2 coletor, cobrador, recebedor. kolektujo 1 reservatório. 2 coletor. alkolektiĝi juntar-se. armilkolekto = panoplio. ĉasisto-kolektisto (indivíduo pertencente a povo que subsiste caçando ou coletando) caçador-coletor. elkolektiĝi seletar, selecionar. enkolekti (tr.) recolher. elkolekti (tr.) seletar, selecionar. enkolekti (tr.) recolher. enkolektado colheita, apanha. jarkolekto (conjunto de periódicos de um determinado ano, encadernados juntos) coleção do ano. monkolekto coleta, peditório. monkolektado coleta, peditório, cobrança. monkolektanto coletor. ŝirkolekti (tr.) apanhar, catar (frutos, folhas etc. de árvores e arbustos).

kolektiva (que abrange muitas coisas ou pessoas) coletivo. kolektivo coletividade. kolektivismo coletivismo. kolektivisto coletivista.

Kolekto Aprobita (E-o: nome das obras editadas pela firma Hachette com a aprovação de L. L. Zamenhof [1901–1905]) Coleção Aprovada.

kolelitiazo (med.: presença ou formação de cálculos nas vias biliares) colelitíase, litíase biliar.

kolemio (med.) = koleemio.

koleopteroj (zool.: ordem de insetos cujo tipo é o besouro) coleópteros.

koleri (i.) 1 estar zangado, estar colérico. 2 encolerizar-se. kolera colérico, zangado, bravo, assomado, irritado, enfezado. kolero cólera, ira, braveza, raiva, zanga. kolerega exasperado. koleregi (i.) exasperar-se. kolerego raiva, furor. kolerema colérico, irascível, arrebatado, árdego. kolereta contrariado. kolereto enfado, arrelia, birra. koleriga provocador, irritante. koleretiĝi ofender-se, sentir, melindrar-se: li koleretiĝis pro la malmildaj vortoj de la kolego ele ofendeu-se com as palavras duras do colega. kolerigi encolerizar, irritar, agastar, assanhar, assomar. koleriĝi encolerizar-se, zangar-se, irritar-se, alterar-se, arrenegar-se, ficar com raiva, enfezar. kolerkrii (i.) vociferar. ekkoleri (i.) irritar-se. ekkolerema irritadiço. postkolero (tb. rankoro) rancor, ressentimento profundo. senkolere calmamente, desapaixonadamente. senkoleriĝi abrandar-se, acalmar-se, aplacar-se. || ĵeti koleran rigardon al iu olhar feio para alguém.

kolerao (med.) = ĥolero.

kolerika (med.: relativo a um dos quatro temperamentos, segundo Hipócrates) colérico. Vd. sangvina, flegma, melankolia. kolerikulo (med.: pessoa ora melancólica, ora irritada, mostrando predisposição para perturbações digestivas e hepáticas) colérico.

kolesterino (bioq.) = kolesterolo.

kolesterolo (bioq.) colesterol. Vd. sterolo.

Kolĥido (hist.) = Kolĉido.

kolĥozo (empresa rural de administração coletiva, na Rússia) colcoz, “kolkhoz”. kolĥozano membro de um colcoz.

kolibacilo (bac.) = kojlobacilo.

kolibro (tb. muŝbirdo) (zool.: designação comum das aves da família dos troquilídeos, de bico longo e fino, usado para retirar o néctar das flores, Trochilidae) beija-flor, binga, chupa-flor, chupa-mel, colibri, cuitelinho, cuitelo, guainumbi, guanambi, guanumbi, guinumbi, pica-flor.

Kolidero  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso) Colíder. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kolidera (relativo ao mun. de Kolidero MT ou aos seus naturais ou habitantes) colidense: la kolidera kulturo estas riĉa a cultura colidense é rica. koliderano (o natural ou habitante do mun. de Kolidero MT) colidense: la kolideranoj estas feliĉaj os colidenses são felizes.

koliero (tb. kolĉeno, kolringo) colar.

koliko 1 (med.) cólica. 2 (med.) cólica do cólon. ¨ hepata koliko (med.) cólica hepática. rena koliko (med.) cólica renal. utera koliko (med.) cólica menstrual, cólica uterina.

koliklo (anat.: cada uma das quatro proeminências que constituem os corpos quadrigeminados da audição e da visão) colículo. ¨ malsupra koliklo (anat.) colículo inferior. supra koliklo (anat.) colículo superior.

kolikvativa (med.: produzido por coliquação, dissolução orgânica, que se manifesta por excreções abundantes) coliquativo.

kolimati (tr.) (fís.: tornar paraleos) colimar: kolimati lumgarbon colimar um feixe de luz. kolimatilo (fís.) colimador.

kolimbo (zool.) = gavio. kolimbedoj (zool.: família de aves aquáticas, à qual pertence o mergulhão) podicipedídeos, colimbídeos. kolimboformaj (zool.: ordem de aves aquáticas, vulgarmente conhecidas como mergulhões) colimbiformes, podicipediformes.

Kolino  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Colinas. Vd. Maranjano (‘estado’). kolina (relativo ao mun. Kolino MA ou aos seus naturais ou habitantes) colinense: la kolina kulturo estas riĉa a cultura colinense é rica. kolinano (o natural ou habitante do mun. Kolino MA) colinense: la kolinanoj estas feliĉaj os colinenses são felizes.

Kolinas-do-Tokantinso   (tb. Tokantinsa Kolino) (geogr.: mun. do estado do Tocantins) Colinas do Tocantins. Vd. Tokantinso (‘estado’). kolinas-do-tokantinsa (tb. tokantins-kolina) (relativo ao mun. de Kolinas-do-Tokantinso TO ou aos seus naturais ou habitantes) colinense: la kolinas-do-tokantinsa (ou tokantins-kolina) kulturo estas riĉa a cultura colinense é rica. kolinas-do-tokantinsano (tb. tokantins-kolinano) (o natural ou habitante do mun. de Kolinas-do-Tokantinso TO) colinense: la kolinas-do-tokantinsanoj (ou tokantins-kolinanoj) estas feliĉaj os colinenses são felizes.

kolirio (tb. okulakvo, okulkuracilo) (med.: líquido para o tratamento da conjuntivite ou para alívio dos olhos) colírio.

kolito (med.) = kojlito.

kolizii (i.) colidir, chocar-se com, chocar-se contra, ir de encontro a, abalroar: la aŭto koliziis kun arbo o carro colidiu com uma árvore. kolizio colisão, choque, conflito, pancada. kolizifuĝinto (trâns.) motorista que, após colisão, foge para evitar consequências. koliziigi (fazer ir de encontro a) colidir: la akvofluo koliziigis la aŭton kontraŭ la arbo a correnteza colidiu o carro contra a árvore. koliziigilo (fís.: tipo de acelerador de partículas que faz com que os feixes de partículas colidam em velocidades próximas à da luz) colisor, colisionador. Vd. “LHC”. ¨ kolizii kun  (ou kontraŭ) hocar-se com, chocar-se contra, colidir com, colidir contra, bater em, ir de encontro a, abalroar: la eksprestrajno koliziis kun la vartrajno o trem expresso chocou-se com o trem de cargas. || viaj ideoj kolizias kun la miaj suas ideias vão de encontro às minhas; suas ideias chocam-se com as minhas.

kolkotaro (quím.: óxido de ferro, vermelho, usado como pigmento e abrasivo para polimento de vidros óticos; fórm.: Fe2O3) colcotar.

kolobomo (med.: deformação congênita que consiste em uma fissura da pálpebra superior, da íris, da coroide ou da retina) coloboma.

kolocinto (bot.: trepadeira herbácea da família das cucurbitáceas, Citrullus colocynthis, sin. Cucumis colocynthis) coloquíntida, colocinto.

kolodio (quím.: algodão-pólvora dissolvido em éter e álcool, para emprego em terapêutica e fotografia) colódio.

kolofono 1 (tip.: parte do documento que dá informações sobre o autor, local e ano de edição etc.) colofão, cólofon.

kolofono 2 (tb. rezinaĵo) (quím.: espécie de resina usada para passar nos fios do arco, a fim de que firam as cordas do instrumento musical) colofônia, breu, breu de colofônia, colofônio.

koloido (quíim.: sistema de partículas micrônicas, dispersas num meio adequado) coloide. koloida 1 (quím.: que tem propriedades de coloide) coloidal: koloida elektrolito eletrólito coloidal. 2 (quím.: referente a coloide) coloidal: koloida kemio química coloidal.

kolokazio 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Colocasia) colocásia. 2 (tb. taro) (bot.: erva da família das aráceas, Colocasia esculenta) colocásia, inhame. ¨ manĝebla kolokazio (bot.) = kolokazio (Colocasia esculenta).

kolokinto (bot.) = kolocinto.

kolokvo (reunião, geralmente de especialistas, em que se discutem e confrontam informações e opiniões pessoais sobre determinado tema) colóquio: kolokvo de vortaristoj colóquio de dicionaristas.

Kolomano (pren.masc.) Colomano.

kolombo  1 1 (zool.: designação comum a várias aves columbiformes da família dos columbídeos, especialmente do gênero Columba) pomba. 2 (tb. domkolombo) (zool.: espécie domesticada de pomba, Columba livia domestica) pombo. kolomba (relativo ou pertecente a pomba ou a pombo) columbino, columbáceo. kolombaro 1 bando de pombos. 2 (em voo) revoada. kolombedoj (zool.: família de aves columbiformes, que inclui as pombas e as rolas, Columbidae) columbídeos. kolombejo pombal. kolombeto (zool.) pombo pequeno. kolombido borracho, filhote de pombo. kolombideto borracho, filhote de pombo. kolombino (zool.: a fêmea do pombo) pomba. kolomboformaj (zool.: ordem de aves cosmopolitas, Columbiformes) columbiformes. kolombokolora de cor entre violeta e cinza. kolombumi (i.) 1 (p.f.) arrulhar, gorjear: la geamantoj kolombumis en la ĝardeno os namorados arrulhavam no jardim. 2 = kveri. arbokolombo (zool.) = enado. domkolombo (zool.: ave da família dos columbídeos, Columba livia) pombo. kurierkolombo (tb. leterkolombo) (zool.: variedade de pombo usado no transporte de comunicações escritas) pombo-correio. ringokolombo (zool.) = palumbo (Columba palumbus). rokkolombo (zool.) = livio. virkolombo (o macho da pomba, especialmente da pomba doméstica) pombo. ¨ kolombo de la paco (pombo branco, representando a paz, que é solto em ocasiões especiais) pomba da paz, pombo da paz. Novzelanda kolombo (zool.) = violdorsa kolombo. violdorsa kolombo (tb. kereruo, Novzelanda kolombo) (zool.: Hemiphaga novaeseelandiae) pomba-da-nova-zelândia. || rostita kolombeto ne flugas al buŝeto (prov.: ‘pombinho assado não voa para a boquinha’) quem não trabalha não come; dinheiro não cai do céu; Deus não manda nem assado nem cozido.

Kolombo  2 (geogr.: cap. do Sri Lanka) Colombo. Vd. Kolumbo, Kristoforo Kolumbo.

Kolombo  3 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Columba, Columbae; abrev.: Col) Pomba.

Kolombo  4 (geogr.: mun. do estado do Paraná) Colombo. Vd. Paranao (‘estado’). kolomba (relativo ao mun. Kolombo PR ou aos seus naturais ou habitantes) colombense, colombino: la kolomba kulturo estas riĉa a cultura colombense (ou colombina) é rica. kolombano (o natural ou habitante do mun. Kolombo PR) colombense, colombino: la kolombanoj estas feliĉaj os colombenses (ou colombinos) são felizes.

Kolombio  (geogr.: país da América do Sul;  cap.: Bogoto; símb.autom.: CO) Colômbia. Vd. Kolumbio. kolombiano (o natural ou habitante da Colômbia) colombiano.

Kolombino (teat.: personagem da comédia italiana) Colombina.

Kolombina (teat.) = Kolombino (‘personagem’).

kolono 1 1 (arq.: pilar cilíndrico ou quase cilíndrico que sustenta ou enfeita construções) coluna. 2 coluna, pilar, pilha. kolonaro colunata. kolonejo (tb. kolonhalo) galeria. koloneto coluneta. punkolono (tb. pilorio, malhonora kolono) pelourinho. surkolonaĵo entablamento. ¨ Kolono Prestes (hist.) Coluna Prestes. dorika kolono (arq.) coluna dórica. ionika kolono (arq.) coluna jônica. korintika kolono (arq.) coluna coríntia. kvina kolono (classe de indivíduos que espionam ou fazem propaganda subversiva em país prestes a entrar ou já em guerra com outro) quinta-coluna. malhonora kolono (tb. pilorio) pelourinho. Trajana kolono (coluna triunfal erguida em 113 no fórum de Trajano) coluna Trajana.

kolono 2 1 (econ.: moeda da Costa Rica; = 100 centimoj) colón costarriquenho, colom. 2 (econ.: moeda de El Salvador; = 100 centavoj) colón salvadorenho, colom.

kolonelo (mil.: posto militar) coronel. koloneleco coronelato. subkolonelo (mil.) tenente-coronel.

kolonio 1 (região onde povoadores e emigrantes se fixam) kolonio. 2 (território administrado por um Estado e que se situa fora de suas fronteiras) colônia, possesão, domínio: la Portugalaj kolonioj en Afriko as colônias portuguesas na África. 3 (grupo de indivíduos de mesma nacionalidade que habitam numa cidade ou região de um país estrangeiro) colônia, comunidade: la Japana kolonio en San-Paŭlo a colônia japonesa em São Paulo. kolonia colonial. kolonii (tr.) (tb. starigi koloniojn) colonizar, estabelecer colônias. koloniano colono. koloniisto colonizador. ekskolonio ex-colônia, antiga colônia. ekskoloniiĝi tornar-se ex-colônia. ¨ kolonio de abeloj colônia de abelhas. starigi kolonion = kolonii.

Kolonjo 1 (geogr.: nome de algumas cid. do Império Romano) Colônia. 2 (geogr.: cid. da Alemanha) Colônia, Köln. Vd. Kolonja akvo.

Kolonja-Leopoldino  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Colônia Leopoldina. kolonja-leopoldina (relativo ao mun. de Colônia Leopoldina AL ou aos seus naturais ou habitantes) leopoldinense. kolonja-leopoldinano (o natural ou habitante do mun. de Colônia Leopoldina AL) leopoldinense.

Kolonja-Ponapeo (geogr.: cid. e cap. do estado de Pohnpei, nos Estados Federados da Micronésia) Kolonia.

koloro cor, colorido, timbre (de voz). Obs.: kolor- também pode ser usado como sufixo: brikkolora da cor de tijolo. kolora de cor, colorido. kolori (tr.) colorir (p.f.), tingir. kolorado (ação de colorir) coloração. koloraĵo cor, tinta, colorido. koloraro colorido, cores. kolorefekto efeito resultante da mistura e uso das cores. koloriga corante, colorante. kolorigi colorir, pôr em cores, tingir, pintar. kolorigaĵo (quím.: substância usada para colorir outra) corante, colorante. kolorigilo (quím.: substância usada para colorir outra) corante, colorante, cor, matéria colorante. kolorigisto pintor (de paredes, casas etc.). koloriĝi tingir-se, pintar-se. kolorilo (quím.: substância usada para colorir outra) corante, colorante. koloristo (aquele que se ocupa em colorir) colorista. kolorkonserva (tb. lumrezista) (que mantém suas cores, mesmo se exposto à luz) fotorresistente. kolorometro colorímetro. kolorometrio colorimetria. kolorricĉa (que apresenta muitas cores) multicolorido, policromo, multicor, policromático, variegado. akvokolorilo (tb. akvokolorigilo) tinta para aquarela. alikoloriĝi mudar de cor. belkolora que tem bela cor, de belas cores. diverskolora (tb. mikskolora) variegado, matizado. dukolora (de duas cores) bicolor. lankolora bege, “beige”. mikskolora = diverskolora. multkolora (tb. multekolora, bunta, plurkolora) multicolorido, policromo, multicor, policromático, variegado. naturkolora (não tingido) de cor natural: naturkolora lano lã de cor natural, lã bege. rozokolora róseo, rosado, cor-de-rosa. senkolora incolor. senkolorigita 1 descolorido. 2 clorótico (fig.). ŝanĝkolora furta-cor, cambiante. trikolora (de três cores) tricolor. trikoloreto (bot.) = trikolora penseo (Viola tricolor). unukolora (tb. monokromata) (de uma só cor) unicolor, monocromático.

Kolorado (geogr.: rio dos Estados Unidos) Colorado. Koloradio (tb. Koloradlando) (geogr.: um dos Estados dos Estados Unidos) Colorado. Koloradlando (geogr.) = Koloradio.

koloraturo (mús.: ornamentação florida em música vocal) coloratura, floreado, “fioritura”.

koloso 1 (pessoa, estátua ou objeto de grande tamanho) colosso. 2 (pessoa de grande tamanho) colosso, brutamontes. kolosa colossal, descomunal, tremendo.

Koloso (hist., bíbl.: antiga cid. da Frígia, na Ásia Menor) Colossos, Colossas. kolosano (hist., bíbl.: natural ou habitante de Colossos) colossense, colossino: epistolo al la kolosanoj (bíbl.) epístola aos colossenses.

Koloseo 1 (anfiteatro de Roma, do qual restam ruínas) Coliseu. 2 (hist., bíbl.) = Koloso (‘antiga cid.’). koloseano (bíbl.) = kolosano.

kolostro (primeiro leite, logo depois do parto) colostro.

kolp/- el.com. (significa “vagina”) colp(o)-: kolpocelo colpocele.

kolpocelo (med.: hérnia ou prolapso da vagina) colpocele.

kolpopatio (med.: alteração, tumoral ou não, da vagina) colpopatia.

kolporti (tr.) mascatear. kolportisto 1 mercador ambulante, vendedor ambulante, caixeiro-viajante, alabama, cometa, mascate, bufarinheiro. 2 (pessoa que se dedica à venda domiciliar ou em locais de trabalho de mercadorias geralmente populares, como roupas, bijuterias e produtos eletrônicos) sacoleiro.

kolŝito (pessoa que dirigia os rituais de embalsamamento no antigo Egito) embalsamador.

koltro (tb. plugilfero) (agric.: ferro que se adapta ao timão do arado, adiante da relha, a fim de facilitar a lavra e cortar as raízes) sega.

kolubro (zool.: serpente não venenosa do gênero Coluber) cobra. kolubredoj (zool.: família de serpentes não venenosas, Colubridae) colubrídeos. ¨ maiza kolubro (zool.: cobra do gênero Pantherophis, de origem norte-americana) cobra-do-milho.

Kolumbo (pren.masc.) Colombo.

Kolumbo (Kristoforo) (navegador genovês, c. 1451-1506, descobridor da América) Cristóvão Colombo. Vd. ovo de Kolumbo.

kolumbario (local onde se guardam as cinzas de corpos incinerados) columbário.

Kolumbio (geogr.: distrito federal dos EUA; cap.: Vaŝingtono) distrito de Colúmbia.

Kolumbio (Rivero) (geogr.: rio dos EUA, anteriormente denominado rio Oregon) rio Columbia, rio Colúmbia. Vd. Oregono (‘rio’), Usono.

kolumbiumo * (quím.: antigo nome do elemento químico nióbio) colômbio, colúmbio. Vd. niobo.

kolumelo 1 (bot.: eixo da cápsula de musgos e de algumas hepáticas) columela. 2 (zool.: eixo interior das conchas univalves) columela, modíolo. 3 (anat.: nos anfíbios, répeis e aves, bastonete ósseo ou cartilaginoso que conecta a membrana timpânica ao ouvido interno) columela.

kolumno 1 (de jornal, de algarismos, de soldados, de coisas empilhadas, de tabuleiro de xadrez ou de damas) coluna. 2 (enx.: no tabuleiro, conjunto de casas contíguas e alternadamente pretas e brancas, tomadas no sentido vertical) coluna: reĝkolumno coluna do rei. reĝintura kolumno coluna da torre da rainha. ¨ vertebra kolumno (anat.) coluna vertebral.

koluro (astr.: cada uma das duas interseções do equador com a eclíptica) coluro.

koluteo (bot.: designação comum às plantas do gênero Colutea) colútea. ¨ arbusta koluteo (bot.: arbusto da família das leguminosas, Colutea arborescens) falso-sene, colútea.

kolutorio (farm.: líquido medicamentoso, usado  para as gengivas ou as mucosas da boca) colutório.

koluzio colusão, conluio, conspiração, maquinação, acordo secreto.

kolzo (tb. oleonapo) (bot.: variedade de couve, Brassica napus) colza, canola. ¨ kolza oleo (cul.) óleo de colza, óleo de canola. kolza semo (bot.) semente de colza.

Kom (mat.: o conjunto dos números complexos) Complexos.

komo (gram.: sinal gráfico de pontuação [,]) vírgula. komoforma virgulado: komoformaj strekoj riscos virgulados. punktokomo (gram.: sinal gráfico de pontuação [;]) ponto-e-vírgula. ¨ decimala komo (vírgula que se coloca entre as partes inteira e fracionária de um número escrito no sistema decimal) vírgula decimal.

komao (mús.: intervalo que separa duas notas enarmônicas, geralmente admitido como a nona parte do tom) coma, “comma”, microtom.

komanĉo (etnol.: indivíduo pertencente ao grupo dos comanches) comanche. komanĉoj (etnol.: indígenas nômades da América do Norte, atualmente estabelecidos em uma reserva do Oklahoma, nos EUA) comanches.

komandi (tr.) 1 (mil.: dirigir como superior) comandar. 2 (ter domínio sobre) comandar, mandar, conduzir, dominar: komandi siajn pasiojn dominar suas paixões. komando 1 comando, ordem. 2 (mil.: ordem breve que comanda a execução de um movimento) voz de comando: ‘marŝ!’ estas militista komando ‘marche!’ é uma voz de comando militar. komandanto comandante. komandeco (autoridade) comando. komandejo casa de comando. telekomandi (tr.) (emitir sinais por linha de comunicação para comandar a distância [aeronave, navio, míssil, mecanismo etc.]) telecomandar, teleconduzir, teleguiar, teledirigir. telekomando (ação de telecomandar) telecomando.

komandito 1 (econ.) comandita, sociedade em comandita. 2 (econ.) capital de sócio comanditário. komanditi (tr.) (econ.: investir dinheiro em uma sociedade em comandita, como sócio comanditário) comanditar. komanditanto sócio comanditário.

komandoro (mar.: aquele que tem comenda) comendador. komandoreco (dignidade de comendador) comendadoria.

Komando Ruĝa (organização criminosa da cid. do Rio de Janeiro; sigl.: KR) Comando Vermelho (CV).

komasacio (agric., fin.: reagrupamento de parcelas (de terreno) para facilitar o cultivo com recursos mecânicos) “Flurbereinigung”, reorganização e reengenharia de parcelas.

komato (med.: estado de inconsciência durante o qual ficam anuladas as atividades cerebrais superiores, conservando-se apenas respiração e circulação) coma. komata (med.: referente a coma) comatoso: komata febro febre comatosa. komata stato quadro comatoso. komatogena (med.: que produz coma) comatógeno. ¨ alkohola komato (med.) coma alcoólico. diabeta komato (med.) coma diabético.

komatulo (zool.: espécime dos equinodermos) equinodermo, comátula. ¨ komatululoj (zool.: filo de animais invertebrados marinhos que inclui as estrelas-do-mar, ouriços-do-mar e pepinos-do-mar) equinodermos, comátulas.

kombi (tr.) 1 pentear. 2 cardar. kombado (ação de pentear) penteadura. kombilo pente. kombisto cabeleireiro. komblano lã com mais de 15 cm de comprimento. diskombi (tr.) cardar. elkombi (tr.) retirar com o pente: elkombi sablon, lignerojn, pedikojn el siaj haroj com o pente, tirar areia, farpas de madeira, piolhos dos seus cabelos. elkombitaĵo o que resta no pente após a penteadura. malkombi (tr.) despentear. nekombita desgrenhado, desgadelhado, despenteado. platkombitaĵo (cada uma das duas partes em que, num certo tipo de penteado, o cabelo é repartido ao meio e esticado para os lados da cabeça, cobrindo as orelhas, sendo preso atrás geralmente por meio de um coque) bandó. retrokombi (tr.) pentear os cabelos para trás. venuskombilo (bot.: Scandix pecten-veneris) = skandiko. ¨ maldikdenta kombilo (pente cujos dentes são finos) pente fino.

kombajno (agr.: máquina agrícola, empregada na colheita de cereais, que ceifa, trilha, classifica e ensaca) colheitadeira.

kombini (tr.) combinar, ajustar, assentar. kombino combinação, ajuste. kombinaĉaĵo jeitinho. kombinado (ação de combinar) combinação. kombinaĵo 1 combinação, coisa combinada, ajuste. 2 (quím.) combinação. 3 (mat.) combinação. kombiniĝemo (quím.) afinidade. kombiniĝi combinar-se. kombiniĝemo (quím.) afinidade. kombinita assente. kombinumo (econ.) = kartelo. malkombini (tr.) (quím.: fazer que as moléculas de um corpo se separem) decompor. ¨ malica kombino cambalacho.

kombinacio = kombinaĵo.

kombinato (com.) = kartelo.

kombinatoriko (mat.: parte da matemática que estuda a formação, contagem e propriedades que se podem constituir, segundo leis determinadas, com um número finito de elementos) análise combinatória.

kombineo 1 (vest.: roupa íntima feminina) combinação. 2 (vest.: roupa de trabalho de aviadores, técnicos etc., com as calças costuradas à camisa, ou prolongando-se num peitoral seguro por acessórios) macacão. 3 (vest.: macacão desenhado especialmente para dar segurança e conforto a tripulantes de aviões de combate e de naves espaciais) macacão de voo. 4 (vest.: macacão, geralmente de neoprene, usado por mergulhadores) traje de mergulho, roupa de mergulho. 5 (vest.: roupa inteiriça para bebês) macacão. ¨ astronaŭta kombineo traje espacial.

komedio (teat.) comédia. komedia de comédia, cômico, falso. komedii (i.) 1 representar uma comédia, fingir: malgraŭ la seriozeco de la situacio li nur komediis a despeito da gravidade da situação, ele só fingia. 2 trapacear. komediaĵo comédia, impostura, trapaça. komedianto (tb. komediisto) cômico (ator), comediante. komedieto burleta. komediisto = komedianto. komediverkisto comediógrafo.

komedono (med.: cilindro vermiforme sebáceo com a extremidade superior negra, localizado no rosto e principalmente na pele do nariz) comedão, cravo.

komelino (bot.: designação comum às plantas do gênero Commelina, da família das commeliáceas) commelina, comelina.

komenci (tr.) começar, principiar, encetar, iniciar, dar início a: la instruisto komencis la lecionon je la 8-a horo o professor começou a aula às 8 horas. komenca inicial, primário, elementar. komence (tb. en la komenco) no começo, no início, inicialmente, primeiramente, em primeiro lugar. komenco começo, início, princípio, primórdio, advento. komencaĵo (tb. primico) primícias. komencanto principiante, novato, noviço, neófito, praticante. komenc-aspekta (gram.) incoativo: komenc-aspekta verbo verbo incoativo. komenciĝi começar, iniciar, ter início, ter princípio. komenciĝo começo, início, princípio, advento. komenciĝanta incipiente, incoativo. monatkomenco festa que alguns povos antigos celebravam no início de cada lunação. rekomenci (tr.) recomeçar, reiniciar. ¨ komenci (+ infntv.) começar a: komencis pluvi começou a chover. eterna komencanto (forma jocosa de se referir àquele que nunca passa dos conhecimentos iniciais de alguma matéria) eterno iniciante. komence de a partir de. en la komenco = komence. vortkomenca litero = inicialo.

Komenio (filósofo, educador e bispo tcheco, 1592–1670) Comenius, Jan Amos Komensky.

komenti (tr.) 1 (expressar sua opinião) comentar, anotar. 2 = komentarii.

komentarii 1 (tb. prinoti) (esclarecer com notas um texto) comentar: komentarii Iliadon, leĝprojekton comentar a Ilíada, um projeto de lei. 2 comentar, anotar, observar. komentario 1 (notas com que se esclarece um texto) comentário, apostila, anotação. 2 reflexão. komentariisto comentador, comentarista.

komerci  (tr.) comerciar, negociar, mercadejar. komerca (tb. de komerco, komerc–) comercial, do comércio, de comércio: komerca ĉambro câmara do comércio. komerco comércio. komercaĉi (tr.) traficar, fazer negócios fraudulentos. komercado comércio. komercaĵo (tb. varo) mercadoria, artigo. komercejo (local onde se comercia) mercado, feira, loja. komercisto comerciante, negociante. komercistaro (o conjunto dos comerciantes) comércio, comerciantes. komercodomo casa de comércio, casa comercial, loja. komercoficisto comerciário. brutkomercisto negociante de reses. forkomerci (tr.) liquidar (um estoque). interkomerco intercâmbio, intercâmbio comercial. kaŝkomerco mercado negro. retkomerco (intern.: atividade comercial que utiliza a internet para as transações) comércio eletrônico, “e-commerce”. sklavokomercisto escravocrata. ¨komerca centro “shopping”, “shopping center”, “mall”, centro comercial. komerca ĉambro câmara de comércio. komerca ŝipo navio mercante.

kometo (astr.) cometa. kometa de cometa, cometário: kometa astronomio astronomia cometária. ¨ Haleja kometo cometa de Halley.

komforto conforto, bem-estar, comodidade. komforta confortável, cômodo. komforte confortavelmente. komfortigi 1 acomodar (alg.). 2 (atenuar, dar alívio) relevar: amika vorto komfortigas la penon uma palavra amiga releva as dores. malkomforta 1 desconfortável 2 desanimador. senkomforta desconfortável.

komio (o natural ou habitante da República dos Komis, na Rússia) komi. Komiio (geogr.) = Komia Respubliko. Komilando (geogr.) = Komia Respubliko.

Komia Respubliko (tb. Komiio, Komilando) (geogr.: república da Rússia; cap.: ) República dos Komis.

komiforo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Commiphora, sin. Balsamodendron, da família das burseráceas) comífora. 2 (bot.: arbusto da família das burseráceas, Commiphora myrrha) mirra. Vd. mirho.

komika cômico, bufo, impagável, divertido. komikaĵo comédia, fato ridículo. komikeco comicidade, ridículo. komikisto (ator de comédias) cômico. komikulo (pessoa engraçada) cômico. komikopero ópera bufa, ópera cômica. || tre komika! é boa! tre komike! é boa! trovi ion komika achar graça de algo. trovi iun komika achar graça de alguém.

komikso (gráf.) história em quadrinhos, HQ, banda desenhada. ¨ japana komikso (gráf.) = mangao.

komisaro  1 (aquele que exerce comissão) comissário. 2 encarregado. 3 (pol.) comissário. komisarejo (local onde o comissário exerce as suas funções) comissariado. ¨ polica komisaro comissário de polícia.

komisariato (órgão estatal de funções administrativas ou judiciárias) comissariado.

komisii (tr.) comissionar, incumbir, encarregar, deputar, constituir, dar mandato a. komisio 1 comissão. 2 encargo, carga. komisiaĵisto (tb. komisia agento) agente, o que tem uma casa de comissões. komisiinto (tb. komisianto) (aquele que atribuiu, ou atribui, uma comissão a outrem) comitente. komisiisto (aquele que recebe uma comissão a desempenhar) comissionado, comissário. komisiito (tb komisiulo) (aquele que recebeu uma comissão a desempenhar) mandatário, comissário, comissionado. komisiitaro comissão, comitê. komisiulo = komisiito. ¨ komisia agento = komisiaĵisto. en komisio de (tb. komisiite de, komisie de) por incumbência de, da parte de.

komisiono comissão, delegação (de pessoas encarregadas de um assunto). komisionano membro de uma comissão. subkomisiono subcomissão.

Komisiono de Virina Agado (órgão da UEA; abrev.: KVA) Comissão de Ação Feminina.

komisuro 1 (anat.: faixa de fibras que liga partes correspondentes esquerda e direita, principalmente do cérebro e da medula espinal) comissura. 2 (anat.: ponto de junção de duas partes que formam um ângulo) comissura: komisuro de lipoj, de fingroj ktp comissura dos lábios, dos dedos etc. 3 (biol.: superfície ou linha de contato entre dois órgãos ou entre duas ou mais porções orgânicas, separáveis ou não) comissura. ¨ lipkomisuro (tb. lipangulo) (anat.) comissura dos lábios.

komitato 1 comissão (permanente de pessoas). 2 junta, comitê. komitatano membro de uma comissão (permanente). komitatejo sala de comissão. komitatestro presidente de comissão. gvidkomitato comissão, diretório. plenumkomitato comissão executiva.

komizo (com.) caixeiro, empregado, balconista, vendedor. komizino vendedora, balconista, empregada. ĉefkomizo primeiro caixeiro. ¨ migra komizo = vojaĝanta (ou vojaĝa) komizo. vojaĝa komizo = vojaĝanta komizo. vojaĝanta komizo caixeiro-viajante, alabama, cometa.

komocio (med.: abalo, estremecimento causado no organismo, especialmente no sistema nervoso) concussão, comoção, pancada. komocia comocional. komocii (tr.) (med.: causar comoção ou concussão) concutir. ¨ cerba komocio (med.) concussão cerebral.

komodo (tb. tirkestaro) (peça de mobiliário, com gavetas) cômoda, gaveteiro.

Komodo (Insulo) (geogr.: ilha da Indonésia) Komodo. ¨ Komoda varano (zool.: lagarto da família dos varanídeos, Varanus komodoensis) dragão-de-komodo.

komodoro 1 (comandante de esquadra holandesa) comodoro. 2 (oficial de marinha inglesa e americana, inferior a contra-almirante e superior a capitão-de-mar-e-guerra) comodoro. 3 (título honorífico em outros países) comodoro.

Komoroj (geogr.: país insular da África, no oceano Índico, a Noroeste de Madagascar; cap.: Moronio; símb.autom.: COM) Comores. komora (geogr.: relativo a Comores ou aos seus naturais ou habitantes) comorense, comoriano. komorano (o natural ou habitante de Comores) comorense, comoriano. ¨ komora lingvo (ling.: língua deComores) comorense, comoriano.

kompakta compacto, masssudo, cerrado, denso. kompakto coisa compacta. kompaktigi compactar. malkompakta frouxo, rarefeito, ralo.

kompano companheiro, chegado, camarada.

kompanio  1 (com.: união de pessoas para dirigir um negócio comercial ou industrial; abrev.: K-io, Ko) Companhia (Cia.): la firmo X kaj Kompanio a firma X & Companhia. 2 associação. kompaniano associado. kompaniulo companheiro. ¨ akcia kompanio sociedade por ações. asekura kompanio companhia de seguro. en kompanio kun em sociedade com. flugkompanio companhia aérea.

Kompanio de Jesuo (ordem religiosa fundada por santo Inácio de Loiola em 1540) Companhia de Jesus, Sociedade de Jesus. Vd. jezuito.

kompari  (tr.) comparar, confrontar, aferir, cotejar, pôr em paralelo. kompara comparativo: kompara vorteto vocábulo comparativo. komparo comparação, cotejo, colação. komparado comparação. komparebla (que se pode comparar) comparável. komparinda digno de ser comparado, comparável. nekomparebla (tb. senkompara) incomparável, sem par. nekompareble (tb. senkompare) sem confronto. senkompare sem confronto. ¨ kompare kun (tb. en komparo kun) em comparação com, a par de.

komparacio (gram.: sistema que uma língua utiliza para mostrar os vários graus de adjetivos e advérbios) comparação.

komparativo (gram.) comparativo. ¨ egaleca komparativo (gram.) comparativo de igualdade. malsupereca komparativo (gram.) comparativo de inferioridade. supereca komparativo (gram.) comparativo de superioridade.

Kompartio abrev. de Komunista Partio.

kompaso 1 (fís.: instrumento dotado de uma agulha magnética livremente suspensa sobre um ponto de apoio e cujas pontas estão permanentemente voltadas para os polos magnéticos da Terra) bússola, agulha de marcar. kompaskarto (tb. rozo [‘mostrador’]) (mar.) rosa-dos-ventos. kompasujo bitácula. ¨ kompasa montrilo agulha de bússola. kompaso de deklinacio (tb. busolo de deklino) (fís.: bússola que mede a declinação magnética) bússola de declinação, declinômetro, declinatória. kompaso de inklinacio (tb. busolo de deklino) (fís.: instrumento dotado de agulha imantada destinado a medir a inclinação magnética) bússola de inclinação, círculo de inclinação magnética.

Kompaso 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Pyxis, Pyxidis; abrev.: Pyx) Bússola.

kompati  (tr.) compadecer-se de, lastimar, ter compaixão de, apiedar-se de, condoer-se de, ter dó de, ter misericórdia de. kompata compassivo, piedoso. kompate compassivamente, piedosamente. kompato piedade, compaixão. kompatante compassivamente, piedosamente. kompatema compassivo, piedoso. kompatemulo (tb. kompatulo) pessoa compassiva. kompatiga lastimável, lastimoso. kompatigi inspirar compaixão, apiedar, enternecer. kompatinda lamentável, desgraçado, coitado, digno de compaixão, pobre, lastimável. kompatindeco estado lastimoso.. kompatindulo pobre criatura, um infeliz, um coitado. malkompatema (tb. senkompata) implacável, feroz, cruel, rigoroso, insensível. ¨ sen ia ajn kompato sem dó nem piedade.

kompatibila (que pode existir conjuntamente com outro ou ouros) compatível. kompatibileco compatibilidade. nekompatibileco incompatibilidade.

kompendio compêndio, resumo, epítome, manual. kompendie em resumo. ¨ kompendio de fiziko compêndio de física.

kompensi (tr.) compensar, ressarcir, indenizar, reparar, contrabalançar. kompensa compensatório. kompense em compensação. kompenso 1 compensação. 2 (soma paga (às vezes de forma oculta) como retribuição pela preferência na realização de um negócio, por serviço prestado etc.) luvas. kompensado (ação de compensar) compensação. kompensaĵo (o que se dá para compensar) compensação. kompensilo (el.) compensador. monkompensi (tr.) indenizar, ressarcir. monkompenso indenização, ressarcimento. ¨ kompensa balancilo balança de compensação. kompensa repago (jur.) torna. (mone) sin rekompensi pagar-se.

kompensatoro (el.) = kompensilo.

kompetenta competente, habilitado, abalizado, autorizado: ŝi estas kompetenta en artoj ela é competente em artes. kompetente competentemente. kompetento competência, autoridade, alçada. kompetenteco competência, autoridade, alçada. kompetentulo competente, autoridade, conhecedor, entendedor: pri tio zorgu la kompetentuloj disso cuidem os competentes. nekompetenta incompetente. nekompetenteco incompetência.

kompili (tr.) compilar, coligir, reunir. kompilo compilação. kompilado (ação de compilar) compilação. kompilaĵo (obra compilada) compilação. kompilanto (tb kompilinto, kompilisto) compilador.

kompilero (inf.: programa que converte para linguagem de máquina) = tradukilo. kompilieri (tr.) (inf.: converter para linguagem de máquina) = traduki.

kompleksa complexo, multíplice. komplekso 1 (conjunto de coisas diferentes unidas para um mesmo fim) complexo. 2 (psicn.) komplekso. komplekseco complexidade, complexo. ¨ edipa komplekso (psicn.) complexo de Édipo.

kompleksio 1 (tb. konstitucio) (med.: conjunto das características corporais de um ser) compleição, complexão, constituição, biótipo. 2 (disposição psicológica ou moral) compleição, complexão, índole, feitio, temperamento.

komplemento  1 (gram., mat.) complemento. 2 (gram.) objeto, regime. 3 (ling.: numa oração, cada termo que tem uma função sintática em relação a uma palavra que estabelece predicação) argumento: en la frazo ‘Petro donis libron al Maria’ la verbo ‘doni’ havas tri komplementojn: Petro, libro kaj Maria na frase ‘Pedro deu um livro à Maria’, o verbo ‘dar’ tem três argumentos: Pedro, livro e Maria. komplementa complementar. 4 (tb. adjekto) (gram., PMEG § 3.2: termo da oração que diz de que maneira, em que lugar, em que tempo, com qual objeto etc. acontece a ação do verbo principal. Complemento é todo termo que não seja o subjekto (sujeito), o ĉefverbo (verbo principal), o objekto (objeto), o perverba priskribo (predicativo) ou o alvoko (vocativo)) complemento, complemento ciscunstancial, adjunto adverbial. ¨ al-komplemento (tb. nerekta objekto, dativa objekto) (gram., PMEG § 3.2) complemento com al, objeto indireto. (PMEG: § 12.3.5.1, § 30.4). E-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento adverbial, complemento com palavra com E. en-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento com en. loka komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de lugar. maniera komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de modo. nerekta (ou pera) komplemento (gram.) complemento indireto, objeto indireto. N-komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento com N. rekta (ou senpera) komplemento (gram.) complemento direto, objeto direto. tempa komplemento (gram., PMEG § 3.2) complemento de tempo.

kompleta completo, inteiro, perfeito, pleno, integral, íntegro. komplete completamente, de modo completo, profundamente, legal, integralmente: vi komplete fuŝis la situacion você estragou legal a situação. kompleto 1 jogo (um todo, uma coleção), “kit”. 2 (vest.) terno. kompleteco (qualidade do que é completo) completude. kompletiga complementar. kompletigi completar, acabar, arredondar. nekompleta 1 incompleto. 2 (gram.) defectivo: nekompleta verbo verbo defectivo. nekompleteco (qualidade do que é incompleto) incompletude. ¨ kompletiga kurso curso de aperfeiçoamento. kompleto da vestoj enxoval. en plena kompleteco (ou kompleto) cheio, inteiro.

kompletiva (gram.: diz-se do constituinte que exerce a função de complemento) completivo.

kompletorio (rel.: última parte do serviço divino) completas, completa, completório.

komplezo 1 favor, complacência, gentileza, fineza. 2 cortesia: liaj multaj komplezoj konfuzigis min suas muitas cortesias deixaram-me confuso. 3 obséquio: faru al mi la komplezon fermi la fenestron faça-me o obséquio de fechar a janela. kompleza obsequioso, serviçal, atencioso, agradável, amável. komplezi (i.) obsequiar, servir, dispensar favores a. komplezoj atenções. komplezema obsequioso, serviçal, atencioso, agradável, amável. komplezemo oficiosidade.

komplico (jur.: aquele que toma parte em ação criminosa) cúmplice, sócio, parceiro, coautor, auxiliar de crime. kompliceco cumplicidade. || pruvi ies komplicecon provar a cumplicidade de alguém.

kompliki (tr.) complicar. komplika complicado. komplikaĵo complicação, dédalo. komplikeco complicação, complexidade, emaranhamento. komplikiĝi complicar-se. komplikiĝo = komplikiteco. komplikita complicado. komplikiteco (tb. komplikiĝo) complicação, complexidade, emaranhamento. || kial fari komplike se eblas fari simple? para que complicar se pode simplificar?

