j, J 1 (décima terceira letra do alfabeto esperanto) j, J. · símb. 2 J (autom.)
Japanujo. 3 J (fís., metr.) ĵulo. 4 J
(fís.) magnetado, intenso de magnetado. jo nome dessa letra.
-j (term. do plural): tiu
bela ĝardeno / tiuj belaj ĝardenoj aquele belo jardim / aqueles belos jardins. kia bela floro! /
kiaj belaj
floroj! que bela flor! / que belas flores! mi
legis tiun bonan libron / mi legis tiujn
bonajn librojn
li aquele bom
livro / li aqueles bons livros.
ja adv. 1
com efeito,
certamente, de fato, na verdade, mesmo, realmente, sem dúvida, pois, deveras,
mesmo. 2 até: kontraŭe,
nun mi estas ja tre gaja pelo contrário,agora estou
até muito alegre. || ĉu ja li diris tion? foi ele mesmo que disse
isso? ĉu li diris ja tion? ele disse isso mesmo? ĉu
li ja diris tion? ele disse mesmo isso? ĉu li ja venos? ele virá mesmo? jes ja! é claro! la vivo ja estas tia a vida é assim mesmo.
JA (símb.autom.) Jamaiko.
jabiruo 1 (zool.: designação comum às aves ciconiiforme dos
gêneros Jabiru, Mycteria e outros, da
família dos ciconiídeos) jaburu. 2 (zool.: ave da América do
Sul, muito comum no Pantanal, Jabiru mycteria) jaburu, tuiuiú.
jaborando 1 (bot.: pequena árvore
nativa do Brasil, da família das rutáceas, Pilocarpus jaborandi) jaborandi.
2 (tb. pilokarpo) (bot.: designação comum a
várias plantas do gênero Pilocarpus, da família das rutáceas) jaborandi, pilocarpo.
jacinto (min.:
pedra preciosa que constitui uma variedade de zircão) jacinto. Vd. zirkono.
Jackson (geogr.: cid.
dos EUA, cap. do Estado do Mississipi) Jackson.
jado (min.: rocha dura, compacta
e esverdeada, usada em objetos de adorno pessoal, estatuetas etc.) jade.
Jafo (tb. Ĥajfo,
Hajfo) (geogr.: cid. de Israel) Haifa.
Jafet (bíbl.)
= Jafeto.
Jafeto (bíbl.:
um dos filhos de Noé) Jafé.
Jagelonoj
(hist.: dinastia de reis poloneses dos séc. 14–16) jaguelônicos,
dinastia jaguelônica.
jaguaro (zool.: felino de grande porte encontrado do México à
Argentina, Panthera onca) onça-pintada.
jahurto (cul.) = jogurto.
jaĥto (náut.) = jakto.
jako (vest.) paletó (de homem), casaco (de homem), jaquetão,
japona, véstia. jaketo (vest.) jaleco, jaqueta, paletó. frenezjako (tb. trudkitelo,
trudjako)
camisa de força.
ledjako (vest.) blusão de couro. peltjako (vest.) paletó de peliça. savjako (colete cujo interior se
enche de ar, cortiça etc., destinado a salvar do afogamento vítimas de
naufrágio) salva-vidas,
colete salva-vidas.
jakarando 1 (bot.: designação
comum a várias árvores do gênero Jacaranda, da família das bignoniáceas) caroba, carobeira, jacaranda, jacarandá. Vd. palisandro. 2 (bot.)
= brazila jakarando. ¨ brazila jakarando (bot.:
árvore da família das bignoniáceas, nativa do Brasil, Jacaranda brasiliana) caroba,
jacarandá-preto. mimozfolia jakarando (bot.: árvore da família das bignoniáceas, nativa do Brasil,
muito usada em arborização urbana, Jacaranda mimosaefolia) carobaguaçu.
Jakelino (pren.fem.) Jaqueline, Jacqueline.
Jakelina (pren.fem.)
Jaqueline, Jacqueline.
Jakobo 1 (pren.masc.) Jacó,
Jacob. jakobano
(rel.: membro de uma seita síria) jacobita. Jakobino (pren.fem.)
Jacobina, Jacoba.