komplimento cumprimento, felicitação, vênia, lisonja, civilidade. komplimenta cumprimenteiro, lisonjeiro. komplimenti (tr.) cumprimentar: komplimentu lin komisie de mi cumprimente-o em meu nome. komplimentema cumprimenteiro, lisonjeiro. komplimenti (tr.) cumprimentar. ¨ fari komplimenton (tb. komplimenti) lisonjear: vi faras al mi komplimentojn você está me lisonjeando.

komploto trama, conjuração, conluio, “complot”, complô, inconfidência. komploti (i.) tramar, conspirar. komplotano membro de conjuração.

komponi (tr.) (bel-art., quím., gram., mús.) compor. komponado (ação de compor) composição. komponaĵo (uma coisa composta) composição. komponanto (parte constituinte de um todo) componente. komponisto compositor. biomalkomponebla biodegradável. malkomponi (tr.) dissociar, desagregar. malkompono (tb. malkomponado) dissociação.

komposti (tip.) compor. komposto (ação de compor) composição: la komposto de la libro daŭris unu semajnon a composição do livro durou uma semana. kompostado (ação de compor) composição. kompostaĵo composição. kompostareo (tip.) dimensão da parte impressa de uma página. kompostilo (tip.: máquina com que o compositor arranja os tipos em linhas iguais) compositora, máquina compositora. kompostisto (tip.) compositor. kompostitaĵo composição. malkomposti (tr.) (tip.) distribuir (os tipos).

kompoŝto (agric.: mistura de várias espécies de resíduos de matérias orgânicas, eventualmente com adição de cal ou esterco mineral, usada na estercada ou melhoria da terra) composto. kompoŝti (tr.) (agric.) estercar com um composto.

kompoto (cul.: doce feito de frutas cozidas com açúcar, água ou vinho) compota. kompotujo (vasilha em que se serve compota) compoteira.

kompozicio (mús.: peça musical) composição.

kompozito 1 (arq.: ordem arquitetônica criada pelos romanos) composta.

kompozitoj 2 (tb. asteracoj) (bot.: família das asterales, Compositae) compostas, asteráceas.

kompreni (tr.) compreender, entender, perceber, apreender, alcançar, sentir: kompreni la valoron de artaĵo sentir o valor de uma obra de arte. kompreno compreensão, entendimento. komprenado (faculdade de compreender) compreensão, percepção, apreensão. komprenaĵo concepção, conceito, noção, ideia. komprenebla compreensível. kompreneble compreensivelmente, naturalmente, certamente, claro, evidentemente, lógico: ĉu vi iros al la festo morgaŭ? — kompreneble, mi iros você vai à festa amanhã? — lógico que vou. komprenebleco compreensibilidade. komprenebligi aclarar (o espírito). komprenema inteligente, perspicaz, compreensivo. komprenemo (tb. komprenpovo) inteligência, entendimento. kompreneti (tr.) adivinhar, suspeitar, inferir, intuir. komprenigi fazer compreender, explicar, esclarecer. kompreniĝi compreender-se, tornar-se compreendido. kompreniĝadi compreender-se reciprocamente. kompreniĝado compreensão. komprenilo (tb. kompreniĝilo) instrumento para compreensão. komprenitaĵo concepção, conceito, noção, ideia. ekkompreni (tr.) começar a compreender, apreender. interkompreniĝi compreender-se (mutuamante). interkompreniĝo compreensão recíproca. interkomprenilo (tb. interkompreniĝilo) instrumento para compreensão mútua. memkomprenebla 1 compreensível por si mesmo, evidente, óbvio. 2 (que esclarece o próprio conteúdo) autoexplicativo. memkompreneble compreensivelmente, naturalmente, de certo, obviamente, evidentemente. miskompreni (tr.) compreender errado, compreender mal. miskompreno incompreensão, engano. nekompreno incompreensão. nekomprenado incompreensão. nekomprenebla incompreensível. subkompreni (tr.) subentender. subkomprenigi deixar subentendido. transkompreni (tr.) ler nas entrelinhas. || saĝa kapo duonvorton komprenas (prov.: ‘uma cabeça sábia compreende meia palavra’) a bom entendedor meia palavra basta.

kompreso (med.: pedaço de tecido qualquer, ordinariamente dobrado, que se aplica sobre ferida ou parte doente) compressa.

kompromiso (acordo a que chegam dois ou mais litigantes, por meio de concessões de parte a parte) compromisso, transação, solução de compromisso.

kompromiti (tr.) comprometer, pôr em embaraço, sujeitar a um desaire: ne kompromitu min! não me comprometa! kompromita que compromete, comprometedor. kompromito (tb. kompromitado) (ato de comprometer) comprometimento. kompromitanta que compromete, comprometedor. kompromitiĝi (tb. sin kompromiti) comprometer-se, ficar comprometido. kompromitiĝo (estado de alguém ou de alguma coisa comprometida) comprometimento.

kompufono  (inf.: telefone celular com funções de computador) “smartphone”.

kompunda 1 (técn.: formado de duas ou mais partes) composto, complexo. 2 (técn.: que contém dois ou mais sistemas) composto, complexo. 3 (técn.: que executa duas ou mais funções) composto, complexo.

komputi (tr.) 1 (inf.: calcular por meio de um algoritmo, especialmente usando um computador) computar. 2 (arc.) contar, calcular, medir. komputo 1 (ação de computar) computação. 2 cômputo. komputiko informática, ciência da computação, computação. komputila 1 (relativo a computador) computacional, computadorizado. 2 (tb. perkomputila) (que utiliza computador) computadorizado: komputila tomografio tomografia computadorizada. komputilo 1 (inf.) computador. 2 (arc.) contador, registrador, medidor, calculador, calculadora. tekokomputilo (tb. tekkomputilo, portebla komputilo) (inf.: computador portátil de dimensões um pouco acima do formato A4 e de peso de 1 a 3 kg) “laptop”, “notebook”.

komputero (inf.) = komputilo.

komputoro (inf.) = komputilo.

komuna  1 comum, geral, coletivo, público, social: komuna nomo nome comum. Vd. propra. 2 (gram.: diz-se de substantivo comum que denota uma classe de seres) apelativo: komuna nomo nome apelativo. komune em comum. komuno 1 (aquilo que é comum) coisa comum. 2 = komunumo. komunaĵo coisa comum a muitas pessoas. komuneco (qualidade daquilo que é comum) comunidade. komunehoma da comunidade humana. komunigi tornar comum, pôr em comum, generalizar. komunismo (pol.) comunismo. komunisto (adepto do comunismo) comunista. komunonaj (mat.) que têm divisor comum. komunuma comunal, municipal. komunumo comuna, comunidade, município. komunumestro prefeito. komunutila de utilidade comum. komunuza usual, corrente. kriptokomunisto (aquele que não manifesta claramente sua ideologia comunista) cripotocomunista. nekomuna raro. ¨ komuna saĝo o senso comum. ĉio komuna 1 tudo em comum. 2 tudo a ver: mi havas ĉion komunan kun tio tenho tudo a ver com isso.  nenio komuna 1 nada em comum. 2 nada a ver: mi havas nenion komunan kun tio nao tenho nada a ver com isso.

Komuna Eŭropa Referenckadro por lingvoj (sigl.: KER) Quadro Europeu Comum de Referência para as Línguas (QECR).

komunii (tr.) (catol.) dar a comunhão a, administrar o sacramento, comungar. komunio (catol.: sacramento da Eucaristia) comunhão. komuniiĝi (catol.) comungar, receber a comunhão. forkomuniigi excomungar.

komuniki (tr.) comunicar, participar. komuniko 1 comunicação, participação. 2 comunicado, mensagem, recado. komunikado comunicação. komunikaĵo comunicação, mensagem, recado. komunikebla comunicável. komunikejo corredor, passagem, passadiço. komunikema comunicativo, expansivo. komunikiĝi comunicar-se. komunikiĝo comunicação. komunikiĝejo corredor, passagem, passadiço. komunikiĝema comunicativo, expansivo. komunikilo meio de comunicação. komunikiloj meios de comunicação. komunikisto mensageiro. amaskomunikiloj (publ.) mídia, meios de comunicação de massa. ekkomunikiĝi entrar em comunicação, entrar em relações. interkomuniki(i.) estar em comunicação mútua. interkomunikiĝo intercomunicação, intercâmbio. senkomunikiĝa isolado. telekomuniki (tr.) telecomunicar. telekomunikiĝo telecomunicação. ¨ komunikiĝantaj vazoj vasos comunicantes.

Komunista Manifesto = Manifesto de la Komunista Partio.

Komunista Partio (abrev.: Kompartio) Partido Comunista.

Komunumo de Landoj de la Portugala Lingvo = Komunumo de Portugallingvaj Landoj.

Komunumo de Portugallingvaj Landoj (organização que congrega os países cuja língua oficial é o Português; sigl.: KPL) Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP).

komuti (tr.) 1 (el.: mudar de circuito a corrente elétrica) comutar. 2 (fer.) desviar. komuto comutação, desvio. komutado (ação de comutar) comutação, desvio. komutilo (tb. komutatoro) comutador. komutilaro quadro da distribuição da eletricidade. komutvojo desvio. relkomutilo (fer.) agulha (de desvio).

komutatoro (el.) = komutilo.

koni  (tr.) conhecer, saber, ser conhecedor de, ter conhecimento de. kono conhecimento. konado conhecimento. konaĵaro cabedal, conhecimento, conhecimentos. konanto conhecedor. konata conhecido. konato 1 conhecido, pessoa conhecida. 2 (tb. nekonataĵo)  mat. incógnita: trovi la nekonaton de problemo determinar a incógnita de um problema. konataĵo (mat.) dado. konataro relações, pessoas conhecidas. konateco notoriedade, conhecimento, relacionamento. konebla cognoscível. konigi fazer conhecer, expor, mostrar, apresentar, relacionar. koniĝi conhecer-se, fazer-se conhecido, fazer conhecimento, travar relações, travar conhecimento. konatigi fazer conhecer, expor, mostrar, apresentar, relacionar. konatiĝi conhecer-se, fazer-se conhecido, fazer conhecimento, travar relações, travar conhecimento. konatiĝo conhecimento. konebla cognoscível. konigi tornar conhecido, revelar. diskonigi divulgar, difundir, propagar. diskonigo 1 (tb. diskonigado) divulgação. 2 (de mercadoria) promoção. ekkoni (tr.) 1 conhecer, discernir, reconhecer., passar a conhecer, travar conhecimento com, começar a conhecer. 2 travar relações com. ekkono conhecimento: ĉi tiu informo estas por via nura ekkono esta informação é apenas para seu conhecimento. ekkonigilo distintivo. interkona de apresentação mútua (ou recíproca), de conhecimento mútuo (ou recíproco): interkona vespero de kongreso noite de apresentação mútua de um congresso. interkonatiĝi travar relações. interkonatiĝo conhecimento recíproco. interkoniĝo conhecimento recíproco. malkoni (tr.) ignorar. memkono (tb. sinkono) conhecimento de si mesmo, autoconhecimento. nekonado desconhecimento. nekonaĵo (tb. nekonataĵo) (mat.) incógnita. nekonata desconhecido, ignorado, recôndito. nekonate incógnito: la artisto vojaĝis nekonate o artista viajava incógnito. nekonato desconhecido, estranho. nekonataĵo incógnita. nekonateco obscuridade. nekonebla incognoscível. nerekonebla irreconhecível. rekoni (tr.) reconhecer. rekonado reconhecimento. rekonigi fazer que (alguém) reconheça. ¨ krie konigi (ou diskonigi) apregoar. la timo antaŭ la nekonataĵo o medo do desconhecido, o receio do ignoto. senrajte diskonigi (divulgar indevidamente) violar: senrajte diskonigi sekreton violar um segredo. senrajte diskonigebla violável. tre konata afamado. || la sceno ne restis konata nur al la du personoj a cena não ficou circunscrita apenas às duas pessoas.

Konakrio (geogr.: cid. e cap. da República da Guiné) Conacri, Conakry.

koncedi (tr.) 1 conceder. 2 outorgar, assentir. 3 reconhecer: mi koncedas, ke mia sinteno povas ŝajni stranga, sed... reconheço que minha atitude pode parecer estranha, mas.... koncedo (gram., ret.) concessão. || oni devas koncedi, ke... temos de reconhecer que...

koncentri (tr.) concentrar: koncentri trupojn, sian atenton, klopodojn concentrar tropas, sua atenção, esforços. koncentra concêntrico. koncentro concentração. koncentreco concentração. koncentrejo campo de concentração. koncentriga concentrativo. koncentrigi concentrar. koncentriĝi concentrar-se. koncentriĝo concentração. koncentrita concentrado. koncentriteco (grandeza química) concentração. malkoncentri (tr.) 1 desconcentrar, dispersar. 2 (quím.) diluir. malkoncentriĝi desconcentrar-se, dispersar-se. sinkoncentrado concentração (de pensamento). sinkoncentrigo (ação de se concentrar) concentração.

koncentra = samcentra.

koncepto conceito, ideia. koncepti (tr.) (fil.) conceber. konceptado (fil.) concepção. konceptaro conjunto de conceitos, concepção.

koncerni (tr.) concernir, dizer respeito a, interessar, competir: tio ne koncernas vin isso não lhe diz respeito; isso não lhe compete; não é da sua conta; isso não te interessa. koncerna (tb. koncernanta) concernente, de que se trata, em questão. koncerne quanto a, relativamente a: koncerne tion quanto a isso. koncernato interessado, pessoa de que se trata. ¨ koncerne al no que concerne a. || la koncernata objekto o objeto de que se trata. tio ne koncernas min isso não é comigo, isso não é da minha conta.

koncerto (mús.: execução pública ou privada de uma obra musical) concerto: hodiaŭ okazos koncerto kun verkoj de Bach hoje haverá um concerto com obras de Bach. koncerta 1 (mús.: relativo a concerto) de concerto, para concerto. 2 (tb. podia) (mús.: que é ouvido ao ser executado) ao vivo. 3 (tb. podia) (mús.: gravado durante um concerto) ao vivo, acústico “in concert”. koncertaĵo (tb. koncertpeco) (mús.: peça musical) concerto. koncertanto concertista, executante. koncertejo (tb. koncerta salono) salão de concertos. koncertisto concertista. koncertkafejo café-concerto. ¨ koncerta salono = koncertejo.

koncertino  (mús.: instrumento da família do acordeão) concertina.

koncesio 1 (permissão oficial para exploração de bens naturais ou serviços públicos ou de usufruir de certos privilégios) concessão. 2 (com.) franquia. koncesii (tr.) dar em concessão, conceder. koncesihavanto = koncesiulo. koncesiulo (tb. koncesihavanto) concessionário.

koncevo concepção, geração. kontraŭkoncevilo meio para evitar a concepção.

koncilio (catol.: assembleia de prelados católicos em que se tratam de assuntos dogmáticos, doutrinários ou disciplinares) concílio. koncilia (relativo a concílio) conciliar: konciliaj dekretoj decretos conciliares. koncilia delegito delegado conciliar. ¨ ekumena koncilio concílio ecumênico. ĝenerala koncilio = ekumena koncilio. Nicea Koncilio (catol.) Concílio de Niceia. Trenta Koncilio (catol.) Concílio de Trento. Vatikana Koncilio (catol.) Concílio Vaticano.

koncipi (tr.) conceber, gerar: ŝi koncipis filon de la najbaro ela concebeu um filho do vizinho. koncipa (relativo à concepção) concepcional. koncipado (ato de conceber) concepção, conceição. koncipiĝo (ato de ficar concebida) concepção, conceição. koncipiteco (estado da mulher que foi concebida) concepção, conceição. koncipopreventilo = kontraŭkoncipilo. antikoncipa = kontraŭkoncipa. kontraŭkoncipa (tb. antikoncipa) contraceptivo, anticoncepcional, anticonceptivo. kontraŭkoncipilo (tb. antikoncipilo) contraceptivo, anticoncepcional, anticonceptivo. ¨ senmakula (ou senpeka) koncipiĝo (tb. senmakula koncipiteco) (rel.: dogma católico da concepção imaculada da Virgem Maria, que lhe confere o privilégio de ter nascido sem pecado original) Imaculada Conceição. senmakula (ou senpeka) koncipiteco (rel.) = senmakula koncipiĝo.

konciza (que se exprime por poucas palavras) conciso, lacônico, resumido, breve, sucinto. koncizeco concisão. malkonciza pormenorizado, detalhado, extenso, prolixo.

konĉerto (mús.: peça musical em que um ou mais instrumentos dialogam com uma orquestra) concerto: konĉerto por violono kaj orkestro concerto para violino e orquestra.

Kondo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Conde. Vd. Paraibo (‘estado’). konda (relativo ao mun. de Kondo PB ou aos seus naturais ou habitantes) condense. kondano (o natural ou habitante do mun. de Kondo PB) condense.

Kondado  1 (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Condado. Vd. Pernambuko (‘estado’). kondada (relativo ao mun. de Kondado PE ou aos seus naturais ou habitantes) condadense. kondadano (o natural ou habitante do mun. de Kondado PE) condadense.

Kondado  2 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Condado. Vd. Paraibo (‘estado’). kondada (relativo ao mun. de Kondado PB ou aos seus naturais ou habitantes) condadense. kondadano (o natural ou habitante do mun. de Kondado PB) condadense.

kondamni (tr.) 1 condenar, sentenciar. 2 amaldiçoar. kondamna condenatório. kondamno condenação. kondamnado (ação de condenar) condenação. kondamnaĵo sentença, condenação. kondamnebla que pode ser condenado, condenável. kondamnenda que deve ser condenado, condenável. kondamninda que merece ser condenado, condenável. kondamnito condenado, sentenciado. malkondamni (tr.) (tb. absolvi) absolver. mortkondamnita condenado à morte, padecente. mortkondamnito condenado à morte, padecente.

kondensi (tr.) (fís., quím.) condensar. kondensiĝi condensar-se. kondensilo (el., fot.) condensador.

kondensatoro 1 = kondensilo. 2 (fís.) = kondensoro.

kondensoro (ópt.: sistema óptico convergente usado para iluminar objetos numa observação ou numa projeção) condensador.

kondicionalo (tb. us-modo) (gram.: modo verbal que exprime uma ação que depende de uma condição ou é apenas provável) condicional, modo condicional, futuro do pretérito: en Esperanto la kondicionalo finiĝas per “-us” no Esperanto, o condicional termina em “-us”.

kondiĉo 1 condição. 2 cláusula. kondiĉa condicional, convencional. kondiĉi (tr.) condicionar, convencionar, estipular, convir, implicar: la aliĝo al la societo kondiĉas la akcepton de ĝia statuto a adesão à sociedade implica na aceitação de seus estatutos. kondiĉaro condições (em conjunto). kondiĉita condicionado: kondiĉita reflekso reflexo condicionado. liverkondiĉaro caderno de encargos. senkondiĉa incondicional, absoluto. senkondiĉe incondicionalmente, sem condições, sem condição, à discrição. vivkondiĉoj (tb. vivokondiĉoj) condições de vida. ¨ kondiĉa modo (gram.) condicional, modo condicional, futuro do pretérito. kondiĉe, ke (tb. kun la kondiĉo, ke; en la kondiĉo, ke) com a condição de que, contanto que, se. meti kondiĉojn apresentar condições. sub la kondiĉo, ke... sob a condição de que...

kondilo (anat.: saliência articular de um osso, arredondado de um lado e achatado de outro) côndilo.

kondilomo (med.: excrescência carnuda e dolorosa que se forma no ânus, no períneo e nas partes genitais do homem e da mulher) condiloma.

kondimento (cul.) tempero, condimento. kondimentujo (utensílio de mesa em que se conservam temperos como o galheteiro, a pimenteira, o saleiro etc.) vaso de tempero.

kondolenci (tr.) apresentar condolências a, dar pêsames a: kondolenci vidvinon (ou al vidvino) apresentar (suas) condolências a uma viúva; dar (seus) pêsames a uma viúva. kondolenca de pêsames: kondolenca telegramo telegrama de pêsames. kondolenco condolências, pêsames: esprimi (ou prezenti) sian kondolencon al vidvino dar seus pêsames a uma viúva; apresentar suas condolências a uma viúva. Obs.: em Esperanto, kondolenco é usado preferencialmente no singular, enquanto condolências e pêsames usam-se no plural.

kondomo (tb. penisingo) (med.: invólucro para o pênis, usado para prevenir gravidez e contaminação por doenças venéreas) preservativo, camisa-de-vênus, camisinha, preventivo, “condom”. ¨ virina kondomo (receptáculo de mesmo fim que a mulher introduz na vagina para receber o pênis) camisinha feminina.

kondoro 1 (tb. Anda kondoro) (zool.: grande ave de rapina da América do Sul, Vultur gryphus) condor, abutre-do-novo-mundo, condor-dos-andes. 2 (tb. Kalifornia kondoro) (zool.: ave da família dos ciconídeos, parente próxima do condor-dos-andes e dos urubus, e que habita os Estados Unidos, Gymnogyps californianus) condor-da-califórnia.

kondotiero (hist.: na Itália medieval e renascentista, chefe de mercenários) “condottiero”, “condottiere”.

kondro el.comp. (anat.: cartilagem) condr(o)-. kondrino (med.: substância que se extrai de certa cartilagens) condrina. kondrektomio (med.: extração de uma cartilagem) condrectomia. kondrito (med.: inflamação da cartilagem) condrite. kondromo (med.: tumor maligno constituído por hiperplasia dos tecidos cartilaginosos) condroma. enkondromo (med.) condroma interno.

kondrino (tb. ĥondrino) (proteína semelhante à gelatina, que se extrai das cartilagens) condrina.

kondrito (tb. ĥondrito) (med.: inflamação de uma cartilagem) condrite.

kondromo (tb. ĥondromo) (med.: tumor, ou crescimento semelhante a um tumor, de células cartilaginosas) condroma.

kondrosteoj (zool.: superordem de peixes actinopterígios, Chondrostei) condrósteos.

konduki  (tr.) conduzir, levar, guiar: kien kondukas tiu ĉi strato? aonde leva esta rua?  tiu vojo kondukas al la maro aquela estrada leva ao mar. ĉu vi povas konduki min al kelkaj butikoj? você pode me levar a algumas lojas? konduko condução, direção. kondukado condução, direção. kondukanto 1 (tb. kondukisto) condutor, cocheiro, motorista, chofer, “chauffeur”, piloto, maquinista. 2 (mús.: o sétimo grau da escala diatônica) sensível. Vd. duto. kondukebla governável, submisso, dócil. kondukejo (tb. konduksido, konduksidejo) boleia, assento (do cocheiro, motorista). kondukilo guidão, direção, rédea. kondukisto motorista. kondukŝnuro cabresto, rédea. aerkonduka (que conduz ar) aerífero. akvokonduko 1 condução de água. 2 (evi.) = akvokondukilo. akvokondukilo 1 aqueduto. 2 tubulação, encanamento, tubagem, canalização, adutora. 3 bueiro. alkonduka adutor. alkonduki (tr.) trazer. bovkondukisto (indivíduo que conduz carro de boi) bovkondukisto. brutkondukisto condutor de gado. dekonduki (tr.) 1 (tb. elkonduki, forkonduki) levar, tirar, afastar, fazer sair. 2 dissuadir: li dekondukis lin de la malbona vojo dissuadiu-o do mau caminho. elkonduko (mús.: seção conclusiva de uma composição) coda. enkonduki (tr.) 1 introduzir, apresentar. 2 admitir. 3 (tb. postuli) (gram.: ter como dependente) reger: ĉi tiu verbo enkondukas akuzativon este verbo rege o acusativo. enkonduko introdução, apresentação, preâmbulo. forkonduki (tr.) = dekonduki. forkondukito deportado. frazenkondukilo (gram.) = frazenkonduka vorteto (gram., PMEG). kunkonduki (tr.) levar consigo, arrastar. mulkondukisto almocreve, recoveiro, tropeiro. nekondukebla indócil, ingovernável. rekonduki (tr.) reconduzir. reenkonduki (tr.) reintroduzir. telekonduki (tr.) teleguiar. trakonduki (tr.) levar através de. trakonduko passagem. transkonduki (tr.) conduzir para além de. ¨ konduki aŭtomobilon (ou aŭton) dirigir um automóvel. ĝenerala enkonduko de Esperanto (E-o) aceitação generalizada do Esperanto. Vd. Fina Venko.

kondukti (fís.) transmitir: fero bone konduktas varmon o ferro transmite bem o calor. kondukto (capacidade de conduzir calor ou eletricidade) condutividade. konduktanco (fís.: o oposto da resistência à corrente elétrica) condutância. kondukteco (el.) condutibilidade. konduktilo (el.: fio de metal usado para transmitir corrente elétrica) condutor. konduktiva (el.: capaz de conduzir) condutivo. konduktivo (fís.: capacidade de conduzir) condutividade. konduktometro (el.) condutômetro. konduktometrio (el.) condutometria. superkonduktanto (fís.) supercondutor. varmokonduktivo (grandeza física) condutividade térmica.

konduktanco (fís: o oposto de resistência à corrente elétrica) condutância.

konduktoro 1 condutor (de bonde). 2 chefe de trem.

kondurango (bot.: trepadeira da família das asclepiadáceas, Marsdenia cundurango, sin. Gonolobus cundurango) condurango.

konduti (i.) comportar-se, proceder, haver-se, portar-se, conduzir-se, agir. konduto conduta, comportamento, procedimento, atitude. kondutmaniero modo de agir, modo de se comportar, conduta, jeito: li havas strangan kondutmanieron ele tem um jeito esquisito de se comportar. bonkonduta bem-comportado, comportado, bem-procedido. malbonkonduta malcomportado, travesso. malbonkonduti (i.) comportar-se mal. malbonkonduto mau procedimento. ¨ antaŭa konduto antecedentes. erotomania konduto comportamento erotomaníaco. malsolida konduto dissipação.

koneksa conexo. konekso (ligação de uma coisa com outra) conexão, dependência, relação, nexo.

konekti (tr.) 1 (el., inf., técn.) conectar, ligar. 2 associar (pilhas).  konekto 1 (ação de conectar) conexão, ligação. 2 (inf.) conexão: rapida konekto al interreto conexão rápida à internet. konektilo 1 (inf.: componente destinado a conectar dois dispositivos) conector: konektilo de presilo, de modemo conector de impressora, de modem. 2 (el.) = ŝtopilo. 3 (el.) = ŝaltilo. konektilingo (el.) = ŝtopilingo. konektingo (el.) = ŝtopilingo. konektita (inf.: conectado direta ou remotamente a um computador e pronto para uso) “on-line”. konektite (inf.) “on-line”: li restis konektite (ou rektlinee) la tutan nokton ele ficou “on-line” a noite toda. malkonekti (tr.) (el.) desconectar, desligar. malkonektilo (el.) interruptor. memkonektilo (el.) interruptor automático. miskonekto (el.) mau contato. nekonektita (inf.) “off-line”.

konektivo 1 (bot.: membrana que une as duas células da antera) conectivo. 2 (gram.: conjunções que ligam orações no período) conectivo. 3 (tb. kuniga histo) (anat.: tecido que liga e dá sustentação a várias estruturas do corpo) tecido conjuntivo. konektiva (anat.: diz-se de tecido) conectivo, conjuntivo.

konestablo (mil.: na Idade Média, chefe supremo do exército) condestável. konestablino (mil.) condestablessa.

konfederi (tr.) = konfederacii. konfedero = konfederacio. konfederita = konfederaciita.

konfederacio 1 (pol.: associação estável de Estados soberanos ou de Estados nacionais que, no interesse comum, põem-se sob a dependência de um governo central, conservando, porém, a sua soberania em outros domínios) confederação: Helvetia Konfederacio Confederação Helvética. 2 (pol.: associação permanente de Estados soberanos para o propósito de adotar uma ação comum frente a outros Estados) confederação 3 (tipo de organização que congrega um grupo de organizações independentes como sindicatos, associações etc.) confederação. konfederacia confederativo. konfederacii (pol.) (tb. konfederi) confederar. konfede

raciiĝi (unir-se em confederação) confederar-se.

konfekcio (vest.: produção em série de roupas, em tamanhos padronizados) confecção, “prêt-à-porter”. konfekcia (relativo a confecção) de confecção: konfekcia jupo saia de confecção. konfekcii (tr.) confeccionar. konfekciaĵo (peça de roupa produzida em série) confecção, roupa de confecção.

konferenco (reunião de diplomatas ou outras pessoas, para discutir assuntos importantes) conferência. konferencano membro de conferência, conferencista. kulminkonferenco (conferência em que os Estados são representados por seus presidentes ou autoridades máximas, que debatem temas de importância mundial) conferência de cúpula, cimeira, reunião de cúpula. ¨ gazetara konferenco (jor.) entrevista coletiva, conferência de imprensa.

Konferenco de Unuiĝintaj Nacioj pri Komerco kaj Disvolvado (sigl.: KUNKD) Conferência das Nações Unidas sobre Comércio e Desenvolvimento.

konfervo (bot.: designação comum às algas do gênero Conferva, que se criam sobre as águas estagnadas formando o que vulgarmente se chama de limo) conferva. konfervacoj (bot.: uma das famílias de algas, Confervaceae) conferváceas.

konfesi (tr.) 1 confessar: konfesi krimon confessar um crime. 2 professar (uma crença). 3 reconhecer. 4 acusar. konfeso confissão. konfesado (ato de confessar) confissão. konfesanto 1 confitente. 2 penitente. konfesejo (tb. konfesprena seĝo) confessionário. konfesigi (tb. konfespreni, konfesricevi) confessar, ouvir a confissão de. konfesprenanto (sacerdote que ouve as confissões de penitentes) confessor, padre confessor. estkonfesi (tr.) reconhecer como seu: estkonfesi filon reconhecer um filho como seu. forkonfesi (tr.) (renunciar publicamente a religião, crença etc.) abjurar, arrenegar, renegar. kredkonfeso (declaração pública que alguém faz de suas crenças religiosas ou de suas opinões políticas ou sociais) profissão de fé. malkonfesi (tr.) negar, deixar de reconhecer. nemalkonfesebla incontestável. ¨ konfesi la meritojn de prestar justiça a. fari konfeson confessar-se.

konfesio (rel.: credo, seita) confissão: katolikismo kaj luteranismo estas kristanaj konfesioj catolicismo e luteranismo são confissões cristãs.

konfeto (rodelinhas de papel de várias cores, usadas em comemorações) confete.

konfidi (tr.) 1 (arc.) = fidi. 2 (pôr sob a guarda de) confiar: forveturante, la gepatroj konfidis la infanon al la vartistino ao viajar, os pais confiaram a criança à babá. 3 (revelar) confiar: konfidi sekreton al iu confiar um segredo a alguém. konfida (que mostra confiança) fiduciário. konfide confiantemente. konfido confiança. konfidatesto (carta) credencial. konfidato (tb. konfidulo) confidente. konfidema confiante. konfidiga que desperta confiança. konfidinda digno de confiança, confiável. konfidindigi acreditar (alg.). malkonfidi (tr.) desconfiar, suspeitar, duvidar. malkonfido desconfiança, suspeita. malkonfidindigi desacreditar (alg.). senkonfide desconfiadamente.

konfidenco confidência. konfidenca confidencial. konfidence confidencialmente, em confidência. konfidenci (tr.) confidenciar, confiar. konfidencema dado a confidências. konfidenculo (pessoa a quem se confia um segredo) confidente. malkonfidencema reservado, reconcentrado. ¨ konfidenca letero carta confidencial.

Konfinso  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Confins. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). konfinsa (relativo ao mun. de Konfinso MG ou aos seus naturais ou habitantes) confinense. konfisano (o natural ou habitante do mun. de Konfinso MG) confinense.

konfirmi  (tr.) 1 confirmar, consagrar, homologar, ratificar, respaldar. 2 (rel.) crismar. konfirma confirmatório. 3 acusar, confirmar: ni konfirmas la ricevon de via letero acusamos o recebimento da sua carta. konfirme em confirmação. konfirmo confirmação, respaldo. konfirmita confirmado: konfirmita flugo voo confirmado. konfirmoto (rel.) candidato à confirmação, à crisma. malkonfirmi (tr.) desmentir, vetar. || konfirmi la ricevon de acusar o recebimento de.

konfirmacio (tb. konfirmo) (rel.:  sacramento da confirmação do batismo) crisma, confirmação.

konfiski (tr.) confiscar, apreender. konfisko (tb. konfiskado) confisco.

konfiti (cul.: preparar frutas, deixando-as mais ou menos tempo em calda grossa que as penetra e conserva) confeitar. konfitaĵo (cul.: fruta preparada em calda grossa e nela conservada) fruta em calda, doce de calda. konfitejo doceria, confeitaria.

konflagracio (fil.: no estoicismo, incêndio generalizado que destruirá o universo) conflagração.

konflikto 1 conflito, antagonismo, oposição. 2 encrenca. konflikta oposto, contraditório. || veni en konflikton kun la gramatiko entrar em conflito com a gramática.

Konflikt-Komisiono de SAT (sigl.: KK) Comissão de Conflitos da SAT.

konforma conforme, adequado, apropriado. konforme conforme, em conformidade. konformi (i.) responder, corresponder, estar conforme: la kopio ne konformas al mia letero a cópia não corresponde à minha carta.. konformeco conformidade. konformigi (tb. alkonformigi) conformar, tornar conforme, acomodar, adapatar, ajustar, apropirar, avir. konformigebla acomodável. konformiĝi conformar-se, amoldar-se, aceder. konformiĝo concordância. konformismo conformismo. konformisto conformista. alkonformigi adaptar, ajustar, apropriar, avir. alkonformiĝi adaptar-se, avir-se. celkonforma adequado. interkonformigi conformar, adequar reciprocamente. nekonforma inadequado. nekonformismo inconformismo. ¨ konforme al de conformidade com, conforme, em conformidade. konformigi sin (tb. alkonformigi sin, konformiĝi, alkonformiĝi) conformar-se, amoldar-se, aceder, adaptar-se, avir-se.

konfronti (jur.) acarear, confrontar (testemunhas, depoentes): la juĝisto ordonis konfronti unu atestanton kun la alia o juiz mandou acarear uma testemunha com a outra.

Konfuceo (filósofo, político e educador chinês, 551–479 a.C.) Confúcio. konfucea (relativo a Confúcio, ou à sua doutrina, ou aos seus seguidores) confuciano. konfuceano (adepto do confucianismo) confucianista, confuciano. konfuceanismo (tb. konfuceismo) (fil., pol., hist.: doutrina filósofica e política de Confúcio) confucianismo.

konfuzi (tr.) confundir; embasbacar, atrapalhar, perturbar, desconcertar, embaraçar, pôr em desordem, turvar, enlear, embrulhar, alterar, atarantar, afobar, pasmar. konfuza confuso, vago, arrevesado. konfuze em confusão, atabalhoadamente. konfuzo (ato de confundir) confusão, perturbação. konfuzaĵo coisa confusa, confusão, imbróglio. konfuzebla (que se pode confundir) confundível. konfuzegi (tr.) transtornar. konfuzego algaravia (fig.), barulheira. konfuzegaĵo tumulto, balbúrdia, confusão, pandemônio. konfuzigi confundir, tornar confuso, perturbar, arrevesar. konfuziĝi confundir-se, atrapalhar-se, atarantar-se. konfuziĝema acanhado, desconfiado. konfuzita confundido, confuso. konfuzite confusamente, de cambulhada. konfuziva capaz de lançar confusão. disputkonfuzo (tb. disputkonfuzego) balbúrdia, barafunda. interkonfuzi (tr.) emaranhar, enredar, embaraçar: interkonfuzitaj haroj cabelos embaraçados. malkonfuzi (tr.) desembaraçar, desembrulhar, deslindar, aclarar, pôr em ordem, esclarecer. nekonfuzebla 1 inconfundível, impossível de confundir. 2 imperturbável. senkonfuza claro, distinto.

Konfuzio = Konfuceo.

kongo 1 = kongano.

Kongo 2 1 (geogr.: rio da África) Congo. 2 (geogr.) = Respubliko Kongo. 3 (geogr.) = Demokratia Respubliko Kongo. kongoruĝo (quím.: indicador vermelho em meio básico e azul em meio ácido) congo, congo-vermelho.

Kongo (Demokratia Respubliko) (geogr.: país da África, anteriormente denominado Congo Belga e Zaire; cap.: Kinŝaso) Congo, República Democrática do Congo. ¨ Okcidenta Kongo (geogr.: antiga denominação da República do Congo) Congo Ocidental. Orienta Kongo (geogr.: antiga denominação da República Democrática do Congo) Congo Oriental.

Kongo (Respubliko) (tb. Kongo Brazavila) (geogr.: país da África; cap.: Brazavilo) Congo, República do Congo.

kongeli (tr.) (abaixar a temperatura (de algo) até -30ºC e conservá-la em -18ºC) congelar: kongelita viando carne congelada. kongelado (técn.) congelamento. kongeltekniko (técn.) congelamento. kongelujo (tb. frostigilo) (técn.: dispositivo para produzir frio constante em geladeira) congelador. Vd. fridujo.

kongesti (tr.) (med.) congestionar. kongesta (med.) congestionado. kongesto (tb. sangalfluo) (med.: acúmulo excessivo ou anormal de um fluido, muitas vezes o sangue, num órgão ou numa determinada região do corpo) congestão, derrame. ¨ cerba kongesto (med.) congestão cerebral.

konglomeri (tr.) (fís., min.: reunir em massa) conglomerar. konglomero (fís., min.: ação de conglomerar) conglomeração. konglomeraĵo (fís., med.: massa formada de minerais que se fundiram naturalmente em forma de rocha) conglomerado, conglomerato: konglomeraĵo de rokoj conglomerado de rochas. konglomeriĝi (fís., min.) conglomerar-se, reunir-se em conglomerado.

konglomerato (fís, min.) = konglomeraĵo.

Kongolo (geogr.) = Kongo.

Kongonjo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Congonhas. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kongonja (relativo ao mun. Kongonjo MG ou aos seus naturais ou habitantes) congonhense: la kongonja kulturo estas riĉa a cultura congonhense é rica. kongonjano (o natural ou habitante do mun. Kongonjo MG) congonhense: la kongonjanoj estas feliĉaj os congonhenses são felizes.

kongro (tb. marangilo) (zool.: designação comum aos peixes do gênero Conger) congro, corongo, enguia-do-mar.

kongregacio 1 (sociedade religiosa de diversas naturezas) congregação. 2 (rel.: comissão de cardeais e funcionários da cúria romana, encarregada das questões administrativas da Igreja católica) congregação: Kongregacio pri la Dia Kulto kaj la Disciplino de la Sakramentoj Congregação para o Culto Divino e Disciplina dos Sacramentos. Kongregacio por la Doktrino de la Kredo Congregação para a Doutrina da Fé. kongregaciano (membro de congregação religiosa) congregado. ¨ Mariana Kongregacio (rel.: associação pública de leigos católicos, iniciada em 1563) Congregação Mariana. mariana kongregaciano congregado mariano.

Kongregacio por Doktrino de la Kredo (catol.) Congregação para a Doutrina da Fé.

kongreso (reunião solene de especialistas, pessoas de interesses comuns, profissionais de áreas afins etc., para tratar de seus interesses, além de participar de outras atividades) congresso, reunião. kongresa (relativo a congresso) congressional, congressista. kongresi (i.) reunir-se em congresso, fazer um congresso. kongresano (participante de um congresso) congressista. antaŭkongreso (congresso secundário, geralmente de caráter recreativo ou turístico, que antecede um principal) antecongresso, pré-congresso. postkongreso (congresso secundário, geralmente de caráter recreativo ou turístico, que segue um principal) pós-congresso.

Kongreso de la Popoloj (abrev.: KdP) Congresso dos Povos.

kongrui (i.) coincidir, convir, assentar, adaptar-se, estar de acordo, estar coerente. kongrua congruente, proporcionado, conveniente, justo. kongruo congruência. kongruanta congruente, proporcionado, conveniente, justo.

konĥoido (mat.) = konkoido.

konio (bot.: designação comum às plantas do gênero Conium, da família das umbelíferas, vulgarmente conhecidas como cicuta) conio, cicuta. ¨ makula konio (tb. granda cikuto) (bot.: planta da família das umbelíferas, Conium maculata) cicuta-da-europa, cicuta, funcho-selvagem, ansarinha-malhada, cegude.

konidio (bot.: esporo assexuado formado na extremidade dos conidióforos) conídio.

konidioforo (bot.: ramo especializado, ereto e aéreo, do micélio de um fungo, que produz conídios sucessivos por abstração) conidióforo.

konifero (bot.: espécime das coníferas) conífera. koniferoj (tb. pinopsidoj) (bot.: classe da divisão das gimnosperas) coníferas, pinópsidas.

koniino (quím.: alcaloide encontrado na cicuta-da-europa) coniina.

koniko (mat.) cônica, seção cônica.

koniozo (med.: doença causada pela inalação habitual de ar que contém poeira) coniose, pneumoconiose.

konizo (bot.: designação comum às plantas do gênero Conyza, da família das compostas) coniza.

konjako (certo tipo de bebida) conhaque, “cognac”.

konjekti (tr.) conjecturar, supor, calcular, presumir, palpitar, sentir: ŝi konjektis, ke tiu estas la edzino de la pordisto ela supôs que aquela fosse a esposa do porteiro. konjekta conjectural. konjekto conjectura, palpite. konjektado conjectura. konjektaĵo uma conjectura. konjektebla presumível, provável. konjektema especulativo. konjektigi sugerir, insinuar. nekonjektebla improvável.

konjugi (tr.) (gram., fís., mat.) conjugar. konjungita conjugado.

konjugacio (gram.) conjugação: la portugallingvaj verboj finiĝantaj per “-ar” apartenas al la unua konjugacio os verbos da língua portuguesa terminados em “ar” pertencem à primeira conjugação. konjugacii (gram.) conjugar.

konjunkcio  1 (gram., astr.) conjunção. konjunkcia conjuncional. 2  (gram., PAG) = kunliga vorteto (gram, PMEG). ¨ kunordiga konjunkcio (gram.) conjunção coordenativa. subordiga konjunkcio (gram.) conjunção subordinativa.

konjunktivo 1 (anat.: membrana mucosa que forra a parte anterior do globo do olho) conjuntiva. 2 (gram.) = subjunktivo. konjunktivito (med.: inflamação da conjuntiva) conjuntivite.

konjunktivito (med.) Vd. konjunktivo.

konjunkturo 1 (encontro de acontecimentos ou circunstâncias) conjuntura. 2 (econ.: conjunto de elementos que influenciam o comportamento do mercado) conjuntura.

konko 1 (zool.) concha, búzio. 2 pavilhão (de orelha). 3 (objeto em forma de concha) konko. konkaĵo 1 obra feita de conchas. 2 (a concha sem o molusco) concha: infanoj amas kolekti konkaĵojn sur la plaĝo crianças gostam de colher conchas na praia. konkoforma (em forma de concha) concoide, concoidal, conchiforme, conquiforme. konkohava (que tem concha) conquífero. konkologia conquiliológico. konkologio (parte da história natural que trata das conchas, independentemente dos animais de que elas fazem parte) conquiliologia. konkuloj (zool.) crustáceos. borkonko (zool.) = foladedo. monkonko concha especial que serve ou servia de moeda em alguns países orientais. perlokonko (tb. meleagreno, pinktado) (zool.:  concha que produz pérolas verdadeiras) meleagrina.

konkava côncavo. konkavaĵo (parte côncava de um objeto) concavidade. konkaveco (forma do que é côncavo) concavidade.

konkeri (tr.) conquistar (p.f.). konkero 1 (ato de conquistar) conquista. 2 (coisa conquistada) conquista. konkerado (ação de conquistar) conquista. konkerebla (que pode ser conquistado) conquistável. konkerinto conquistador. nekonkerebla invencível.

Konkisto  (geogr.: outra denominação do mun. Vitorja-da-Konkisto BA) Vitória da Conquista, Conquista. konkista = vitorja-da-konkista. konkistano = vitorja-da-konkistano.

konklavo (catol.: congresso de cardeais) conclave. konklavejo (local onde acontece um conclave) conclave.

konkludi (tr.) concluir, tirar conclusão de, depreender, inferir. konklude em conclusão. konkludo conclusão. konkludiga concludente.

konkoido (mat.) concoide, conchoide.

konkordo (paz e harmonia entre pessoas) concórdia. konkorda concorde, concordante. konkordi (i.) estar em paz e harmonia. konkordigi pôr em harmonia, concordar. malkonkordi (i.) discordar, discrepar, dissentir. malkonkordo discórdia, discrepância, dissensão, divisão (fig.). malkonkordigi dividir, desavir, provocar discórdia.

konkordanco (índice de todas as palavras de uma obra — especialmente da Bíblia — com citação de todos os lugares em que a palavra está empregada) concordância.

konkordato 1 (com.: acordo entre o falido e seus credores) concordata. 2 (tratado entre o papa e um governo soberano sobre os respectivos direitos da Igreja e do Estado) concordata.

Konkordjo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Concórdia. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). konkordja (relativo ao mun. Konkordjo SC ou aos seus naturais ou habitantes) concordiense, concordense, concordiano: la konkordja kulturo estas riĉa a cultura concordiense é rica. konkordjano (o natural ou habitante do mun. Konkordjo SC) concordiense, concordense, concordiano: la konkordjanoj estas feliĉaj os concordienses são felizes.

konkremento 1 (anat.: corpo duro, frequentemente calcáreo, e que aparece depois de algumas inflamações crônicas) concreção. 2 (fís.: reunião de partes em um corpo sólido) concreção: sala konkremento concreção salina.

konkreta (que exprime uma realidade perceptível pelos sentidos) concreto. konkretaĵo (coisa concreta) concreção. konkreteco (qualidade de concreto) concreção. konkretigi concretizar. konkretigo concretização. konkretiĝi concretizar-se.

konkubo (homem que vive com uma mulher com a qual não está casado) concubinário. konkubeco (estado de um homem e uma mulher que coabitam como cônjuges, sem serem casados) concubinato. konkubino 1 (mulher que vive com um homem, sem estar casada com ele) concubina. 2 (tb. kromvirino) concubina, amante, amásia, amiga, arranjo, banda-de-esteira, barregã, boneja, cacho, camarada, caseira, caso, china, clori, coia, comborça, dama, encosto, espingarda, fêmea, franjosca, gansa, iça, manceba, moça, murixaba, muruxaba, osso, puxavante, rapariga, sexta-feira, súcuba.

konkuri (i.) concorrer, competir, rivalizar, porfiar, disputar. konkura de competição, de concurso. konkure à porfia, em concorrência, à compita, em competência. konkuro concorrência, competência, rivalidade. konkurado concorrência, competência, rivalidade. konkurante à porfia, em concorrência, à compita, em competência. konkuranto concorrente, rival, êmulo. konkurejo campo de competição. impetkonkuro (autom.) corrida de arrancada. nekonkurebla incomparável. prezkonkurado (processo pelo qual um trabalho é proposto a empresas responsáveis, sob condição de que a vitoriosa será a que propuser preço mais baixo) concorrência de preços: meti en prezkonkurado la reeldonon de milpaĝa vortaro pôr em concorrência a reedição de um dicionário de mil páginas. vetkonkuri (i.) disputar: vetkonkuri kun iu pri io disputar algo com alguém.

konkurenco (com., ind.) concorrência. konkurenci (i.) fazer concorrência a, competir com. konkurenculo (pessoa ou firma que faz concorrência) concorrente. ¨ nelojala konkurenco concorrência desleal.

konkurso concurso, certame, gincana. konkursa de concurso. konkursi (i.) concorrer, competir. konkursanto concorrente, competidor. aŭtokonkurso corrida de automóveis. ĉevalkonkurso corrida de cavalos. ¨ motorcikla konkurso corrida de motocicleta.

konoido (geom.) conoide.

konosamento (tb. ŝarĝatesto, frajtoletero) (econ.: de carga, de embarque) conhecimento, conhecimento de embarque.

Konrado (pren.masc.) Conrado.

konscii  (tr.) ter consciência de, ser consciente de, conhecer, saber. konscia consciente, cônscio. konscie conscientemente, com consciência. konscio consciência, sentimento de si, conhecimento. konsciigi fazer que alguém tenha consciência. ekkonscii (tr.) tomar consciência. memkonscia que tem consciência de suas qualidades e defeitos. memkonscio autoconsciência. nekonscia inconsciente. nekonscio (fil.) o inconsciente. rekonsciiĝi voltar a si. senkonscia inconsciente: en la tria tago li fariĝis senkonscia no terceiro dia ele ficou inconsciente. ¨ esti senkonscia estar inconsciente. konsciante, ke cônscio de que; sabedor de que.

konscienco consciência, foro íntimo. konscienca consciencioso. konscience conscienciosamente. konsciencdubo escrúpulo. konscienceco consciência, qualidade de ser consciencioso. konsciencriproĉo (tb. konsciencriproĉado) remorso, compunção. senkonscienca sem consciência, inconsciente. senkonscienciĝi perder o sentimento.

Konsejsano  1 (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Conceição. Vd. Paraibo (‘estado’). konsejsana (relativo ao mun. de Konsejsano PB ou aos seus naturais ou habitantes) conceiçãoense, conceiçãozense. konsejsanano (o natural ou habitante do mun. de Konsejsano PB) conceiçãoense, conceiçãozense.

Konsejsano  2 (geogr.: outra denominação do mun. de Konsejsan-do-Parao MG) Conceição do Pará, Conceição. konsejsana = konsejsan-do-paraa. konsejsanano = konsejsan-do-paraano.

Konsejsan-da-Fejro  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Conceição da Feira. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-da-fejra (relativo ao mun. de Conceição da Feira BA ou aos seus naturais ou habitantes) conceiçoense, conceição-feirense. konsejsan-da-fejrano (o natural ou habitante do mun. de Conceição da Feira BA) conceiçoense, conceição-feirense.

Konsejsan-do-Aragvajo  (geogr.: mun. do estado do Pará) Conceição do Araguaia. Vd. Parao (‘estado’). konsejsan-do-aragvaja (relativo ao mun. Konsejsan-do-Aragvajo PA ou aos seus naturais ou habitantes) araguaiano, conceicionense, conceiçoense: la konsejsan-do-aragvaja kulturo estas riĉa a cultura araguaiana é rica. konsejsan-do-aragvajano (o natural ou habitante do mun. Konsejsan-do-Aragvajo PA) araguaiano, conceicionense, conceiçoense: la konsejsan-do-aragvajanoj estas feliĉaj os araguaianos são felizes.

Konsejsan-do-Ĵakuipo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Conceição do Jacuípe. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-do-ĵakuipa (relativo ao mun. de Konsejsan-do-Ĵakuipo BA ou aos seus naturais ou habitantes) conjacuipense, jacuipense. konsejsan-do-ĵakuipano (o natural ou habitante do mun. de Konsejsan-do-Ĵakuipo BA) conjacuipense, jacuipense.

Konsejsan-do-Kojteo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Conceição do Coité. Vd. Baio (‘estado’). konsejsan-do-kojtea (relativo ao mun. Konsejsan-do-Kojteo BA ou aos seus naturais ou habitantes) coiteense: la konsejsan-do-kojtea kulturo estas riĉa a cultura coiteense é rica. konsejsan-do-kojteano (o natural ou habitante do mun. Konsejsan-do-Kojteo BA) coiteense: la konsejsan-do-kojteanoj estas feliĉaj os coiteenses são felizes.

Konsejsan-do-Parao  (tb. Konsejsano) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Conceição do Pará, Conceição. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). konsejsan-do-paraa (tb. konsejsana) (relativo ao mun. de Konsejsan -do-Parao MG ou aos seus naturais ou habitantes) conceição-paraense, conceiçoense. konsejsan-do-paraano (tb. konsejsanano) (o natural ou habitante do mun. de Konsejsan-do-Parao MG) conceição-paraense, conceiçoense.

konsekri (tr.) (rel.) consagrar, sagrar. konsekre em consagração, em sagração. konsekro (tb. konsekrado) sagração, consagração.

konsekvenco  consequência (conclusão lógica). konsekvenca 1 coerente, consistente: konsekvenca uzado de la interpunkcio uso coerente da pontuação. 2 consequente: konsekvenca konkludo conclusão consequente. konsekvence consequentemente, por conseguinte, em consequência. konsekvenceco consequência, consistência. malkonsekvenca inconsequente. nekonsekvenca inconsequente. nekonsekvenco (tb. senkonsekvenco) inconsequência.

Konseljejro-Lafajeto  (tb. Lafajeto) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Conselheiro Lafaiete, Lafaiete. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). konseljejro-lafajeta (tb. lafajeta) (relativo ao mun. Konseljejro-Lafajeto MG ou aos seus naturais ou habitantes) lafaietense: la konseljejro-lafajeta (ou lafajeta) kulturo estas riĉa a cultura lafaietense é rica. konseljejro-lafajetano (tb. lafajetano) (o natural ou habitante do mun. Konseljejro-Lafajeto MG) lafaietense: la konseljejro-lafajetanoj (ou lafajetanoj) estas feliĉaj os lafaietenses são felizes.

konsenti  (i.) consentir, concordar, estar de acordo, aceder, admitir, deferir, aquiescer, assentir, anuir, conceder, estar pelos autos. konsenta acorde, concorde, avindo. konsente de comum acordo, amigavelmente: konsente gesti fazer um gesto de assentimento. konsente kun de acordo com. konsento acordo, consentimento, consenso, aquiescência, assentimento, aceitação, acessão, beneplácito, concordância, deferimento. Vd. kunsento. konsentado (ato de consentir) consentimento, anuência. konsentebla aceitável, admissível. konsentema condescendente, conciliante. konsentigi pôr de acordo. konsentiĝi entrar em acordo, pôr-se de acordo. konsentinta acorde, concorde, avindo. konsentita consentido, combinado, dito. konsentite de acordo. antaŭinterkonsenti (i.) apalavrar. forkonsenti (tr.) conceder, renunciar a. interkonsenta amigável, conciliatório. interkonsente (tb. ĉiukonsente) de comum acordo, consensualmente. interkonsenti (i.) acordar, convencionar, entender-se, concordar, estar de acordo, ajustar, combinar, pactuar. interkonsento acordo, convenção, ajuste, avença, consentimento mútuo, pacto. interkonsentigi acordar, conciliar, arranjar, avir. interkonsentiĝi acordar, vir a acordo, entrar em acordo, chegar a um acordo, avir-se: Paŭlo interkonsentiĝis kun Petro Paulo entrou em acordo com Pedro. malkonsenti (i.) discordar, discrepar: malkonsenti kun iu discordar de alguém. malkonsenti pri io discordar de algo. malkonsento 1 desacordo, litígio, briga. 2 discrepância. 3 divergência. nekonsenta desacorde, discordante. nekonsenti (i.) recusar-se a: nekonsenti fari ion recusar-se a fazer algo. nekonsenti pri io recusar-se a algo. ¨ konsente kun de acordo com. konsentite, ke convenhamos que; vá que; tudo bem que; vamos e venhamos; venhamos e convenhamos. malica interkonsento cambalacho. perfide interkonsenti pactuar. sekrete interkonsenti conluiar-se. volonta konsento anuência. volonte konsenti anuir, dar de barato. || konsentite! consentido!; combinado!; está combinado!; está dito! ĉio konsentita, ĉu ne? tudo combinado? ĉu konsentite? consentido; combinado?; tudo combinado?; está dito? ni konsentu venhamos e convenhamos; vamos e venhamos.

konservi (tr.) 1 conservar, guardar, manter, entreter, armazenar. 2 (inf.) salvar: konservi dosieron en dosierujo salvar um arquivo numa pasta (ou num diretório).. konservo (tb. konservado) conservação, guarda, manutenção, armazenagem. konservaĵo (cul.) conserva, picles. konservanto (tb. konservisto) (pessoa encarregada de conservar algo) conservador. konservebla (que se pode conservar) conservável. konservema (propenso à conservação) conservador, preservativo. konservejo depósito, despensa. konservema conservador, preservativo. konserviĝi conservar-se. konservilo (quím.: substância química adicionada a produtos alimentícios para prevenir oxidação, fermentação ou outra deterioração usial, inibindo a proliferação de bactérias; número E entre 200 e 299) conservador, conservante. konservinda (que merece ser conservado) conservável. konservujo reservatório, receptáculo. memkonservo conservação (de si mesmo), autopreservação, autoconservação. pankonservujo = panujo. ¨ instinkto de memkonservo instinto de conservação, instinto de autopreservação. kaŝe konservi (tb. kovi) (fig.) chocar, incubar.

konservativa (pol.: que é contrário a mudanças políticas) conservador. konservativeco (tb. konservativemeco) (pol.) conservadorismo, conservantismo. konservativulo (pol.: indivíduo que defende a manutenção do “status quo” político-social) conservador. ¨ Konservativa Partio (pol.) Partido Conservador.

konservatorio (mús.: escola superior destinada ao ensino de música) conservatório.

konsideri  (tr.) considerar, refletir, reputar, encarar, atentar, ter em vista, julgar, refletir sobre, sentir: mi ne konsideras lin naiva não o considero (ou sinto) ingênuo. konsidere (tb. konsiderante, konsiderinte) considerando, tendo em vista, tomando em consideração. konsidero (tb. konsiderado) consideração, considerando, atenção, reflexão, ponderação, exame. konsideradi (tr.) refletir. konsiderado consideração, considerando, reflexão. konsideraĵo considerando, consideração. konsiderante 1 considerando. 2 tendo em vista. konsiderema refletivo, refletido. konsideremeco reflexão. konsiderinda considerável, apreciável, aproveitável. konsiderindaĵo (cada uma das razões em que se apoia uma lei, decreto etc., que começa com a palavra ‘considerando’ ou ‘atendendo’) considerando, consideração: transsalti la konsiderindaĵojn kaj iri al la deciditaĵoj deixar os ‘considerando’ e partir para os ‘finalmente’. konsiderita considerado, refletido. nekonsiderinda inconsiderável. rekonsideri (tr.) 1 reconsiderar, 2 refletir. senkonsidera irrefletido. ¨ konsideri sin 1 considerar-se, sentir-se, achar-se: mi konsideris min ia sentaŭgulo senti-me um inútil. 2 dar-se por: mi konsideras min feliĉa dou-me por feliz. pro konsidero al em consideração a, em atenção a. || konsideri ion el la plej bona flanko considerar algo do melhor ponto de vista.

konsigni (tr.) consignar (mercadorias), entregar à comissão. konsignaĵo (mercadoria consignada) consignação. konsigninto (pessoa que consigna) consignante, consignador. konsignato (tb. konsignatulo) (pessoa que recebe mercadorias a consignação) consignatário.

konsili (tr.) aconselhar, persuadir, dizer konsili iun fari ion aconselhar alguém a fazer algo. kion vi konsilas al mi fari? o que você me aconselha a fazer? konsilo 1 (parecer sobre o que convém fazer) conselho. 2 ditame. konsilano (tb. konsilanto, konsilisto) conselheiro. konsilanaro (tb. konsilantaro, konsilistaro) (assembleia de conselheiros) conselho. konsilanejo sala de conselho. konsilebla que aceita conselho. konsilestro presidente de conselho. konsiliĝi aconselhar-se, consultar. konsiliĝo consulta, deliberação. konsilinda aconselhável. konsilisto consultor. dekonsili (tr.) (tb. malkonsili) desaconselhar. interkonsiliĝi conferenciar. malkonsili (tr.) 1 (tb. dekonsili) desaconselhar. 2 dissuadir, divertir (ant.): mi provis malkonsili lin fari tion, sed vane tentei dissuadi-lo de fazer aquilo, mas foi em vão.  malkonsilinda repreensível, condenável. nekonsilinda desaconselhável. popolkonsiliĝo (tb. plebiscito) plebiscito. prikonsiliĝo (tb. konsiliĝo) deliberação, consulta. senkonsila indeciso. senkonsileco indecisão, embaraço.

Konsilantaro de Ekonomia Interhelpo (sigl.: KEI) Conselho de Cooperação Econômica.

konsilio (jur.: corpo administrativo, com função consultiva ou deliberativa) conselho. konsiliestro presidente de conselho.

Konsilio de Eŭropo (organização que congrega 47 países da Europa, fundada em 5 de maio de 1949) Conselho da Europa. Vd. Eŭropa Konsilio.

Konsilio de la Ligo de Nacioj Conselho da Liga das Nações.

Konsilio de Sekureco de la Unuiĝintaj Nacioj Conselho de Segurança das Nações Unidas.

konsisti  (i.) consistir, constar, compor-se, ser constituído. konsista (tb konsistanta, konsistiga) constituinte, componente: la konsistaj partoj de vorto as partes constituintes de uma palavra. konsisto constituição, composição, natureza. konsistaĵo componente, elemento, ingrediente. konsistigi constituir, compor, estabelecer. diverskonsista (tb. mikskonsista) (que se compõe de diversos elementos dessemelhantes) variegado, heterogêno. ¨ konsisti el consistir em (ou de), compor-se de, ser constituído de, constituir-se de, ser de: unu minuto konsistas el sesdek sekundoj um minuto se compõe de sessenta segundos. la ŝuldo konsistis el ducent realoj a dívida era de duzentos reais. konsisti en (ter como parte principal ou essencial) consistir em: lia sukceso konsistas en konstanta strebado seu sucesso consiste no esforço constante. muziko ne konsistas en sola frapado de klavoj a música não consiste só na percussão de teclas.

konsistorio 1 (rel.: reunião de cardeais presidida pelo papa) consistório. 2 (rel.: conselho superior das igrejas protestantes) consistório. konsistoria consistorial.

konskripcio 1 (alistamento obrigatório para o serviço militar) conscrição. 2 recrutamento.

konskripto (indivíduo que foi alistado no serviço militar) conscrito, recrutado.

konsoli (tr.) consolar, confortar, relevar. konsola (tb. konsolanta, konsolema) consolador, aliviador. konsolo consolo, consolação, alívio, conforto. konsolanto consolador, auxiliador. konsoliĝi consolar-se, sentir alívio. konsoliĝo (consolo recebido em momento de preocupação ou aflição) conforto, consolação. nekonsolebla (tb. senkonsola) inconsolável, desolado. senkonsoleco desolação. ¨ konsoli sin (tb. konsoliĝi pri) consolar-se, sentir alívio.

konsomeo (cul.: caldo grosso de carne, galinha ou peixe, servido frio ou quente) consomê, “consommé”.

konsonanco 1 (mús.: acordo de sons em unidade harmônica) consonância. Vd. disonanco. 2 (fon.: uniformidade de sons na terminação das palavras ou dos versos) consonância. konsonanca (mús.) consonante.

konsonanto (fon.) consoante. konsonanta consonantal. konsonantigo (fon., gram.: passagem de um som vocálico a consonântico. Ex.: la iam > pt ) consonantização. Vd. vokaligo. ¨ ŝuŝa konsonanto (fon.: consoante fricativa pré-palatal, como as consoantes de ‘chá’ e ‘já’) consoante chiante: la ŝuŝaj konsonantoj de Esperanto estas ŝ kaj ĵ as consoantes chiantes do Esperanto são “ŝ” e “ĵ”.

konsorcio 1 (econ.) consórcio. 2 (com.: de empresas) consórcio.¨ konsorciaj negocoj (econ.) comunhão de interesses bancários em grandes negócios.

konspiri (i.) conspirar, conjurar, conluiar, tramar, maquinar. konspiro (tb. konspirado) conspiração, conjuração, conluio, maquinação, trama. konspiranto conspirador, conjurado. konspirestro cabeça (de motim).

konspiracio = konspiro.

konstablo (guarda de segurança pública, na Inglaterra) policial.

Konstanco 1 (pren.masc.) Constâncio.

Konstanco 2 1 (geogr.: cid. da Alemanha) Constança, Konstanz. 2 (geogr.: cid. da Romênia) Konstanco.

Konstanca (pren.fem.) Constança, Constância.

Konstanca Lago (geogr.: lago da formado pelo rio Reno, entre a Alemanha, a Suíça e a Áustria) lago Constança.

Konstancio (pren.masc.) Constâncio.

Konstancia (pren.fem.) Constância, Constança.

konstanta 1 constante, permanente, contínuo, aturado, assíduo. konstante constantemente, com constância, sempre. konstanto (mat.) constante. konstanteco (qualidade do que é constante) constância. konstantigi perpetuar, tornar permanente. malkonstanta (tb. nekonstanta) inconstante, volúvel, mudável. malkonstanteco (tb. nekonstanteco) inconstância, volubilidade, instabilidade. malkonstantulo (tb. malkonstantulino) pessoa inconstante, borboleta (fig.). ¨ konstanta ofico cargo permanente. konstanta prezo preço fixo. konstanta vetero tempo firme. konstante loĝi ter morada (ou residência) fixa.

Konstanto 2 (pren.masc.) Constante. Konstantino (pren.fem.) Constantina.

Konstanta Komitato de la Kongresoj (sigl.: KKK) Comitê Permanente dos Congressos.

Konstanta Kongresa Sekretario de UEA (sigl.: KKS) Secretário Permanente de Congressos da UEA.

konstantano (quím.: liga de cobre, níquel e um pouco de magnésio, usada em resistências elétricas e termopares) constantã, constantan, konstantan.

Konstanta Reprezentanto de la Naciaj Societoj (sigl.: KR) Representante Permanente das Sociedades Nacionais.

Konstanteno (pren.masc.) Constantino.

Konstantino (geogr.: cid. da Argélia) Constantina, Constantine.

Konstantinopolo (hist.: antigo nome de Istambul, na Turquia) Constantinopla. Vd. Istanbulo, Bizanco.

konstati (tr.) constatar, verificar, reconhecer, achar, averiguar, apurar. konstato constatação, verificação, reconhecimento, averiguação, prova. konstatebla constatável, averiguável.

konstelacio (tb. stelfiguro) (astr.: grupo de estrelas próximas umas das outras, tal como vistas da Terra, que os antigos imaginavam formar figuras) constelação: konstelacio de la Virgulino, de Oriono constelação da Virgem, de Órion.

konsterni (tr.) consternar, atordoar, desconcertar, aniquilar, bestificar. konsterna consternador. konsterno (tb. konsterneco, konsterniĝo) consternação, estupefação. konsternanta consternador. konsterneco consternação, horror, pânico. konsternegi (tr.) consternar, horrorizar, aterrar. konsterniĝi consternar-se, ficar consternado, aniquilar-se. konsternita consternado, desacoroçoado, pasmado, desapontado. nekonsternebla imperturbável.

konstipi (med.) constipar, causar prisão de ventre. konstipa (med.: que causa constipação) constipativo, antidiarreico: cidonio havas konstipan substancon o marmelo tem uma substância constipativa. konstipo (med.) constipação, prisão de ventre. konstipiĝi (med.) tornar-se constipado, fica com prisão de ventro.

konstitui (tr.) constituir, compor, formar: intenco jam konstituas krimon a intenção já constitui um crime.

konstitucio 1 (pol.: coleção de leis fundamentais de um regime político) constituição. 2 (tb. kompleksio) (med.: conjunto das características corporais de um ser) constituição, compleição, físico: fortika, debila konstitucio uma constituição forte, fraca. konstitucia 1 (referente a constituição) constitucional. 2 constituinte. konstitucii (i.) redigir uma constituição. konstitucianta (que elabora uma constituição) constituinte: konstitucianta asembleo assembleia constituinte. konstitucianto (indivíduo que tem a missão de elaborar a constituição) constituinte. konstitucirompo golpe contra a constituição, golpe de Estado. kontraŭkonstitucia anticonstitucional, inconstitucional. ¨ konstitucia monarkio monarquia constitucional.

konstrikcio (pressão circular que faz diminuir o diâmetro de um objeto) constrição. konstrikcia constritivo.

konstrikti (tr.) (diminuir o diâmetro ou o volume de) constringir, contrair, diminuir, reduzir. konstrikta (que constringe) constritor, constritivo. konstriktiĝi constringir-se, contrair-se. angiokonstrikta (med.: diz-se de droga que constringe o diâmetro de um vaso sanguíneo ou linfático) vasoconstritor.

konstriktoro (zool.: designação comum aos ofídios que matam a presa constrigindo-a) constritor.

konstrui (tr.) construir, edificar, erigir, arquitetar, fabricar. konstrua 1 (relativo a construção) construtivo. 2 (tb. konstrukapabla) (capaz de construir) construtivo. konstruo 1 (tb. konstruado) (ação de construir) construção. 2 (tb. konstruaĵo, konstruitaĵo) (coisa construída) construção, edifício, prédio, edificação. konstruado (ação de construir) construção, edificação. konstruanto (aquele que constrói) construtor. konstruejo (local onde se constrói uma casa ou algo semelhante, ou onde se fazem trabalhos de reparação em ruas etc.) obra, canteiro de obras, construção: malpermesite eniri en la konstruejon é proibido entrar na obra. konstruema construtivo, construtor. konstruigi (fazer construir) construir: la urbestro konstruigis mil popolajn domojn o prefeito construiu mil casas populares. konstruiĝi tornar-se construído. konstruisto trabalhador em construção, operário, peão de obra. konstruarto (tb. arkitekturo) arquitetura. konstrubriko tijolo. konstruentreprenisto empresário de construção, construtor. konstrumaterialo material de construção. konstruplano construtura. enkonstruita embutido, incorporado: enkonstruita vestoŝranko en dormoĉambro armário embutido num quarto de dormir. malkonstrui (tr.) demolir, destruir. pretkonstruita (elemento de construção já preparado na fábrica) pré-fabricado. prikonstrui (tr.) encher de construções: prikonstrui areon de urbo encher de construções uma área da cidade. rekonstrui (tr.) reconstruir. rekonstruado reconstrução. subkonstruaĵo embasamento. ¨ pluretaĝa konstruaĵo edifício, prédio.

konsubstancia (tb. samsubstanca) (que tem uma só substância) consubstancial. konsubstanciiĝo (rel.: união de dois ou mais corpos na mesma substância) consubstanciação.

konsulo (hist., dipl.) cônsul. konsula consular. konsuleco (cargo de cônsul) consulado. konsulejo (local) consulado. ĉefkonsulo cônsul-geral.

konsulti (tr.) consultar (médico, advogado etc.): konsulti kuraciston consultar um médico. konsulti sian konsciencon (fig.) consultar sua consciência. konsulto consulta. konsultado consulta. konsultanto consulente, consultante. konsultejo consultório. konsultiĝa consultivo. konsultokabineto = konsultejo. ¨ konsultiĝa komitato comitê consultivo. konsultinte neniun sem consultar ninguém, de sua cabeça.

konsumi (tr.) consumir, gastar, esgotar, roer, carcomer. konsumo (tb. konsumado) 1 (ação de consumir) consumo, consumição. 2 dispêndio. konsumanto consumidor. konsumiĝi consumir-se, perder-se pouco a pouco. konsumiĝo consumpção, consumição, consunção. konsumita consumido, exausto. konsumiteco esgotamento, depauperamento. konsumkooperativo cooperativa de consumo. konsumlacigi extenuar. brulkonsumiĝi abrasar-se, arder, consumir-se pelo fogo. forkonsumi (tr.) consumir, esgotar. frotkonsumi (tr.) gastar, puir. nekonsumebla inesgotável. plenkonsumi (tr.) esgotar.

konto 1 (com.) conta. 2 (inf.: num sistema computacional para vários usuários, dado que indica quais recursos computacionais determinado usuário pode utilizar, e que é identificado pelo nome do usuário) conta. konteltiro extrato (de conta). kontisto contador, calculista. kontlibro livro de contas-correntes. kontregistristo (tb. kontisto) contador, calculista. kontulo (indivíduo que usa uma conta-corrente em instituição bancária) correntista: ĉu vi estas kontulo de nia banko? o senhor é correntista de nosso banco? ¨ kuranta konto (fin.: inscrição em instituição bancária que dá direito a utilizar seus serviços) conta-corrente. poŝta ĉekkonto (abrev.: pĉk.) conta postal. || reguligi la kontojn kun iu ajustar as contas com alguém.

kontaĝi (tr.) contagiar, pegar (doença), contaminar, infectar. kontaĝa (p.f.) contagioso. kontaĝo (med.) contágio. kontaĝaĵo (med.) causa material de contágio: skvamoj kaj ekskreciaĵoj estas oftaj kontaĝaĵoj escamas e excreções são causas frequentes de contágio. ¨ mensa kontaĝo (fig.) contágio mental.

Kontaĵo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Contagem. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kontaĵa (relativo ao mun. Kontaĵo MG ou aos seus naturais ou habitantes) contagense: la kontaĵa kulturo estas riĉa a cultura contagense é rica. kontaĵano (o natural ou habitante do mun. Kontaĵo MG) contagense: la kontaĵanoj estas feliĉaj os contagenses são felizes.

kontakto contato, contiguidade, toque. kontakti (tr.) contatar, entrar em contato com, ter contato com. kontaktigi pôr em contato. kontaktiĝi entrar em contato. kontaktilo (el.) = ŝtopilo, ŝtopo. kontaktilo (el.: dispositivo destinado a estabelecer contato entre duas partes de um circuito) contato, contator. kontaktilingo (tb. kontaktingo) (el.) = ŝtopilingo, ŝtopingo. kontaktolenso lente de contato. fuŝkontakto (el.) 1 mau contato. 2 curto-circuito. malkontaktigi desligar, desfazer o contato. telekontakti (tr.) telecontatar: telekontakti planedon per radaro telecontatar um planeta com radar. terkontakto (el.: contato de um condutor elétrico com a terra) terra.

kontaktoro (el.) = kontaktilo.

kontanta 1 (econ.) a dinheiro, de contado, à vista, no ato: pagi ion per kontanta mono pagar algo à vista. 2 (fig.) verdade: akcepti belajn parolojn por kontanta mono aceitar belas palavras por dinheiro à vista (i.é, como verdade). kontante a dinheiro, à vista, de contado, contra pagamento. kontantaĵo (tb. enkasaĵo) (conjunto do dinheiro disponível) numerário. kontanto (tb. kontanta mono) dinheiro de contado. ¨ kontanta aĉeto compra à vista. kontanta mono dinheiro de contado, dinheiro vivo. kontanta pago pagamento à vista.

konteo  * 1 condado. 2 município.

kontempli (tr.) contemplar. kontempla contemplativo. kontemplado (ação de contemplar) contemplação. kontemplema contemplativo.

Kontendo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Contenda. Vd. Paranao (‘estado’). kontenda (relativo ao mun. de Kontendo PR ou aos seus naturais ou habitantes) contendense. kontendano (o natural ou habitante do mun. de Kontendo PR) contendense.

kontenero contêiner, “container”, cofre de carga.

kontenta contente, satisfeito. kontenteco contentamento, satisfação. kontentiga satisfatório. kontentigi contentar, satisfazer, bastar. kontentigo satisfação, contentamento, indenização (que se dá a outra pessoa).. kontentiĝi (tb. kontentigi sin) contentar-se, satisfazer-se: mi kontentiĝis silenti contentei-me em (ou com) silenciar. kontentiĝo satisfação, contentamento (que se dá a si mesmo). kontentiĝema acomodatício. malkontenta descontente, amuado. malkontentigi desapontar. malkontentiĝi ficar desapontado. malkontentulo descontente. nekontenta desiludido, insaciado, insatisfeito. nekontentigebla insaciável. ¨ kontenta pri contente com. kontenta pri io contente com algo.

kontesti (tr.) contestar, impugnar, refutar. nekontestebla incontestável.

kontinento (tb. terparto) (geogr.: vasta extenção de terra cercada pelas áreas oceânicas) kontinento: laŭtradicie la kvin kontinentoj estas Eŭropo, Azio, Afriko, Ameriko kaj Oceanio tradicionalmente, os cinco continentes são: Europa, Ásia, África, América e Oceania. kontineta continental.

kontingenca (que pode ocorrer ou não) contingente, contingencial, eventual, incerto. kontingenco contingência. kontingencismo (fil.: doutrina segundo a qual as leis do universo não são absolutas, são eventuais) casualismo, contingentismo, tiquismo.

kontingento (número de homens, de soldados, para certo serviço) contingente, quota. kontingenti (tr.) fornecer contingente, contribuir com.

kontinua contínuo, ininterrupto. kontinui (i.) continuar, ser contínuo, ter continuidade. kontinuo continuação. kontinueco continuidade. kontinuorompo solução de continuidade. malkontinua (tb. nekontinua) descontínuo.

kontoido (fon.) contoide.

kontoro escritório (comercial ou industrial). kontorestro chefe de escritório. kontoristo empregado de escritório. kontormeblaro mobiliário de escritório.

kontrabando 1 (importação clandestina de mercadorias) contrabando, muamba. 2 fraude. kontrabandi (tr.) 1 contrabandear, fazer contrabando de. 2 fraudar. kontrabandaĵo (mercadoria de contrabando) contrabando, muamba. kontrabandisto contrabandista, muambeiro.

kontrabaso (mús.) contrabaixo, rabecão. kontrabasisto (mús.) contrabaixista, contrabaixo.

kontradanco (mús., arc.) = kvadrilo.

kontradmiralo (mil.: oficial de marinha, imediatamente abaixo de vice-almirante) contra-almirante.

kontrafagoto (mús.: instrumento musical de uma oitava abaixo do fagote) contrafagote.

kontrahi (tr.) (fisiol.: falando-se de músculos) contrair, encolher, encurtar. kontrahiĝo (fisiol.: retraimento dos músculos ou dos nervos) contração.

kontrakti (tr.) contratar, ajustar, fretar, pactuar. kontrakto contrato, pacto, acordo, ajuste, convenção. kontraktanto contratante, contraente. dungokontrakto (tb. laborkontrakto) contrato de trabalho. laborkontrakto = dungokontrakto. lukontrakto contrato de arrendamento, contrato de alugel. ¨ armea kontraktisto fornecedor do exército. edziĝa (ou edziniĝa ou geedziĝa) kontrakto contrato de casamento, contrato nupcial, acordo pré-nupcial. ŝiplua kontrakto carta de fretamento.

kontrakturo (med.: contração involuntária de músculos) contratura.

kontralto (tb. aldo) (mús.: no canto, a voz feminina mais grave) contralto. kontraltulo (mús.: homem que tem essa voz) contralto. kontraltulino (mús.: mulher que tem essa voz) contralto.

kontramarko 1 (a segunda marca em um volume) contramarca. 2 (teat.) senha.

kontraposto (art.plást.) contraposto.

kontrapunkto (mús.: arte de compor música para ser executada por dois ou mais instrumentos ou vozes) contraponto.

kontrasto contraste, oposição: kontrasto de la ombro kaj de la lumo contraste entre a sombra e a luz. kontrasti (i.) contrastar, estar em contraste com. kontrastigi fazer contrastar, pôr em contraste. ¨ kontraste al por oposição a.

kontratenoro (mús.: voz masculina que ultrapassa a tessitura de tenor) contratenor. Vd. tenoro. kontratenorulo (mús.: cantor que tem essa voz) contratenor.

kontraŭ prep. 1 contra, em frente de, por, com, para com, a, defronte de, em face de, para, para com, em troca de, em relação a. 2 (tb. al) para com: ŝi estis tre simpatia kontraŭ la gekolegoj. 3 para: kuracilo kontraŭ tusado remédio para tosse. 4 (emprega-se com a ideia de oposição entre participantes de competições esportivas, disputas judiciais etc.; símb.: ×) contra, “versus”: la matĉo Teamo A kontraŭ Teamo B a partida Time A “versus” Time B. · pref. 5 anti-: kontraŭrevolucia antirrevolucionário. 6 contra-: kontraŭrevolucia contrarrevolucionário. kontraŭa contrário, oposto, adverso, antagônico, antônimo, avesso. kontraŭe pelo contrário, contra, em frente, ao contrário, antes, às avessas. kontraŭi (tr. ou com al) contrariar, opor-se, obstar, impedir, contradizer, prejudicar, afetar, ser do contra, reagir, resistir, combater. kontraŭo oposto, avesso, contradição. kontraŭagi (i.) contravir, contrariar. kontraŭaĵo contrariedade, empecilho, contratempo, obstáculo, impedimento, complicação. kontraŭatako contra-ataque. kontraŭbatali (tr.) reagir, resistir, combater, opor-se. kontraŭdiri (tr.) contradizer. kontraŭdirema discutidor, argumentador. kontraŭeco oposição, hostilidade, contraste. kontraŭema contrário, refratário. kontraŭgermana antigermânico. kontraŭiga (gram.) adversativo. kontraŭiĝi resistir, opor-se. kontraŭklerikala anticlerical. kontraŭleĝa ilegal. kontraŭmeti (tr.) opor. kontraŭnorma anormal. kontraŭorda (tb. kontraŭregula) desordenado. kontraŭordono contraordem. kontraŭparoli (i.) objetar, replicar, discutir. kontraŭparolo objeção. kontraŭprovo contraprova. kontraŭstari (tr.) afrontar, arrostar, resistir. kontraŭstarigi confrontar, pôr em oposição. kontraŭulo 1 adversário, antagonista. 2 (cine.) “bad guy”. kontraŭveneno contraveneno, antídoto. kontraŭvento vento contrário, vento pela proa. kontraŭvizaĝe face a face. kontraŭvola involuntário. kontraŭvole contra a vontade, de mau grado. nekontraŭdirebla inegável, irrefutável. nekontraŭdireble seguramente, sem dúvida alguma. ¨ kontraŭe de defronte de, em frente de. || al li plaĉas kontraŭi ele gosta de ser do contra. diskuti pri la por kaj la kontraŭ discutir os prós e os contras.

kontreo (mús.) “country music”.

kontribui (i.) contribuir, concorrer, colaborar. kontribuo contribuição, colaboração. kontribuaĵo contribuição, colaboração. kontribuanto (tb. kontribuisto) colaborador.

kontribucio (mil.: indenização que um país vencido paga ao vencedor) contribuição.

kontricio (rel.: arrependimento ou dor profunda de ter ofendido a Deus, com o firme propósito de não mais pecas) contrição.

kontroli  (tr.) controlar, inspecionar, fiscalizar, conferir, verificar, apurar, averiguar, superintender, vigiar, disciplinar. kontrolo (tb. kontrolado) (ação de controlar) controle, verificação, inspeção. kontrolanto (tb. kontrolisto) fiscal, inspetor, verificador, controlador. kontrolbileto senha, bilhete de controle. kontrolebla verificável, controlável. kontrolfolio (tb. kontrolpeco) canhoto, talão. kontrolilo instrumento de controle. kontroliri (i.) rondar, patrulhar. kontroliro ronda, patrulha. kontrolisto controlador, controlista. kontrolkunvoko (mil.) revista, chamada. kontrolkomitato conselho fiscal. laborkontrolisto feitor. muzikkontrolisto = diskestro. nekontrolebla inverificável, incontrolável. opinikontrolo pesquisa de opinião pública. senkontrole sem controle. ¨ akcia kontrolo (econ.) controle acionário. bileta kontrolejo (tb. registrejo) (em aeroportos etc., lugar destinado ao “check-in”) “check-in”.

kontroloro = kontrolisto.

kontroversa controverso, controvertido. kontroversaĵo controvérsia. kontroverseco controvertibilidade.

kontumaco (jur.: recusa obstinada em comparecer em juízo) contumácia. kontumaca (jur.: que se recusa a aparecer em juízo) contumaz.

konturo (linha que limita exteriormente um corpo) contorno, âmbito: la konturo de la urbo o contorno da cidade. konturi (tr.) delinear, esboçar. konturiĝi desenhar-se, esboçar-se, delinear-se.

kontuzi (tr.) contundir, machucar, pisar, magoar, fazer contusão em: pro la falo, la ludisto kontuzis al si la genuon por causa do tombo, o jogador contundiu o joelho. kontuza contundente. kontuzo (med.: lesão causada por golpe ou impacto com algo não cortante) contusão, machucadura, pisadela, pisadura. kontuzaĵo (tb. bluaĵo) (med.: parte do corpo que sofreu contusão, adquirindo uma cor azulada) contusão. kontuzanta contundente. kontuziĝi contundir-se, machucar-se. kontuzita (que sofreu contusão) contundido, contuso.

konuro 1 (zool.: subfamília de aves, Aratinginae, que inclui a jandaia e a maritaca) conuro. 2 (zool.: gênero de aves psitacídeas, Conurus) conuro, jandaia, maritaca, periquito, tiriba.

konuso 1 (geom.) cone. 2 cartucho (de papel para gêneros): konuso da sukero, da rostitaj arakidoj cartucho de açúcar, de amendoim torrado. 3 (bot.) estróbilo, cone. konusa (relativo a cone) cônico. konusforma (que tem forma de cone) cônico, coniforme. abikonuso (tb. abifrukto, strobilo) (bot.) = estróbilo, pinha, cone. ¨ hakita konuso (tb. konustrunko) (aquele que foi cortado por um plano paralelo ou oblíquo à base) cone truncado. rotacia konuso cone circular.

konvalo 1 (tb. majfloro) (bot.: designação comum às plantas do gênero Convallaria, da família das convalariáceas) convalária. 2 (bot.: erva da família das convalariáceas, Convallaria majalis) lírio-do-vale, lírio-convale, convalária.

konvalamarino (farm.: glicosídeo venenoso encontrado nas raízes do lírio-do-vale; fórm.: C23H44O12) convalamarina.

konvalarino (farm.: glicosídeo encontrado nas flores do lírio-do-vale; fórm.: C34H62O11) convalarina.

konvalesko (med.: transição do estado de doença ao de saúde) convalescênça. konvaleski (i.) convalescer, estar em convalescença, ir recuperando a saúde.

konvekcio (met.: corrente atmosférica predominante vertical que tem origem no movimento do ar pelo aquecimento do solo, decorrente do calor solar) convecção. Vd. advekcio.

konveksa convexo, boleado, bojudo. konveksaĵo bojo, bossa (parte convexa de alg.c.). konvekseco convexidade. konveksigi abaular. vojkonvekso convexidade de uma estrada construída de tal maneira que a água da chuva corre do meio boleado para os lados.

konvekti (tr.) (fís.: fluindo, transportar consigo) transmitir por convecção: konvekti la varmon transmitir o calor por convecção. konvekto (fís.: transferência de calor através de um fluido que ocorre devido ao movimento do próprio fluido) convecção. 2 (met.) = konvekcio.