Jakobo 2 (bíbl.:
o último dos patriarcas bíblicos, filho de Isaac e Rebeca) Jacó.
jakobeno (hist.: membro de um clube
político revolucionário fundado em Paris em 1789) jacobino. jakobenismo (doutrina dos jacobinos) jacobinismo.
Jakobina (pren.fem.)
Jacobina, Jacoba.
Jakobo la 2a de Anglio (hist.: rei da Inglaterra
e Escócia, 1633–1701) Jaime II da Inglaterra, James II. jakobismo (tb.
jakobitismo) (movimento político dos
séc. 16 e 17 na Grã-Bretanha e Irlanda que tinha por objetivo a restauração do
reinado da casa dos Stuarts) jacobitismo. jakobisto (tb.
jakobito)
(hist.: partidário do jacobitismo) jacobita. Vd. jakobismo (‘movimento político’).
jakobito (hist.)
= jakobisto. jakobitismo (hist.)
= jakobismo
(‘movimento político’). Vd. Jakobo la 2a de
Anglio.
jakto (náut.:
embarcação a vela ou a motor, destinata a recreio ou a regata) iate.
jakuto (natural ou habitante da
Iacútia) iacuto. jakuta iacuto,
iacútio. Jakutio (tb. Jakutujo) (geogr.: república da Rússia, na Sibéria) Iacútia.
jakvo (bot.:
fruto da jaqueira) jaca. jakvarbo (bot.) = jakvujo. jakvujo (tb. jakvarbo)
(bot.: árvore da família das moráceas, Artocarpus
heterophylla) jaqueira, jaca.
jalapo 1 (bot.: trepadeira de
grande porte da família das convolvuláceas, Ipomoea purga) jalapa-verdadeira.
2 (tb. jalaprezino) (farm.: resina extraída do
rizoma dessa planta) jalapa. 3 (p.ext., bot.: designação comum a diversas plantas
cujos rizomas têm propriedades purgativas) jalapa. jalaprezino (farm.) =
jalapo (‘resina’). ŝajnjalapo (tb. mirfloro) (bot.: erva da família das
nictagináceas, Mirabilis jalapa) maravilha. ¨ Brazila jalapo (bot.: planta da família das
convolvuláceas, Merremia tuberosa) jalapa-do-brasil, flor-de-pau. Hindia jalapo (bot.: planta da família das
convolvuláceas, Ipomoea turpethum) jalapa-da-índia. vera jalapo (bot.) =
jalapo (Ipomoea purga).
Jalto (geogr.:
cid. da Ucrânia) Yalta, Ialta.
jam adv. 1 já. 2 agora mesmo. 3 mesmo: se vi dirus tion al mi jam hieraŭ,
me ne farus la eraron se você tivesse me dito isso ontem mesmo, eu não teria cometido o
erro. ¨ jam nun desde
já. jam ne já
não, não mais: li jam
ne vivas ele já
não vive; ele não vive mais. tiun okazon vi jam ne retrovos essa ocasião você não mais reencontrará (ou não
reencontrará mais). ne jam =
ankoraŭ ne: se
vi ne jam aliĝis al la kongreso, faru tuj se você ainda não se
inscreveu no congreso, faça-o já. || jam estas tempo iri domen já é hora de ir para casa.
Jamaiko (geogr.) = Jamajko.
Jamajko (geogr.: país das Antilhas,
ao Sul de Cuba; cap.: Kingstono; símb.autom.: JA) Jamaica.
Jamajko
(insulo) (geogr.: ilha das Grandes Antilhas) ilha da Jamaica. Vd. Grandaj Antiloj.
jambo (vrs.: na poesia grega e na
latina, pé de verso constituído de uma sílaba breve e outra longa) iambo,
jambo. Vd. trokeo.
ĥorjambo (vrs.: na poesia grega e na latina, pé métrico com seis tempos,
composto de duas sílabas breves entre duas longas (ou seja, de um troqueu e um
iambo)) coriambo.
jamboso (bot.:
árvore da família das mirtáceas, Syzygium
jambos) jambo, jambeiro. jambosfrukto (bot.:
fruto dessa árvore) jambo.
jambozio (bot.) = jamboso.
jambulo (bot.: árvore da família das
mirtáceas, Syzygium cumini) jamelão.