konveni (i.) 1 convir, ser conveniente, quadrar, servir, ser apropriado, ser adequado: ĉi tiu kompleto bone konvenas al mi este terno é bem adequado para mim. 2 relevar. konvena (tb. konvenanta) conveniente, apropriado, adequado, proporcionado: la knaboj opiniis, ke ĉio estis konvena por ili os meninos achavam que tudo era conveniente para eles. konvene a propósito, convenientemente, como deve ser, em ordem, bem: mi konvene plenumis mian taskon cumpri convenientemente minha tarefa. konveneco conveniência, cabida, cabimento. konvenigi apropriar, acomodar. malkonvena inoportuno, mal adequado, deslocado. malkonvenaĵo inconveniência, rata, “gaffe”, gafe. nekonvena inconveniente, inadequado, descabido, impróprio.

konvencio (t.s.) convenção. konvencia convencional.

konvento 1 (comunidade religiosa) convento. 2 (habitação de uma comunidade religiosa) convento. 3 (reunião geral dos maçons de um país) convento.

konverĝi (i.) (tb. maldiverĝi) (dirigir-se para um ponto comum) convergir: la vicoj konverĝis al la biletvendejoj as filas convergiam para as bilheterias. konverĝa convergente. konverĝo (fís., mat.) convergência. Vd. diverĝo. konverĝeco (qualidade daquilo que converge) convergência. Vd. diverĝeco. konverĝigi fazer convergir. malkonverĝi (i.) (tb. diverĝi) (afastar-se progressivamente um do outro a partir de um ponto de partida comum) divergir.

konversi (i.) 1 (tb. konversacii) conversar. 2 (fin.) = konverti. konverso 1 (tb. konversacio) conversação. 2 (fin.) = konverto.

konversacio conversa, conversação, palestra, colóquio. konversacie em conversa. konversacii (i.) conversar, palestrar. ¨ supraĵa konversacio conversa superficial, abobrinha. || teni konversacion kun amiko, dum duonhoro manter uma conversação com um amigo, por meia hora.

konverti (tr.) 1 (rel.) converter: provi konverti iun al sia religio tentar converter alguém à sua religião. koverti republikanon al monarkio converter um republicano à monarquia. 2 (fís., quím.: mudar a forma ou a qualidade de algo material) converter. 3 (fin.: amortizar uma dívida com o dinheiro obtido de outro empréstimo, de taxa de juros geralmente menor) converter. konverto (tb. konvertado) 1 (rel.) conversão: la konverto (ou konvertado) de la indianoj al katolikismo fare de la Katolika Eklezio a conversão dos índios ao catolicismo, feita pela Igreja católica. 2 (fís., quím.) conversão. 3 (fin.: mudança de uma dívida para outra) conversão. konvertebla convertível, conversível. konvertiĝi converter-se. konvertiĝo (rel.) conversão: post sia konvertiĝo al budhismo li mortis depois de sua conversão ao budismo, ele morreu. konvertilo (tb. konvertoro) (fís.: dispositivo para converter) conversor. konvertiĝinto (indivíduo que se converteu) convertido, prosélito. konvertito  (indivíduo que foi convertido) convertido, prosélito. biokonverti (tr.) (técn.: transformar um material orgânico em outro ou outros através de processos que envolvem seres vivos, especialmente micro-organismos) bioconverter: biokonverti rubaĵon al metano bioconverter o lixo em metano. biokonverto (tb. biokonvertado) bioconversão. biokonvertilo bioconversor. ĵuskonvertiĝinto neófito.

konvertoro (tb. konvertilo) (fís., técn.) conversor.

konvikti (tr.) 1 (jur.) provar a culpa de alguém. 2 (jur.) declarar alguém culpado: konvikti iun pri krimo declarar alguém culpado de um crime.

konvinki (tr.) (tb. persvadi, instigi) convencer, persuadir, impressionar, calar (no espírito): konvinki iun pri io convencer alguém de algo. konvinka convincente persuasivo, probante. konvinke convincentemente, persuasivamente, conclusivamente. konvinko convicção. konvinkado convicção. konvinkebla convencível. konvinkeco persuasiva, poder de convencer. konvinkiĝi convencer-se. konvinkiĝo convicção (por si mesmo). konvinkilo meio de convicção, argumento, prova. konvinkiteco convicção (de quem foi convencido).

konvojo (mar.: navios mercantes protegidos por belonaves) comboio. konvoji (tr.) (acompanhar navios mercantes para protegê-los) comboiar.

konvolvulo (bot.: designação comum às plantas do gênero Convolvulus, da família das convolvuláceas) convólvulo. konvolvulacoj (bot.: família de plantas, Convolvulaceae) convolvuláceas. ¨ agra konvolvulo (bot.: planta da família das convolvuláceas, Convolvulus arvensis) corriola, campainha.

konvulsio (med.: contração súbita e involuntária dos músculos voluntários) convulsão, vasca. konvulsia convulsivo. konvulsii (i.) ter convulsões. konvulsioterapio Vd. terapio. konvulsiulo (aquele que sofre ou simula convulsões) convulsionário.

konzerno (união econômica de empresas autônomas) consórcio.

konzolo 1 (arq.: peça saliente e ornada, para sustentar estátuas, vasos etc., ou para servir de apoio a sacadas, cornijas etc.) consola, consolo (ó), mísula. 2 (móvel de decoração, em que se colocam jarras ou pequenos objetos de curiosidade ou ornato) “console”. 3 (inf.) console.

kooperi (i.) (econ.) participar de sociedade cooperativa. koopera cooperativo. kooperado 1 cooperação. 2 cooperativismo. kooperanto cooperador, cooperário.

kooperativo (tb. koopera societo) (econ.: sociedade ou empresa constituída por membros de determinado grupo econômico ou social, e que objetiva desempenhar, em benefício comum, determinada atividade econômica) cooperativa, sociedade cooperativa. kooperativano (membro de uma cooperativa) cooperado, cooperativado. kooperativismo cooperativismo. konsumkooperativo cooperativa de consumo.

koopti (tr.) (jur.: admitir por cooptação) cooptar. kooptado (modo de admissão em usa sociedade, o qual consiste na escolha pelos próprios sócios) cooptação.

koordinato 1 (mat., geogr.) coordenada. 2 (cada uma das coordenadas esféricas (longitude e latitude) de um ponto do globo terrestre que tem como referência o equador e um meridiano de origem) coordenada geográfica, coordenada terrestre. ¨ kartezia koordinatsistemo (geom.) sistema de coordenadas cartesianas. karteziaj koordinatoj 1 (geom.: coordenadas de um ponto do plano em que as curvas coordenadas são retas paralelas) coordenadas cartesianas. 2 (geom.: coordenadas de um ponto do espaço em que as superfícies coordenadas são planos paralelos) coordenadas cartesianas. 3 (geom.: coordenadas de um ponto de um espaço de n dimensões, em que as superfícies coordenadas são hiperplanos paralelos) coordenadas cartesianas. Vd. absciso, ordinato.

kopaifero 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Copaifera, da família das leguminosas) copaíba, copaibeira. 2 (bot.: árvore da família das leguminosas, Copaifera officinalis) copaíba, copaibeira, copaíba-verdadeira. Vd. kopaivo.

kopaivo (farm.: óleo extraído da copaíba) copaíba, óleo de copaíba, bálsamo de copaíba. kopaivarbo (tb. kopaivujo) (bot.: qualquer árvore do gênero Copaifera que produz o óleo de copaíba) copaíba, copaibeira. Vd. kopaifero.

Kopakabano (geogr.: bairro da cid. do Rio de Janeiro) Copacabana.

kopalo (quím.: designação de várias resinas duras e vítreas que se extraem de certas árvores das regiões tropicais, especialmente do jatobá) copal. kopalarbo (tb. kopalujo) qualquer árvore que produza copal.

kopeko (econ.: 1/100 de rublo, moeda da Rússia; abrev.: k.) copeque.

Kopenhago (geogr.: cid. e cap. da Dinamarca) Copenhague. kopenhagano (o natural ou habitante de Copenhague) copenhaguense.

Koperniko (astrônomo polonês, 1473–1543) Nicolau Copérnico. kopernika (relativo a Nicolau Copérnico ou à sua teoria cosmológica do sistema heliocêntrico) coperniciano, copernicano: kopernika sistemo (astr.) sistema copernicano.

kopernikio (tb. kopernikiumo*) (quím.: nome provisório do elemento químico de número atômico 112; símb.: Cn) copernício. Vd. unúmbio.

kopernikiumo (quím.) = kopernikio*.

kopii (tr.) copiar, transcrever. kopia (que serve para copiar) copiativo, de cópia: kopia papero papel copiativo. kopio cópia. kopiado (ação de copiar) cópia. kopiaĵo (coisa copiada) cópia. kopiiĝo cópia, reflexão. kopiilo máquina de copiar, copiadora. kopiisto 1 copista. 2 amanuense. kopilibro (com.: livro para cópias) copiador. kopipapero Vd. papero. kopirajto Vd. rajto. fotokopii (tr.) (reproduzir por fotocópia) fotocopiar. fotokopiilo fotocopiadora. kserokopii (tr.) (tb. fotokopii) xerocopiar, xerocar. miskopii (tr.) errar na cópia. copiar errado. rekopii (tr.) copiar pela segunda vez. ŝtelkopii (tr.) (copiar algo sem ter tido permissão do autor) piratear. telekopii (tr.) = faksi. telekopiilo = faksilo. trakopii (tr.) (tb. paŭsi) estresir, calcar. transkopii (tr.) decalcar. ¨ glace-papera kopio (fot.) cópia em papel glacê.

koplo 1 (lit.) pequena estrofe de dois versos. 2 (lit.: poema típico espanhol) “copla”. 3 (lit.) quadra.

kopro (cul.: amêndoa seca do coco-da-baía) copra.

kopro-/ el.comp. (significa “fezes”, “excremento”, “obscenidade”) copro-: koprofagio coprofagia. koprolalio coprolalia.

koprofagio (tb. fekomanĝemo) (med.: estado mórbido que leva o indivíduo a ingerir excrementos) coprofagia. koprofagiulo (animal que se alimenta de excrementos) coprófago.

koprolalio (med.: doença caracterizada pela tendêcia para dizer obscenidades ou plebeísmos) coprolalia.

koprolito (excremento fóssil) coprólito.

koprostazo (med.: retenção dos excrementos) constipação, coprostasia, copróstase.

kopso (agric.: bosque ou pequena floresta que são cortados a cada dez ou quinze anos e que são compostos pelas jovens árvores que crescem dos troncos remanescentes) mato de corte, souto, bosquete.

kopto (rel., hist.) copta, copto. kopta copta, cóptico. ¨ kopta lingvo (ling.: língua originada do egípcio antigo) copta.

kopuli 1 (i.) copular, foder, ter relações sexuais com. kopulo cópula, coito, ato sexual. kopulado (tb. kopulacio (evi.)) cópula, coito, ato sexual.

kopulo 2 1 (gram.) verbo de ligação, cópula. 2  (gram., PAG § 26) = priskriba verbo (gram., PMEG).

kopulacio = kopulado.

koro  1 (anat., fig.) coração. kora cordial, do coração. kore de coração, cordialmente. koradipozo gordura no coração. kora-vaskula (anat.: relativo ao coração e aos vasos sanguíneos) cardiovascular: kora-vaskula sistemo sistema cardiovascular. koreco cordialidade. korelverŝado expansão, sentimento afetuoso. korenuo saudade. korfavora (tb. favorkora) compassivo, misericordioso. korfavori (tr.) ter dó de, ter misericórdia de. korgrafikilo (tb. korgramilo, kardiografo) (aparelho registrador dos movimentos do coração) cardiógrafo. korinklino afeto, amizade, amor. korkaresa terno. kormalsano cardiopatia, doença do coração. koropatio (tb. kora difekto) cardiopatia (designação genérica das afecções no coração). korogramo (tb. korografiko, kardiogramo) (curva obtida pela aplicação do cardiógrafo) cardiograma. korpremo opressão. korrompa que despedaça o coração. korspasmo espasmo cardíaco. korsufero dor de coração, desgosto profundo. korŝira dilacerante, pungente. kortuŝi (tr.) comover, enternecer. kortuŝiteco emoção. korventriklo (anat.) ventrículo. korvestiblo (anat.)  aurícula. antaŭkora precordial. bonkora bondoso, benigno, caritativo. bradikoreco (tb. bradikardio) (ritmo cardíaco com 60 batimentos ou menos por minuto) bradicardia. elkore cordialmente, de braços abertos. favorkora = korfavora. favorkori (tr.) ter misericórdia de, compadecer-se de, ter dó de: la reĝo favorkoris la ribelulojn o rei teve misericórdia dos rebeldes. molkora de coração mole, sensível, emotivo, influenciável, que se emociona facilmente. plenkora muito sincero. senkora desumano, cruel, egoísta, brutal. senkoreco desumanidade, crueldade. takikoreco (tb. takikardio) (o pulsar do coração mais rápido do que o normal) taquicardia. tutkore de todo o coração. ¨ el tuta koro (tb. tutkore) de todo o coração. esti molkora (tb. havi molan koron) ter coração mole, ser emotivo, ser sensível. malfermi sian koron (declarar-se sinceramente a alguém, desabafar sobre algum problema, contar a verdade sobre algo) abrir o coração: li malfermis al ŝi sian koron kaj deklaris sian amon al ŝi ele abriu-lhe seu coração e declarou-lhe o seu amor. || for de l’ okuloj, for de la koro (prov.) longe dos olhos (ou da vista), longe do coração; o que os olhos não veem o coração não sente.

koro 2 (bíbl.: medida de capacidade, equivalente a c. 364 l) coro. Vd. efo, bato, ĥomero, omero.

koracio (zool.: designação comum às aves do gênero Coracias, da família dos coraciídeos) corácio. koraciedoj (zool.: família de aves, Coraciidae) coraciídeos. koracioformaj (zool.: ordem de aves, Coraciiformes) coraciiformes. garolkoracio (zool.: ave da família dos coraciídeos, Coracias garrulus) rolieiro-comum.

Koraĥo (pren.masc.) Corá.

korako (tb. korvo, nigra korvo) (zool.: espécie de corvo, Corvus corax) corvo. korakino (zool.: a fêmea do corvo) corvacha. korakoida (que possui forma semelhante ao bico de um corvo) coracoide. ¨ korakoida apofizo (ou proceso) (anat.) hipófise coracoide, processo coracoide.

koraklo (tb. korboboato) (mar.: pequeno bote de forma geralmente arredondada ou quadrada usado, entre outros povos, pelos celtas do País de Gales, da Irlanda e da Escócia) coracle.

koralo (formação calcárea de certos pólipos, geralmente vermelha) coral. korala coralíneo, de coral. koralaĵo banco de coral. koraluloj (zool.: classe de cnidários, Anthozoa) antozoários, coraliários. stelkoralo (zool.) = madreporo. ¨ korala insulo ilha de coral.

Korala Maro (geogr.: parte do oceano Pacífico, a Nordeste da Austrália) mar de Coral.

koralino (bot.: designação comum às algas calcáreas do gênero Corallina, da família das coralináceas) coralina.

Korano (rel.: livro sagrado dos muçulmanos) Alcorão, Corão, Moçafo. korana (relativo ao Alcorão) alcorânico, corânico: korana lernejo escola alcorânica.

Korasan-de-Mario (geogr.: mun. do estado da Bahia) Coração de Maria. Vd. Baio (‘estado’). korasan-de-maria (relativo ao mun. de Korasan-de-Mario BA ou aos seus naturais ou habitantes) mariense. korasan-de-mariano (o natural ou habitante do mun. de Korasan-de-Mario BA) mariense.

korbo (recipiente para carregar coisas) cesto, cesta, cabaz, açafate, balaio, gigo, samburá, canastra, paneiro, alcofa, condessa. korbego canastra, canastro, paneiro. korbfaristo cesteiro. korbopilko (desp.) basquete, basquetebol. abelkorbo (tb. abelujo) colmeia, cortiço. aĉet-rulkorbo carrinho de supermercado. bazarkorbo carrinho de feira. florkorbo cesta de flores, corbelha, “corbeille”, açafate. litkorbo (cesta para transportar crianças) moisés, alcofa. paperkorbo cesto de papel.

korbelo (arq.) alpendre, modilhão, mísula, corvo.

Korciro (geogr.: ilha do mar Jônico, hoje denominada Corfu) Corcira. Vd. Korfuo.

kordo  1 (mús.: fio usado em instrumentos musicais) corda. 2 (anat.) corda. 3 (mat., evi) = ŝnuro. 4  (fís.) corda: teorio de kordoj teoria das cordas. kordinstrumento (mús.) instrumento de corda. kordito (med.: inflamação das cordas vocais) cordite. Vd. kordito (‘explosivo’). kordstreĉilo 1 cravelha. 2 chave de afinar. baskordo (mús.) bordão. unukorda monocórdico. voĉkordoj (tb. voĉaj kordoj) (anat.) ¨ dorsa kordo (tb. ĥordo) (zool.: primeiro sinal da coluna vertebral nos embriões) notocorda, notocórdio, corda-dorsal. timpana kordo (anat.: nervo do ouvido médio) corda do tímpano.

kordeliero 1 frade franciscano. 2 (hist.) membro de um clube político durante a Revolução Francesa.

kordialo (farm.: bebida, estimulante cardíaco, contendo ordinariamente álcool aromatizado e adoçado) cordial.

kordilero (geol.: vasta cadeia de montanhas, produzida pelo orogenismo) cordilheira.

kordito (explosivo violento, sem fumaça, apresentado sob a forma de fibras) cordite. Vd. kordito (‘inflamação’).

kordobo 1 (econ.: unidade monetária da Nicarágua; = 100 centavoj) ouro córdoba, córdoba.

Kordobo 2 (geogr.: cid. da Argentina) Córdoba.

kordono 1 (mil.) cordão, galão. 2 faixa, cordão, grega (insígnia religiosa). 3 cordão de isolamento. 4 fila, cordão (de árvores, pessoas etc.): kordono da arboj ĉirkaŭ placo um cordão de árvores em volta de uma praça. 5 (rel.: cordão longo usado pelo sacerdote para prender a alva) cíngulo. 6 (anat.) = funiklo.

kordovo (econ.) = kordobo.

Kordovo (geogr.: cid. da Espanha) Córdoba.

kordurojo (têxt.) veludo cotelê (ou “côtelé”).

koreo 1 (tb. ĥoreo) (med.: síndrome aguda ou crônica caracterizada por movimentos involuntários típicos) coreia, remelexo. ¨ hereda kronika koreo de Huntington (med.: afecção hereditária que acomete indivíduos na fase adulta, caracterizada por movimentos irregulares, distúrbios da fala e demência) coreia de Huntington. reŭmatisma koreo de Sydenham (med.: a que é provocada por uma estreptococcia na qual os anticorpos antiestreptocócicos secretados pelo sistema imunitário atacam o tecido nervoso) coreia de Sydenham, dança-de-santo-antônio, dança-de-são-guido, dança-de-são-vito.

koreo 2 (o natural ou habitante da Coreia) coreano. korea (relativo à Coreia ou aos coreanos) coreano. koreia (relativo à Coreia) coreano. Koreio (tb. Koreujo) (geogr.: país da Ásia, atualmente dividido em Coreia do Norte e Coreia do Sul) Coreia. Koreujo (geogr.) = Koreio. nordkoreia (relativo à Coreia do Norte) norte-coreano. Nord-Koreio (geogr.) = Norda Koreio. sudkoreia (relativo à Coreia do Sul) sul-coreano. Sud-Koreio (geogr.) = Suda Koreio. ¨ korea lingvo (ling.: língua da Coreia) coreano. Norda Koreio (tb. Nord-Koreio, Korea Demokratia Popola Respubliko) (geogr.: país da Ásia; cap.: Pjongjango) Coreia do Norte. Suda Koreio (tb. Sud-Koreio, Korea Respubliko) (geogr.: país da Ásia; cap.: Seulo) Coreia do Norte.

Korea Demokratia Popola Respubliko (geogr.: país da Ásia) República Democrática Popular da Coreia, Coreia do Norte. Vd. Norda Koreio.

Korea Duoninsulo (geogr.: península da Ásia compreendida entre o mar do Japão e o mar Amarelo) península da Coreia.

Korea Respubliko (geogr.: país da Ásia; símb. autom. ROK) Coreia do Sul, República da Coreia. Vd. Suda Koreio.

Koreauo  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Coreaú. Vd. Searao (‘estado’). koreaua (relativo ao mun. de Koreauo CE ou aos seus naturais ou habitantes) coreauense. koreauano (o natural ou habitante do mun. de Koreauo CE) coreauense.

koregono (zool.: designação comum aos peixes do gênero Coregonus, da família dos salmonídeos) corégono. koregonedoj (zool.: família de peixes da ordem dos salmoniformes) “Coregonidae”.

Korego-Novo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Córrego Novo. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). korego-nova (relativo ao mun. de Korego-Novo MG ou aos seus naturais ou habitantes) córrego-novense. korego-novano (o natural ou habitante do mun. de Korego-Novo MG) córrego-novense.

koregrafo (indivíduo versado em coreografia) coreógrafo. koregrafio (dnç.: a arte de conceber os movimentos e passos que vêm compor determinada dança, e de fazer a respectiva notação) coreografia.

Koreja-Pinto  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Correia Pinto. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). koreja-pinta (relativo ao mun. de Koreja-Pinto SC ou aos seus naturais ou habitantes) correia-pintense. koreja-pintano (o natural ou habitante do mun. de Koreja-Pinto SC) correia-pintense.

korekti (tr.) corrigir, retificar, emendar. korekta 1 corretivo, de correção: korekta domo casa de correção. 2 (evi.) = laŭregula, ĝusta. korekto (tb. korektado) (ação de corrigir) correção, emenda, retificação. korektaĵo emenda, retificação, correção. korekteco = ĝusteco: prefekta korekteco (= ĝusteco) de desegno correção perfeita de um desenho. korektiĝi corrigir-se, emendar-se. korektisto corretor, revisor. korektodomo (tb. punkorektejo) casa de correção, reformatório. korektofara que introduz correção. malkorekta = malĝusta. malkorektaĵo = malĝustaĵo. malkorektega = malĝustega. miskorekti (tr.) 1 corrigir erradamente. 2 corrigir aquilo que não precisa ser corrigido. nekorekta = neĝusta. nekorektita não corrigido, deixado sem correção. punkorekti (tr.) corrigir (com castigo), castigar. punkorektejo casa de correção, reformatório. surkorekti (tr.) corrigir, escrevendo a palavra certa sobre a errada. surkorekto palavra escrita sobre outra.

korekturo (tb. presprovaĵo, provaĵo) (gráf.: primeira impressão de qualquer trabalho tipográfico que se tira para revisão e marcação de correções) prova, prova de impressão.

korelacio 1 (est.: interdependência de duas ou mais variáveis) correlação. 2 = korelativeco.

korelativa 1 (gram.: que se correspondem mutuamente) correlativo: ‘tiom’ estas korelativa kun ‘kiom’, ‘tiel’ kun ‘kiel’ ‘tiom’ é correlativo de ‘kiom’, e ‘tiel’, de ‘kiel’. 2 (fon.) correlativo: /p/ kaj /b/ estas korelativaj fonemoj /p/ e /b/ são fonemas correlativos. korelativo (gram.) = tabelvorto (gram., PMEG). korelativeco correlatividade.

korelizio (med.: operação que consiste em suprimir as aderências da face posterior da íris e do cristalino) corélise.

Koremo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Coremas. Vd. Paraibo (‘estado’). korema (relativo ao mun. de Koremo PB ou aos seus naturais ou habitantes) coremense. koremano (o natural ou habitante do mun. de Koremo PB) coremense.

Korentino  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Correntina. Vd. Baio (‘estado’). korentina (relativo ao mun. de Korentino BA ou aos seus naturais ou habitantes) correntinense. korentinano (o natural ou habitante do mun. de Korentino BA) correntinense.

koreopso (bot.: designação comum às plantas do gênero Coreopsis, da família das compostas) coreópsis.

korespondi (i.) 1 (trocar cartas com alguém) corresponder-se, cartear-se. 2 corresponder (ferrovia). korespondo correspondência. korespondado (ação de corresponder) correspondência. korespondaĵo (cartas, telegramas etc., que se recebem ou que se expedem) correspondência. korespondanto correspondente. korespondisto (com.: representante de um banco ou casa bancária, onde não há agência do estabelecimento) correspondente.

Korfuo (geogr.: ilha do mar Jônico, anteriormente denominada Corcira) Corfu. Vd. Korciro.

korgramilo = korgrafikilo.

korio (biol.: nos répteis, aves e mamíferos, membrana celular que envolve o embrião e o saco vitelínico, e que, nos mamíferos placentários, as associa ao alantoide para formar a placenta) cório, córion. korioida (anat.) corioide, coroide. ¨ glata korio (embr.: membrana delgada aderida à face externa da membrana amniótica) cório liso. vila korio (embr.: porção do cório que constituirá a placenta) cório frondoso.

koriandro  1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Coriandrum, da família das umbelíferas) coentro, coriandro, cheiro. 2 (bot., cul.: erva da família das umbelíferas, usada como condimento, Coriandrum sativum) coentro. ¨ kultiva koriandro (bot.: planta, Coriandrum sativum, da família das umbelíferas) coentro, cheiro, coendro.

koribanto (mit.: sacerdote frígio de Cibele) coribante.

koridoro (arq.: passagem de ligação entre os cômodos de uma casa ou entre os apartamentos ou salas de um andar) corredor, passadiço, passagem, galeria. ¨ flanka koridoro passagem lateral.

korifeo 1 (teat.: diretor ou regente dos coros nas tragédias, nas óperas) corifeu. 2 (fig.) corifeu, líder, “leader”, caudilho, chefe.

korifeno 1 (zool.: designação comum aos peixes do gênero Coryphaena, da família dos corifenídeos) corifena. 2 (zool.: peixe da família dos corifenídeos, Coryphaena hippurus) dourado-do-mar.

korikso (zool.: designação comum a vários insetos do gênero Corixa, da ordem dos hemípteros, que compreende várias espécies de percevejos aquáticos) corisa.

korimbo (bot.: tipo de inflorescência em que os pedúnculos florais, partindo de pontos distintos da haste, se elevam a um mesmo nível) corimbo. korimba (bot.) corimbífera. korimboforma (ou korimbforma) (bot.) corimbiforme.

Korinto 1 (geogr.: cid. da Grécia) Corinto. korinta (relativo a Corinto, na Grécia) coríntio., coríntico. korintano (o natural ou habitante de Corinto, na Grécia) coríntio: epistolo al la korintanoj epístola aos coríntios.

Korinto 2 (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Corinto. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). korinta (relativo a Korinto MG) corintiano, corintense. korintano (o natural ou habitante de Korinto MG) corintiano, corintense.

Korinta Golfo (geogr.) golfo de Corinto.

Korinta Istmo (geogr.) istmo de Corinto.

Korinta Kanalo (geogr.) canal de Corinto.

koriono (biol.) = korio.

korintika (arq.: diz-se de uma das três ordens da arquitetura grega clássica) coríntio: korintika kapitelo capitel coríntio. Vd. dorika, ionika.

Koriolano (pren.masc.) Coriolano.

korizo (tb. rinito) (med.: rinite aguda de origem infecciosa ou alérgica) coriza, defluxo.

korko  1 (bot.: casca, ou súber, de várias árvores, como o sobreiro) cortiça. 2 (tampa feita de cortiça) rolha. korka (referente a cortiça) corticeiro, cortíceo, corticento. korki (tr.) arrolhar, pôr rolha (de cortiça). korkado (ação de arrolhar com rolha de cortiça) arrolhamento. korkimaŝino máquina de arrolhar. korkokverko Vd. kverko. korktirilo (tb. korkotirilo) (objeto usado para tirar rolhas de garrafas) saca-rolhas, saca-rolha. malkorki (tr.) desarrolhar. ¨ korka savzono cinto de salvação (ou de segurança) feito de cortiça.

korkoro (bot.: designação comum às plantas do gênero Corchorus, da família das tiliáceas, como a juta) córcoro. Vd. juto. ¨ kapsula korkoro (bot.: planta da família das tiliáceas, Corchorus capsularis, nativa da Índia) juta, juta-indiana, juta-marrom. ĝardena korkoro (bot.: planta da família das tiliáceas, Corchorus olitorius, da China) juta, juta-azul.

Korkovado (geogr.: pequena elevação na cid. do Rio de Janeiro) morro do Corcovado.

kormofitoj (bot.) cormófitas.

kormorano (tb. markorvo) (zool.: ave da família dos falacrocoracídeos, especialmente do gênero Phalacrocorax) biguá, cormorão, carapirá, corvo-marinho. kormoranedoj (zool.: família da ordem dos pelecaniformes, Phalacrocoracidae, à qual pertence o biguá) falacrocoracídeos.

korno  1 (zool.: cada um dos dois apêndices ósseos presentes na parte superior da cabeça de muitos ungulados) chifre, corno, chavelho. 2 buzina, corno. 3 (símbolo dos correios na Europa) corneta. korna (relativo a corno, a chifre) córneo. korneca (da natureza do corno dos animais ou semelhante a ele) córneo. kornohava (que tem chifres) chifrudo, cornudo. kornopiki (tr.) (tb. kornpiki) (atacar com os cornos) escornar, chifrar. kornoporta (que tem chifres) chifrudo, cornudo. ĉaskorno buzina. dukornulo bicorne, bicórnio. prakorno (tb. bronzepoka trumpeto) (mús.: antigo instrumento de sopro) lur. ŝukorno calçadeira. unukornulo 1 (tb. unikorno) (mit.: animal fabuloso que tem corpo de cavalo e um chifre no meio da testa) unicórnio. 2 (zool.) = rinocero. || al porko Dio kornon ne donas (prov.: ‘Deus não dá chifre ao porco’) Deus não dá asa a cobra. preni la bovon per la kornoj pegar o boi (ou o touro) pelos chifres; pegar o touro à unha.

korneo (anat.: membrana transparente, situada na parte anterior do olho, por diante da pupila) córnea. korneito (tb. keratito) (med.: inflamação da córnea) corneíte, ceratite, queratite.

kornedo 1 (vest.) touca de dormir com dois cornos, de algumas freiras.

kornedo 2 (mil.) porta-estandarte de cavalaria.

Kornelio (pren.masc.) Cornélio.

Kornelia (pren.fem.) Cornélia.

Korneljo-Prokopjo  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cornélio Procópio. Vd. Paranao (‘estado’). korneljo-prokopja (relativo ao mun. Korneljo-Prokopjo PR ou aos seus naturais ou habitantes) procopense, procopiense, cornélio-procopiense: la korneljo-prokopja kulturo estas riĉa a cultura procopense é rica. korneljo-prokopjano (o natural ou habitante do mun. Korneljo-Prokopjo PR) procopense, procopiense, cornélio-procopiense: la korneljo-prokopjanoj estas feliĉaj os procopenses são felizes.

kornemuzo (mús.: certa gaita-de-foles, com bordão) cornamusa.

korneto (mús.) corneta. kornetisto corneteiro, corneta.: kiam la kornetisto signalis, ĉiuj alkuris quando o corneta deu o sinal, todos acorreram.

kornico 1 (arq.: parte superior do entablamento que forma sacada com o plano geral deste) cornija. 2 (arq.: ornato que assenta sobre o friso de uma obra arquitetônica) cornija. 3 (arq.: todo ornamento saliente que acompanha a parte superior de uma porta, de um móvel etc.) cornija. 4 console. 5 (arq.) cachorro. 6 (fig.) vereda perigosa à beira de um precipício: estis neniu vojeto, sed apenaŭ rimarkebla kornico, tute apude de la abismo não havia nenhuma vereda, mas uma cornija que mal se notava, muito à beira do abismo. 7 balcão (de janela). kornica (relativo a cornija) de cornija.

korniko (zool.: ave do gênero Corvus, especialmente a da espécie Corvus corone cornix, de coloração cinzenta) gralha, corvo. || korniko vundita propran voston timas (prov.: ‘gralha ferida teme a própria cauda’) gato escaldado tem medo de água fria.

kornuso 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cornus, da família das cornáceas) corno. 2 (bot.: arbusto da família das cornáceas, Cornus mas) corniso. 3 (bot.: arbusto da família das cornáceas, Cornus sanguinea) sanguinho, sangrinho, sanguinho-legítimo. kornusacoj (bot.: família da ordem das cornales) cornáceas. kornusfrukto (bot.: o fruto do corniso) cornisolo, cereja-brava.

Kornvalo 1 (geogr.: península na extremidade sudoeste da Inglaterra) península da Cornualha. kornvala (geogr.: relativo à península da Cornualha) córnico, da Cornualha.

Kornvalo 2 (geogr.: condado no Sudoeste da Inglaterra) Cornualha, Cornwall. kornvala (relativo ao condado da Cornualha) córnico. kornvalano (o natural ou habitante do condado da Cornualha) córnico. ¨ kornvala lingvo (ling.: língua gaélica da Cornualha, extinta no séc. 18) córnico.

Koroatao  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Coroatá. Vd. Maranjano (‘estado’). koroataa (relativo ao mun. Koroatao MA ou aos seus naturais ou habitantes) coroataense: la koroataa kulturo estas riĉa a cultura coroataense é rica. koroataano (o natural ou habitante do mun. Koroatao MA) coroataense: la koroataanoj estas feliĉaj os coroataenses são felizes.

korodi (tr.) corroer, carcomer, gastar, desgastar. koroda (que corrói) corrosivo. korodo (ação de corroer) corrosão. korodaĵo (substância que corrói) corrosivo. korodebla corrosível. korodema (que corrói) corrosivo. korodimuna resistente à corrosão, incorrosível.

koroido (anat.: membrana que envolve o olho, situada entre a esclera e a retina) coroide, coroideia. koroidito (med.: inflamação da coroide) coroidite. irisokoroidito (med.: inflamação simultânea da íris e da coroide) iridocoroidite.

korolo (bot.: verticilo da flor formado pelas pétalas) corola. Vd. korolfolio.

korolario (lóg.: proposição que não necessita de prova particular para deduzir-se facilmente de outra demonstrada anteriormente) corolário, consequência.

korono (astr.: parte da atmosfera luminosa do Sol, visível durante eclipse total) corona.

koronaria (anat.: diz-se de cada um dos vasos, ligamentos etc., que recobre um órgão ou parte do corpo como se fosse uma coroa) coronário. koronariito (med.: arterite nas artérias coronárias) coronarite. ¨ koronariaj arterioj (anat.: cada uma das duas artérias, direita e esquerda, responsáveis pela oxigenação cardíaca) artérias coronárias. koronaria vejno (anat.) veia coronária.

koronelo (zool.: designação comum às cobras do gênero Coronella) coronela.

Koronel-Fabrisiano   (tb. Fabrisiano) (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Coronel Fabriciano, Fabriciano. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). koronel-fabrisiana (tb. fabrisiana) (relativo ao mun. Koronel-Fabrisiano MG ou aos seus naturais ou habitantes) fabricianense: la koronel-fabrisiana (ou fabrisiana) kulturo estas riĉa a cultura fabricianense é rica. koronel-fabrisianano (tb. fabrisianano) (o natural ou habitante do mun. Koronel-Fabrisiano MG) fabricianense: la koronel-fabrisiananoj (ou fabrisiananoj) estas feliĉaj os fabricianenses são felizes.

Koronel-Frejto   (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Coronel Freitas. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). koronel-frejta (relativo ao mun. de Koronel-Frejto SC ou aos seus naturais ou habitantes) freitense, freitano, coronelense. koronel-frejtano (o natural ou habitante do mun. de Koronel-Frejto SC) freitense, freitano, coronelense.

koronio (astr.: elemento químico imaginário, que se supunha existir na coroa solar) corônio.

koronilo (bot.: designação comum às plantas do gênero Coronilla) coronila.

koronoida (que tem a forma de bico de gralha) coronoídeo, coronoide. ¨ koronoida apofizo (anat.: parte do osso temporal, de forma cônica, situado por detrás do pavilhão da orelha) apófise coronoídea.

Kororo (geogr.: cid. de Palau e sua antiga cap.) Koror. Vd. Palaŭo, Melekeoko.

korozo (tb. vegetaĵa eburo) (bot.: albume muito duro da semente de algumas palmeiras (jarina, piaçaba etc.), usado no fabrico de botões e outros objetos) marfim-vegetal.

korpo  1 (t.s.) corpo. 2 (tb. mezosternumo) (anat.: a parte central do esterno) corpo, mesosterno. Vd. sternumo, manubrio, ksifoido, mezosternumo. korpa do corpo, corporal. korpaĵo (rel.) carne. korpeto corpúsculo. korpgardisto (tb. korpogardisto) guarda do corpo, guarda-costas, guarda pessoal. korpigi dar corpo a. korpiĝi tomar a forma de corpo. korpobalanco bamboleio. antikorpo (biol.) anticorpo. elkorpigi separar do corpo. enkorpigi (tb. korpigi) dar corpo a, incorporar, personificar, encarnar, materializar. enkorpiĝi (tb. korpiĝi)  encarnar-se, tomar corpo, incorporar-se. graskorpa (tb. dikkorpa) gordo, corpulento, obeso. senkorpa incorpóreo, imaterial, espiritual. ¨ astrala korpo (rel.: em teosofia, contraparte sutil do corpo humano que o acompanha em vida, raro dele se separando, e que sobrevive à morte) corpo astral. Vd. perispirito. flava korpo (anat.) = luteo. paĉinia korpeto (anat.: cada um dos corpúsculos mecanorreceptores que se encontram no tecido conjuntivo dos seres humanos) corpúsculo de Pacini. Vd. Paĉinio.

korporacio 1 (econ.) corporação, companhia. 2 empresa, firma, sociedade, organização. korporacia corporativo, corporativista. korporacie em corporação. korporaciano membro de uma corporação. korporaciemo espírito de corporação. samkorporaciano confrade, colega.

korporalo (rel.: pano sobre o qual o sacerdote põe o cálice e a hóstia no altar) corporal.

korpulenta corpulento, obeso: interne sidis la korpulenta figuro de virino de matura aĝo no interior estava assentada a figura corpulenta de uma mulher de idade madura. korpulenteco corpulência.

korpuso 1 (mil.) corporação, corpo de tropas, corpo de exército.

korpuso 2 (ling.: conjunto de enunciados numa determinada língua que servem como material para análise linguística) “corpus”, coletânea.

korpusklo 1 corpúsculo. 2 (fís., arc.) = partiklo.

korso (rua ou avenida larga e geralmente arborizada) alameda, bulevar.

korsaĵo (vest.: peça do vestuário feminino que cobre o tronco, geralmente amarrada à cintura) blusa. korsaĵeto (vest.: blusa curta de mulher) “top”, bustiê, corpete, corpinho, corselete. subkorsaĵo (vest.) corpete, corpinho.

korsako (tb. stepvulpo) (zool.: raposa asiática, encontrada nas estepes áridas e zonas subdesérticas, Vulpes corsac) corsaco, raposa-das-estepes.

korsaro 1 (mar.: tripulante de navio corsário) corsário, pirata. 2 (mar., evi) = korsarŝipo. korsarŝipo navio corsário, corsário, pirata.

korseto (vest.: veste de mulher com barbatanas de baleia ou lâminas de aço, que era usado justo ao corpo, para comprimir a cintura e dar elegância ao tronco) espartilho, colete. gainkorseto (vest.: espartilho elástico, sem lâminas de aço ou barbas de baleia) cinta. ¨ korseta laĉo atacador de espartilho. ortopedia korseto colete ortopédico.

Korsiko (geogr.: região insular da França, no Mediterrâneo) Córsega. korsika (relativo à Córsega ou aos seus habitantes) corso, córsico. korsikano (o natural ou habitante da Córsega) corso, córsico. ¨ korsika lingvo (ling.) corso.

korto pátio, quintal, terreiro, eirado. korta do quintal: korta pordo portão do quintal. kortbirdaro aves domésticas. kortega da corte, áulico, palaciano, palatino: kortega klaĉo intriga da corte. kortego 1 (a residência, a moradia de um soberano) corte, paço. 2 (conjunto de pessoas, especialmente as da nobreza, que frequenta a moradia de um soberano) corte, séquito. kortegano (indivíduo da corte) cortesão, palaciano. korteganino dama da corte, cortesã. kortegestro (tb. ĉambelano) (fidalgo que serve um rei, rainha, ou pessoa nobre, em seus aposentos, e cuida da manutenção destes) camareiro, camarista, mordomo-mor. kortegulo palaciano. korthundo (tb. kortohundo) cão de guarda, mastim. kortisto porteiro. kortumo corte, tribunal. antaŭkorto pátio anterior ao pátio principal de uma casa grande. birdokorto (pátio reservado aos animais domésticos) terreiro, quintal. manĝadkorto = restoraciejo. ¨ kortega spritulo bobo, truão. alta kortumo tribunal superior, alta corte. apelacia kortumo (jur.) tribunal (ou corte) de apelação, tribunal de justiça. kasacia kortumo (jur.) tribunal (ou corte) de cassação.

kortekso 1 (tb. paliumo, cerebra kortekso) (anat.: camada mais externa do cérebro) córtex cerebral, córtex, córtice.. 2 (anat.: camada mais externa do cerebelo) córtex cerebelar. Vd. kortiko.

Kortesoj (hist.: assembleia legislativa na Espanha e em Portugal) cortes.

korteza (de acordo com a tradição dos antigos trovadores, que cantavam um amor refinado e não material) cortês.

kortiko 1 (anat., bot.: camada mais externa dos órgãos ou estruturas animais e vegetais) córtex, cortiça, córtice. Vd. kortekso. 2 (anat.: porção externa da glândula adrenal) córtex adrenal. kortikoafina (med., quím.) = kortikotropa. kortikostimula (med., quím.) = kortikotropa. ¨ rena kortiko (anat.: porção do rim constituída de lóbulos renais na zona externa, contendo os glomérulos e túbulos contornados proximais e distais) córtex renal.

kortikotropa 1 (tb. kortikoafina) (med., quím.: que tem afinidade com o córtex adrenal) corticotrófico, corticotrópico. 2 (tb. kortikostimula) (med., quím.: que estimula o córtex adrenal) corticotrófico, corticotrópico.

kortizono (quím., farm.: hormônio produzido pelas adrenais, utilizado em medicina; fórm.: C21H28O5) cortisona.

Kortrejko (geogr.: cid. da Bélgica) Kortrijk, Courtrai.

korugacio corrugação, enrugamento (da pele).

Korumbao  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Corumbá. Vd. Suda Mato-Groso (‘estado’). korumbaa (relativo ao mun. Korumbao MS ou aos seus naturais ou habitantes) corumbaense: la korumbaa kulturo estas riĉa a cultura corumbaense é rica. korumbaano (o natural ou habitante do mun. Korumbao MS) corumbaense: la korumbaanoj estas feliĉaj os corumbaenses são felizes.

korundo (min.: óxido de alumínio, usado na indústria de abrasivos) coríndon, corindo, corundo: rubeno, safiro kaj smirgo estas variaĵoj de korundo o rubi, a safira e o esmeril são variedades de coríndon.

Korupao  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Corupá. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). korupaa (relativo ao mun. de Korupao SC ou aos seus naturais ou habitantes) corupaense. korupaano (o natural ou habitante do mun. de Korupao SC) corupaense.

korupti (tr.) (tb. subaĉeti) corromper, subornar, peitar, comprar (por suborno). korupto corrupção, suborno, peita. koruptado (ação de corromper) corrupção, suborno, peita. koruptaĵo (tb. korupta mono) (dinheiro ou valor com que se suborna) peita, luvas, suborno. nekoruptebla incorruptível.

Koruripo  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Coruripe, Cururipe. Vd. Alagoo (‘estado’). koruripa (relativo ao mun. Koruripo AL ou aos seus naturais ou habitantes) coruripense, cururipense: la koruripa kulturo estas riĉa a cultura coruripense é rica. koruripano (o natural ou habitante do mun. Koruripo AL coruripense, cururipense: la koruripanoj estas feliĉaj os coruripenses são felizes.

koruso (mús.) = ĥoro.

korvo 1 1 (zool.: designação comum às aves da família dos corvídeos, especialmente aquelas do gênero Corvus) corvo. 2 (tb. korako, nigra korvo) (zool.: ave da família dos corvídeos, Corvus corax) corvo, corvo-comum. korva corvino. korvedoj (zool.: família de aves passeriformes que inclui as gralhas e os corvos, Corvidae) corvídeos. korveto (zool.) = monedo (Corvus monedula). Vd. korveto (mar.). korvino (zool.: a fêmea do corvo) corvacha. korvobleki (i.) grasnar, crocitar. korvenigra negro e lustroso. markorvo (zool.) = kormorano. montkorvo (zool.) = pirokorako. ¨ nigra korvo (zool.) = korako, korvo (Corvus corax). || korvo al korvo okulon ne pikas (prov.: ‘corvo não bica o olho de corvo) corvos a corvos não se tiram os olhos.

Korvo 2 (astr.: constelação do hemisfério sul; lat.: Corvus, Corvi; abrev.: Crv) Corvo.

korveto (mar.: navio de guerra de três mastros, semelhante à fragata, porém menor) corveta. Vd. korveto (zool.).

kosekanto (geom.) Vd. sekanto.

kosinuso (geom.) Vd. sinuso.

kosmo 1 (espaço universal, composto de matéria e energia e ordenado segundo suas próprias leis) cosmos, cosmo, universo. kosma (pertencente ou relativo ao cosmos) cósmico. kosmologo (especialista em cosmologia) cosmólogo, cosmologista. kosmologio (astr.: ramo da astronomia que estuda a estrutura e a evolução do univeso no seu todo, preocupando-se tanto com a origem quanto com a evolução dele) cosmologia. Vd. kosmogonio. kosmoŝipo Vd. ŝipo. makrokosmo (tb. Universo) macrocosmo. mikrokosmo 1 cosmos, universo em miniatura. 2 (fig.) pequena sociedade. 3 (o homem, o corpo humano considerados como um pequeno universo) microcosmo.

Kosmo 2 (pren.masc.) Cosme.

kosmetiko (arte de cuidar da higiene e/ou embelezamento físico de uma pessoa, através do uso de produtos químicos) cosmética. kosmetikaĵo (cada um dos produtos utilizados nessa arte, como pomadas, cremes de beleza, leite, maquiagem, pasta de dente, creme de barbear etc.) cosmético.

Kosmo de Mediĉoj (banqueiro e mecenas florentino, 1389–1464) Cosme de Medici. Vd. Mediĉoj.

kosmogonio (teoria ou doutrina que se dispõe a explicar a origem do universo) cosmogonia. Vd. kosmologio. kosmogonia cosmogônico.

kosmografo (astr.: especialista em cosmografia) cosmógrafo. kosmografio (astr.: divisão da astronomia cujo objeto é a descrição do universo) cosmografia, astronomia descritiva. kosmografa (relativo ou pertencente a cosmógrafo) cosmográfico. kosmografia (relativo ou pertencente a cosmografia) cosmográfico.

Kosmo la 1a de Mediĉoj (duque de Florença e primeiro grão-duque da Toscana, 1519–1574) Kosmo la 1a de Mediĉoj. Vd. Mediĉoj.

kosmonaŭto (tb. astronaŭto) (astrn.: piloto ou passageiro de nave espacial) cosmonauta, astronauta.

Kosmopolo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cosmópolis. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kosmopola (relativo ao mun. Kosmopolo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cosmopolense: la kosmopola kulturo estas riĉa a cultura cosmopolense é rica. kosmopolano (o natural ou habitante do mun. Kosmopolo SP) cosmopolense: la kosmopolanoj estas feliĉaj os cosmopolenses são felizes.

kosmopolito (tb. mondcivitano) (indivíduo que se considera cidadão do mundo todo) cosmoplita. kosmopolita (próprio de cosmopolita) cosmopolita: kosmopolitaj agmanieroj costumes cosmopolitas. kosmopoliteco (qualidade de cosmopolita) cosmopolitismo. kosmopolitismo (doutrina) cosmopolitismo.

kosmoramo (quadros para serem observados por instrumentos óticos ampliativos) cosmorama.

Kosovo (geogr.: região do Sul da Sérvia, declarada independente, de forma unilateral, em fevereiro de 2008; cap.: Priŝtino) Kossovo, Cossovo, Kosovo. kosova (relativo ao Kossovo ou aos seus naturais ou habitantes) kossovar, cossovar, kosovar. kosovano (o natural ou habitante do Kossovo) kossovar, cossovar, kosovar..

kosti  (tr.) custar, importar em, valer, ser: kiom kostas tio? quanto custa isso? la libro kostas kvindek realojn o livro custa cinquenta reais. ĝi kostas multe ele custa muito; é caro. kiom ĝi kostas por kilogramo? quanto custa por quilo?; quanto é o quilo? kosta custoso, caro, oneroso. kosto 1 custo, preço. 2 custa, custas. malmultekosta barato. multekosta custoso, caro, precioso, de alto valor. multekosteco carestia. sendkostoj (tb. sendokostoj) (preço que se paga para que uma mercadoria seja entregue no endereço do comprador) frete (bras.), despesas de envio. senkosta (tb. senpaga) gratuito, grátis, de graça: senkosta aliro al kinejo entrada grátis ao cinema. senkoste (tb. senpage) sem custo, grátis, gratuitamente, de graça: vojaĝi senkoste viajar grátis. ¨ kostpage de = per la kostpago de. per la kosto de =  per la kostpago de à custa de. || kio kostas malmulte, kostas plej kare (dito) o barato sai caro. kiom kostas tio? quanto custa isso? kostu, kiom ĝi kostos, mi iros al la kongreso custe o que custar, irei ao congresso.

Kostariko (geogr.: país da América Central; cap.: San-Joseo; símb.autom.: CR) Costa Rica. kostarika (relativo à Costa Rica, na América Central, ou aos seus habitantes) costa-riquenho, costarriquenho. kostarikano (o natural ou habitante da Costa Rica) costa-riquenho, costarriquenho.

kostumo traje, veste, costume. balkostumo vestido de baile. fianĉinkostumo vestido de noiva. ¨ fantazia kostumo fantasia (veste). formala vespera kostumo traje a rigor, “smoking”, “black tie”. nacia kostumo traje nacional.

koŝo 1 (roda girante, por cuja circunferência cavada passa uma corda ou corrente) roda cavada, sapatilho. 2 (el.: peça de conexão entre fios elétricos) conector.

koŝera 1 (cul.: diz-se do alimento sancionado pelas leis judaicas) “kosher”: koŝera rostaĵo assado “kosher”. 2 (p.ext.: que segue as leis judaicas referentes à alimentação) “kosher”: koŝera restoracio restaurante “kosher”.

Koŝio (matemático francês, 1789–1857) Augustin Cauchy.

Koŝino  (geogr.: mun. do estado de Mato Grosso do Sul) Coxim. Vd. Suda Mato-Groso (‘estado’). koŝina (relativo ao mun. de Koŝino MS ou aos seus naturais ou habitantes) coxinense. koŝinano (o natural ou habitante do mun. de Koŝino MS) coxinense.

koŝmaro (tb. inkubsonĝo) pesadelo, mau sonho.

koto lama, barro, lodo, vasa. kota enlameado, lamacento, lodoso, pantanoso. koti (i.) enlamear, defecar. kotejo (tb. kotujo) lamaçal, atoleiro, lodaçal, pântano, charco. kotisto varredor de rua. kotkovrita enlameado, lamacento, lodoso. kotŝirmilo (autom.) guarda-lama, para-lama. enkotigi atolar. enkotiĝi (p.f.) atolar-se. enkotiĝinta atolado: enkotiĝinta aŭto carro atolado. senkotigi tirar a lama de.

kotangenso (trig.) = kotangento.

kotangento (trig.) = kotangento.

koterio (grupo de pessoas que só se importam com aqueles que pertençam ao grupo) facção, associação, igrejinha, panelinha, “coterie”.

Kotio  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cotia. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kotia (relativo ao mun. Kotio SP ou aos seus naturais ou habitantes) cotiano: la kotia kulturo estas riĉa a cultura cotiana é rica. kotiano (o natural ou habitante do mun. Kotio SP) cotiano: la kotianoj estas feliĉaj os cotianos são felizes.

kotiledono 1 (tb. ĝermfolio) (bot.: folha ou cada uma das folhas que se forma no embrião das angiospermas e gimnospermas) cotilédone. 2 (anat.: qualquer das divisões da superfície uterina da placenta) cotilédone. dukotiledona (bot.: que apresenta dois cotilédones) dicotiledôneo, dicotilédone. dukotiledonulo (bot.: espécime das dicotiledôneas) dicotiledônea. dukotiledonuloj (bot.: classe, Dicotyledoneae, de angiospermas) dicotiledôneas. unukotiledona (bot.: que apresenta apenas um cotilédone) monocotiledôneo, monocotilédone. unukotiledonulo (bot.: espécime das monocotiledôneas) monocotiledônea. unukotiledonuloj s.f.pl. ‘(bot.: classe, Monocotyledoneae, de angiospermas) monocotiledôneas.

kotiljono (mús.: antiga dança de salão) cotilhão, “cotillon”.

kotizi (i.) (pagar sua parte para uma despesa comum) contribuir, pagar a sua cota, cotizar-se: la lernantoj kotizis por donaci memoraĵon al la instruisto os estudantes cotizaram-se para dar uma lembrança ao professor. kotizo 1 cota. 2 contribuição, mensalidade, anuidade. kotizado (ação de cotizar-se) cotização. kotizaĵo contribuição (de cota). kotizanto (tb. kotizulo) subscritor (de cota). ¨ pensia kotizo (valor pago mensalmente por funcionário ou assalariado, ao Estado ou a empresa de previdência privada, e que lhe garantirá direito à aposentadoria após certa idade ou tempo de contribuição) contribuição, contribuição previdenciária.

kotleto (cul.: costela de porco, boi, carneiro etc., assada ou preparada de alguma outra forma) costeleta, costelinha. ¨ bovida kotleto (cul.) costeleta de vitela.

kotoo (mús.: instrumento de cordas japonês, uma espécie de cítara com uma caixa de ressonância pousada no chão, sobre a qual se esticam 13 cordas de seda) coto, “koto”.

kotono (têxt.: fibra vegetal que envolve as sementes do algodoeiro) algodão. kotona de algodão. kotonaĵo coisa feita de algodão. kotoneca felpudo, penugento. kotonujo (tb. kotonarbo) 1 (bot.: designação comum aos arbustos e árvores pequenas do gênero Gossypium, da família das malváceas) algodoeiro. 2 (bot.) = gosipio. brilkotono algodão sedoso e brilhante obtido por processo químico. fulmkotono (quím.: certa substância derivada da celulose) celoidina, algodão-pólvora. ¨ kotonaj teksaĵoj (têxt.) tecidos de algodão. puriga kotono (massa de fios não aproveitados na tecelagem, que se usa na limpeza de motores, automóveis etc.) estopa. mercerizita kotono (processo industrial de tratamento de fibras com soda cáustica para aumentar o brilho dos fios e tecidos de algodão) algodão mercerizado.

kotorno (teat.: calçado de sola grossa, usado pelos antigos atores) coturno.

koturno 1 (zool.: designação comum às aves do gênero Coturnix) codorna. 2 (zool.: ave asiática da família dos fasianídeos, há muito domesticada, especialmente para a produção de ovos, Coturnix japonica) codorna, codorna-caseira.

koŭtoŭi (i.) (curvar-se ao chão em sinal de profundo respeito) prosternar-se.

kovi (tr.) chocar, incubar. kovado (ação de chocar) choco. kovaĵo ninhada (ovos). kovejo ninho, abrigo. kovilo (tb. kovaparato) incubadora. kovitaro ninhada (de pintos, de filhotes). duonkovita (diz-se de ovo) podre, choco, gorado. elkovi (tr.) chocar o tempo suficiente para que os filhotes saiam do ovo. elkoviĝi sair da casca.¨ sidigi kovi deitar (ave).

kovalenta (quím.) covalente. kovalenteco (quím.) covalência.

kovarda covarde, cobarde, ignóbil, vil. kovarde de forma covarde, de forma vil. kovardaĵo covardia. kovardeco covardia. kovardulo covarde. || bati infanon estas kovarde bater em criança é covardia.

koverto sobrecarta, sobrescrito, invólucro, envelope. enkovertigi pôr na sobrecarta, envelopar.

Kovno (geogr.: cid. da Lituânia) Kaunas.

kovri (tr.) 1 cobrir, revestir, tapar, acobertar. 2 dissimular. kovro 1 (ação de cobrir) cobertura, cobrimento, cobrição, acobertamento. 2 (tb. kovrilo, kovraĵo) coisa que cobre (em sentido mais geral). kovrado (ação de cobrir) cobertura, cobrimento, cobrição. kovraĵo (substância, material que cobre) cobertura, coberta. kovriĝi cobrir-se. kovrilo 1 tampa, cobertura, capa (de livro). 2 (peça móvel que tapa ou cobre) tampa, tapador, tapadouro, tapa. 3 (de garrafas, frascos) rolha. 4 (de cama) (tb. litkovraĵo, litkovrilo) cobertor, coberta, cobre-leito. kovropovo número de metros quadrados que se pode revestir com um quilograma de tinta. kovrumo (cobertura dobrável de couro, lona ou outro material, para automóveis conversíveis, caminhonetes etc.) capota. ĉirkaŭkovri (tr.) cobrir envolvendo. domkovristo operário que cobre casas com telhas etc. lankovrilo cobertor de lã. litkovraĵo = kovrilo (‘de cama’). litkovrilo = kovrilo (‘de cama’). malkovri (tr.) 1 descobrir, revelar, desvendar. 2 desabafar. malkovro (ação de descobrir) descobrimento. malkovraĵo lugar de um corpo, construção, terra etc. que não está coberto. malkovriĝi descobrir-se. malkovrita descoberto, destampado. nekovrita descoberto. nubkovraĵo camada uniforme de nuvem que se estende completamente no céu. senkovra exposto ao ar livre. superkovrilo (tb. supra kovrilo) (coberta de cama, geralmente decorada) colcha, cobre-leito. ŝutkovri (tr.) cobrir espalhando. tabulkovri (tr.) cobrir de tábuas (p.ex. o piso de uma casa). volbokovraĵo cobertura fina de asfalto ou de cimento aplicada a uma abóbada para impedir a penetração de água. volvekovri (tr.) cobrir envolvendo. ¨ supra kovrilo (de cama) = superkovrilo.

kozako 1 (soldado de cavalaria do tsar da Rússia) cossaco. 2 salteador nômade. 3 homem cruel e desumano.

kozimazo (quím.: enzima do complexo enzimático que transfere oxigênio) cozimase, cofermento.

kp símb. de kilopundo.

KPL sigl. de Komunumo de Portugallingvaj Landoj.

kpm símb. de kilopundmetro.

Kr 1 (quím.) símb. de kriptono.

KR 2 sigl. de Konstanta Reprezentanto de la Naciaj Societoj.

KR 3 sigl. de Komando Ruĝa.

kr. (econ.) símb. de krono (‘moeda’).

krabo (zool.: Brachyura) caranguejo. markrabeto (zool.: crustáceo braquiúro, marinho) siri.

krabli (i.) (mover-se como os animais que têm muitos pés) “centopear”, andar de gatinhas (ou de gatas, de quatro, de quatro pés). krablejo (espécie de móvel cercado com grades onde se colocam crianças de colo ou que não sabem andar) cercado, chiqueirinho.

krabro (zool.: inseto himenóptero da família dos vespídeos, Vespa crabro) vespa, vespão.

kraĉi  (i.) cuspir, salivar, escarrar: kraĉi sur iun cuspir em alguém. kraĉi sur ies vizaĝon cuspir na cara de alguém. kraĉo (tb. kraĉaĵo) cuspo, cuspe, saliva, escarro. kraĉado (ação de cuspir) cuspidura. kraĉeti (i.) cuspinhar. kraĉotusi (i.) expectorar. kraĉujo escarradeira. elkraĉi (tr.) vomitar. || kraĉi en la puton, el kiu oni trinkis (tb. pisi en la puton, el kiu oni trinkis) cuspir no prato que comeu.

krado 1 grade, gradil, gradeamento, cancela. 2 (inf.: nome do símbolo #) cerquilha, tralha, quadrado, sustenido. 3 grelha. kradi (tr.) (pôr grade em) gradear. kradaĵo grade, caniçada. kradaro (conjunto ou série de grades) gradaria. kradrostilo grelha. ĉirkaŭkradi (tr.) cercar com grade. dratokrado (armação de arame para sustentar plantas trepadeiras) latada. dekradi (tr.) separar por meio de grade. paŝkrado grade que serve de soalho ou passagem sobre algo. rostokrado grelha. stangokrado (armação de varas para sustentar plantas trepadeiras) latada.

Kraibo  (geogr.: mun. do estado de Alagoas) Craíbas. Vd. Alagoo (‘estado’). kraiba (relativo ao mun. de Kraibo AL ou aos seus naturais ou habitantes) craibense. kraibano (o natural ou habitante do mun. de Kraibo AL) craibense.

krajono lápis. krajoni (tr.) escrever ou desenhar com lápis. krajoningo lapiseira. krajonujo caixa de lápis. feltokrajono pincel atômico, marcador de quadro branco. globkrajono esferográfica, caneta esferográfica. ¨ ardeza krajono lápis de pedra.

kraki  (i.) crepitar, estalar, estrondear, estrugir. krak (interj.: expressa queda ou choque de corpos) pá. kraka estrepitoso. krako 1 estalo, estalido, estrondo. 2 (quím.: droga tóxica derivada da cocaína e comercializada na forma de cristais) “crack”. krakadi (i.) estalar seguidamente. krakanta estrepitoso. krakegi estrondear, estrugir. krakego estrondo. kraketi (i.) crepitar. kraketado crepitação. krakigi fazer estalar. enkraki (tr.) invadir, sem direito, casa desocupada. enkrakisto invasor (sem direito, de casa desocupada).

krakeno (cul.: tipo de biscoito crocante) 1 bviscoito seco. 2 (cul., p.ext.) “cream-cracker”, bolacha, rosca, biscoito torrado.

Krakovo (geogr.: cid. da Polônia) Cracóvia. krakova (relativo a Cracóvia) cracoviano. krakovano (o natural ou habitante de Cracóvia) cracoviano.

krakto (zool.: Cractes) ave da família dos corvídeos.

kralo curral.

krambo 1 (bot.: designação comum às ervas do gênero Crambe, da família das crucíferas) crambe. 2 (bot.: erva da família das crucíferas, Crambe maritima) couve-marinha.

kramfo (med.: contração involuntária e dolorosa do tecido muscular) câimbra, cãibra: suferi kramfon de la suro ter cãibra na panturrilha.

krampo 1 (med.) grampo, gato (de ferro). 2 (tip., gram.: sinal de pontuação) parêntese, colchete. Vd. parentezo. krampi (tr.) engatar, agarrar, prender, fixar com grampo, grampear. krampilo grampeador. finkrampo (tip.) colchete direito, colchete final. interkrampe entre parênteses. interkrampigi pôr entre parênteses. ¨ angulaj krampoj 1 (gram.: os símbolos < e >) parênteses angulares. 2 (mat.: os símbolos < e >) menor e maior que. ferma krampo (tb. finkrampo) 1 (tb. ronda ferma krampo, ronda finkrampo) (tip.: o símbolo )) parêntese direito, parêntese. 2 (tb. angula ferma krampo, angula finkrampo) (tip.: o símbolo >) parêntese angular direito. 3 (tb. rekta ferma krampo, rekta finkrampo) (tip.: o símbolo ]) colchete direito, colchete, parêntese reto direito. 4 (tb. kuniga ferma krampo, kuniga finkrampo) (tip.: o símbolo }) chave direita, chave. inter krampoj entre parênteses. komenca krampo (tb. malferma krampo, ekkrampo) 1 (tb. ronda malferma krampo, ronda ekkrampo) (tip.: o símbolo () parêntese esquerdo, parêntese. 2 (tb. angula malferma krampo, angula ekkrampo) (tip.: o símbolo <) parêntese angular esquerdo, parêntese angular, parêntese. 3 (tb. rekta malferma krampo, rekta ekkrampo) (tip.: o símbolo [) colchete esquerdo, colchete, parêntese reto esquerdo, parêntese reto. 4 (tb. kuniga ferma krampo, rekta finkrampo) (tip.: o símbolo {) chave esquerda. kunigaj krampoj (tip.: os símbolos { e }) chaves. rektaj krampoj (gram.: os símbolos [ e ]) parênteses retos, colchetes. rondaj krampoj (gram.: os símbolos ( e )) parênteses redondos.

krampfo (med.)  = kramfo.

krano  torneira, bica. kran(o)– de torneira: kranakvo água de torneira. kranaro conjunto de torneiras de uma instalação, máquina etc. akvokrano torneira de água. Vd. kranakvo.elkrani (tr.) fazer correr água para fora do recipiente. lignokrano (pedaço de madeira aguçado com que se veda orifício aberto no tampo de barril ou tonel) espicho. ¨ trivoja krano torneira com três aberturas.

kranio  1 (anat.) crânio, caveira. 2 (fig.) cabeça. krania (relativo a crânio) cranial. kraniektomio (cir.: operação em que se abre o crânio, para permitir que o cérebro se desenvolva) craniectomia. kraniologio 1 (parte da antropologia que estuda o crânio) craniologia. 2 (tb. frenologio) (estudo dos crânios nas suas relações com as aptidões e os instintos dos indivíduos) craniologia, frenologia. kraniomezurado (tb. kraniometrio) (medição do crânio) craniometria. kraniotomio (cir.: abertura cirúrgica do crânio) craniotomia. pneŭmokranio (med.: presença de ar ou gás na cavidade craniana) pneumocrânio. postkranio (tb. okcipito) nuca, cachaço, cogote. senkraniuloj (zool.: animais cordados providos de notocórdio, mas sem coluna vertebral e sem crânio) acraniotas. ¨ pintkrania homo (indivíduo de crânio alto e pontudo) acrocéfalo. || en ĉiu kranio estas sia opinio em cada cabeça uma sentença.

kranko (mec.) manivela. mankranko manivela, manícula.

Kraso (pren.masc.) Crasso.

Krasso (pren.masc.) Crasso.

krasulo (bot.: designação comum às ervas do gênero Crassula, da família das crassuláceas) crássula, uvas-de-rato. krasulacoj (bot.: família da ordem das rosales) crassuláceas.

kraŝi  (i.) 1 (aer.: falando-se de avião, em acidente) espatifar-se, esborrachar-se. 2 (econ.: falando-se de ações em bolsas de valores) sofrer acentuada queda na cotação. kraŝo 1 (aer.) espatifamento. 2 (econ.: acentuada queda na cotação de ações em bolsas de valores) craque, “crash”, derrocada, colapso financeiro. kraŝsindromo (med.) = premvunda sindromo. diskraŝi (i.) esborrachar-se.

Krato  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Crato. Vd. Searao (‘estado’). krata (relativo ao mun. Krato CE ou aos seus naturais ou habitantes) cratense: la krata kulturo estas riĉa a cultura cratense é rica. kratano (o natural ou habitante do mun. Krato CE) cratense: la kratanoj estas feliĉaj os cratenses são felizes.

kratago 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Crataegus, da família das rosáceas) cratego. 2 (bot.: designação comum a dois arbustos espinhosos do gênero Crataegus, da família das rosáceas, Crataegus monogyna e Crataegus oxyacantha) pilriteiro.

kratero 1 (vaso antigo, com duas asas e sem gargalo, onde os gregos e romanos misturavam vinho com água) cratera. 2 (boca de vulcão, pela qual ele expele as matérias inflamadas) cratera.

Krateuso  (geogr.: mun. do estado do Ceará) Crateús. Vd. Searao (‘estado’). krateusa (relativo ao mun. Krateuso CE ou aos seus naturais ou habitantes) crateuense, crateusense, crateopolitano: la krateusa kulturo estas riĉa a cultura crateuense é rica. krateusano (o natural ou habitante do mun. Krateuso CE) crateuense, crateusense, crateopolitano: la krateusanoj estas feliĉaj os crateuenses são felizes.

kraŭlo (desp.) “crawl”, nado “crawl”. Vd. naĝi.

kravato (vest.) gravata. kravatpinglo alfinete de gravata. bantkravato (vest.: gravata cujo laço forma duas pontas achatadas, iguais e perfeitamente simétricas, evocativas das asas de uma borboleta) gravata-borboleta, gravatinha.

Kravinjo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cravinhos. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kravinja (relativo ao mun. de Kravinjo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cravinhense. kravinjano (o natural ou habitante do mun. de Kravinjo SP) cravinhense.

kravmagao (luta de origem israelita) “krav-magga”, krav-magá.

kravokravo (med.) variedade de doença de pele que aparece na África.

krazo 1 (gram.: contração de duas vogais em uma só) crase. 2 (med.: composição normal dos líquidos do corpo, especialmente a do sangue em função da sua capacidade de coagulação) crase. 3 (med.: temperamento, constituição) crase. Vd. diskrazio.

kr.ĉ. (econ.) símb. de krono ĉeĥa.

kr.d. (econ.) símb. de krono dana.

krei (tr.) criar, fazer, instituir. krea (relativo a criação) criativo, criador. kreo (tb. kreado) (ação de criar) criação. kreaĵo criação, coisa criada. kreanto criador, autor, artífice, inventor. kreiĝi criar-se, nascer. kreinto 1 criador, autor, artífice, inventor. 2 (fig.) pai. kreisma (rel.: relativo ao criacionismo) criacionista, criacionístico: la kreisma doktrino a doutrina criacionista. kreismo (rel.: para a Igreja católica e outras instituições religiosas, doutrina baseada no Gênese bíblico, segundo a qual o mundo foi criado por Deus a partir do nada, e todos os seres vivos tiveram criação independente e se mantêm biologicamente imutáveis) criacionismo. Vd. evoluismo. kreista (rel.: relativo ao que é adepto do criacionismo) criacionista, criacionístico. Vd. evoluista. kreisto (rel.: adepto do criacionismo) criacionista. Vd. evoluisto. kreito criatura. kreitaĵo criatura, criação, produção, obra. kreitaro criação, as criaturas. malkreiĝi aniquilar-se. ¨ la Kreinto (Deus) o Criador.

kredi (tr.) crer, acreditar, afigurar-se. kredo 1 crença, fé. 2 (catol.: uma das três virtudes teologais) fé. Vd. virto. kredado (ato de crer) crença. kredaĵo objeto de crença, crença. kredanto crente. kredantaro fiéis, comunidade de crentes, igreja. kredebla crível, acreditável, provável, verossímil. kredeble provavelmente, talvez, possivelmente. kredema crédulo. kredemo credulidade. krediga persuasivo, convincente. kredigi fazer crer, levar a crer, deixar crer, persuadir. kredinda digno de crédito, digno de fé, fidedigno, provável, autêntico, fiável, idôneo. kredindeco fidedignidade, idoneidade. bonkrede de boa-fé, sinceramente. liberkredo (crença em Deus, mas não nas religiões reveladas) crença livre. malkredi (tr.) descrer, duvidar. nekredo (tb. nekredado) descrença, falta de fé. nekredanto descrente. nekredebla incrível, inacreditável, fantástico. senkrede com descrença. senkredeco descrença, incredulidade. senkredulo ímpio, ateu. || estas nekredeble! é incrível!

kredenco 1 (rel.: mesa, ao pé do altar, onde se põem as galhetas e outros acessórios da missa) credência. 2 (aparador ou mesa em sala de jantar e onde se põem objetos que se devem utilizar durante a refeição) credência, bufete.

kredito (com., fin.) crédito. kredite a crédito, fiado: kredite aĉetita vesto roupa comprada a crédito, roupa fiada. krediti (tr.) creditar. kreditaĵo crédito, haver. kreditigi abonar, acreditar (tornar digno de crédito, de confiança). kreditilo “coucher”. kreditletero carta de crédito. malkredito (tb. miskredito) descrédito. malkreditigi (tb. senkreditigi, miskreditigi) desacreditar, comprometer o crédito (de alguém). rekreditigi reabilitar. rekreditigo reabilitação. || kredite nur morgaŭ (cartaz em bares) fiado, só amanhã.

kreditoro (fin.: pessoa a quem se deve) credor.

krejcero (antiga moeda austro-húngara) “kreuzer”.

kremo 1 (substância espessa, amarelada, que se forma na superfície do leite)  creme, nata. 2 (farm.: preparado farmacêutico apresentado sob a forma de emulsão semissólida, e para uso tópico) creme: belecokremo creme de beleza. 3 (fig.: o melhor de um conjunto de pessoas ou coisas) creme, nata, escol. krema (relativo a ou que contém creme) cremoso: krema bombono bombom cremoso. kremaĵo (cul.: substância grossa e pastosa feita com leite e açúcar, farinha ou ovos, usada em recheios, confeitos, ou como sobremesa) creme: kremaĵo kun abrikotoj creme com damasco. kremfromaĝo 1 queijo de nata. 2 requeijão. kremkolora cor de creme, cremado. kremujo vasilha para nata. acidkremo coalhada, creme fermentado. belecokremo (cosmt.) creme de beleza. haŭtkremo (cosmt.: creme usado sobre a pele para hidratá-la) creme hidratante. razkremo (cosmt.) creme de barbear. senkremigi desnatar. senkremigilo desnatadeira. ¨ acida kremo = acidkremo.

kremacio cremação (de cadáveres). kremacii (tr.) cremar, incinerar. kremaciejo (tb krematorio) (local onde se cremam cadáveres) crematório. ¨ kremacia fornego forno crematório.

kremaljero (peça munida de dentes, em relógios e outros maquinismos) cremalheira. ¨ kremaljero de mikroskopo cremalheira de microscópio.

krematorio (tb. kremaciejo) (forno ou lugar onde se queimam os cadáveres) crematório.

krementi (tr.) (alterar o valor de uma variável por uma diferença constante) variar. alkrementi (tr.) (mat.: aumentar o valor de uma variável por uma diferença constante) incrementar: alkrementi variablon per 1 incrementar uma variável em 1. alkremento (mat.: a quantidade incrementada a uma unidade) incremento. dekrementi (tr.) (mat.: aumentar o valor de uma variável por uma diferença constante) decrementar: dekrementi variablon per 1 decrementar uma variável em 1. dekremento (mat.: a quantidade decrementada de uma variável) decremento.

kremlo (parte central e fortificada das cidades russas antigas) kremlin. Kremlo (antiga fortaleza e atual bairro central de Moscou) Kremlin.

kreno  (tb. kampara armoracio) (bot.: planta, Armoracia rusticana, da família das crucíferas) raiz-forte, rábano-bastardo, rábano-de-cavalo, rábano-picante, rábano-rústico, rábano-silvestre, rábano-silvestre-maior, rábão-silvestre, rabiça-brava, rabo-de-cavalo, saramago-maior.

krenato (quím.: sal que se encontra em algumas águas minerais) crenato.

krenelo 1 (aberturas no cimo de muralhas, pelas quais se atira) ameia. 2 (cada um dos pequenos parapeitos, intervalados, da parte superior das muralhas de castelos ou fortalezas) ameia. krenela que apresenta ameias. kreneli (tr.) fazer ameias. ¨ krenela remparo muralha com ameias.

krenoterapio (med.: tratamento pelas águas minerais) crenoterapia.

kreolo (pessoa de raça branca, nascida nas colônias europeias, particularmente na América) crioulo. ¨ kreola lingvo (ling.: resultado da transformação de um pídgin em língua que tem falantes nativos) crioulo.

kreolino (quím.: nome comercial de um líquido antisséptico extraído do alcatrão de hulha) creolina.

Kreono 1 (pren.masc.) Creonte.

Kreono 2 (mit.: cunhado de Édipo) Creonte.

kreosoformo (quím.: mistura de creosoto e formol) creosofórmio.

kreozolo (quím.: líquido aromático incolor ou amarelo, constituinte do creosoto; fórm.: C8H10O2) creosol.

kreozoto (quím.: destilado do alcatrão, oleoso e volátil, usado como expectorante e no tratamento de cáries) creosoto. kreozoti (tr.) (quím.: aplicar creosoto a) creosotar: kreozoti lignon por fari ĝin neputrema creosotar uma madeira para torná-la imputrescível.

krepo (têxt.: tecido leve de seda ou lã, mais ou menos transparente) crepe, escumilha. krepa (que apresenta superfície encrespada) crepe, crepom. ¨ krepa kaŭĉuko (certo tipo de borracha, de superfície rugosa, usado em solas de sapato) crepe. krepa papero (papel enrugado, muito flexível, usado especialmente para confecção de enfeites) papel crepom, crepom, papel crepe, crespão. ĉina krepo (têxt.: crepe fino e macio, com superfície mais lisa do que a dos outros crepes) crepe da China.

krepido 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Crepis, da família das compostas) crépis, crépide. 2 (bot.: designação comum a algumas plantas do gênero Crepis, da família das compostas) almeiroa.

krepiti (i.) (tb. kraketi) crepitar, estalar: la salo krepitas sur la fajro o sal crepita no fogo. krepita crepitante: krepita raslo de pneŭmonito o estertor crepitante de uma pneumonia

krepusko (luminosidade que precede o nascer do sol, ou que persiste algum tempo depois que ele se põe) crepúsculo. krepuska crepuscular, sombrio. krepuski (i.) (iluminar fracamente) fazer crepúsculo: komencas krepuski começa a fazer crepúsculo, inicia o crepúsculo. krepuskiĝi crepusculejar, cair a noite, declinar o sol. duonkrepusko meia-luz. elkrepuskiĝi despontar, surgir, nascer o dia. matenkrepusko crepúsculo matutino, aurora, alva. vesperkrepusko crepúsculo vespertino.

Krepusko de la Dioj (La) (mús.: ópera de Richard Wagner, 1874) O Crepúsculo dos Deuses.

kreso (bot.: designação comum a várias ervas da família das crucíferas) agrião. kresejo canteiro de agrião. akvokreso (bot.) = oficina nasturtio. ¨ ĝardenkreso (tb. kultiva lepidio) (bot.: planta, Lepidium sativum, da família das crucíferas) agrião-de-jardim, agrião, agrião-da-índia, agrião-mouro, mastruço, mastruço-ordinário.

krescento (tb. lunarko) (figura que tem forma de meia-lua) crescente, semicírculo.

kresĉendo (mús.: aumento progressivo da intensidade sonora; símb.: >) crescendo.

kreski (i.) crescer, acrescer, altear, aumentar, avultar, medrar. kreska (tb. malfalanta) (fon.: diz-se de ditongo) crescente: kreska diftongo ditongo crescente. kresko 1 altura: infanoj de sama kresko crianças de mesma altura. 2 (tb. kreskado) (ação de crescer) crescimento, acréscimo, aumento, altura. kreskaĵo vegetal, planta. kreskaĵaro (tb. flaŭro) (bot.: vegetação própria de uma região ou época) flora. kreskaĵido rebento, renovo. kreskanta crescente, ascendente. kreskejo “habitat”. kresketi (i.) vegetar. kreskigi 1 fazer crescer: la nova leĝo kreskigis la nombron de trafikakcidentoj a nova lei fez crescer o número de acidentes de trânsito. 2 acrescentar, altear, aumentar, ampliar, amplificar, avultar, medrar. 3 criar, cultivar, cuidar de: ŝi ŝatas kreskigi plantojn en sia domo ela gosta de criar (ou cultivar) plantas em sua casa. kreskiĝi crescer, aumentar. altkreska alto, grande, crescido. belkreska de bom crescimento, bem feito. diskreski (i.) desenvolver-se. diskreskigi (fazer) desenvolver. ekkreski (i.) grelar, brotar, germinar. ekkresketi (i.) apontar. elkreski (i.) apontar, nascer, crescer, surgir, brotar, atingir o pleno crescimento. elkreskaĵo (tb. superkreskaĵo) excrescência. fuŝkreska (tb. duonkreska) enfezado, raquítico, definhado, enguiçado. kunkreskaĵo coisa que cresceu com outra. longkreska alto, delgado, esguio. malkreska (tb. falanta) (fon.: diz-se de ditongo) decrescente: malkreska diftongo ditongo decrescente.  malkreski (i.) decrescer, minguar. malkresko atrofia. malkreskiĝo decadência. markreskaĵo alga do mar. mezkreska de crescimento médio, de crescimento medíocre. miskreska (tb. miskreskinta) enfezado: miskreska arbusto arbusto enfezado. miskreski (i.) definhar. miskreskigi enfezar. plenkreska crescido, adulto. plenkreskulo adulto. superkreska hipertrofiado. superkreski (i.) (tb. trokreski) crescer demasiadamente, hipertrofiar. surkreskaĵo (tb. elkreskaĵo) excrescência. surkreskanta (tb. adventiva) (bot.: diz-se de raiz, ramo etc. que nasce fora do lugar normal) adventício. trokreski (i.) crescer demasiadamente, hipertrofiar. volvekreskaĵo (tb. ĉiro) (bot.: apêndice filamentoso, em espiral, de certas plantas, como a videira, p.ex.) gavinha. ¨ kreskaĵa regno reino vegetal. kreskanta luno crescente, quarto crescente, lua crescente. malkreskanta luno minguante, quarto minguante, lua minguante. miskreskinta (tb. miskreska) arbeto arbusto enfezado.

krespo 1 (cul.: pasta feita de farinha de trigo com ovos, frita, e depois passada em calda de açúcar) coscorão, filhó. 2 (tb. platkuko) (cul.: certo tipo de panqueca) crepe.

kresto 1 (zool.: excrescência carnosa localizada na cabeça das aves) crista. 2 (ornato plumário da cabeça de certas aves) crista, penacho, poupa, topete. 3 (de monte, montanha) crista, cume, cimo. 4 (de onda) crista. 5 (ornamento no alto de elmos, capacetes etc.) crista, cimeira. kaskokresto (ornamento que forma a parte superior de um capacete) cimeira. montokresto crista de um monte. ondokresto crista das ondas, crista das vagas. ¨ kun klinita kresto (fig.) de crista caída, desanimado, desencantado, abatido, desiludido.

krestomatio (coleção de escritos para fins pedagógicos) crestomatia, coletânea.

kreto giz, greda branca, cré.

kretaceo (geol.: o terceiro e último período da era mesozoica, imediatamente depois do jurássico) Cretáceo.

kreteno 1 (med.: indivíduo que sofre de cretinismo) cretino. 2 (fig.) indivíduo cretino, pacóvio, lorpa, idiota, imbecil, estúpido. kreteneco (fig.) cretinismo, burrice, imbecilidade. kretenismo (med.: deficiência físico-mental causada pela ausência ou mau funcionamento da glândula tireoide) cretinismo.

kretono (têxt.: tecido grosso de linho ou algodão, usado em cortinas, colchas etc.) cretone, bramante.

Kreuzo 1 (pren.fem.) Creusa.

Kreuzo 2 (mit.: mulher de Eneias) Creusa.

krevi  (i.) 1 estourar, rebentar, arrebentar, pipocar. 2 fender-se, rachar. krevo fenda, greta, racha. krevaĵo fenda, greta, racha. krevigi arrebentar, fazer arrebentar, quebrar. diskrevo arrebentação. diskrevigi arrebentar, explodir, fazer em pedaços. diskreviĝi (i.) esborrachar-se. korkreviga doloroso, aflitivo. premkrevigi esborrachar. ¨ kreviga malvarmo frio de rachar.  || preskaŭ diskrevi pro grasego não caber na pele de gordo. preskaŭ diskrevi pro ĝojo não caber em si de contente.

krezo 1 (fig.: indivíduo muito rico) creso, midas. Vd. Krezo (‘rei’)

Krezo 2 (último rei da Lídia, c.560–546 a.C.) Creso. Vd. krezo.

krezolo (quím.: designação comum a três isômeros fenólicos derivados do tolueno, líquidos, voláteis, usados como desinfetantes, antissépticos etc.; fórm.: C7H8O) cresol: la kruda krezolo konsistas el orto-krezolo, meta-krezolo kaj para-krezolo o cresol bruto consiste de ortocresol, metacresol e paracresol.

krii  (i.) 1 gritar, bradar, berrar, clamar, bramar, uivar: krii pri helpo gritar por ajuda. 2 (tb. kokokrii) (emitir a voz, falando-se de galo) cantar: koko krias en la korto o galo está cantando no terreiro. 3 (tb. perdrikkrii) (emitir a voz, falando-se de perdiz) cacarejar, correxar, cantar. krio 1 grito, brado, berro. 2 (tb. kokokrio, kokeriko, kikeriko) (a voz do galo) cocorocó, cocoricó, cocoricô, cocorocô, canto. 3 (tb. perdrikkrio) (a voz da perdiz) cacarejo, canto. kriaĉadi (i.) matraquear (fig.). kriadi (i.) gritar repetida ou continuadamente. kriado alarma, gritaria. krianta 1 gritante. 2 flagrante. kriegi (i.) bradar, berrar, urrar, bramir, clamar. kriego grito, brado, berro. kriegado berreiro, bramido, bulha. kriema gritador, ralhador. krieti (i.) murmurar, chiar, piar. krietaĉi (i.) murmurar, chiar, piar. kriisto 1 (em páreos de cancha aberta, pessoa que dá a voz de partida dos cavalos) gritador. 2 (pessoa que faz anúncios e reclamos, aos gritos, nas ruas e praças) gritador. kriprotesti (i.) clamar. anonckrii (i.) apregoar. brukriado alarido. dolorkrii (i.) (tb. ŝirkrii) dar ais, guinchar. ekkria exclamativo, de exclamação: ekkria vorteto vocábulo exclamativo. ekkria signo ponto de exclamação. ekkrii (i.) exclamar, abrir a boca, soltar um grito. ekkriego berro, urro. elkrii (tr.) 1 proclamar. 2 piar. ĝojkrii (i.) gritar de júbilo. kolerkriegi (i.) bradar, vociferar. mokkrio (tb. mokkriado) vaia, assuada. plorkrii (i.) chorar, carpir, prantear. postkrii (i.) gritar perseguindo. prikrii (tr.) fazer reclamo aos gritos, anunciar aos gritos: prikrii gazeton sur la strato anunciar uma revista na rua. vekriado lamentação, queixumes. ¨ ekkria signo (tip.) ponto de exclamação. malaprobe krii (tb. malestime krii, moke krii) apupar. moka kriado assuada, apupos. || krii el la tuta gorĝo gritar a plenos pulmões. krii helpon gritar por socorro; gritar por ajuda. la vento kriis la la korta pordo o vento uivava pela porta do quintal. li kriis al sia kolego forkuri gritou ao seu colega que fugisse.

kribo = kripo.

kribaĝo* (lud.: certo jogo de cartas) “cribbage”.

kribri (tr.) peneirar, joeirar, coar, cirandar, esfarelar. kribro (tb. kribrado) (ação de peneirar) peneiramento, joeiramento. kribraĵo refugo. kribriĝi peneirar-se, coar-se. kribrila (relativo a crivo) cribriforme, crivoso: kribrila lameno lâmina cribriforme (ou crivosa). kribrilo peneira, crivo, passador, joeira, tamiz. kribrileto peneirinha (de uso culinário). kribrilforma da forma de um crivo, cribriforme. grenkribrilo joeira, crivo, crianda. || ĉerpi akvon per kribrilo (dito: trabalhar em vão) apanhar água com a peneira. kaŝi sunon per kribrilo (dito: tentar ocultar a verdade) cobrir (ou tapar) o sol com a peneira.

kriĉi (i.) guinchar, gritar (como o açor, o gavião).

krifo garra (de animal).

kriko (tb. radlevilo) (mec.: aparelho para levantar cargas pesas, especialmente automóveis) macaco.

kriketo (desp.: jogo de origem inglesa, disputado por duas equipes de 11 jogadores, que utilizam bastões e uma pequena bola de madeira) críquete, “cricket”.

krikoido (anat.: anel cartilaginoso que ocupa a parte inferior da laringe) cricoide. ¨ krikoida kartilago (anat.) cartilagem cricoide.

krilo (zool.: designação comum aos crustáceos da ordem dos eufasiáceos, semelhantes a pequenos camarões) “krill”.

krimo crime. krima de crime, criminoso, criminal. krimi (i.) cometer crime, delinquir, violar a lei. krimeco criminalidade. krimego atrocidade, ultraje, crime hediondo. krimeto (tb. delikto) delito. krimhelpanto (tb. komplico) cúmplice. krimulo criminoso, malfeitor. kunkrimulo cúmplice. militkrimo crime de guerra. senkrima inocente, isento de culpa. ¨ krimo de pasio (tb. pasia krimo) (jur.) crime passional. || kiu ne krimas, tiu ne timas quem não deve não teme. pagi krimon per la vivo pagar um crime com a vida. || fia krimo um crime tenebroso.