Jamusukro (geogr.: cid. e cap. da
Costa do Marfim) Yamoussoukro. Vd. Eburbordo.
JAN (cron.)
abrev. de Januaro.
jan. (cron.)
abrev. de Januaro.
Jan. (cron.)
abrev. de Januaro.
Jano (mit.:
deus romano) Jano.
jango (no
taoísmo, o princípio masculino, ativo, celeste, penetrante, quente e luminoso) “yang”.
Vd. jino.
Jangono (geogr.) = Ranguno.
Janguno (geogr.) = Ranguno.
Jangzio (geogr.:
rio da China) Yangtze Kiang, Yangzi Jiang, rio Azul.
janiĉaro (hist.: soldado de um corpo
de elite da infantaria turca, entre os séc. 14 e 19) janízaro.
Janjo (hipoc.
de Johanino) Joaninha.
jankio (tb.
usonano) (natural ou habitante
dos EUA) ianque.
Jan-Majen-insulo
(geogr.:
ilha da Noruega) ilha Jan Mayen.
Janseno (teólogo
holandês, 1585–1638) Cornélio Jansênio, Cornelis Jansen. jansenismo (teol.:
conjunto dos princípios estabelecido por Cornélio Jansênio) jansenismo.
jansenisto (teol.: adepto do jansenismo) jansenista.
januaro 1 (cron.) = Januaro.
Januaro 2 (cron.: o primeiro
mês do ano civil nos calendários juliano e gregoriano; abrev.: jan, JAN, Jan.) janeiro. Obs.: em
Esperanto, os nomes dos meses são considerados nomes próprios, por isso são
escritos com inicial maiúscula.
japano (natural ou habitante do
Japão) japonês, nipônico, japão: la drinkejestro estis ne japano, sed ĉino o dono do bar não
era japonês, mas chinês. japana (relativo
ao Japão ou aos seus naturais ou habitantes) japonês, nipônico, japônico, japão, nipo-,
nipono-, nipônico-: japana arto arte japonesa. japana
teatro teatro
japonês. japana-brazila nipo-brasileiro. japanigi japonizar.
Japanio (tb. Japanujo, Japanlando) (geogr.: país da Ásia; cap.: Tokio; símb.autom.: J) Japão. Vd. Nipono. ¨ japana lingvo (ling.: língua
falada no Japão) japonês.
Japana
Esperanto-Instituto (sigl.: JEI) Instituto Japonês de
Esperanto.
Japanaj
Alpoj (geogr.:
cadeia montanhosa no Japão) Alpes Japoneses.
jaro (intervalo de tempo
correspondente a uma revolução da Terra em torno do Sol) ano. jara anual. jarcenta (tb. centjara) secular.
jarcento (abrev.: jc) (período de cem anos) século. jarduono (tb. duonjaro, semestro) (período de seis meses) semestre. jarkvarona (relativo
a trimestre) trimestral. jarkvarono (tb.
trimestro)
(período de três meses) trimestre. jarkvino (período
de cinco anos) lustro. jarlibro (publicação anual) anuário. jarmilo (abrev.: jm) (período de mil anos) milênio. jarpago anuidade. jarrento anuidade.
jartempo (tb. sezono) estação (do ano). centjaro = jarcento. ĉiudujara (que
acontece a cada dois anos) bienal. ĉiujara (que ocorre uma vez por
ano) anual.
ĉiujare todos os anos, anualmente. dujara 1 de
dois anos: dujara infano uma
criança de dois anos. 2 (referente
a um biênio) bianual, bienal.. dujaro (período
de dois anos) biênio.
gigajaro (metr.: um bilhão (109) de anos; símb.: Ga) gigaano.
kilojaro (metr.: mil anos; símb.: ka) quiloano.