Krimeo (geogr.: península da Ucrânia, que separa o mar Negro do mar de Azov) Crimeia.

Krimhildo (pren.fem.) Cremilda.

kriminala (jur.: que se refere a julgamento de crimes) criminal: kriminala juro direito criminal. kriminalisto 1 (jur.: advogado ou jurisconsulto que se dedica especialmente a assuntos criminais) criminalista. 2 detetive.

Krimo kaj puno (lit.: romance de Fiódor Dostoiévski) Crime e Castigo.

krino (cada um dos pelos rígidos e ásperos no pescoço ou na cauda de certos animais) crina, cerda. krinoj 1 (tb. krinaro) (pelos compridos, duros e ásperos no pescoço de alguns animais) crina, juba. 2 (tb. ĉevalharoj) crina (de cavalo).

kringo 1 (cul.) rosquinha, rosquilha, sequilho. 2 (cul.: bolo, biscoito ou pão  em forma de argola retorcida) rosca.

krinoidoj (zool.: classe de equinodermos de corpo em forma de cálice, com cinco longos braços ramificados) crinoides.

krinolino 1 (têxt.: tecido grosso, feito primitivamente de crina, e depois de vários outros materiais, empregado para forrar ou entrelar roupas) crinolina. 2 (vest.: saia em forma de campânula semiesférica, armada a princípio com anáguas, depois sobre uma leve armação) crinolina, merinaque, saia-balão, guarda-infantes, donaire.

krinumo (bot.: designação comum às plantas do gênero Crinum, da família das amarilidáceas) crino.

krio-/ el.comp. (significa “frio”) crio-, crim(o)-: krioterapio crioterapia, crimoterapia.

krioforo (aparelho para congelar água, por efeito de evaporação) crióforo.

kriogeniko (fís.: ramo da física que trata da produção e dos efeitos de temperaturas muito baixas) criogenia.

kriolito (min.: fluoreto de alumínio e sódio) criolita.

kriometrio (fís.: medida do abaixamento da temperatura de congelação de determinada solução) criometria.

krioskopio (físquím.: determinação de pontos de congelação produzidos em líquidos por substâncias dissolvidas, a fim de determinar pesos moleculares de solutos, e certas propriedades de soluções) crioscopia.

krioterapio (med.: processo terapêutico baseado na aplicação de gelo, neve carbônica e outros veículos de frio intenso) crioterapia, crimoterapia.

kripo 1 (tabuleiro em que se deposita comida para vacas, cavalos etc. em estábulos) manjedoura, cocho. 2 (tb. sankta stalo) (representação do nascimento de Jesus) presépio.

kripla aleijado, estropiado, disforme, manco, mutilado, defeituoso. kriplaĵo aleijão, deformidade, deformação, defeito físico ou moral. kripligi aleijar, estropiar, mutilar, baldar, deformar. kripliĝi aleijar-se, ficar aleijado. kriplulo aleijado, inválido. ¨ bastono de kriplulo muleta de aleijado.

kripto 1 (subterrâneo de igrejas onde se enterravam os cadáveres) cripta. 2 (anat.: folículo ou pequena glândula, na espessura das membranas mucosas ou dos tegumentos) cripta. kripta 1 de cripta, críptico. 2 (falando-se de escrita ou linguagem) secreto, cifrado: la slango de la krimuloj estas kripta lingvo a gíria dos criminosos é uma língua secreta. kriptaĵo (escrito em caracteres secretos) criptograma. elkriptigi decifrar (texto de escrita secreta).

kriptio * (geol.: primeira era do éon hadeano, 4,5–4,1 Ga atrás) Críptico.

kripto/ el.comp. (significa “oculto”, “desconhecido”) cripto-: kriptotuberkulozo criptotuberculose

kriptogamoj (bot.: plantas que têm os órgãos sexuais ocultos ou pouco aparentes) criptogâmicas, criptógamas, criptógamos.

kriptomerio 1 (bot.: designação comum às árvores do gênero Cryptomeria, da família das taxodiáceas) criptoméria. 2 (bot.: árvore grande e piramidal da família das taxodiáceas, Cryptomeria japonica) cedro-japonês, criptoméria.

kriptono 1 (quím.: elemento químico de número atômico 36; símb.: Kr) criptônio, crípton.

Kriptono 2 (lit.: planeta onde nasceu o Super-Homem, no universo fictício da DC Comics) Krypton.

kriptonimo (tb. kaŝnomo) (nome falso ou suposto que alguém usa para esconder seu verdadeiro nome) criptônimo, pseudônimo, codinome.

kriptonito (lit.: em história em quadrinhos, mineral proveniente do planeta Krypton, e que pode matar o Super-Homem) criptonita.

kriso (adaga de lâmina ondulada, tradicionalmente usada pelos povos situados na Malásia e nas Filipinas) cris.

Krisiumo  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Criciúma. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). krisiuma (relativo ao mun. Krisiumo SC ou aos seus naturais ou habitantes) criciumense: la krisiuma kulturo estas riĉa a cultura criciumense é rica. krisiumano (o natural ou habitante do mun. Krisiumo SC) criciumense: la krisiumanoj estas feliĉaj os criciumenses são felizes.

krismo 1 (rel.: óleo perfumado que se usa na administração de alguns sacramentos) crisma: la pastro prenis la krismon por sanktolei la konfirmaciotojn o padre pegou o crisma para ungir os crismandos. 2 (rel.) = konfirmacio (‘sacramento’).

krisolo (tb. fandvazo) (vaso para fundir e purificar metais) crisol, cadinho.

krispo 1 (vest.) gola pregueada. 2 frisado, pregueado.3 crespidão. 4 (anat.) = mesoentero. krispa crespo, frisado. krispigi encrespar, frisar (vest.). krispiĝi crispar-se, encrespar-se.

Kristo (rel.) Cristo. kristana (rel.: relativo ao seguidor do cristianismo) cristão. kristano (seguidor do cristianismo) cristão. kristanaro (o conjunto dos cristãos) cristandade. kristanigi cristianizar. kristanismo (rel.: religião da fé em Jesus Cristo) cristianismo. nekristano pagão. prakristanismo (rel.: o cristianismo até por volta do séc. 3º) cristianismo primitivo. Vd. Kristnasko, kristarbo. ¨ pentekosta kristanismo (rel.) = pentekostismo.

kristalo cristal. kristala de cristal, cristalino. kristaligi cristalizar. kristaligebla cristalizável. kristaliĝi cristalizar-se. kristaliĝinta cristalizado. kristalografo (especialista em cristalografia) cristalógrafo. kristalografia cristalográfico. kristalografio (ciência que classifica e descreve os cristais e expõe as leis da sua formação) cristalografia. kristalopura cristalino, límpido. neĝkristalo (tb. neĝero) cristal de neve. ¨ likva kristalo cristal líquido.

kristalino  1 (anat.: estrutura ocular biconvexa, transparente, localizada entre a câmara posterior e o corpo vítreo, e que constitui parte do mecanismo de refração ocular) lente, cristalino.

Kristalino  2 (geogr.: mun. do estado de Goiás) Cristalina. Vd. Gojaso (‘estado’). kristalina (relativo ao mun. Kristalino GO ou aos seus naturais ou habitantes) cristalinense: la kristalina kulturo estas riĉa a cultura cristalinense é rica. kristalinano (o natural ou habitante do mun. Kristalino GO) cristalinense: la kristalinanoj estas feliĉaj os cristalinenses são felizes.

kristalografo Vd. kristalografo. kristalografio Vd. kristalografio.

kristalozo (quím.: substância branca empregada como sucedâneo do açúcar) sacarinato de sódio.

Kristiano (pren.masc.) Cristiano.

Kristiana (pren.fem.) Cristiana.

kristianio 1 (desp.: freada rápida dos esquis) cristiânia.

Kristianio 2 (geogr., hist.: antigo nome de Oslo, na Noruega, 1624–1924) Cristiânia, Kristiania, Christiania.

Kristnasko (rel.: festa em que os cristãos celebram o nascimento de Jesus, em 25 de dezembro) Natal. ¨ postkristnaska tago (dia em que se dão presentes de Natal) 26 de dezembro. || Feliĉan Kristnaskon kaj Prosperan Novan Jaron! Feliz Natal e um Próspero Ano Novo.

Kristoforo (pren.masc.) Cristóvão. ¨ kristoforherbo (bot.) Vd. kristofora herbo.

Kriŝno (rel.: divindade do hinduísmo, oitavo avatar de Vixnu) Krishna.

krita (relativo a um ponto, estado ou quantidade no qual algo essencial se modifica) crítico: krita maso massa crítica. krita punkto ponto crítico. krita temperaturo temperatura crítica. krita premo pressão crítica. superkrita (fís.: cuja temperatura e pressão estão acima do respectivo ponto crítico [diz-se de fluido]) supercrítico.

kriterio (fundamento, base para uma opção e/ou decisão) critério: por Kartezio la evidenteco estas la kriterio de la vero para Descartes, a evidência é o critério da verdade.

kriticismo = kritikismo.

kritiki (tr.) 1 criticar, dizer. 2 apreciar. kritika 1 crítico. 2 repreensivo. kritike 1 com espírito crítico. 2 repreensivamente. kritiko crítica, discernimento. kritikado (ação de criticar) crítica. kritikanto (indivíduo que diz mal de pessoa ou coisa) criticador. kritikebla (que pode ser criticado) criticável. kritikema (inclinado à crítica) criticador, criticante. kritikinda que merece crítica, criticável. kritikismo (fil.: sistema filosófico de Kant, que procura determinar os limites da razão humana) criticismo. kritikisto crítico. kritikpova (que é capaz de criticar) criticador, criticante. memkritiko autocrítica. trokritikema impertinente. || kritiki estas facile, fari malfacile (prov.) criticar é fácil, o difícil é fazer.

Kritiko de Praktika Racio (obra de Immanuel Kant) Crítica da Razão Prática.

Kritiko de Pura Racio (obra de Immanuel Kant) Crítica da Razão Pura.

krizo 1 crise (de doença, de acontecimentos). 2 emergência: krizostato estado de emergência. kriza de crise, crítico. krizi (i.) estar em crise. kriziĝi tornar-se crítico.

krizalido 1 (zool.: pupa dos insetos lepidópteros) crisálida, crisálide, aurélia. 2 (zool.: nos insetos holometabólicos, estágio intermediário entre a larva e o imago) pupa, ninfa. 3 (fig.: coisa que, antes de tomar nova fase ou ação, se acha no estado ou período de recolhimento ou imobilidade) crisálida, crisálide.

krizantemo 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Crysanthemum, da família das compostas) crisântemo. 2 (bot.: as mesmas plantas do gênero anterior, acrescidas daquelas do gênero Dendranthema) crisântemo.

krizarobino (quím., farm.: alcaloide extraído do pó da araroba) crisarobina.

Krizeis (mulher troiana, filha de Crises e escrava de Agamenon) Criseida, Criseis, Criseide.

Krizeisa = “Krizeis”.

krizofanika (quím.: diz-se do ácido encontrado na raiz de ruibarbo, entre outras) crisofânico. ¨ krizofanika acido (quím.) ácido crisofânico.

krizokalo (liga de cobre, zinco, estanho e chumbo, que imita o ouro) crisocalco, crisócalo.

krizolito (min.: variedade de olivina verde-amarelada ou amarronzada) crisólita.

krizomelo (tb. orskarabo) (zool.: designação comum aos besouros do gênero Chrysomela) crisomela.

krizopo (zool.: designação comum aos insetos neurópteros do gênero Chrysopa, da família dos crisopídeos) crisopa.

krizoprazo (min.: variedade de calcedônia, de cor verde-maçã ou verde-amarelada contendo níquel e usada como gema) crisoprásio.

Krizostomo (pren.masc.) Crisóstomo.

kroato (o natural ou habitante da Croácia) croata. kroata (relativo aos croatas ou à Croácia) croata. Kroatio (tb. Kroatujo) (geogr.: país da Europa; cap.: Zagrebo) Croácia. Kroatujo (geogr.) = Kroatio. ¨ kroata lingvo (ling.: língua da Croácia) croata. kroatserba lingvo (tb. serbokroata lingvo, serbkroata lingvo) (ling.: língua eslava do grupo meridional) servo-croata, sérvio-croata.

kroĉi (tr.) enganchar, engatar, pendurar. kroĉado (ação de enganchar) enganchamento. kroĉiĝi aferrar-se, apegar-se, agarrar-se. kroĉilo colchete, gancho, patera. kroĉtriki (tr.) = kroĉeti. alkroĉi (tr.) aferrar, enganchar, fixar. alkroĉiĝi aferrar-se, apegar-se, agarrar-se. alkroĉita aferrado. dekroĉi (tr.) (tb. malkroĉi) despregar, desacolchetar. kunkroĉiĝi agarrar-se. malkroĉi (tr.) despregar, desacolchetar. rekroĉi (tr.) repregar, tornar a dependurar. vestkroĉilo cabide.

kroĉeti (tr.) 1 fazer crochê em ponto de cadeia. 2 fazer de crochê. kroĉetaĵo crochê. kroĉetilo agulha de crochê.

krokedo (cul.: bolinho de forma alongada, feito de um creme misturado com carne moída (de boi, ave, peixe etc.), passado em farinha de rosca e frito) croquete.

kroketo (lud.: jogo em que bolas de madeira, impelidas por um taco em forma de marreta, devem passar por pequenos arcos, seguindo um trajeto predeterminado) croqué, “croquet”, toque-emboque.

krokizi (tr.) esboçar, fazer o “croquis”de. krokizo “croquis”, esboço.

krokodilo 1 (zool.: designação comum aos grandes répteis da família dos crocodilídeos, especialmente aqueles do gênero Crocodylus) crocodilo. 2 (Esper., infrm.: pessoa que fala em língua nacional em um ambiente de esperantistas) crocodilo. krokodila de crocodilo, crocodiliano. krokodili (i.) (Esper., infrm.: falar em língua nacional em um ambiente de esperantistas) crocodilar. krokodilado (Esper., infrm.: a prática de falar em língua nacional em um ambiente de esperantistas) crocodilagem. krokodileto 1 (zool.) pequeno crocodilo. 2 = tukpinĉilo. ¨ krokodilaj larmoj (fig.: choro hipócrita, lágrimas fingidas) lágrimas de crocodilo. krokodila ledo couro de crocodilo.

krokuso (bot.: designação comum às plantas do gênero Crocus, da família das iridáceas, entre as quais, o açafrão) croco, crócus. Vd. safrano.

krom  prep. voc.funç. (vocábulo primitivo com o significado geral de “afora” (ESM § 224, PMEG § 12.3.6.3.). 1 A) krom excludente: exceto, salvo, com exceção de, a não ser, fora, com exclusão de, senão, tirante: tie estis ĉiuj miaj fratoj, krom Petro ali estavam todos os meus irmãos, exceto o Pedro. krom la studento ĉiuj estis en la lito com exceção do estudante, todos estavam na cama. en la salono estis neniu krom li kaj lia fianĉino no salão não havia ninguém a não ser ele e sua noiva. la pioniroj de novaj ideoj renkontas nenion krom mokoj kaj atakoj os pioneiros de novas ideias nada encontram além de zombarias e ataques. 2 B) krom includente: além de, ademais de: krom Petro tie estis ankaŭ ĉiuj aliaj miaj fratoj além do Pedro, estavam ali também todos os meus outros irmãos. per pruntedono ofte oni perdas krom sia havo ankaŭ la amikon por meio de empréstimo, frequentemente se perde além da coisa possuída também o amigo. Obs.: krom tem sentido negativo em frase positiva, e sentido positivo em frase negativa. krome além disso, ainda. kromaĵo (tb. kromprogramo) (inf.: pequeno programa que se associa a uma aplicação maior para ampliar sua funcionalidade) “plug-in”. kromlinio (mús.) linha suplementar. kromvirino concubina. ¨ krom tio ke além de que, além do que, ademais, além disso, além do mais.

kromo (quím.: elemento químico de número atômico 24; símb.: Cr) cromo, crômio. kromii (tr.) (revestir de cromo) cromar.

Kromanjono (geogr.: localidade da França) Cro-Magnon. ¨ homo de Kromajono (antrpol.) homem de Cro-Magnon.

kromata 1 (fís.: relativo a cores) cromático: kromata aberacio aberração cromática. 2 (mús.: composto de semitons) cromático: kromata gamo escala cromática.

kromatiko (tb. ĥromatiko) (arte de combinar as cores) cromática.

kromatino (quím., biol.: substância constituinte do cromossomo da célula eucarionte e composta de ADN, ARN e proteínas) cromatina.

kromatoforo (biol.: célula dotada de pigmento e capaz de concentrá-lo ou dispersá-lo, causando a mudança de cor em certos animais) cromatóforo.

kromatografio (quím.: processo de separar gases, líquidos ou sólidos, em uma mistura ou solução, por adsorção) cromatografia.

kromio (quím.) = kromo.

kromleĥo (arql.: monumento pré-histórico, composto de menires que formam um ou vários círculos ou elipses) “cromlech”.

kromo/ el.comp. (significa “cor”, “prigmento”) crom(o)-, cromat(o)-: kromofotografio cromofotografia.

kromofora (quím.: relativo a, ou próprio de, ou que contém cromóforo) cromofórico. ¨ kromofora grupo (quím.: grupo de átomos responsável pela cor de um composto) cromóforo.

kromofotografio cromofotografia, fotografia a cores.

kromolitografio (processo litográfico de imprimir em diversas cores) cromolitografia.

kromosfero (astr.) cromosfera.

kromosomo (biol.: parte da célula animal ou vegetal que contém os genes determinantes das características desse animal ou vegetal) cromosomo. kromosoma cromossômico. ¨ seksa kromosomo (tb. heterosomo) (biol.: cromossomo que participa na determinação do sexo) cromossomo sexual, heterocromossomo: la virseksaj mamuloj havas malsamajn seksajn kromosomojn (X/Y), dum la inseksaj havas la samajn seksajn kromosomojn (X/X) os mamíferos machos têm cromossomos sexuais diferentes (X/Y), enquanto os fêmeos têm cromossomos sexuais iguais (X/X).

kromotipio (gráf.: todo método de impressão tipográfica em cores) cromotipia, cromotipografia, tipocromia.

Kromvelo (político inglês, 1599–1658) Oliver Cromwell.

krono 1 1 coroa. 2 (econ.: moeda de vários países; símb.: kr.) coroa. 3 coroação, remate, finalização. 4 (zool.: a parte superior do casco dos cavalos, abaixo do machinho) coroa. Vd. fanono. 5 (tb. arbokrono) (bot.: a parte superior das árvores) copa, coma (de árvore). kroni (tr.) 1 coroar. 2 arrematar. 3 (odont.: cobrir o restante de um dente com peça de metal) obturar: kroni denton per alojo obturar um dente com uma liga. kronado coroação. kronaĵo coroamento, remate. kroneto coroinha, coroa pequena. kronprinco príncipe herdeiro. glorkrono auréola, nimbo, halo. plumkrono (adorno de cabeça feito de penas com suporte trançado ou tecido para a cabeça, usado pelos indígenas) cocar. senkronigi descoroar. surkroni (tr.) 1 coroar. 2 arrematar. surkronigi 1 coroar. 2 arrematar. ¨ krono ĉeĥa (econ.: moeda da República Tcheca; = 100 heleroj; abrev.: kr.ĉ.) coroa tcheca, koruna tcheca. krono dana (econ.: moeda da Dinamarca; = 100 oeroj; abrev.: kr.d.) coroa dinamarquesa. krono islanda (econ.: moeda da Islândia; = 100 oeroj) coroa islandesa. krono norvega (econ.: moeda da Noruega; = 100 oeroj); abrev.: kr.n.) coroa norueguesa. krono sveda (econ.: moeda da Suécia; = 100 oeroj) coroa sueca. imperiestra krono (bot.) = imperiestra fritilario. la triobla krono (a tiara do papa) a tríplice coroa.

Krono 2 (mit.: deus grego do tempo, pai de Zeus) Cronos. Vd. Saturno.

kronaksio (fisl.: tempo que decorre entre a excitação do nervo motor e a contração muscular) cronaxia.

kronika (med.: diz-se de doença de longa duração) crônico. Vd. akuta.

kroniko 1 (narração histórica, registro nos periódicos) crônica. kronikisto cronista.

Kroniko 2 (bíbl.: livro da Bíblia, dividido em duas partes) Crônicas, Livro das Crônicas, Paralipômenos. Vd. Paralipomenoj.

kronografo (instrumento para medição precisa do tempo) cronógrafo.

kronologio (ciênc.: parte da ciência que trata do tempo e de suas divisões com o objetivo de determinar a ordem de ocorrência dos fatos) cronologia. kronologia cronológico.

kronometro 1 (tb. klikhorloĝo) (pequeno relógio cujo ponteiro pode ser acionado ou parado à vontade, para registrar o tempo exato) cronômetro. 2 (relógio de grande precisão) cronômetro. kronometri (tr.) (verificar pelo cronômetro a duração de um fato) cronometrar. kronometrado (ação de cronometrar) cronometragem. kronometria (relativo à cronometria) cronométrico. kronometrio (fís.: parte da física que trata da medida do tempo) cronometria. kronometristo (pessoa encarregada de cronometrar um evento) cronometrista.

kronostratigrafo (geol.: indivíduo versado em cronostratigrafia) cronostratígrafo. kronostratigrafia (geol.: relativo à cronostratigrafia) cronostratigráfico, cronoestratigráfico: kronostratigrafia unuo unidade cronostratigráfica. kronostratigrafio (geol.: ramo da estratigrafia que interpreta a história geológica através da determinação da idade e sequência de tempo dos estratos das rochas terrestres) cronostratigrafia, cronoestratigrafia.

kropo 1 (zool.: porção dilatada do esôfago das aves e insetos, usada para estocar temporariamente o alimento) papo. 2 (med., evi) = strumo. postkropo (tb. maĉstomako) (zool.: parte posterior do estômago de diversos animais, especialmente das aves, com a função de triturar o alimento) moela.

kropfo (med.) = strumo.

krosopterigoj (zool.: certa subclasse de peixes, Crossopterygii) crossopterígios.

krotalo (tb. sonserpento) (zool.: designação comum às serpentes do gênero Crotalus, vulgarmente conhecidas como cascavéis) crótalo, cascavel, cobra-cascavel, serpente-de-campainha. krotaloidoj (zool.: família de répteis) crotalídeos, crotálidas, crotaloides.

krotalario (bot.: designação comum às plantas do gênero Crotalaria, da família das leguminosas) crotalária, xiquexique. ¨ junka krotalario (bot.: planta da família das leguminosas, Crotalaria juncea) cânhamo-de-bengala, cânhamo-de-bombaim.

krotofago * (zool.: designação comum às aves do gênero Crotophaga, da família dos cuculídeos) anu, anum. ¨ granda krotofago (zool.: ave da família dos cuculídeos, Crotophaga major) anum-coroca, anu-coroca. nigra krotofago (tb. anio*) (zool.: ave da família dos cuculídeos, Crotophaga ani) anum-preto, anuí, anuaí, anum-pequeno.

krotono (bot.: designação comum às plantas do gênero Croton) cróton.

krozi (i.) (ocupar ou vigiar certa extensão de mar, percorrendo-a em todas as direções) cruzar. krozado 1 cruzeiro, corso. 2 (mar.: viagem turística por mar) cruzeiro. krozanto (tb. krozisto, krozŝipo) (belonave rápida para cruzar) cruzador.

kr.s. (econ.) símb. de krono sveda.

kruco  1 cruz, cruzeiro, madeiro. 2 suplício (da cruz). kruca de cruz, em cruz, crucial, cruzado, cruciforme, crucífero. kruce (tb. laŭkruce) em forma de cruz, em cruz. kruci (tr.) cruzar: kruci la brakojn cruzar os braços. kruci araban ĉevalon kun angla ĉevalino cruzar um cavalo árabe com uma égua inglesa. krucado (ação de cruzar) cruzamento. krucaĵo resultado do cruzamento. krucbekulo (zool.) = loksio. krucforma (em forma de cruz) crucial, crucífero, cruciforme. krucigi cruzar, pôr em (forma de) cruz. kruciĝo 1 cruzamento. 2 (tb. vojkruciĝo) entroncamento. Vd. navkruĉiĝo (arq.). kruciĝejo (lugar onde duas estradas se cortam) cruzamento. krucisto cruzado. kruckavaliro cruzado. krucmilito (hist.) cruzada. krucosigni (i.) persignar-se, fazer o sinal-da-cruz. krucosigno (tb. signo de kruco) sinal-da-cruz, nome-do-padre, persignação: fari krucosignon (ou. signon de kruco) fazer o sinal-da-cruz. krucumi (tr.) crucificar. krucumo crucificação. krucumado crucificação. krucvorto (tb. krucvortenigmo) (lud.) palavras cruzadas. dekrucigo (ato de tirar da cruz o crucificado) descensão: la Dekrucigo de Jesuo a Descensão de Jesus da Cruz. diskruciĝejo cruzamento (de estrada de ferro). interkruciĝi cruzar-se (uns com os outros). Rozkrucismo Rosacrucianismo. trefkruciĝo (passagem em forma de 8 duplo, em autoestrada) trevo. turnkruco (cruz móvel fixada horizontalmente, posta em uma passagem, a fim de permitir entrada de pessoas uma a uma) roleta, borboleta, catraca, torniquete. vojkruco encruzilhada, cruzamento. vojkruciĝo (tb. kruciĝo, vojkruco) entroncamento, cruzamento, encruzilhada. ¨ kruca militiro (rel.) cruzada. kruca militisto (tb. militkrucisto) (rel.) cruzado. kruciĝado de rasoj (acasalamento de animais de raças diferentes) cruzamento de raças. krucista milito (hist.) cruzada. krucoj kaj nuloj (tb. ikso kaj o, tri en vico) (lud.) jogo da velha. interkruca punkto ponto de interseção. la Krucumito (diz-se de Jesus) o Crucificado. Ruĝa Kruco (organização internacional humanitária) Cruz Vermelha. Suda Kruco (astr.) Cruzeiro do Sul.

kruciato (arc.) = krucmilitoj.

krucifero  (bot.: espécime das crucíferas) = brasikaco. kruciferoj (tb. brasikacoj) (bot.: fam. de plantas dicotiledôneas) crucíferas.

kruciferacoj (bot.) = kruciferoj.

krucifikso (imagem de Cristo pregado na cruz) crucifixo.

kruĉo cântaro, bilha, botija, jarra, jarro, bule, cafeteira, chaleira. kruĉeto caneca. akvokruĉo botija. ĉokoladkruĉo chocolateira. kafkruĉo cafeteira, bule. tekruĉo chaleira, bule. trinkokruĉo pichel, caneco.

kruda  1 cru, rude, agreste, abrupto, alarve, bronco, brutal, bruto, tosco, virgem, brusco. 2 (ling.) forte: kruda spirito espírito forte. Vd. milda. krude em bruto, grosseiramente. krudaĵo (tb. kruda materialo) (econ.: matéria-prima homogênea em estado bruto ou qualquer produto primário mineral ou vegetal, produzidos em larga escala, geralmente destinado ao comércio externo e cujo preço é regulado pela relação entre oferta e procura) “commodity”, matéria-prima. krudeco crueza, brutalidade, rudeza, grosseria. krudega bárbaro (estilo). krudulo vilão, alarve, bruto. malkruda fino, delicado. ¨ kruda fero (quím.) ferro-gusa, gusa. kruda materialo (tb. krudaĵo) matéria-prima, “commodity”. kruda nescio ignorância crassa. kruda vorto palavra rude.

kruela cruel, brutal, desalmado, áspero. kruelaĵo (ato, coisa cruel) crueldade, brutalidade. krueleco (qualidade do que é cruel) crueldade, crueleza, crueza, brutalidade, rudeza, grosseria. kruelega (tb. feroca) atroz, feroz, bárbaro. kruelegulo algoz (fig.). kruelulo algoz (fig.).

kruoro (fisl.: a parte do sangue que se coagula, por oposição ao soro) cruor.

krupo (med.: difteria com formação de falsas membranas na laringe, a qual não raro determina a morte por asfixia) crupe, garrotilho.

krupiero (auxiliar de banqueiro de jogo) crupiê, “croupier”.

kruro 1 (anat.: cada um dos apêndices de um animal usado especialmente para o suporte do corpo e para a locomoção) perna, pé, pata. 2 (anat.: cada um dos membros inferiores do corpo humano) perna. 3 (anat.: parte do membro inferior ou posterior, situada entre o joelho e o tornozelo) perna. 4 (peça que serve de apoio a um objeto) perna, pé: kruroj de stablo os pés de um cavalete. 5 (qualquer haste ou prolongamento de coisa que se bifurca em ramos, linhas etc.) perna: la du kruroj de cirkelo as duas pernas de um compaso. la kruroj de stelo as pernas de uma estrela. krura da perna, crural. kruringo 1 (ant.: parte da armadura que protege a perna, entre o joelho e o pé) caneleira, grevas. 2 (desp.: proteção acolchoada usada na parte frontal da perna) caneleira. krurkruce de pernas cruzadas. krurumo 1 (vest.: parte da calça que cobre uma perna do joelho ao pé) perna. 2 (vest.: parte da bota que envolve a perna acima do tornozelo) cano. diskrurado (gin., bail.) = spagato. interkrurigi pôr cada uma das pernas ao lado de alguma coisa: interkrurigi seĝon sentar-se com as pernas em volta da cadeira. kurbakrura (que tem pernas curvas ou tortas) cambaio, cambeta, zambro. longkrura pernalto. longkruruloj (zool.: em classificações antigas, ordem de aves que possuem pernas longas desprovidas de penas) pernaltas. plumkrura (diz-se da ave que tem penas compridas que lhe cobrem as pernas à semelhança de calças) calçudo. unukrura 1 (indivíduo que só tem uma perna) coxo, perneta, manco. 2 (objeto que só tem um pé) de um pé: kion helpas unukrura cirkelo? de que vale um compasso de apenas uma perna? verda-krura (bras.: relativo aos naturais ou habitantes do mun.Vila-Veljo ES) canela-verde. Vd. vila-velja (‘de Vila-Veljo ES’). verda-krurulo (bras.: alcunha dos naturais ou habitantes do mun. Vila-Veljo ES) canela-verde. Vd. vila-veljano (‘de Vila-Veljo ES’). ¨ sur sia paro da kruroj a pé, no calcante: vojaĝi tra la lando sur sia paro da kruroj viajar a pé pelo país.

krusto crosta, côdea, casca (de crustáceos, pão etc.), cascão, crusta, coscoro. krusta 1 (tb. krusteca) coberto de crosta, crustáceo. 2 (cul.) crocante. krustaĵo (cul.) pastel (de carne, de queijo etc.). krustiĝi encrostar-se. krustuloj (zool.) = krustacoj. enkrusti (tr.) (tb. inkrusti) incrustar. pankrusto (cul.: camada externa endurecida do pão) crosta, côdea, casca. terkrusto (geol.) crosta terrestre.

krustacoj (zool.: classe de animais artrópodes, predominantemente aquáticos e de respiração branquial) crustáceos.

kruta (que apresenta declive muito inclinado, próximo da vertical) íngreme, escarpado, árduo, empinado, alcantilado. kruti (i.) alcantilar-se, ser empinado. krutaĵo 1 (geogr.: extenso rochedo escarpado) penhasco, barranco, barroca, escarpa, precipício. 2 (geogr.: tipo de costa que apresenta escarpamento) arriba, falésia, costa íngreme. kruteco escabrosidade. krutega abrupto, a pique. krutegaĵo 1 (geogr.: extenso rochedo escarpado) penhasco, escarpa, precipício. 2 (geogr.: tipo de costa que apresenta escarpamento) arriba, costa íngreme, falésia. krutvalo barranco, ravina. krutvaleto barranco, ravina. bordkrutaĵo costa alcantilada. interkrutejo (tb. intermonta krutaĵo) garganta, desfiladeiro. malkruta em declive suave. rokkrutaĵo (geogr.) penhasco, escarpa, precipício.

kruzado (econ.: antiga moeda do Brasil; = 100 centavoj; símb.: Cz$) cruzado.

Kruz-Alto  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Sul) Cruz Alta. Vd. Suda Rio-Grando (‘estado’). kruz-alta (relativo ao mun. Kruz-Alto RS ou aos seus naturais ou habitantes) cruz-altense, cruzaltense: la kruz-alta kulturo estas riĉa a cultura cruz-altense é rica. kruz-altano (o natural ou habitante do mun. Kruz-Alto RS) cruz-altense, cruzaltense: la kruz-altanoj estas feliĉaj os cruz-altenses são felizes.

Kruz-das-Almo  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Cruz das Almas. Vd. Baio (‘estado’). kruz-das-alma (relativo ao mun. Kruz-das-Almo BA ou aos seus naturais ou habitantes) cruz-almense: la kruz-das-alma kulturo estas riĉa a cultura cruz-almense é rica. kruz-das-almano (o natural ou habitante do mun. Kruz-das-Almo BA) cruz-almense: la kruz-das-almanoj estas feliĉaj os cruz-almenses são felizes.

Kruz-do-Espirito-Santo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cruz do Espírito Santo. Vd. Paraibo. kruz-do-espirito-santa  (relativo ao mun. de Cruz do Espírito Santo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cruz-espírito-santense, espírito-santense. kruz-do-espirito-santano (o natural ou habitante do mun. de Cruz do Espírito Santo PB) cruz-espírito-santense, espírito-santense.

kruzejro  1 (econ.: antiga moeda do Brasil; = 100 centavoj; símb.: Cr$) cruzeiro.

Kruzejro  2 (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cruzeiro. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kruzejra (relativo ao mun. Kruzejro SP ou aos seus naturais ou habitantes) cruzeirense: la kruzejra kulturo estas riĉa a cultura cruzeirense é rica. kruzejrano (o natural ou habitante do mun. Kruzejro SP) cruzeirense: la kruzejranoj estas feliĉaj os cruzeirenses são felizes.

Kruzejro-do-Oesto  (tb. Okcidenta Kruzejro) (geogr.: mun. do estado do Paraná) Cruzeiro do Oeste. Vd. Paranao (‘estado’). kruzejro-do-oesta (tb. okcident-kruzejra) (relativo ao mun. de Kruzejro-do-Oesto PR ou aos seus naturais ou habitantes) cruzeirense, cruz-oestano, cruz-d’oestano. kruzejro-do-oesta (tb. okcident-kruzejrano) (o natural ou habitante do mun. de Kruzejro-do-Oesto PR) cruzeirense, cruz-oestano, cruz-d’oestano.

Kruzejro-do-Sulo  (tb. Suda Kruzejro) (geogr.: mun. do estado do Acre) Cruzeiro do Sul. Vd. Akro (‘estado’). kruzejro-do-sula (tb. sud-kruzejra) (relativo ao mun. Kruzejro-do-Sulo AC ou aos seus naturais ou habitantes) cruzeirense: la kruzejro-do-sula (ou sud-kruzejra) kulturo estas riĉa a cultura cruzeirense é rica. kruzejro-do-sulano (tb. sud-kruzejrano) (o natural ou habitante do mun. Kruzejro-do-Sulo AC) cruzeirense: la kruzejro-do-sulanoj (ou sud-kruzejranoj) estas feliĉaj os cruzeirenses são felizes.

kruzero (evi., econ.) = kruzejro.

k.s. abrev. de kaj similaj.

Ksanto (tb. Skamandro) (rio da antiga Troia) Xanto, Escamandro.

ksantelasmo (med.: formação de pequenas placas amareladas, especialmente nas pálpebras) xantelasma.

ksantio (bot.: designação comum às plantas do gênero Xanthium, da família das compostas) xântio.

ksantino (bioq.: substância extraída de organismos animais e vegetais, usada em medicina e como intermediário químico; fórm.: C5H4N4O2) xantina.

Ksantipo (pren.masc.) Xantipo. Ksantipino (pren.fem.) Xântipe, Xantipa.

Ksantipa (pren.fem.) Xântipe, Xantipa.

Ksantipino (mulher de Sócrates, o filósofo grego) Xântipe.

ksanto/ el.comp. (significa “amarelo”, “amarelado”) xant(o)-: ksantofilo xantofila.

ksantofilo (bioq.: pigmento amarelo encontrado em grande variedade de organismos; fórm.: C40H56O2) xantofila.

ksantomo (pat.: nódulo ou placa amarelada especialmente da pele, formada por células carregadas de gordura) xantoma. ksantomozo (med.: termo genérico para designar toda doença caracterizada pela disseminação de xantomas) xantomatose.

ksantoproteino (quím.: proteína amarela produzida pelo aquecimento de proteína comum com ácido nítrico) xantoproteína.

ksantopsio (med.: doença visual na qual todos os objetos parecem ter a cor amarela) xantopsia.

ksantosomo 1 (bot.: designação comum às ervas do gênero Xanthosoma, da família das aráceas) taioba, xantossoma, mangarito. 2 (bot.: erva da família das aráceas, Xanthosoma violaceum) taioba. 3 (bot.: erva da família das aráceas, Xanthosoma sagittifolium) mangarito.

Ksavero (pren.masc.) Xavier.

Ksavero (Francisko Kandido) (médium e psicógrafo brasileiro, 1910–2002, conhecido como Chico Xavier) Francisco Cândido Xavier, Chico Xavier.

k.sekv. abrev. kaj sekvantaj.

ksenartro (tb. edentato) (zool.: indivíduo dos xenartros) xenartro. ksenartroj (tb. edentatoj) (zool.: ordem de mamíferos que inclui as preguiças, os tatus e os tamanduás, Xenarthra, sin. Edentata) xenartro, edentado.

kseno/ el.comp. (significa “estrangeiro”, “estranho”) xen(o)-: ksenofobio xenofobia.

ksenofobo (indivíduo que manifesta aversão a estrangeiros, ou à cultura estrangeira) xenófobo. ksenofobio (aversão a pessoas e coisas estrangeiras) xenofobia.

Ksenofono 1 (pren.masc.) Xenofonte.

Ksenofono 2 (escritor, filósofo e político grego, discípulo de Sócrates, c.430–c.355 a.C.) Xenofonte.

ksenono (quím.: elemento químico de número atômico 54; símb.: Xe) xenônio, xênon.

kserazo (med.: doença que impede o crescimento dos cabelos e das sobrancelhas) xerasia.

Kserkso (nome de vários reis persas) Xerxes.

Kserkso la 1a (tb. Kserkso la Granda) (rei persa aquemênida, 486–465 a.C.) Xerxes 1º da Pérsia.

Kserkso la 2a (rei persa aquemênida, ?–424 a.C.) Xerxes 2º.

Kserkso la Granda = Kserkso la 1a.

ksero/ el.comp. (significa “secura”) xero-: kserografio xerografia.

kserodermo (med.: ressecamento patológico da pele) xerodermia.

kserofito (bot.: vegetal que vive em ambiente seco) xerófito. kserofita (bot.: relativo aos xerófitos) xerófito: kserofita vegetaĵaro vegetação xerófita.

kseroftalmio (med.: ressecamento de córnea e conjuntiva por falta de vitamina A) xeroftalmia, xerose.

kserografio (processo de reprodução de texto ou imagem que utiliza a reprografia a seco) xerografia.

kserozo (med.: ressecamento patológico da pele ou das membranas mucosas) xerose.

ksi [Gr.] = ksio (‘letra grega’).

ksio (tb. “ksi”) (décima quarta letra do alfabeto grego, ξ, Ξ) csi, xi.

ksifio 1 (zool.: designação comum aos peixes do gênero Xiphias, da família dos xifiídeos) xífias, espadarte. 2 (tb. spadfiŝo) (zool.: peixe da família dos xifiídeos, Xiphias gladius) espadarte, peixe-espada.

ksifoido (anat.: apêndice alongado e cartilaginoso que termina inferiormente o esterno) apêndice xifoide, xifoide. Vd. sternumo, manubrio, korpo (‘parte do esterno’), mezosternumo. ksifoida (anat.: diz-se desse apêndice) xifoide, xifóideo, xifoídeo.

ksilemo (bot.: tecido vascular das plantas) xilema, lenho.

ksileno (quím.: hidrocarboneto líquido do grupo do benzênio) xileno.

ksilito (tb. ksilitolo) (quím.: poliálcool obtido pela redução da xilose) xilitol.

ksilitolo (quím.) = ksilito.

ksilofono (tb. frapharmoniko) (mús.: instrumento musical composto de placas de madeira de desigual comprimento, colocadas sobre suportes, nas quais se bate com duas varinhas de madeira) xilofone. ksilofonisto xilofonista. ksilofonludisto xilofonista.

ksilografi (tr.) xilografar. ksilografado (arte de gravar em madeira) xilografia. ksilografisto xilógrafo.

ksilografo (pessoa versada em xilografia) xilógrafo. ksilografi (tr.) xilogravar, xilografar. ksilografio (tb. lignogravuro) (arte ou processo de fazer desenhos e letras sobre madeira para impressão) xilografia.

ksilozo (quím.: açúcar presente em madeira e associado à celulose) xilose.

kŝatrio (no sistema hindu de castas, membro da segunda delas, a dos guerreiros) xátria.

ktenoforoj (zool.: filo de animais marinhos pelágicos, Ctenophora) ctenóforos.

ktp abrev. de kaj tiel plu.

k.t.p. abrev. de kaj tiel plu.