lumjaro (astr.: unidade de distância que equivale à distância percorrida pela
luz, no vácuo, em um ano, à velocidade de cerca de 300 mil km/s, o que dá cerca
de 9 trilhões e 460 bilhões de quilômetros; símb.: lj) ano-luz:
la stelo Vego situas 25 lumjarojn
for de nia sunsistemo a estrela Vega está a 25 anos-luz do nosso sistema solar. lunjaro (astr.: espaço de tempo que compreende 12 revoluções lunares e que
equivale aproximadamente a 354 dias) ano lunar. megajaro (metr.: um milhão (106) de anos; símb.: Ma) megaano.
miljara milenário. miljaro = jarmilo. multemiljara multimilenar,
multimilenário. novjara de ano-novo: novjaraj
bondeziroj votos
de ano-novo. novjara
vespero noite
de ano-novo. Vd. novjara
noktomanĝo, novjara
festeno. novjaro (meia-noite do dia 31 de dezembro) ano-novo, ano-bom. novjartago (dia primeiro de janeiro) ano-novo, ano-bom. okdekjarulo octogenário. pasintjara do ano passado: la
pasintjara kongreso estis belega o congresso do ano passado
foi belíssimo. superjaro ano bissexto. unujara anual (que dura um ano). unuajarulo (estudante recém-admitido numa universidade) primeiranista, calouro,
bicho, novato. ¨ jaro post jaro ano a ano, ano após ano. Feliĉan
Novan Jaron! Feliz Ano Novo!. kiomjara vi estas? quantos anos você tem? nova jaro (ano entrante) ano novo, ano-novo. sen indiko
de jaro (abrev.: s.j.) sem ano.
jardo 1 (metr.: unidade de
comprimento equivalente a 0,9144 m; símb.: yd) jarda (yd). 2 (náut.:
pau atravessado no mastro, e ao qual se prende a vela) verga. aljardigi (náut.)
fixar a vela à verga do mastro. ¨ kuba jardo (unidade de volume
equivalente a 0,7645 m3; símb.: yd3) jarda cúbica (yd3).
kvadrata jardo (unidade de área, equivalente a 0,8361 m2; símb.: yd2; abrev.: kv.jardo) jarda
quadrada (yd2).
Jareno (geogr.: cap. de Nauru, país
da Oceania) Yaren.
Jarlibro (E-o: publicação anual da UEA que contém a relação dos “delegitoj” e
informações sobre o movimento esperantista) Anuário.
jarovizi (tr.)
(agric.) = vernalizi. jarovizado (agric.)
= vernalizado.
JAS (símb.autom.) Okcidenta
Saharo.
jasmeno (bot.: designação comum às
plantas do gênero Jasminum, da família das oleáceas) jasmim. ¨ jasmena floro (bot.: a flor dessas plantas)
jasmim.
jaspo (min.: variedade de
calcedônia, de coloração variada, usada como pedra ornamental) jaspe. jaspi (tr.) (dar a cor ou a
aparência do jaspe) jaspear. jaspeca jaspeado.
jaspiso 1 (arc., min.) = jaspo. 2 (min.: espécie de jaspe
muito quebradiço) diásporo.
jaŝiro
(rel.:
qualquer templo xintoísta no Japão) “yashiro”.
jatagano (sabre
encurvado em dois sentidos opostos, usado pelos turcos e outros povos orientais)
iatagã.
Jaundeo (geogr.: cid. e cap. dos
Camarões) Iaundé, Yaoundé.
Javo (geogr.: uma das ilhas da Indonésia) Java. java (relativo
a Java ou aos javaneses) javanês. javano (natural ou habitante de
Java) javanês.
¨ java lingvo (ling.: língua
malaio-polinésia falada em Java e na Federação da Malásia) javanês.
Javano 1 (bíbl.: filho de Jafé) Javã,
Javan. 2 (nome hebraico para
designar os gregos) Javã, Javan.
Javeo (bíbl.: nome próprio de Deus, no Antigo Testamento) Javé,
Iavé, Jeová.
jaziono (bot.:
designação comum às plantas do gênero Jasione,
da família das campanuláceas) jasione.
Jazono (mit.:
herói grego que comandou os argonautas) Jasão.
jc abrev. de jarcento.
JD (E-o) sigl. de Junulara Delegito.
je prep., voc.funç. (vocábulo
primitivo sem significado definido, usada quando não há outra mais adequada,
mas principalmente para mostrar hora e/ou medida) 1 a,
em, com, de: mi vekiĝas
je la 7-a (sepa) horo acordo às 7 (sete) horas. mi estas je
unu jaro kaj duono pli aĝa ol vi sou um ano e meio mais velho que você. avida je gloro ávido de glória. la pakaĵo estas peza je dudek kilogramoj o pacote tem vinte quilos de peso. malsana je la koro doente do coração. je
via servo às
suas ordens. 2 (tb. okaze de) por ocasião de: je la morto de sia patro ŝi estis 13-jaraĝa por ocasião da morte de seu pai, ela tinha 13 anos
de idade.
Jefferson City (geogr.: cid.
dos EUA, cap. do estado do Missouri) Jefferson City.
Jehoaŝo (bíbl.:
rei da Judeia, após Atalia) Joás.
Jehojada (bíbl.:
sumo sacerdote de Jerusalém, organizou um golpe de Estado contra Atalia) Joad,
Joiada.
Jehoŝafato (bíbl.:
quarto rei de Judá, 870–849 a.C.) Josafá.
Jehoŝafato
(Valo de) (bíbl.: vale entre Jerusalém e o monte das
Oliveiras) vale de Josafá.
Jehovo (bíbl.:
antiga forma de Javeo) Jeová.
Jehu (bíbl.:
filho de Josafá, rei de Israel, 841–814 a.C.) Jeú.
Jehudo 1 (bíbl.: patriarca hebreu,
filho de Jacó e Lia) Judá. 2 (hist.: reino constituído pelas
tribos do Sul da Palestina, 931–587 a.C.) reino de Judá.
Jehuda (bíbl.) = Jehudo.
Jeĥezkelo
1 (pren.masc.) Ezequiel.
Jeĥezkelo
2 (bíbl.: um dos quatro grandes profetas) Ezequiel.
Vd. profeto.
J.E.I. sigl. de Japana
Esperanto-Instituto.
jejuno (anat.: parte do intestino
delgado entre o duodeno e o íleo) jejuno.
jekorino (biol.) jecorina.
JEL sigl. de Jugoslavia
Esperanto-Ligo.
Jelcin (Boris)
(político russo, 1931–2007) Boris
Yelstsin.
jelpi (i.) 1 (tb. bojeti, plorboji) (gemer (o
cão) expressando dor ou medo) ganir, cuincar, cainhar, soltar cains, chorar,
uivar. 2 (p.ext.: tornar (a voz) estridente, um pouco como o ganido de um cão) esganiçar.
jelpo (tb. bojeto, plorbojo) (a voz ou
latido de dor dos cães) ganido, caim, cainho. jelpeti (i.) (tb. bojeti, plorbojeti) (falando-se
de cão pequeno) ganizar.
Jemeno (geogr.: país da Ásia; cap.: Sanao; símb.autom. YMN) Iêmen. jemena (relativo ao Iêmen, ou aos seus naturais ou habitantes) iemenita. jemenano (natural
ou habitante do Iêmen) iemenita.
Jemeno
Demokrata (geogr.: antigo país da península
Arábica, uniu-se à República do Iêmen em 1990; símb.autom. ADN) República Democrática do
Iêmen.
jen interj. 1 eis!, aqui está!, eis aqui!,
eis aí!, eis ali!; eis que, veja!, aí: jen alvenas via edzo aí vem o seu marido. 2 (tb. nu) aí: jen, knabo! bela movo! aí, garoto! bela
jogada! jena seguinte, o seguinte, este (que se segue). jene assim,
da seguinte maneira. jeno o seguinte. ¨ jen... jen... ora... ora...: jen
ŝi ridas, jen ŝi ploras ora ela ri, ora ela chora.
|| jen la libro, kiun vi petis eis o livro que você pediu;
aqui está o livro que você pediu. jen staras la bovo antaŭ
la monto (dito)
agora é que
são elas.
jeno (econ.) = eno.
Jenisejo (geogr.:
rio da Ásia) Ienissei.
Jeremio 1 (pren.masc.)
Jeremias.
Jeremio 2 (bíbl.: um
dos quatro grandes profetas) Jeremias.