Ku (quím.) símb. de kurĉatovio.

kuo (nome da letra Q) quê.

Kuala-Lumpuro (geogr.: cap. da Malásia) Kuala Lumpur.

kubo 1 1 (mat.: sólido limitado por seis faces quadradas iguais) cubo. 2 (qualquer objeto cujo formato seja semelhante a esse sólido) cubo. 3 (mat.: produto de um número pelo seu quadrado) cubo. 4 (lud.: objeto geralmente cúbico, usados em jogos, cujas faces são marcadas por números, naipes, figuras etc.) dado. kuba 1 cúbico. 2 cubiforme, cúbico. kubforma cubiforme, cúbico. kubigi (mat.) elevar ao cubo. kuboido 1 (que tem formato de cubo) cuboide. 2 (anat.: osso curto do pé, na parte anterior e superior do tarso) cuboide. ĵetkubo (tb. ludkubo) (lud.) dado. ¨ kuba ekvacio (mat.) equação de 3º grau. kuba metro metro cúbico. kuba radiko (mat.) raiz cúbica.

Kubo 2 (geogr.: país insular das Antilhas; cap.: Havano; símb.autom.: C) Cuba. Kuba (relativo a Cuba) cubano. kubano (o natural ou habitante de Cuba) cubano. Vd. insulo Kubo.

Kubatano  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cubatão. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kubatana (relativo ao mun. Kubatano SP ou aos seus naturais ou habitantes) cubatense, cubatonense: la kubatana kulturo estas riĉa a cultura cubatense é rica. kubatanano (o natural ou habitante do mun. Kubatano SP) cubatense, cubatonense: la kubatananoj estas feliĉaj os cubatenses são felizes.

kubebo (bot.: planta da família das piperáceas, Piper cubeba) cubeba, cubebeira. kubebopipro (bot.: o fruto da cubeba) cubeba.

Kubo (insulo) (geogr.: a maior ilha das Grandes Antilhas) ilha de Cuba. Vd. Grandaj Antiloj, Kubo (‘país’).

kuboido (anat.: osso curto situado na parte anterior e superior do tarso e articulado posteriormente com o calcâneo) cuboide. kuboidosto (anat.) = kuboido.

kubuto (anat.) cotovelo. kubuta do cotovelo, cubital.

Küçük Menderes (geogr.) = Kaistro.

kudri (tr.) costurar, coser, pontear. kudradi (tr.) costurar demoradamente. kudrado (ação de costurar) costura. kudraĵo trabalho de costura. kudrarto (arte de costurar) costura. kudrejo oficina de costura, ateliê, ateliê de costura. kudrero ponto. kudrilo agulha. kudrilego agulha de sapateiro. kudrilujo agulheiro. kudristino costureira. kudromaŝino (tb. stebilo) máquina de costura. alkudri (tr.) pregar (cosendo). ĉirkaŭkudri (tr.) embainhar, debruar. duonkudri (tr.) alinhavar. duonkudraĵo (tb. provizora kudraĵo) alinhavo. enkudriligi enfiar (linha) em uma agulha. kunkudri (tr.) (med.) suturar. kunkudro costura, sutura, cosedura. kruc-kudrero (cost.: pontos de bordado ou tapeçaria em forma de cruz que, quando agrupados, formam um desenho) ponto de cruz. malkudri (tr.) descoser, descosturar. senkudra inconsútil. surkudri (tr.) aplicar (fig.). surkudraĵo aplicação. ¨ enkudriligi fadenon enfiar uma linha na agulha.

kuduro* (dnç., mús.: gênero de dança e de música surgido em Angola) kuduro.

kufo 1 (vest.) coifa, touca, gorro. 2 (anat.: membrana que, às vezes, envolve a cabeça do feto ao nascer) coifa. Ruĝkufulineto (tb. Ruĝa Ĉapeto) (lit.: personagem de certa história infantil) Chapeuzinho Vermelho.

kuglo bala, projétil. kugletaĵo chumbo (para atirar). kuglingo estojo do cartucho. ¨ kompata kuglo tiro de misericórdia: oni ekzekutis la vunditojn per kompata kuglo executaram os feridos com um tiro de misericórdia.

kuiko (tb. frottamburo) (mús.) cuíca.

kuiri (tr.) cozinhar, cozer. kuira 1 (tb. kuir) para cozinhar, de cozinha: kuirakvo água para cozinhar. 2 (relativo ao cozimento ou à arte de cozinhar) culinário: kuira talento dotes culinários. kuiro (tb. kuirado) cozimento, cozedura, cocção. kuiradi (tr.) preparar toda a comida. kuiraĵo (cul.) iguaria, manjar, prato. kuirarto culinária, cozinha. kuirejo (parte de uma residência ou restaurante onde se preparam os alimentos) cozinha. kuiriĝi ficar cozido. kuirilo utensílio de cozinha. kuirilaro bateria (de cozinha). kuiristo cozinheiro. kuiristino cozinheira. kuirita cozido. nekuirita cru. premkuirilo (tb. prempoto, premmarmito) panela de pressão. ¨ ferme kuirita (cul.) estufado. longe kuirita (ou rostita, fritita, bakita) (cul.) bem passado: longe kuirita bifsteko um bife bem passado. mallonge kuirita (ou rostita, fritita, bakita) (cul.) mal passado: mallonge kuirita bifsteko um bife mal passado. mikroonda kuirilo forno de micro-ondas, micro-ondas. sufiĉe kuirita (ou rostita, fritita, bakita) (cul.) ao ponto: sufiĉe kuirita bifsteko um bife cozido ao ponto.

Kujabao  (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado de Mato Grosso) Cuiabá. Vd. Mato-Groso (‘estado’). kujabaa (relativo ao mun. Kujabao MT ou aos seus naturais ou habitantes) cuiabano: la kujabaa kulturo estas riĉa a cultura cuiabana é rica. kujabaano (o natural ou habitante do mun. Kujabao MT) cuiabano: la kujabaanoj estas feliĉaj os cuiabanos são felizes. Vd. fiŝmanĝulo (‘alcunha’).

Kujteo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cuité. Vd. Paraibo (‘estado’). kujtea (relativo ao mun. de Kujteo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cuiteense. kujteano (o natural ou habitante do mun. de Kujteo PB) cuiteense.

Kujte-de-Mamangvapo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cuité de Mamanguape. Vd. Paraibo (‘estado’). kujte-de-mamangvapa (relativo ao mun. de Kujte-de-Mamangvapo PB ou aos seus naturais ou habitantes) cuiteense. kujte-de-mamangvapano (o natural ou habitante do mun. de Kujte-de-Mamangvapo PB) cuiteense.

Kujteĵio  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Cuitegi, Cuiteji. kujteĵia (relativo ao mun. de Kujteĵio PB ou aos seus naturais ou habitantes) cuitegiense, cuitejiense. kujteĵiano (o natural ou habitante do mun. de Kujteĵio PB) cuitegiense, cuitejiense.

kuko (cul.) bolo. kukejo 1 confeitaria. 2 pastelaria. kuketo 1 (cul.) bolinho, bolo de xícara. 2 (tb. mufeno) (cul.: bolo semelhante ao pão-de-ló, mas mais compacto) bolo inglês, queque. 3 (intern.: bloco de dados que um servidor da Web armazena em um sistema cliente) “cookie”. fiŝkuko (cul.) = kamaboko. pankuko (cul.: fatia de pão embebida em leite, passada no ovo, frita e servida com açúcar e canela) rabanada. patkuko (tb. platkuko) (cul.: massa fina, geralmente feita de farinha, leite e ovos, além de outros ingredientes, assada numa chapa ou frigideira redonda) panqueca, crepe. Vd. blino, krespo. ¨ milana kuko (cul.) = panetono.

Kuk-Insularo (geogr.: arquipélago da Oceania, território associado da Nova Zelândia; cap.: Avaruo) ilhas Cook.

Ku-Kluks-Klano (sociedade secreta americana) Ku Klux Klan.

kukolo (zool.: designação comum às aves do gênero Cuculus, da família dos cuculídeos) cuco. kukolhorloĝo cuco, relógio de cuco. gvirkukolo (zool.; ave da família dos cuculídeos, Guira guira) anum-branco, anu-branco. terkukolo (espécie de) cuco. || je l’ kukolo! (denota espanto, admiração positiva ou descontentamento) com os diabos!, com a breca!

kukumo 1 (bot.: erva da família das cucurbitáceas, Cucumis sativus) pepineiro, pepineira, pepino. 2 (bot.: fruto do pepineiro) pepino, cocombro, cogombro. kukuma de pepino: kukuma sandviĉo sanduíche de pepino. kukumeto (cul.: variedade de pepino miúdo, usado para conserva) pepinilho: peklitaj kukumetoj pepinilhos em conserva.

kukumiso 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cucumis) cucume. 2 (bot.: planta da família das cucurbitáceas, Cucumis anguria) maxixe.

Kuku-Noro (geogr.: mar interno da China) Kokonor, lago Qinghai.

kukurbo  1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cucurbita) abóbora, cucúrbita, cucurbitácea. 2 (bot.: fruto da aboboreira) abóbora, abobra, bobra, cucúrbita, jerimu, jerimum. kukurba de abóbora, cucurbitáceo. kukurbacoj (bot.: família de plantas na qual se incluem a abóbora, o melão, o pepino e a melancia) cucurbitáceas. kukurbeto (tb. pepono, Italia kukurbo) (bot.: fruto de uma variedade de abóbora-moranga, Cucurbita pepo, usada na alimentação humana) abobrinha. kukurbomanĝula (bras., joc.: relativo ao natural ou habitante do mun. Natalo RN) papa-jerimum. kukurbomanĝulo (bras., joc.: alcunha dada aos naturais ou habitantes do mun. Natalo RN) papa-jerimum. ¨ kukurbforma vazo cucúrbita (de alambique). Italia kukurbo (bot.) = kukurbeto (Cucurbita pepo).

kulo (zool.: gênero de insetos da família dos culicídeos, Culex) mosquito, pernilongo, muriçoca, bicuda, carapaná, carapanã, fincão, fincudo, meruçoca, moroçoca, mosquito-pernilongo, muruçoca, perereca, sovela. Vd. moskito, anofelo. kulvualo. kuledoj (zool.: família de insetos vulgarmente conhecidos como mosquitos, Culicidae) culicídeos.

kulako (camponês rico na Rússia do séc. 19) cúlaque, “kulak”.

kulaso 1 (arm.: parte posterior e/ou fecho do cano de arma de fogo) culatra. 2 (arm.: parte do revólver onde se colocam as balas) tambor. 3 (técn.: de motor) culatra, cabeça de cilindro. kulaslevilo (peça que fecha a abertura da culatra) bloco de culatra. kulasriglilo (arm.: peça metálica que serve para travar a culatra de certos fuzis e carabinas no momento do tiro) ferrolho.

kulero (cul.: utensílio de cozinha) colher. kulerego (colher grande, funda e de cabo largo, usada para servir sopas, caldos etc.) concha, caço, colherão. ĉerpkulero colherão, concha, caço. kafkulero (pequena colher usada como medida para ingredientes ou para mexer o açúcar na xícara de café ou de chá) colher de café. kuirkulero (colher grande usada para misturar ingredientes na panela) colher, colher de pau. plenkulero (porção que cabe numa colher) colherada. supkulero (colher usada como medida para ingredientes ou para ingerir alimentos líquidos) colher de sopa. tekulero colher de chá. ¨ kulero da colherada de, colher de: bonvolu doni al mi kuleron da sukero por favor, dê-me uma colher de açúcar. plenkulero da colherada de, colher de.

kulio (trabalhador chinês ou indiano que trabalhava,  geralmente, nos portos das antigas colônias portuguesas) cule, cúli.

kulinara (cul.: relativo à cozinha ou à arte de cozinhar) culinário.

kuliso 1 (teat.) bastidor, corrediça. 2 (anat.) ranhura por onde passam os tendões. kulisŝovisto (teat.) maquinista. ¨ post la kulisoj 1 atrás dos bastidores. 2 debaixo dos panos. postkulisaj manovroj manobras de bastidores.

kulmo 1 (tb. grentrunketo) (bot.: o caule das gramíneas, como o milho, o trigo, a cana etc.) colmo. 2 (lit.) = kulmino.

kulmino 1 (lit.) culminância. 2 cume, culminância, ponto culminante, cimo, topo, pináculo, auge. 3 (astr.: o ponto mais alto que um astro atinge acima do horizonte) culminação. kulmina culminante. kulmini (i.) culminar, estar no auge.

kulminacio = kulmino. kulminacia = kulmina.

kulombo 1 (fís.: unidade de carga elétrica; símb.: C) coulomb, colômbio. ¨ kulombo per kilogramo (fís.: unidade de dose de exposição à radiação; símb.: C/kg) coulomb por quilograma (C/kg).

Kulombo 2 (físico francês, 1736–1806) Charles Augustin de Coulomb.

kuloto 1 (hist.: vestimenta dos antigos nobres) calção, culotes. 2 (vest.) bermuda, bermudas, calção. Vd. pantalono. jupkuloto (vest.) meia-saia. senkulotulo (tb. pantalonulo) (hist.: republicano durante a Revolução Francesa) “sans-culotte”. sportkuloto (tb. ŝorto) “short”, “shorts”.

kulpa culpado, delituoso, faltoso, culposo. kulpi (i.) ser culpado de, ter culpa de. kulpo culpa, delito, falta, pecado. kulpatesto prova da culpa. kulpeco culpabilidade. kulpigi acusar, culpar. kulpiganto acusador. kulpigato (tb. kulpigito) acusado. kulpiĝi tornar-se culpado. kulpulo culpado, réu. kunkulpulo cúmplice, corréu. kunkulpulino cúmplice, corré. nekulpa (tb. senkulpa) inocente, cândido. nekulpeco inocência. rekulpo (tb. rekulpiĝo) reincidência. rekulpulo reincidente. senkulpe inocentemente. senkulpiga absolutório, absolutivo. senkulpigi absolver, excusar, desculpar, exonerar. senkulpigo absolvição, desculpa. sinmemkulpigo acusação a si mesmo. || fari kulpon cometer uma falta.

kulto 1 (rel.) culto, cerimônia. 2 (fig.) culto, adoração: kulto al la leĝoj culto às leis. kulti (tr.) cultuar, render culto a. kultaĵo (pessoa, ideia, objeto, movimento, obra de arte etc. que é cultuado nos meios intelectuais e artísticos) “cult”: tiu filmo estas kultaĵo en la arta medio aquele filme é um “cult” no meio artístico. kultata (diz-se daquilo ou daquele que é objeto de culto nos meios intelectuais e artísticos) “cult”: kultata televida dramserio um seriado “cult” de televisão. kultismo cultismo, culteranismo.

kultivi (tr.) cultivar (plantas). kultivo (tb. kultivado) (ação de cultivar) cultivação, cultivo. kultivatoro (tb. erpmaŝino) grade, gradador. kultivebla cultivável. kultivejo (lugar onde se cultiva) lavoura. arbarkultivo arboricultura, silvicultura. motorkultivado agricultura mecanizada. terkultivo (tb. kultivado, terkultivado) cultivo, cultura. terkultivisto (tb. kultivisto, agrikulturisto) agricultor, cultivador. vinberkultivisto vinicultor.

kultivaro (bot., agric.) = kultivovario.

kulturi (tr.) 1 cultivar. 2 amanhar.3 exercitar. kultura culto, cultivado. kulturo cultura (t.s.). kulturaĵo (biol.) cultura. kulturalterni (tr.) afolhar (o campo). kulturebligi arrotear (a terra). kulturejo plantação. kulturisto cultivador. kulturita culto, cultivado. abelkulturo = abelbredado. abelkulturisto = abelbredisto, abelisto. agrokulturo (tb. kampkulturo, terkulturo, agrikulturo) agricultura. arbkulturo (tb. arbarkulturo) arboricultura, silvicultura. birdokulturo avicultura. ekkulturi (tr.) pôr em cultura. ĝardenkulturo (tb. hortikulturo) horticultura. kafkulturejo cafezal. kankulturejo canavial. nekulturata (tb. neokupata, senmastra) devoluto: nekulturata tero terras devolutas. nekulturita (tb. senkultura) inculto, bravio, baldio. sukerkankulturejo canavial. terkultura (tb. kampkultura) agrícola. terkulturo (tb. kampkulturo) agricultura. terpomkulturejo batatal.

kulverto 1 (viaduto de pequena extensão em estradas) pontão. 2 (duto subterrâneo para escoamento de água) galeria, bueiro. tubkulverto (conduto de cimento, metal ou gesso para escoamento de águas) bueiro, galeria.

kumo (econ.: 1/5 de ugijo, moeda da Mauritânia) kum.

kumano (hist.: povo nômade que invadiu a Rússia no séc. 13) cumano, kiptchak, polovetsiano.

kumaro (bot.: antiga denominação, Coumarouna, do gênero Dipteryx) cumaru. Vd. dipteriko. kumarato (quím.: sal do ácido cumárico) kumarato. kumarino (quím.: substância encontrada na semente do cumaru-verdadeiro e obtida sinteticamente, usada como aromatizante, desodorante etc.) cumarina.

kumino 1 (bot.: designação comum às plantas do gênero Cuminum, da família das umbelíferas) cominho, cumino. 2 (cul.: os frutos secos da Cuminum cyminum, usados como condimento) cominho. ¨ oficina kumino (bot.: erva da família das umbelíferas, Cuminum cyminum) cominho.

kumiso (leite de égua ácido e fermentado, usado como bebida) cúmis.

Kumrano (geogr.: sítio arqueológico da Cisjordânia, perto da costa oeste do mar Morto) Qumran.

kumuli (tr.) (jur.)  acumular, cumular (votos, cargos etc.): kumuli la oficojn de urbestro kaj parlamentano acumular os cargos de prefeito e parlamentar. kumulo (tb. kumulado) acumulação, acúmulo, cumulação (de cargos, votos etc.): kumulado de oficoj acúmulo de cargos..

kumulonimbuso (met.: nuvem geralmente escura e carregada, que prenuncia o trovão, a tempestade, e que, por causa dos cristais de gelo, toma uma forma que lembra a de torreões superpostos) nimbo-cúmulo, cúmulo-nimbo. Vd. kumuluso, nimbuso.

kumuluso (met.: nuvem de base horizontal e contornos arrendondados, semelhante a grande montanha de neve ou floco de algodão) cúmulo, cúmulos. Vd. kumulonimbuso, nimbuso.

kun  prep. 1 com, a, em companhia de, junto de, mais: Petro promenas kun Maria Pedro passeia com Maria. ŝi vivas kun mi ela vive comigo. 2 de: mi prenos nur telereton kun salato pegarei só um pratinho de salada. 3 conforme: tio ŝanĝiĝas kun la aĝo isso varia conforme a idade. 4 (mat.; símb.: È) união. kuna 1 conjunto, apenso, comum. 2 denso: kuna erupcio erupção densa. kune juntamente, conjuntamente, a par, simultaneamente, por junto, juntos: ni vojaĝos kune viajaremos juntos.. kunago (tb. kunagado) cooperação. kunaĵo conjunto, composto. kunceli (tr.) convergir. kundisĉiplo (tb. kunlernanto) condiscípulo, colega. kuneco comunhão, união, ligação, relações, junção, reunião. kunekzisti (i.) coexistir. kunestanta (que se manifesta simultaneamente com outro) concomitante. kunfandiĝi fundir-se juntamente. kunflui (i.) confluir (correr para o mesmo ponto). kunhelpi (tr.) contribuir. kuniga conectivo, conjuntivo. kunigi 1 unir, reunir, agregar, agremiar, juntar, ajuntar, associar, aliar, arrebanhar, aproximar. 2 (tb. kunadapti) (tr.) (juntar (peças), ajustando) ensamblar, samblar. kunigo agremiação, aliança, ajuntamento. kunigebla compatível. kuniĝi unir-se, reunir-se, agregar-se, agremiar-se, juntar-se, ajuntar-se, associar-se, aliar-se. kuniĝo união, reunião, companhia, junção, aliança. kuniĝemeco afinidade. kunkudro 1 costura. 2 (med.: operação que consiste em coser os lábios de uma ferida para os juntar) sutura. kunlabori (i.) colaborar. kunligi (tr.) atar, ligar, vincular. kunmeti (tr.) compor, combinar. kunmetaĵo composto, conjunto. kunmetita composto. kunmilitanto camarada de armas. kunokazi (i.) coincidir, concorrer. kunporti (tr.) (tb. kunpreni) levar consigo. kunregado condomínio. kunsendi (tr.) remeter juntamente. kunsenti (i.) simpatizar. kunsidi (i.) (tb. kunveni) reunir-se. kunsido sessão. kuntenaj que se mantêm juntos. kunteniĝantaj que se mantêm juntos. kuntirebla (suscetível de se contrair) contrátil. kuntiro contração. kuntiriĝo contração. kunulo 1 (tb. kunvivanto) (homem que mora com uma mulher) companheiro. 2 companheiro, associado. kunularo companhia, comunidade. kunuleco sociabilidade. kunveno reunião. kunvojaĝanto companheiro de viagem. ĉikune aqui junto, anexo. diskunigi dissociar. ekkuntiro contração súbita de um músculo. malkune separadamente. malkunigi separar, apartar. malkuniĝo separação. nekuniĝema incompatível. ¨ kune kun juntamente com, em companhia de, ao mesmo tempo que, bem como. kunigi la brovojn franzir as sobrancelhas. esti kune (ter uma relação amorosa) estar juntos: ili estas kune jam de tri monatoj eles estão juntos já há três meses. ŝajniga kunulino (mulher que acompanha um “gay” em ocasiões sociais) acompanhante. || kuntiriĝanta vizaĝaspekto face crispada: kun kuntiriĝanta vizaĝaspekto li forirs com a face crispada, retirou-se.

Kunegunda (pren.fem.) Cunegundes.

kungfuo (desp.: arte marcial chinesa) “kung fu”. kungfuisto (desp.:) lutador de “kung fu”.

kuniklo (zool.: mamífero da família dos leporídeos, Oryctolagus cuniculus) coelho. kuniklaĵo (cul.: iguaria preparada com a carne do coelho) coelho. kuniklejo (local destinado à criação de coelhos) coelheira. kuniklido láparo, coelho novo. kuniklino (a fêmea do coelho) coelha.

Kunjo  (geogr.: mun. do estado de São Paulo) Cunha. Vd. San-Paŭlo (‘estado’). kunja (relativo ao mun. de Kunjo SP ou aos seus naturais ou habitantes) cunhense. kunjano (o natural ou habitante do mun. de Kunjo SP) cunhense.

Kunjataio  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Cunhataí. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kunjataia (relativo ao mun. de Kunjataio SC ou aos seus naturais ou habitantes) cunhataiense. kunjataiano (o natural ou habitante do mun. de Kunjataio SC) cunhataiense.

KUNKD sigl. de Konferenco de Unuiĝintaj Nacioj pri Komerco kaj Disvolvado.

Kunluno (geogr.: cadeia de montanhas da Ásia) Kunlun, Cuenlum.

Kunmingo (geogr.: cap. da província de Yunnan, na China) Kunming. Vd. Junano.

Kuomintango (pol.: partido político chinês, atualmente restrito a Taiwan) Kuomintang, Guomindang.

kupo 1 (objeto cônico, geralmente de vidro ou metal, que se aplica sobre a pele para, depois de nele se ter rarefeito o ar, provocar afluxo de sangue) ventosa. 2 (zool.: órgão que alguns animais usam para se fixar a uma superfície) ventosa.

kupeo compartimento (de vagão etc.), saleta. ¨ kupeo por fumantoj compartimento (ou saleta) para fumantes.

kupeli (tr.) (metal.: submeter à copelação) copelar. kupelado (metal.: operação de refino de metais nobres, na qual o material é aquecido até à fusão numa mufla e as impurezas presentes são oxidadas e se volatizam ou se depositam no fundo do cadinho) copelação. kupelujo 1 (metal.: vasilha de material refratário usado no processo de copelação) copela. 2 (p.ext.) cadinho, mufla, crisol.

kuperozo (med.: dilatação capilar que dá uma forte coloração vermelha ao rosto, frequentemente com acne vermelha) rosácea, acne rosácea, cuperose, barros.

Kupido (tb. Kupidono) (mit.: deus romano do Amor) Cupido. Vd. Eroso.

Kupidono (mit.) = Kupido.

kupli (tr.) 1 (mec.) acoplar, engatar. 2 (el.) coletar, fazer derivação. 3 (tb. kluĉi) (mec.) embrear. 4 (vet.: falando-se de animais) acasalar.

kupokso (vet.) = kaŭpokso.

kupolo (arq.: nome que se dá à parte superior e hemisférica de determinadas construções, tanto em seu aspecto côncavo interno — abóbada — quanto no aspecto convexo e externo — zimbório, domo) cúpula.

Kupolo de l’ Roko (templo islâmico em Jerusalém) Cúpula da Rocha.

kupono 1 (fin.) cupom, cupão, “coupon”, bônus. 2 bilhete, entrada. 3 (pequeno pedaço de papel, geralmente de máquina registradora, que se recebe ao pagar por um produto ou serviço) ficha: li aĉetis kuponon por kaf-taseto comprou uma ficha para o cafezinho. 4 = enirkupono. 5 “voucher”. enirkupono (bilhete ou similar que permite o acesso a determinado local) entrada. respondkupono (abrev.: rpk., rk.) cupom-resposta. ¨ internacia respondkupono (abrev.: irk.) cupom-resposta internacional.

kupro 1 (quím.: elemento químico de número atômico 29; símb.: Cu) cobre. 2 (arc.) = bronzo. Obs.: Zamenhof usava kupro em vez de bronzo. kupra (tb. kupreca) de cobre, cúprico, cúpreo, cuprífero. kupri (tr.) revestir de cobre. kupraĵoj objetos de cobre. kupristo (indivíduo que trabalha com cobre ou faz revestimentos de cobre) caldeireiro. kuproepoko (arql.) Idade do Cobre. Vd. ĥalkolitiko. ¨ flava kupro (quím.) latão. Vd. latuno.

kupulo (bot.: espécie de cálice, formado de pequenas brácteas unidas entre si pela base e que envolvem a flor e o fruto de alguns vegetais) cúpula, carapulo. kupulacoj (tb. kupuliferoj, fagacoj) (bot.: família de plantas dicotiledôneas, cujos frutos têm cúpula, como o carvalho, a faia, o castanheiro etc.) fagáceas, cupuláceas, cupulíferas.

kupuliferoj (bot.) = kupulacoj.

kuri  (i.) correr. kura corrente, fluente, que corre. kure às carreiras. kuro corrida, carreira, curso, circulação. kuradi (i.) correr uma longa distância. kurado corrida, carreira, curso, circulação. kuranta corrente, fluente, que corre, corrediço: kuranta akvo água corrente. kuranto (tb. kuristo) (aquele que corre) corredor. kuratingi (tr.) alcançar (correndo). kurĉevalo cavalo de corrida. kurege a toda a brida. kuregi (i.) 1 meter pernas. 2 voar (fig.). kurego carreira vertiginosa. kuregado carreira vertiginosa. kurigi fazer correr, expulsar, enxotar, espalhar. alkuri (i.) acorrer, acudir. boatvetkuro corrida de barcos (por aposta). ĉevalkurado corrida de cavalos. ĉevalvetkuro corrida de cavalos (por aposta). diskuri (i.) 1 dispersar-se, disparar, discorrer. 2 (tb. diskuregi) (dispersar-se rapida e confusamente, especialmente falando-se de animais) disparar. diskuro disparada. diskurado disparada. diskuregi (i.) dispersar-se, disparar. diskurigi dispersar, pôr em debandada. ekkuri (i.) 1 partir, arrancar (fig.), abalar. 2 (tb. ekkuregi) (pôr-se a correr desabaladamente) disparar: pro la tondro la ĉevalo ekkuris. ekkuro arrancada, partida, arremesso. ekkuregi (i.) precipitar-se, arremessar-se, arrojar-se. elkuri (i.) correr saindo, escorrer. facilkura ágil, corrediço. facilkuranta corrediço, ágil. facilkureco agilidade. forkuri (i.) fugir, abalar. forkuro fuga, escapada, deserção. forkurego fuga precipitada. forkurigi afugentar, pôr em fuga. forkurinto fugitivo. glitkuri (i.) patinar. kunkuri (i.) concorrer, competir. laŭkuri (tr.) correr ao longo de. postkuri (tr.) (tb. ĉaskuri) perseguir. postkurado perseguição. preterkure de carreira. preterkuri (tr.) passar (correndo) por. rekuranta (med.) recorrente: rekuranta febro febre recorrente. trakuri (tr.) percorrer, atravessar. transkuri (tr.) perpassar. transkurinto desertor, renegado. velvetkuro corrida de barcos a vela (por aposta). vetkuri (tr.) correr (por aposta). vetkuro corrida (por aposta). vetkurado corrida (por aposta). ¨ postkuri brutaron campear gado.

kuraci (tr.) tratar (de doente, como médico), medicar. Vd. resanigi. kuraca curativo, salutar, proveitoso. kuracado 1 tratamento, terapia, terapêutica. 2 cura. kuracarto medicina, terapêutica. kuracato paciente, doente. kuracebla curável. kuracejo 1 sanatório, casa de saúde. 2 = hospitalo. kuracilo curativo, remédio: kuracilo kontraŭ tusado remédio para tosse. kuracisto médico, facultativo. kuracistaĉo medicastro, charlatão. akvokuracado 1 tratamento pela água. 2 hidroterapia, hidroterapêutica, hidropatia. akvokuracejo 1 balneário. 2 estância hidroterápica, banhos. bestkuracisto veterinário, alveitar. ekspertizisto-kuracisto médico consultor. malriĉulkuracejo (tb. dispensario) (instituição beneficente voltada para o atendimento a pacientes pobres) dispensário. nekuracebla incurável. okulkuracilo = kolirio. piedkuracisto calista, pedicuro, podólogo, podiatra. sun-kuracejo (estabelecimento próprio para tratar certas doenças com banhos de sol) solário. vundkuracilo penso. ¨ abrupta kuraco (privação, voluntária ou não, de substâncias tais como álcool, heroína ou qualquer outra droga de que se é dependente) abstinência. akva kuracado hidroterapia, cura pela água. ĉambro de intensa kuracado (med.) = sektoro de konstanta flegado. duonefika kuracilo (tb. paliativo) (fig.: recurso provisório, só para contemporizar e aguardar coisa definitiva) paliativo. universala kuracilo (tb. panaceo) (remédio para todos os males) panaceia.

kuracao (cul.: licor feito com cascas de laranja, açúcar e aguardente) curaçau.

kuraĝa corajoso, denodado, ousado, afoito, arrojado, ardido, atrevido, brioso, intrépido, valente, destemido, bravo. kuraĝe corajosamente, com bravura. kuraĝi (i.) ousar, ter coragem de, animar-se, arrojar-se, afoitar-se, atrever-se, arriscar-se. kuraĝo 1 coragem, denodo, ânimo, arrojo, ousadia, brio. 2 (fil.: uma das quatro virtudes cardeais) fortaleza. Vd. virto. kuraĝaĵo proeza. kuraĝeco coragem, afoiteza, ânimo. kuraĝega bravo, arrojado, audaz, intrépido, temerário. kuraĝego bravura, arrojo, audácia. kuraĝegeco bravura, arrojo, audácia. kuraĝiga encorajador, animador, alentador. kuraĝigi 1 animar, alentar. 2 acoroçoar, dar coragem, encorajar. kuraĝiĝi animar-se, tomar coragem, encorajar-se. kuraĝoplena ousado, fogoso, intimorato. kuraĝulo homem de coragem, valente, bravo. malkuraĝa medroso, covarde. malkuraĝo covardia. malkuraĝaĵo covardia. malkuraĝeco covardia. malkuraĝega pusilânime. malkuraĝigi acovardar. malkuraĝiĝi acovardar-se, arrefecer-se. malkuraĝulo (tb. leporkorulo) poltrão, medroso, covarde. nekuraĝa 1 temeroso, receoso. 2 tímido. nekuraĝe temerosamente, receosamente, temeroso, receoso: ŝi diris iom nekuraĝe ela disse, um pouco temerosa. rekuraĝigi reanimar. senkuraĝa 1 desanimado, desalentado, abatido. 2 temeroso, receoso. senkuraĝe temerosamente, receosamente, temeroso, receoso: ŝi diris iom senkuraĝe ela disse, um pouco temerosa. senkuraĝo desânimo, desalento. senkuraĝeco desânimo, desalento. senkuraĝigi desanimar, acovardar, desmoralizar, aniquilar.|| kuraĝe! (tb. kuraĝon!) coragem!. perdi la kuraĝon amarelar, perder a coragem: kiam la situacio sin prezentis, li perdis la kuraĝon quando surgiu a situação, ele amarelou.

Kurajs-Novo  (geogr.: mun. do estado do Rio Grande do Norte) Currais Novos. Vd. Norda Rio-Grando (‘estado’). kurajs-nova (relativo ao mun. Kurajs-Novo RN ou aos seus naturais ou habitantes) currais-novense: la kurajs-nova kulturo estas riĉa a cultura currais-novense é rica. kurajs-novano (o natural ou habitante do mun. Kurajs-Novo RN) currais-novense: la kurajs-novanoj estas feliĉaj os currais-novenses são felizes.

Kural-de-Simo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Curral de Cima. Vd. Paraibo (‘estado’). kural-de-sima (relativo ao mun. de Kural-de Simo PB ou aos seus naturais ou habitantes) curralense-de-cima. kural-de-simano (o natural ou habitante do mun. de Kural-de Simo PB) curralense-de-cima.

Kuralinjo  (geogr.: mun. do estado do Piauí) Curralinhos. Vd. Piaŭio (‘estado’). kuralinja (relativo ao mun. de Kuralinjo PI ou aos seus naturais ou habitantes) curralinhense. kuralinjano (o natural ou habitante do mun. de Kuralinjo PI) curralinhense.

Kural-Veljo  (geogr.: mun. do estado da Paraíba) Curral Velho. Vd. Paraibo (‘estado’). kural-velja (relativo ao mun. de Kural-Veljo PB ou aos seus naturais ou habitantes) curral-velhense. kural-veljano (o natural ou habitante do mun. de Kural-Veljo PB) curral-velhense.

kuraro (veneno paralisante extraído de plantas do gênero Strychnos e Chondodrendon, e usado pelos índios na ponta de suas flechas) curare, ticuna. kurarizo 1 (envenenamento com curare) curarismo. 2 (med.: aplicação terapêutica do curare) curarismo.

Kurasao  (geogr.: mun. do estado da Bahia) Curaçá. Vd. Baio (‘estado’). kurasaa (relativo ao mun. de Kurasao BA ou aos seus naturais ou habitantes) curaçaense. kurasaano (o natural ou habitante do mun. de Kurasao BA) curaçaense.

Kuraŝ (hist.: nome persa de Ciro, fundador do império persa) Kurash. Vd. Ciro.

kuratelo (jur.) = kuratoreco.

kuratoro 1 (jur.) curador, tutor. 2 (em universidades) decano. 3 (de museus, bibliotecas etc.) conservador, diretor, curador. kuratoreco curadoria, curatela, tutela, tutoria. ¨ kuratoro de muzeo museólogo, diretor, conservador, curador. kuratoro de biblioteko bibliotecário, diretor, conservador, curador.

kurba curvo, sinuoso, tortuoso, adunco. kurbo curva, volta, arco. kurbabeka (de bico curvo) curvirrostro. kurbaĵo (coisa curva) curva. kurbakrura que tem pernas tortas, zambro, cambaio. kurbanaza de nariz curvo, de nariz aquilino. kurbeco curvatura, curvidade: kurbeco de la tero curvatura da terra. kurbigi curvar, arquear. kurbigebla que pode ser curvado, flexível, arqueável, flexo. kurbiĝi curvar-se, arquear-se, arcar-se. kurbiĝo curva, parte curva, dobra. kurbiĝadi contorcer-se. kurbiĝema flexuoso. senkurba (sem curva) direito, reto. senkurbigi desencurvar, descurvar, endireitar, retificar,. desentortar. ¨ kurba linio curva, linha curva. || senkurbigi la dorson aprumar-se, desencurvar-se: la soldatoj senkurbigis la dorson por la revuo os soldados desencurvaram-se para a revista.

kurĉatovio (quím.: nome pelo qual o elemento rutherfórdio era conhecido na Rússia até 1997; símb.: Ku) kurchatóvio. Vd. ruterfordio, unnilkvadio.

kurdo (indivíduo dos curdos, povo nômade muçulmano do Curdistão) curdo. Kurdio (tb. Kurdujo) (geogr.: região da Ásia habitada pelos curdos, dividida entre a Turquia, o Irã, o Iraque e a Síria) Curdistão. ¨ kurda lingvo (ling.: língua falada pelos curdos) curdo.

kurento (el.: fluxo de carga elétrica em um condutor) corrente, corrente elétrica. kurentintenso (el.) intensidade de corrente elétrica. Vd. ampero. ¨ alterna kurento (el.) corrente alternada. altfrekvenca kurento (el.) corrente de alta frequência. kontinua kurento (el.) corrente contínua. magnetiga kurento (el.) corrente magnetizante.

kureto (cir.: instrumento cirúrgico em forma de colher, usado para raspagem) cureta. kureti (tr.) (cir.: raspar com a cureta) curetar. kuretado (cir.: ação de raspar com a cureta) curetagem.

kurio 1 1 (nome que os primitivos ítalos davam a grupos religiosos de famílias, a que os gregos chamavam fratria) cúria. 2 (divisão da tribo entre os antigos romanos) cúria. 3 (senado de Roma ou de antiga comuna) cúria. 4 (casa em que se reunia o senado) cúria. 5 (administração papal ou episcopal da igreja romana) cúria.

kurio 2 (fís.: unidade de radioatividade equivalente a 3,7 ´ 1010 Bq; símb.: Ci) curie.

kuriero 1 correio, mensageiro, estafeta, carteiro. 2 (lud.: peça do jogo de xadrez) bispo. 3 (indivíduo empregado num escritório para fazer entregas, visitas a bancos etc.) contínuo, bói, “boy”, “office boy”. kurierŝipo Vd. kurierŝipo. kurierveturilo Vd. kurierveturilo. ¨ kuriera veturilo = kurierveturilo.

Kuriloj (geogr.: arquipélago da Rússia) ilhas Kuriles.

Kurio (Maria) (física francesa de origem polonesa, 1867–1934) Marie Curie.

Kurio (Pierre) (físico francês, 1859–1906) Pierre Curie.

kurioterapio (med.: método terapêutico pela aplicação de raios de rádio e outros elementos radioativos) curioterapia.

kurioza curioso, interessante, singular, original, notável, insólito. kuriozaĵo coisa curiosa, curiosidade. kuriozeco (qualidade ou estado do que é curioso) curiosidade. || kolekti kuriozaĵojn colecionar curiosidades.

Kuritibo  (geogr.: mun. do Brasil, cap. do estado do Paraná) Curitiba. Vd. Paranao (‘estado’). kuritiba (relativo ao mun. Kuritibo PR ou aos seus naturais ou habitantes) curitibano: la kuritiba kulturo estas riĉa a cultura curitibana é rica. kuritibano (o natural ou habitante do mun. Kuritibo PR) curitibano: la kuritibanoj estas feliĉaj os curitibanos são felizes.

Kuritibano  (geogr.: mun. do estado de Santa Catarina) Curitibanos. Vd. Santa-Katarino (‘estado’). kuritibana (relativo ao mun. Kuritibano SC ou aos seus naturais ou habitantes) curitibanense: la kuritibana kulturo estas riĉa a cultura curitibanense é rica. kuritibanano (o natural ou habitante do mun. Kuritibano SC) curitibanense: la kuritibananoj estas feliĉaj os curitibanenses são felizes.

kuriumo (quím.: elemento químico de número atômico 96; símb.: Cm) cúrio.

kurkulio (zool.: designação comum aos besouros do gênero Curculio, da família dos curculionídeos) gorgulho.

kurkumo (bot.: designação comum às plantas do gênero Curcuma, da família das gengiberáceas) cúrcuma.

kurlo (zool.) = numenio.

Kurlando (geogr.: antiga região da Letônia) Curlândia.

kurlingo (tb. glaciŝtonludo) (desp.: jogo escocês semelhante ao boliche ou à bocha, jogado entre duas equipes, sobre uma pista de gelo) “curling”.

Kuroŝio (geogr.: corrente marinha do Pacífico que percorre a costa oriental do Japão) Kuroshio.

kurso  1 curso (de lições): kurso de la Portugala lingvo curso de Português. 2 percurso, curso: la ŝipo tenis sian kurson norden o navio manteve seu curso rumo ao Norte. 3 (econ.) = kurzo. kursadi (i.) 1 fazer um percurso, percorrer, trafegar: tiu trajno kursadas nur sabate aquele trem só trafega aos sábados. 2 (falando-se de dinheiro) circular: tiu monero kursadis nur du jarojn aquela moeda circulou só dois anos. kursano frequentador de curso, aluno, estudante. kursogvidanto professor. elkursigi 1 tirar do curso: elkursigi ŝipon tirar um navio do curso. 2 (falando-se de dinheiro) tirar de circulação. enkursigi (fazer que os objetos de correio sigam seu curso) encaminhar. samkursano condiscípulo, colega. ¨ ĉeesta kurso (aquele que é realizado com a presença da pessoa) curso presencial. en kurso de kolizio kun em rota de colisão com. paroliga kurso curso de conversação. porenira kurso (al fakultato) (curso) pré-vestibular (para faculdade). ŝnura kurso (desp.) = ŝnurĝardeno.

kursivo 1 (gráf.: caractere tipográfico de realce, inclinado para a direita) cursivo, itálico, grifo. 2 escrita cursiva (inclinada para a direita). kursivigi (usar letras cursivas para um texto ou parte dele) grifar, italicizar: kursivigi la fremdvortojn grifar os estrangeirismos.

kursoro 1 (tb. montrilo, tapjmontrilo, tajpkursoro) (inf.: sinal na tela de um monitor indicando o ponto em que ficará o próximo caractere a ser inserido no texto) cursor, ponto de inserção. 2 (tb. montrilo, musmontrilo, muskursoro) (inf.: seta ou elemento gráfico que se move na tela de um monitor, acompanhando os movimentos do mouse ou dispositivo de entrada semelhante) cursor, cursor do mouse. muskursoro (inf.) = kursoro (‘seta ou elemento gráfico’). tajpkursoro (inf.) = kursoro (‘sinal na tela’).

kurta (tb. mallonga) curto: kurtaj ondoj ondas curtas.

kurtaĝo (percentual recebido pelo corretor em negociação da qual participa) corretagem, comissão.

kurteno 1 (peça, geralmente de pano, que, suspensa, resguarda, enfeita ou envolve algo) cortina, cortinado. 2 (teat.: pano, painel ou outro material usado para ocultar a boca de cena) pano de boca, pano, cortina. 3 (peça de pano, cordas, contas ou outro material pendente das portas interiores da casa) reposteiro. kurteni (tr.) cortinar, guarnecer com cortinas. bambukurteno (pol.: fronteira imaginária entre os países do antigo bloco socialista da Ásia e os demais países do continente) cortina de bambu. ferkurteno 1 (tb. rulkurteno) (espécie de porta metálica de enrolar, usada para proteger vitrines, fechar lojas, garagens etc.) porta de aço. 2 (pol.: fronteira entre os antigos países europeus do bloco socialista e os demais países daquele continente) cortina de ferro. flankkurteno cortina lateral. litkurteno cortinado. pordkurteno cortina de porta, reposteiro. rulkurteno 1 (espécie de cortina que se enrola numa vara, sendo abaixada e levantada por meio de dispositivo especial) estore, corrediça. 2 (tb. ferkurteno) porta de aço. sunkurteno toldo. ŝovkurteno (tb. ŝova kurteno) cortina de corrediças, cortina corrediça, corrediça.

kurtino (mil.: nas fortificações, parte da muralha localizada entre duas torres) cortina.

kuruko (zool.: ave da família dos silviídeos, Sylvia curruca) papa-amoras-cinzento.