Vd. profeto. jeremiado (fig.:
lamentação insistente, importuna, vã) jeremiada, lamúria.
Jeremia (bíbl.) = Jeremio
(‘profeta’).
Jeriĥo (geogr.: cid. da Palestina) Jericó.
Jerobeamo (bíbl.:
um dos reis de Israel) Jeroboão.
Jersino (Aleksandro) (bacteriologista
francês de origem suíça, 1863–1943) Alexandre Yersin. jersina (relativo
a Yersin) de Yersin: jersina bacilo bacilo de Yersin.
Jerusalemo (geogr.: cid. e cap. de
Israel) Jerusalém. jerusalema (reletivo a Jerusalém ou aos
seus habitantes) hierosolimita.
Jerusalemo
Liberigita (lit.: poema épico do poeta italiano Torquato Tasso,
1581; trad. para o Esperanto (2010) por Enrico Dondi) Jerusalém Libertada.
Jeruzalemo (geogr.) = Jerusalemo.
jes 1 sim. 2 bem. 3 pois não. jesa afirmativo. jese afirmativamente.
jesi (i.) dizer “sim”, dizer que sim,
concordar, afirmar. jeso afirmação. jesigi confirmar. kapjesi (i.) gesticular afirmativamente com a cabeça, anuir. com
a cabeça. || eble jes! talvez sim! jes, mi konsentas sim, concordo. mi kredas,
ke jes acho que sim.
Jesajo (pren.masc.) Isaías.
Jesaja (bíbl.:
um dos quatro grandes profetas) Isaías. Vd. profeto.
jesaulo (mil.:
posto militar cossaco equivalente a capitão ou major) “yesaul”.
jesuo 1 interj.
(expressa admiração, surpresa, medo, espanto, alegria) (inic.maiúsc.) Jesus!
Jesuo 2 (hist., bíbl.:
judeu da Palestina, fundador do cristianismo) Jesus. ¨ Jesuo Kristo (rel.) Jesus Cristo. Jesuo Nazareta Jesus
Nazareno. Kompanio de Jesuo (rel.:
ordem religiosa fundada por santo Inácio de Loiola em 1540) Companhia
de Jesus. Nia Sinjoro Jesuo Kristo Nosso
Senhor Jesus Cristo.
jeto (aer.)
jato, avião a jato.
jetio (suposto humanoide que
habita o Himalaia, tb. chamado de “abominável homem das neves”) “yeti”.
Jezo (geogr.: antigo nome da
ilha japonesa de Hokkaido) Ezo.
Jezuo = Jesuo.
jezuito 1 (rel.: membro da Companhia de Jesus) jesuíta. Vd. Kompanio
de Jesuo. 2 (fig.) jesuíta, hipócrita temível, dissimulado, loiola. jezuita (fig.) dissimulado. jezuitejo construção onde os jesuítas
moram e ensinam sua doutrina. jezuitismo (sistema moral, social, religioso
dos jesuítas) jesuitismo.
jiao (econ.: 1/10 do jŭano, moeda da
China) jiad.
jido (tb. judgermana lingvo) (ling.: língua germânica das comunidades judaicas da Europa central e
oriental) iídiche.
¨ jida lingvo (ling.)
= jido.
Jiftaĥo (hist.,
bíbl.: juiz de Israel, séc. 12 a.C.) Jefté.
jino (no
taoísmo, o princípio feminino, passivo, terrestre, absorvente, frio e obscuro) “yin”.
Vd. jango.
Jinĉuano (geogr.: cap. de Ningxia, região autônoma da China) Yinchuan.
jingo 1 (tb. koltordulo) (zool.: designação comum
às aves do gênero Jynx
[ou Iunx])
torcicolo. 2 (tb.
Eŭrazia koltordulo) (zool.: ave da família dos picídeos, Jynx torquilla) torcicolo,
peto-formigueiro, peto-galego, peto-de-chuva. 3 (tb.
rufgorĝa koltordulo, ruĝgorĝa koltordulo) (zool.: ave da família
dos picídeos, Jynx ruficollis) torcicolo.
jinrikŝo = rikiŝo.
J/K (fís., metr.) símb. de ĵulo per kelvino.
jm abrev . de jarmilo.