Kururupuo  (geogr.: mun. do estado do Maranhão) Cururupu. Vd. Maranjano (‘estado’). kururupua (relativo ao mun. de Kururupuo MA ou aos seus naturais ou habitantes) cururupuense. kururupuano (o natural ou habitante do mun. de Kururupuo MA) cururupuense.

Kurusao  (geogr.: mun. do estado do Pará) Curuçá. Vd. Parao (‘estado’). kurusaa (relativo ao mun. Kurusao PA ou aos seus naturais ou habitantes) curuçaense: la kurusaa kulturo estas riĉa a cultura curuçaense é rica. kurusaano (o natural ou habitante do mun. Kurusao PA) curuçaense: la kurusaanoj estas feliĉaj os curuçaenses são felizes.

kuruŝo (econ.: 1/100 de nova turka liro, moeda da Turquia) kurush.

Kurvelo  (geogr.: mun. do estado de Minas Gerais) Curvelo. Vd. Minas-Ĵerajso (‘estado’). kurvela (relativo ao mun. Kurvelo MG ou aos seus naturais ou habitantes) curvelano: la kurvela kulturo estas riĉa a cultura curvelana é rica. kurvelano (o natural ou habitante do mun. Kurvelo MG) curvelano: la kurvelanoj estas feliĉaj os curvelanos são felizes.

kurvimetro (instrumento para medir, nas plantas e mapas, o comprimento de linhas curvas) curvímetro.

kurzo (econ.) câmbio, cotação, taxa de câmbio. kurza (econ.) cotado. kurzhava (econ.) cotado. kurzaltiĝo (econ.) alta de câmbio. kurzofalo (econ.) queda de câmbio. senkurza (econ.) sem cotação.

kuso (bot.: árvore da família das rosáceas, Hagenia abyssinca) cosso, cusso.

kuseno  almofada, travesseiro, coxim. kusena almofadado. kusenego (longo saco de pano, preenchido com penas, sobre o qual se pode deitar) colchonete. Vd. plumono, peplomo. kuseneto almofada, almofadinha. kusentego = kusensako. kusentegaĵo = kusensako. kusentegilo = kusensako. kusensako fronha. aerkuseno (tb. savkuseno) (autom.: bolsa inflável que protege o motorista ou o passageiro em caso de colisão) “airbag”, bolsa inflável, bolsa de ar, balão de ar. kapkuseno travesseiro. litkuseno = kapkuseno. plumkusenego colchonete. Vd. plumono. savkuseno = aerkuseno. || garni per kusenoj almofadar.

kusineto (peça em forma de argola, dentro da qual gira o eixo de um maquinismo) “coussinet”, mancal.

kuskuso 1 (cul.: iguaria originária do Norte da África, feita com sêmola moída e cozida no vapor, e que se serve com carne ou peixe, legumes e embutidos) cuscuz. 2 (tb. brazila kuskuso) (cul.: bolo salgado e bem condimentado cozido no vapor e feito com farinha de milho, legumes, peixe e camarão, ou galinha e ovos cozidos) cuscuz. cuscuz-paulista. kuskuspoto (recipiente, geralmente feito de alumínio ou barro e provido de pequenos furos no fundo, utilizado para fazer cuscuz) cuscuzeiro, cuscuzeira.

kuskuto (bot.: designação comum às plantas do gênero Cuscuta, da família das convolvuláceas) cuscuta. ¨ timiana kuskuto (bot.: trepadeira da família das convolvuláceas, Cuscuta epithymum epithymum) cabelos.

kuspi (tr.) 1 arrepiar (cabelos). 2 arrevesar (pôr ao revés, às avessas, do avesso). 3 arregaçar (calças, mangas de camisa etc.).

kuspido (anat.: formação pontiaguda projetada para adiante) cúspide. kuspida (anat.: relativo a cúspide) -cúspide: trikuspida tricúspide.

kustardo 1 (tb. kremaĵo) (cul.: iguaria feita de leite, açúcar e farinha de milho fina) creme pasteleiro, creme. 2 (cul.) manjar, pudim.

Kustodjo  (geogr.: mun. do estado de Pernambuco) Custódia. Vd. Pernambuko (‘estado’). kustodja (relativo ao mun. de Kustodjo PE ou aos seus naturais ou habitantes) custodiense. kustodjano (o natural ou habitante do mun. de Kustodjo PE) custodiense.

Kuŝ (tb. Etiopujo) (bíbl.: na geografia bíblica, Gênesis 2:13, nome da Etiópia, região correspondente ao atual Sudão) Cuche, Cuxe, Cusã, Etiópia.

kuŝi (i.) 1 estar deitado, deitar-se, jazer. 2 estar situado, ficar, estar. kuŝa deitado, estendido. kuŝado posição (ou postura ou atitude) de quem jaz. kuŝanta deitado, estendido. kuŝejo 1 leito, cama (de animais). 2 (geol.) jazida. kuŝema indolente, mandrião, preguiçoso. kuŝigi pôr deitado, pôr a deitar, deitar, estender: la patrino kuŝigis sian fileton a mãe pôs seu filhinho a deitar. kuŝiĝi (tb. kuŝigi sin, ekkuŝi) deitar-se, estender-se, acamar. kuŝujo leito (de rio, lago). akvokuŝejo (tb. akvofluejo) córrego, riacho. kunkuŝi (i.) estar deitado juntamente, deitar-se com. kunkuŝanto (tb. litkunulo) companheiro de cama. subkuŝi (i.) 1 estar debaixo de: tavolo, kiu subkuŝas sub alia uma camada que está debaixo de outra. 2 sucumbir: li subkuŝis en tiu lukto ele sucumbiu naquela luta. tombkuŝi (i.) estar enterrado, jazer: ĉi tie tombkuŝas tre avara virino aqui jaz uma mulher muito pão-duro. terenkuŝigi prosternar, prostrar. terenkuŝiĝi prosternar-se, prostrar-se.

kuto (vest.: vestimenta que os cavaleiros antigos usavam sobre a armadura) cota. maŝkuto (vest.: revestimento em forma de camisa, usado sobre a armadura dos soldados, e composto de pequenos anéis de metal ou ferro) cota de malha.

kutiklo 1(anat.: película, epiderme, a flor da pele) cutícula. 2 (anat.) = ungohaŭteto.

kutimi (i.) ter o costume de, estar habituado a, costumar, usar, soer. kutima costumeiro, habitual. kutime usualmente, habitualmente, de hábito. kutimo costume, hábito: la kutimo legadi o hábito da leitura. kutimaĉo vezo, mania. kutimaĵo fato corrente, coisa costumeira. kutimeco frequência. kutimigi habituar, acostumar, afazer, aclimatar, aclimar, amoldurar. kutimigita afeito. kutiminta acostumado. alkutimigi (tb. alkutimigadi, kutimigadi) habituar, acostumar, afazer, aclimatar, amoldar, disciplinar. alkutimiĝi (tb. kutimiĝi) acostumar-se, tomar o costume, habituar-se, afazer-se, aclimar-se, aclimatar-se, amoldar-se, afreguesar-se. alkutimiĝo (tb. alkutimiĝado) (ação de acostumar-se a, aquisição de um hábito) costume, hábito: la alkutimiĝado al legado o hábito da leitura. dekutimigi desacostumar, privar (alguém) de um hábito. dekutimigita desacostumado. dekutimiĝi desacostumar-se, desabituar-se. dekutimiĝinta desacostumado. ekskutima obsoleto. eksterkutima extraordinário, federal (bras., infrm.). laŭkutime como de hábito. malkutimi (i.) perder o costume. nekutima inusitado, insólito, federal (bras., infrm.). ¨ juĝa kutimo jurisprudência.

kutireakcio (tb. haŭtreago, kutireago) (med.: inflamação da pele pela inoculação de toxinas) cutirreação.

kutireago (med.) = kutireakcio.

kutro (mar.: embarcação de um só mastro e mastaréu, muito leve e veloz, com vela grande na retranca, duas velas de proa e um gafetope) cúter, “cutter”.

kuvo (grande vasilha, geralmente redonda, mais larga que funda) tina, cuba. bankuvo (tb. banujo) banheira. baptokuvo pia batismal. lavkuvo cuba de barrela. vinberkuvo (dorna onde fermentam as uvas) balsa, balça, balseiro. ¨ kuvo da uma tina de. kirlakva bankuvo (tb. kirlakva banujo) banheira de hidromassagem, hidromassagem, hidro. plenkuvo da uma tina de.

Kuvajto 1 (geogr.: país da Ásia, no golfo Pérsico; cap.: Kuvajto, Kuvajturbo; símb.autom.: KWT) Kuait. 2 (geogr.) = Kuvajturbo. Kuvajturbo (geogr.: cap. do Kuait) Al Kuait, Cidade do Kuait.

kuzo (homem em relação aos filhos e filhas de tios e tias) primo. kuzino (mulher em relação aos filhos e filhas de tios e tias) prima. bokuzo (o primo da esposa ou do esposo) primo por afinidade. gekuzoj (primos e primas, em conjunto) primos.

kŭaks onom. (imita o som de sapos, rãs etc.) croc: “‘Kŭaks, kŭaks, brekekekeks!’ estis ĉio, kion [la bufo] povis diri” “— Croc! Croc! Brec-rec-rec! — foi tudo quanto disse [o sapo]”. [Elinjo-fingreto [A Polegarzinha], de H. C. Andersen, trad. de L. L. Zamenhof]

kv (fon.) correspondente esperanto do grupo qu, quando o u é pronunciado: Ekvadoro Equador.

kV (fís.) símb. de kilovolto.

kvo = kuo.

Kvo (mat.: o conjunto dos números racionais; símb.: Q) Racionais.

kva onomat. (imita a voz de sapos, rãs etc.) croc: la ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!

KVA abrev. de Komisiono pri Virina Agado.

kvaĉo 1 (econ.: moeda da Zâmbia; = 100 gveoj) guacha zambiano, kwacha zambiano. 2 (econ.: moeda do Malavi; = 100 tambaloj) kwacha do Maláui.

kvadro (tb. orta paralelepipedo) (geom.) paralelepípedo retângulo, ortoedro.

kvadranto 1 (geom.: 1/4 do círculo) quadrante. 2 (geom.: cada uma das quatro partes em que uma superfície é dividida pelas coordenadas cartesianas) quadrante.

kvadrato  1 quadrado, quadro. 2 (lud.: no jogo de xadrez ou de damas) casa. 3 (mat.: o produto de um número por si mesmo) quadrado: naŭ estas la kvadrato de tri nove é o quadrado de três. 4 (tip.: bloco tipográfico, mais baixo que o bloco de caracteres e com a face superior em forma de um quadrado perfeito, usado para abrir claros em composições tipográficas) quadratim. kvadrata 1 (que tem a forma de um quadrilátero cujos lados e ângulos são iguais) quadrado: kvadrata paperfolio folha de papel quadrada. 2 (mat.: diz-se da raiz cujo índice é 2) quadrada: raiz quadrada kvadrata radiko. kvadrati (tr.) (tb. kvadratumi, kvadratstreki) (desenhar quadrados sobre algo) quadricular: kvadrati mapon quadricular um mapa. kvadrateto (tip.) = kvadrato (‘espaço tipográfico’). kvadratigi 1 (dar forma quadrada a) quadrar: kvadratigi marmorpecon quadrar um bloco de mármore. 2 (mat.) elevar ao quadrado. kvadratigo (tb. kvadraturo) (mat.) quadratura. kvadratita (que se quadriculou) quadriculado: kvadratita ŝtofo tecido quadriculado. ¨ kvadrata radiko raiz quadrada. kvadratigo de cirklo (tb. kvadraturo de cirklo) (geom.: redução de um círculo a um quadrado de área equivalente) quadratura do circulo. blanka kvadrato (lud.: no jogo de xadrez) casa branca. nigra kvadrato (lud.: no jogo de xadrez) casa preta.

kvadraturo (geom.: operação que determina um quadrado de área equivalente a uma dada figura geométrica) quadratura, quadração. ¨ kvadraturo de cirklo (tb. kvadratigo de cirklo) (geom.: redução de um círculo a um quadrado de área equivalente) quadratura do círculo: la kvadraturo de la cirklo estas nesolvebla problemo a quadratura do círculo é um problema insolúvel.

kvadricepso (anat.: músculo femoral que se origina em quatro cabeças) quadríceps, quádriceps, quadricípite.

kvadrigo (antigo carro de duas rodas puxado por quatro cavalos) quadriga.

kvadriko (mat.: curva de segundo grau) quádrica.

kvadrilo (dnç.: antiga dança francesa de pares) quadrilha, contradança. kvadrilfesto (reunião social em que se pratica essa dança) quadrilha. ¨ brazila kvadrilo (dnç.: certa dança popular brasileira, própria dos festejos juninos) quadrilha.

kvadriliono num. 1 (tb. = kvariliono) (mil sextiliões (1024), segundo o sistema inglês) septilião, septilhão. 2 (mil trilhões (1015), segundo o sistema francês, que é adotado no Brasil) quadrilhão, quatrilhão.

kvadriplegio (med.: paralisação dos quatro membros) tetraplegia.

kvadriremo (mar., hist.: embarcação de guerra com quatro ordens de remos) quadrirreme.

kvak onomat. (imita a voz de sapos, rãs etc.) croc: la ranoj kantis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!

kvaki (i.) 1 (falando-se de sapos, rãs etc.) coaxar: la ranoj kvakis: kva, kvak! as rãs coaxavam: croc, croc!. 2 (tb. kanti) (falando-se de patos, marrecos etc.) grasnar, grasnir, grassitar: la anasoj kvakis: kvak, kvak! os patos grasnavam: quac, quac!

kvakero (rel.: indivíduo que professa o quacrismo) quacre, quáquer, quáquero. kvakera (rel.: relativo aos quacres ou ao quacrismo) quacre, quacriano, quaqueriano. kvakerismo (rel.: seita protestante, chamada Sociedade de Amigos, fundada na Inglaterra no séc. 17) quacrismo.

Kvakera Esperantista Societo (sigl.: KES) Sociedade Esperantista Quacre.

kva kvak  onomat. (imita a voz de rãs) croc croc.

kvalifi (tr.) = kvalifiki.

kvalifiki (tr.) qualificar, classificar, capitular. kvalifiko qualificação (por assunto), classficação, capitulação.

kvalito qualidade, predicado, propriedade. kvalita 1 qualitativo. 2 qualificativo. kvalitigi qualificar. akvokvalito qualidade da água. altkvalita de alta qualidade.

kvankam conj. embora, ainda que, ainda quando, conquanto, posto, posto que, apesar de, bem que, se bem que, não obstante, em que, por mais que: kvankam li multe kuris, li ne sukcesis atingi la ŝteliston por mais que corresse, não conseguia alcançar o ladrão. Obs.: o correlativo de kvankam é tamen, embora alguns usem erradamente sed para essa função: kvankam forte pluvas, ni tamen iros al la festo embora esteja chovendo muito, ainda assim iremos à festa.

kvanto quantidade, provisão, soma, “quantum”. kvanta quantitativo. kvanteca quantitativo. mezkvanto média. mortokvanto 1 (número de pessoas ou seres que morrem em determinada época ou em determinada região, país etc., ou ainda em função de alguma doença, epidemia) mortalidade, obituário, mortandade. 2 (relação entre a quantidade de mortos e o número total de habitantes de uma determinada região, num determinado intervalo de tempo) mortalidade, taxa de mortalidade. morbokvanto (med.) = morbeco. naskokvanto (tb. naskiĝokvanto, natalitato) (med., dem.: relação entre o número de nascidos vivos e o total da população em um dado lugar, num dado período de tempo) natalidade. ¨ kvanto da uma quantidade de. kvanto da materio (quím.) quantidade de matéria. Vd. molo. angula movokvanto (fís.: em mecânica clássica, grandeza vetorial igual ao produto da quantidade de movimento pelo vetor posição em relação a ponto de referência; símb.: L) momento angular, quantidade de movimento angular, momento cinético, “momentum” do momento. elektra kvanto (fís.) quantidade de eletricidade. en granda kvanto em grande quantidade, de montão, a valer. Vd. milfoje. en la kvanto de na soma de, no total de. granda kvanto da 1 uma grande quantidade de, uma pá de: li gajnis grandan kvanton da mono ele ganhou uma pá de dinheiro. 2 mundos e fundos. 3 disparate: li kuiris grandan kvanton da manĝaĵo fez um disparate de comida. plej efika kvanto (tb. optimumo) quantidade mais favorável.

kvantilo (est.: qualquer separatriz que divide o intervalo de frequência de uma população, ou de uma amostra, em partes iguais) quantil.

kvantumo 1 (fís.: unidade elementar de grandeza física) “quantum”. 2 (fís.: partícula elementar de “spin” zero ou inteiro) “quantum”, bóson. 3 (fís.: quantidade mínima de energia que se pode produzir, propagar ou absorver) “quantum”. kvantummeĥaniko (fís.: teoria não relativística que descreve a mecânica de sistemas atômicos e subatômicos cujas dimensões tornam relevante o princípio da incerteza de Heisenberg, assim como a dualidade onda-partícula) mecânica quântica. kvantumnombro (fís.: um número dentro de um conjunto que descreve os possíveis estados de uma grandeza, quando quantizada) número quântico. kvantumteorio (fís.: teoria que supõe serem descontínuas e discretas as variações de várias grandezas pertinentes aos fenômenos naturais) teoria dos “quanta”.

kvanzo 1 (econ.: unidade monetária da Zâmbia, = 100 ngui) “kwantcha”. 2 (econ.: moeda de Angola; = 100 lvejoj) kuanza, cuanza.

kvar  num. (quantidade que é uma unidade maior que três; símb.: 4, IV) quatro: tri plus unu estas kvar três mais um são quatro. la kvar sezonoj de la jaro as quatro estações do ano. la kvar elementoj de la antikva scienco os quatro elementos da ciência antiga. kvara (ordinal correspondente a quatro; símb.: 4a, 4-a): a) quarto, quaternário (4º, IV). b) quarta, quaternária, quartã (4ª, IV). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 4a Kongreso de Esperanto IV (ou ) Congresso de Esperanto. kvare em quarto lugar. kvaro quarteto. kvarcent quatrocentos (400). kvardek num. quarenta (40). kvariliono num. (tb. kvadriliono) septilião, septilhão (1024). kvarmanulo quadrúmano (que tem quatro mãos, como os símios). kvarobla (que é quatro vezes maior) quádruplo, quaternário: la rikolto estis kvarobla je la antaŭa a colheita foi o quádruplo da anterior. kvaroblo quádruplo, quatro vezes mais. kvarobligi quadruplicar. kvarona (fracionário correspondente a quatro; símb.: 1/4) quarto: kvarona horo um quarto de hora. kvarono um quarto, a quarta parte. kvaronigi dividir em quatro. kvarope 1 a quatro, aos quatro, em grupos de quatro. 2 quatro juntos, os quatro juntos. kvaropo (grupo de quatro elementos) quarteto: kvaropo havas unu plian membron ol triopo um quarteto tem um membro a mais que um trio. kvarvoĉa a quatro vozes. jarkvaro quadriênio. jarkvarona trimestral. jarkvarono trimestre. ¨ kvarĝemelaj korpoj (tubérculos que se apresentam em número de quatro) quadrigêmeo, quadrigêmino. kvar per kvar (4x4) (autom.: veículo com tração nas quatro rodas) quatro por quatro, 4x4. dek kvar quatorze (14). dek-kvara 1 (14-a) décimo quarto (14º). 2 (14ª) décima quarta (14ª). mil kvarilionoj num. octilião, octilhão (1027).

kvaranteno (med., jur.: isolamento de pessoas ou mercadorias provenientes de países onde haja alguma epidemia) quarentena.

kvarco (min.: sílica natural) quartzo. vitroida kvarco (min: variedade cristalina e transparente de quartzo) quartzo hialino.

kvarcent num. (quantidade que é uma unidade maior que trezentos e noventa e nove; símb.: 400, CD) quatrocentos, quatrocentas: tricent plus cent estas kvarcent trezentos mais cem são quatrocentos. kvarcenta (ordinal correspondente a quatrocentos; símb.: 400a, 400-a): a) quadringentésimo (400º, CD): la kvarcenta viro en la vico o quadringentésimo homem da fila. b) quadringentésima (400ª, CD): la kvarcenta virino en la vico a quadringentésima mulher da fila. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvarcentkelkaj pouco mais de quatrocentos, quatrocentos e uns, quatrocentos e poucos, quatrocentos e tantos. kvarcentobla quatrocentas vezes maior: la rezulto estis kvarcentobla je la antaŭa o resultado foi quatrocentas vezes maior que o anterior. kvarcentona (fracionário correspondente a quatrocentos; símb.: 1/400) quadringentésimo, quatrocentos avos.

kvarcent du num. (quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos e um; símb.: 402, CDII) quatrocentos e dois, quatrocentas e duas: kvarcent unu plus unu estas kvarcent du quatrocentos e um mais um são quatrocentos e dois. la kvarcent du knaboj dancis kun la kvarcent du knabinoj os quatrocentos e dois meninos dançaram com as quatrocentas e duas meninas. kvarcent-dua (ordinal correspondente a quatrocentos e dois; símb.: 402a, 402-a): a) quadringentésimo segundo (402º, CDII). b) quadringentésima segunda (402ª, CDII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvarcent-duobla quatrocentas e duas vezes maior: la rezulto estis kvarcent-duobla je la antaŭa o resultado foi quatrocentas e duas vezes maior que o anterior. kvarcent-duona (fracionário correspondente a quatrocentos e dois; símb.: 1/402) quatrocentos e dois avos.

kvarcent unu num. (quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos; símb.: 401, CDI) quatrocentos e um, quatrocentas e uma: kvarcent plus unu estas kvarcent unu quatrocentos mais um são quatrocentos e um. la kvarcent unu knaboj dancis kun la kvarcent unu knabinoj os quatrocentos e um meninos dançaram com as quatrocentas e uma meninas. kvarcent-unua (ordinal correspondente a quatrocentos e um; símb.: 401a, 401-a): a) quadringentésimo primeiro (401º, CDI). b) quadringentésima primeira (401ª, CDI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvarcent-unuobla quatrocentas e uma vezes maior: la rezulto estis kvarcent-unuobla je la antaŭa o resultado foi quatrocentas e uma vezes maior que o anterior. kvarcent-unuona (fracionário correspondente a quatrocentos e um; símb.: 1/401) quatrocentos e um avos.

kvarcito (min.: rocha metamórfica, composta essencialmente de quartzo) quartzito.

kvardek num. (quantidade que é uma unidade maior que trinta e nove; símb.: 40, XL) quarenta: dek plus tridek estas kvardek dez mais trinta são quarenta. kvardeka (ordinal correspondente a quarenta; símb.: 40a, 40-a): a) quadragésimo (40º, XL): la kvardeka viro en la vico o quadragésimo homem da fila. b) quadragésima (40ª, XL): la kvardeka virino en la vico a quadragésima mulher da fila. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 40a Kongreso de Esperanto XL (ou 40º) Congresso de Esperanto. kvardekkelkaj pouco mais de quarenta, quarenta e uns, quarenta e poucos, quarenta e tantos. kvardekobla quarenta vezes maior: la rezulto estis kvardekobla je la antaŭa o resultado foi quarenta vezes maior que o anterior. kvardekona (fracionário correspondente a quarenta; símb.: 1/40) quarenta avos, quadragésimo.

kvardek du num. (quantidade que é uma unidade maior que quarenta e um; símb.: 42, XLII) quarenta e dois, quarenta e duas: kvardek unu plus unu estas kvardek du quarenta e um mais um são quarenta e dois. la kvardek du knaboj dancis kun la kvardek du knabinoj os quarenta e um meninos dançaram com as quarenta e duas meninas. kvardek-dua (ordinal correspondente a quarenta e dois; símb.: 42a, 42-a): a) quadragésimo segundo (42º, XLII). b) quadragésima segunda (42ª, XLII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 42a Kongreso de Esperanto XLII (ou 42º) Congresso de Esperanto. kvardek-duobla quarenta e duas vezes maior: la rezulto estis kvardek-duobla je la antaŭa o resultado foi quarenta e duas vezes maior que o anterior. kvardek-duona (fracionário correspondente a quarenta e dois; símb.: 1/42) quarenta e dois avos.

kvardek unu num. (quantidade que é uma unidade maior que quarenta; símb.: 41, XLI) quarenta e um, quarenta e uma: kvardek plus unu estas kvardek unu quarenta mais um são quarenta e um. la kvardek unu knaboj dancis kun la kvardek unu knabinoj os quarenta e um meninos dançaram com as quarenta e uma meninas. kvardek-unua (ordinal correspondente a quarenta e um; símb.: 41a, 41-a): a) quadragésimo primeiro (41º, XLI). b) quadragésima primeira (41ª, XLI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 41a Kongreso de Esperanto XLI (ou 41º) Congresso de Esperanto. kvardek-unuobla quarenta e uma vezes maior: la rezulto estis kvardek-unuobla je la antaŭa o resultado foi quarante e uma vezes maior que o anterior. kvardek-unuona (fracionário correspondente a quarenta e um; símb.: 1/41) quarenta e um avos.

kvarko (fís.: nome genérico de certas partículas elementares) “quark”.

kvarolo (mús.: quatro notas tocadas no mesmo tempo de três do mesmo intervalo) “quadruplet”.

kvarto 1 (mús.) quarta. 2 (gráf.) quarto, in-quarto. Vd. inkvarto. 3 (medida) quartilho.

kvartalo  1 (urb.: parte de uma cidade) bairro. 2  = dombloko. ¨ kvartala elekto eleição distrital. komerca kvartalo bairro comercial. loĝkvartalo bairro residencial. privatdoma kvartalo bairro residencial.

kvartana (med.: diz-se de febre) quartã: kvartana febro febre quartã.

kvarterono (filho de branco e mulata, ou de branca e mulato) quadrarão.

kvarteto 1 (mús.: composição para quatro instrumentos ou quatro vozes) quarteto. 2 (mús.: conjunto de quatro pessoas que executam tal composição) quarteto.

kvartiro (tb. kantonmento) (mil.) boleto, alojamento provisório.

kvartirmastro (mil.: certo posto da hierarquia militar) quartel-mestre.

kvaso (cul.: cerveja feita de cevada) “kvas”.

kvasio (bot.: designação comum às plantas do gênero Quassia, da família das simarubáceas) quássia. ¨ amara kvasio (bot.: árvore da família das simarubáceas, Quassia amara) simaruba, pau-amargo.

kvasto borla, penacho. kvasta ornado com borlas.

kvaternara (geol.: pertencente à quarta época geológica, que é a nossa presente) quaternário.

Kvatro-Baro  (geogr.: mun. do estado do Paraná) Quatro Barras. Vd. Paranao (‘estado’). kvatro-bara (relativo ao mun. de Kvatro-Baro PR ou aos seus naturais ou habitantes) quatro-barrense, barrense. kvatro-barano (o natural ou habitante do mun. de Kvatro-Baro PR) quatro-barrense, barrense.

kvazaro (tb. kvazaŭstelo) (astr.: fonte de rádio de origem cósmica, de aparência estelar, que emite ondas de rádio mais intensas que as galáxias) quasar.

kvazaŭ conj., adv. como se, como que; como, em guisa de, à guisa de: la hundoj ekbojis, kvazaŭ ekvidinte urson os cães latiram como tivessem visto um urso. liaj okuloj kvazaŭ disĵetis fajrerojn os olhos dele como que lançavam centelhas. ŝajnas al mi, kvazaŭ mi manĝas teron parece-me como se eu eu comesse terra. Obs.: kvazaŭ serve para exprimir comparação aproximada ou suposta, ao contrário de kiel, usado geralmente para a comparação verdadeira. kvazaŭa aparente, uma espécie de, suposto, aproximativo. kvazaŭe por assim dizer, de alguma forma, como se. kvazaŭdiri (tr.) aludir, insinuar. kvazaŭedzino concubina. kvazaŭhomo espantalho, manequim. kvazaŭparenco (aquele que convive com uma família, como se dela fizesse parte, mesmo não sendo parente) agregado. || la lago estis kvazaŭ spegulo o lago era como que um espelho.

Kvazulu-Natalo (geogr.: província da África do Sul, anteriormente denominada Natal; cap.: Pitermaricburgo) Kwazulu-Natal. Vd. Natalo (‘província’).

kv.colo abrev. de kvadrata colo.

kvebraĥo (bot.) = kebraĉo.

kvecalo 1 (zool.: ave da família dos trogonídeos, Pharomachrus mocinno) quetzal. 2 (econ.: moeda da Guatemala; = 100 centavoj) quetzal.

kver- el.comp. “transversal”: kvertrabo travessão.

kveri (i.) 1 (tb. kolombumi, rukuli) (falando-se de pombos, rolas etc.) arrulhar, gorjear: kolomboj kveras pombos arrulham. 2 (fig.) (tb. kolombumi) arrulhar: la geamantoj kveras en la ĝardeno os namorados arrulham no jardim. kvero (tb. kverado) arrulho, gorjeio.

kvereli (i.) querelar, brigar, altercar, porfiar. kverelo querela, briga, altercação, porfia. kverelado querela, briga, altercação, porfia. kverelanto querelante, querelador, bulhento, rixento. kverelema 1 querelante, querelador, bulhento, rixento. 2 da pá virada.

kverko (bot.: designação comum às árvores e arbustos do gênero Quercus, da família das fagáceas) querco, carvalho. kverka (relativo a carvalho) carvalhal. kverkaro (conjunto de carvalhos) carvalhal, carvalheira. kverkejo (local onde há muitos carvalhos) carvalhal, carvalheira. kverkido broto de carvalho. korkokverko (bot.: árvore da família das fagáceas, Quercus suber, da qual se extrai a cortiça do comércio) sobreiro, alcornoco, alcornoque, carvalho, carvalho-cortiça, carvalho-corticeiro, sobreira, sovereiro.

kvesti (i.) angariar donativos (para fins religiosos ou beneficentes). kvesto (ato de pedir a um certo número de pessoas para fins beneficentes) peditório. kvestisto (rel.: frade que pede esmolas) irmão pedinte.

kvestoro 1 (magistrado romano que tinha a seu cargo as finanças) questor. 2 (em algumas corporações, o encarregado das finanças) questor. 3 (na Itália, chefe de polícia de quarteirão) questor. kvestoreco (cargo ou função de questor) questorado. kvestorejo (lugar onde o questor exerce suas funções) questorado.

kvesturo 1 = kvestoreco. 2 = kvestorejo.

kvezalo (zool., econ.) = kvecalo.

kv.ft símb. de kvadrata futo.

kvieta  quieto, calmo, sossegado, manso, pacato, quedo, calmoso, plácido, chão (mar). kviete suavemente, pé ante pé, com assento. kvieto (tb. kvieteco) quietude, quietação, calma, sossego, bonança, mansidão, pacatez, alívio, calada, beatitude. kvietema plácido. kvietiga (que acalma) calmante, anódino, sedativo. kvietigi aquietar, acalmar, abrandar, amansar, apaziguar, aplacar, acomodar, aliviar, amainar, arrefecer, domar, abonançar, diminuir, pacificar. kvietigaĵo (tb. kvietigilo) 1 (farm.: medicamento que mitiga dores ou excitações nervosas) sedativo, calmante. 2 (fig.) ducha. kvietigebla acomodável. kvietigilo = kvietigaĵo. kvietiĝi aquietar-se, acalmar-se, acalmar, adormecer, sentir alívio, apaziguar-se, aplacar-se, dominar-se. kvietiĝo apaziguamento. kvietismo (doutrina mística que põe a perfeição do homem no aniquilamento da vontade e na vida de contemplação passiva) quietismo. kvietulo homem pacífico. dolorkvietiga (tb. paregorika) (que suaviza ou acalma dores) calmante, paregórico. malkvieta inquieto, agitado, turbulento: ŝi havas malkvietan vivon pro la gefiloj ela tem uma vida agitada em função dos filhos. malkvietega violento, borrascoso. markvieteco bonança. || kviete! calma!, pare!

kviki 1 (i.) (tb. kviviti) 1 piar. 2 (fig.) tagarelar acremente. kviko pio.

kviko 2 1 (tb. ordinara elitrigio) (bot.: planta da família das gramíneas, Agropyron repens, sin. Elytrigia repens, Triticum repens) grama-de-ponta. 2 (bot.) = elitrigio (‘designação comum’).

kvilajo (bot.: designação comum às árvores do gênero Quillaja) quilaia.

kvin num. (quantidade que é uma unidade maior que quatro; símb.: 5, V) cinco: kvar plus unu estas kvin quatro mais um são cinco. la kvin fingroj de la mano os cinco dedos da mão. la kvin pintoj de la verda stelo as cinco pontas da estrela verde. kvina (ordinal correspondente a cinco; símb.: 5a, 5-a): a) quinto (5º, V). b) quinta (5ª, V). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 5a Kongreso de Esperanto V (ou ) Congresso de Esperanto. kvine em quinto lugar. kvino quinteto. kvinangulo pentágono. kvincent quinhentos (500). kvindek cinquenta (50). kvindeka (50a) 1 quinquagésimo (50º). 2 quinquagésima (50ª). kvindekjara quinquagenário. kvindekjarulo cinquentão. kviniliono (tb. kvintiliono) nonilião, nonilhão (1030). kvinobla (que é cinco vezes maior) quíntuplo: la rikolto estis kvinobla je la antaŭa a colheita foi o quíntuplo da anterior. kvinobligi quintuplicar. kvinona (fracionário correspondente a cinco; símb.: 1/5) quinto: anonco por kvinona paĝo anúncio para um quinto de página.kvinono um quinto (1/5), quinta parte. kvinopa quinário. kvinope 1 aos cinco, em grupo de cinco. 2 cinco juntos, os cinco juntos. ĉiukvinjara quinquenal. jarkvino lustro. ¨ dek kvin quinze (15). mil kvinilionoj num. decilião, decilhão (1033).

kvincent num. (quantidade que é uma unidade maior que quatrocentos e noventa e nove; símb.: 500, D) quinhentos, quinhentas: kvarcent plus cent estas kvincent quatrocentos mais cem são quinhentos. kvincenta (ordinal correspondente a quinhentos; símb.: 500a, 500-a): a) quingentésimo (500º, D): la kvincenta viro en la vico o quingentésimo homem da fila. b) quingentésima (500ª, D): la kvincenta virino en la vico a quingentésima mulher da fila. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvincentkelkaj pouco mais de quinhentos, quinhentos e uns, quinhentos e poucos, quinhentos e tantos. kvincentobla quinhentas vezes maior: la rezulto estis kvincentobla je la antaŭa o resultado foi quinhentas vezes maior que o anterior. kvincentona (fracionário correspondente a quinhentos; símb.: 1/500) quingentésimo, quinhentos avos.

kvincent du num. (quantidade que é uma unidade maior que quinhentos e um; símb.: 502, DII) quinhentos e dois, quinhentas e duas: kvincent unu plus unu estas kvincent du quinhentos e um mais um são quinhentos e dois. la kvincent du knaboj dancis kun la kvincent du knabinoj os quinhentos e dois meninos dançaram com as quinhentas e duas meninas. kvincent-dua (ordinal correspondente a quinhentos e dois; símb.: 502a, 502-a): a) quingentésimo segundo (502º, DII). b) quingentésima segunda (502ª, DII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvincent-duobla quinhentas e duas vezes maior: la rezulto estis kvincent-duobla je la antaŭa o resultado foi quinhentas e duas vezes maior que o anterior. kvincent-duona (fracionário correspondente a quinhentos e dois; símb.: 1/502) quinhentos e dois avos.

kvincent unu num. (quantidade que é uma unidade maior que quinhentos; símb.: 501, DI) quinhentos e um, quinhentas e uma: kvincent plus unu estas kvincent unu quinhentos mais um são quinhentos e um. la kvincent unu knaboj dancis kun la kvincent unu knabinoj os quinhentos e um meninos dançaram com as quinhentas e uma meninas. kvincent-unua (ordinal correspondente a quinhentos e um; símb.: 501a, 501-a): a) quingentésimo primeiro (501º, DI). b) quingentésima primeira (501ª, DI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais. kvincent-unuobla quinhentas e uma vezes maior: la rezulto estis kvincent-unuobla je la antaŭa o resultado foi quinhentas e uma vezes maior que o anterior. kvincent-unuona (fracionário correspondente a quinhentos e um; símb.: 1/501) quinhentos e um avos.

kvindek num. (quantidade que é uma unidade maior que quarenta e nove; símb.: 50, L) cinquenta: dek plus kvardek estas kvindek dez mais quarenta são cinquenta. kvindeka (ordinal correspondente a cinquenta; símb.: 50a, 50-a): a) quinquagésimo (50º, L): la kvindeka viro en la vico o quinquagésimo homem da fila. b) quinquagésima (50ª, L): la kvindeka virino en la vico a quinquagésima mulher da fila. Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 50a Kongreso de Esperanto L (ou 50º) Congresso de Esperanto. kvindekkelkaj pouco mais de cinquenta, cinquenta e uns, cinquenta e poucos, cinquenta e tantos. kvindekobla cinquenta vezes maior: la rezulto estis kvindekobla je la antaŭa o resultado foi cinquenta vezes maior que o anterior. kvindekona (fracionário correspondente a cinquenta; símb.: 1/50) cinquenta avos, quinquagésimo.

kvindek du num. (quantidade que é uma unidade maior que cinquenta e um; símb.: 52, LII) cinquenta e dois, cinquenta e duas: kvindek unu plus unu estas kvindek du cinquenta e um mais um são cinquenta e dois. la kvindek du knaboj dancis kun la kvindek du knabinoj os cinquenta e dois meninos dançaram com as cinquenta e duas meninas. kvindek-dua (ordinal correspondente a cinquenta e dois; símb.: 52a, 52-a): a) quinquagésimo segundo (52º, LII). b) quinquagésima segunda (52ª, LII). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 52a Kongreso de Esperanto LII (ou 52º) Congresso de Esperanto. kvindek-duobla cinquenta e duas vezes maior: la rezulto estis kvindek-duobla je la antaŭa o resultado foi cinquenta e duas vezes maior que o anterior. kvindek-duona (fracionário correspondente a cinquenta e dois; símb.: 1/52) cinquenta e dois avos.

kvindek unu num. (quantidade que é uma unidade maior que cinquenta; símb.: 51, LI) cinquenta e um, cinquenta e uma: kvindek plus unu estas kvindek unu cinquenta mais um são cinquenta e um. la kvindek unu knaboj dancis kun la kvindek unu knabinoj os cinquenta e um meninos dançaram com as cinquenta e uma meninas. kvindek-unua (ordinal correspondente a cinquenta e um; símb.: 51a, 51-a): a) quinquagésimo primeiro (51º, LI). b) quinquagésima primeira (51ª, LI). Obs.: em Esperanto, deve-se dar preferência aos algarismos arábicos, por serem mais internacionais: 51a Kongreso de Esperanto LI (ou 51º) Congresso de Esperanto. kvindek-unuobla cinquenta e uma vezes maior: la rezulto estis kvindek-unuobla je la antaŭa o resultado foi cinquenta e uma vezes maior que o anterior. kvindek-unuona (fracionário correspondente a cinquenta  e um; símb.: 1/51) cinquenta e um avos.

kvinoo (bot.) = kinuo (Chenopodium quinoa).

kvinolo (mús.: cinco notas tocadas no mesmo tempo de quatro do mesmo intervalo) “quintuplet”.

Kvinslando (geogr.: um dos Estados da Austrália; cap.: Brisbano) Queensland.

kvinto (mús.: intervalo de cinco notas seguidas, para cima ou para baixo) quinta.

kvintalo 1 (peso antigo, correspondente a quatro arrobas) quintal. 2 (unidade de massa equivalente a 100 kg; símb.: q) quintal métrico.

kvintesenco 1 (a parte essencial mais sutil ou apurada de uma substância) quinta-essência. 2 (fig.) requinte, supra-sumo.

kvinteto 1 (mús.: composição para cinco instrumentos ou cinco vozes) quinteto. 2 (mús.: conjunto de cinco pessoas que executam tal composição) quinteto.

Kvintiliano 1 (pren.masc.) Quintiliano.

Kvintiliano 2 (retórico latino, c.30 d.C.–c.100) Quintiliano.

kvintiliono (tb. kviniliono) 1 (mil quatriliões) quintilhão (1018). 2 (mil octiliões) um nonilião (1030).

kvita (que saldou suas contas) quite, livre, libertado, liberado, desobrigado. kvitatesto (tb. kvitancilo) (documento que comprova um pagamento) recibo, quitação. kvitigi quitar. kvitiĝi quitar-se. || nun ni estas kvitaj agora estamos quites.

kvitanci (tr.) dar recibo, passar quitação: li kvitancis al mi la pagon de la luprezo ele me deu recibo do pagamento do aluguel. kvitanco (tb. kvitatesto, pagatesto) quitação, recibo, nota. kvitancilo recibo (fórmula, impresso). kvitancmarko selo de recibo, estampilha.

kvivit onom. (imita a voz de pássaros) quic, tuit-tuit: krom sia ‘kvivit’ tia birdo havas ja nenion além de seu tuit-tuit, tal ave nada mais tem. kvivito (a voz de pássaros) quic, tuit-tuit.

kvizo inquérito, pesquisa de opinião. kvizi (tr.) inquerir, pesquisar.

kv.jardo abrev. de kvadrata jardo.

kvociento 1 (resultado da divisão de um número por outro) quociente. 2 (mat.) relação. ¨ intelekta (ou mensa) kvociento (psic.: valor obtido a partir da divisão da idade mental do indivíduo por sua idade cronológica, multiplicado por 100; abrev.: IK, IQ) quociente intelectual (QI).

kvodlibeto (mús., lit.) “quodilibet”, fantasia, miscelânea, rapsódia.

kvorumo (número de indivíduos presentes, necessário para o funcionamento de uma asembleia) “quorum”.

kvoto cota, quota-parte. kvotosistemo (para ingresso em universidades, órgãos públicos etc.) sistema de cotas.

kW (fís.) símb. de kilovatto.

KWT (símb.autom.) Kuvajto.