Joabo (bíbl.:
sobrinho e general de Davi) Joabe.
Joakimo (pren.masc.)
Joaquim.
Joakima (pren.fem.)
Joaquina.
Jobo (bíbl.)
= Ijobo.
jobi/
pref. (metr.: segundo a IEC, equivale ao multiplicador 280 (=
1.208.925.819.614.629.174.706.176; símb.: Yi) yobi-: jobibajto (=
280 bytes; símb.: YiB, Yibajt) yobibyte (YiB).
Joĉjo 1 (hipoc. de Jozefo) Juca,
Zeca. 2 (hipoc. de Johano) Joãozinho.
Joĉjo
Mulato (lit.:
obra de Menotti Del Picchia, publicado em 1917) Juca Mulato.
jod [Hebr.] (décima letra do alfabeto hebraico) “iod”,
“yud”.
jodo (quím.: elemento químico de
número atômico 53; símb.: I) iodo.
jodipino (farm.: medicamento composto
de cloreto de iodo e óleo de sésamo) iodipina.
jodli (mús.: cantar alternando
rapidamente a voz normal com o falsete, como é comum na região montanhosa da
Áustria e da Suíça) cantar à tirolesa. jodlo (mús.: essa forma de cantar)
tirolesa,
“jodel”.
jodoformo (quím.: substância usada
como antisséptico tópico) iodofórmio.
jodolo (quím.:
sucedâneo do iodofórmio, e que tem várias aplicações terapêuticas) iodol.
jodozo (quím.:
o grupo IO) grupo iodoso. jodoza (quím.: diz-se do ácido em que o hidrogênio é
substituído pelo radical univalente IO) iodoso.
Joelo (bíbl.: um dos profetas
menores) Joel. Vd. profeto.
jogo (conjunto de exercícios sistemáticos, que envolvem especialmente a
postura e a respiração, praticados a partir dos ensinamentos filosóficos
indianos) ioga. jogano (praticante
da ioga) iogue, ioguim.
jogio = jogano.
jogurto (cul.: espécie de
coalhada, geralmente industrializada, preparada sob a ação de fermentos
lácteos) iogurte.
Johano (pren.masc.)
João. Johanino (pren.fem.) Joana,
Janete. ¨ Janjo (hipoc.
de Johanino) Joaninha.
Joĉjo (hipoc. de Johano) Joãozinho.
Johanĉjo (hipoc. de Johano) Joãozinho. Johanjo (hipoc. de Johanino) Joaninha.
Jonjo (hipoc. de Johanino) Joaninha.
Vd. Hanĉjo.
Johana (pren.fem.)
Joana.
Johana Dark (heroína francesa, 1412–1431) Joana d’Arc: Johana Dark
estis nomata la Virgulino de Orleano Joana d’Arc era chamada de a Donzela de Orleans.
Johana de Arko
= Johana Dark.
Johan-Baptisto
(pren.masc.) João Batista.
Johanino Dark =
Johana Dark.
Johanino de
Arko = Johana
Dark.
Johanjo (hipoc. de Johanino) Joaninha.
Johano
(Sankta) (apóstolo de Jesus, autor do
Apocalipse, das três Epístolas e do quarto Evangelho, séc. 1º) são João. Vd. evangeliisto.
Johano-Gastono
de Mediĉoj (grão-duque da Toscana,
1671–1737) João-Gastão
de Medici. Vd. Mediĉoj.
Johano la
Baptisto (rel.: chefe de uma seita judaica no séc. 1,
considerado pela tradição cristã como o precursor do Messias) são
João Batista.
Johano
Paŭlo la 1a (catol.: papa
da Igreja Católica, 1912–1978) João Paulo 1.º.
Johano
Paŭlo la 2a (catol.: papa
da Igreja Católica, 1920–2005) João Paulo 2.º.
johimbo (bot.:
planta da família das rubiáceas, Pausinystalia
johimbe ou Corynanthe
yohimbe) ioimba. johimbino (farm.:
alcaloide extraído da ioimba e de outras rubiáceas) ioimbina.
jojo (lud.: certo brinquedo
infantil) ioiô.
jojoo (lud.) = jojo.
jokano (cul.:
certo doce japonês) “yokan”.
Jokasto (mit.:
na mitologia grega, mulher de Laio e mãe de Édipo, com quem se casou sem saber
que era seu filho) Jocasta. Vd. Lajo, Edipo.
Jokohamo (geogr.:
cid. do Japão) Yokohama.
jolo (náut.:
canoa estreita, leve e rápida) iole.
jono (fís., quím.: átomo ou grupo
atômico eletricamente carregado) íon, ionte, ião, iônio. jonigi (fís., quím.) ionizar. joniĝi (fís., quím.) ionizar-se.
Jona (bíbl.:
um dos profetas menores) Jonas. Vd. profeto.
Jonatano (pren.masc.)
Jônatas.
jonio (rel.: símbolo religioso que representa o órgão sexual feminino e seu
poder reprodutor, cultuado junto com o linga em diversas seitas do hinduísmo) “yoni”.
Vd. lingamo.
jonkvilo (bot.: planta da família das
amarilidáceas, Narcissus jonquilla) junquilho.
jonosfero (geof.:
parte superior da atmosfera terrestre, situada acima da estratosfera, entre 40
km e 700 km de altitude, onde se realiza a ionização) ionosfera.
JOR símb.autom. de Jordanio.
joro 1 (autom.) derrapagem. 2 (aer.)
guinada. 3 (mar.) guinada. jori (i.) 1 (autom.) derrapar. 2 (aer.)
guinar. 3 (mar.) guinar.
Jordano (geogr.: rio do Oriente
Médio) rio Jordão. jordana (relativo ao rio Jordão) jordânico. cisjordana (que fica a oeste do rio Jordão)
cisjordânico.
transjordana (que fica a leste do rio Jordão) transjordânico.
Jordanio (geogr.:
país do Oriente Médio; cap.: Amano; símb.autom.: JOR, HKJ) Jordânia.
Vd. Cisjordanio. jordania
(relativo à Jordânia ou aos seus habitantes) jordaniano,
jordaniense, jordânio. jordaniano
(natural ou habitante da Jordânia) jordaniano,
jordaniense, jordânio.
Jorko 1 (geogr.:
cid. da Inglaterra) York, Iorque. Nov-Jorko (geogr.)
Vd. Nov-Jorko.
Jorko 2 (geogr.: antigo nome
de Toronto. cid. do Canadá) York. Vd. Toronto.
joruba lingvo (ling.: língua da Nigéria) ioruba.
Josuo (bíbl.: sucessor de Moisés) Josué.
Joŝija
(bíbl.: 16º rei de Judá) Josias.
joto (tb.
“jota”) (nona letra do alfabeto
grego, ι, Ι) iota.
jota [Gr.]
= joto (‘letra grega’).
Jovo (mit.:
outro nome de Júpiter) Jove. Vd. Jupitero.
joviala (tb.
gajema) (poét.) jovial,
alegre.
Joviano (pren.masc.)
Joviano.
Joviana (pren.fem.)
Joviana.
Jozĉjo (hipoc. de Jozefo) Juca,
Zeca.
Jozefo (pren.masc.) José. Jozefino (pren.fem.) Josefa, Josefina. ¨ Joĉjo (hipoc. de Jozefo) Juca, Zeca. Jonjo (hipoc. de Jozefino) Zefa. Jozĉjo (hipoc. de Jozefo) Juca,
Zeca. Joznjo (hipoc. de Jozefino) Zefa.
Jozefa (pren.fem.)
Josefa, Josefina. Vd. Jozefino.
ju (correlativo de des) quanto. ¨ ju pli multe, des pli bone quanto mais, tanto melhor; quanto mais,
melhor.
juano (econ.:
moeda da China; = 10 jiaoj = 100 fenoj) iuane, “yuan”.
jubeo (arq.:
tribuna em forma de galeria entre a nave e o coro, em certas igrejas) jubeu.
jubili (i.) 1 dar gritos de alegria. 2 (rel.)
rejubilar-se ruidosamente (principalmente
em atmosfera religiosa).
jubileo 1 (rel.)
jubileu. 2 (comemoração de cinquentenário ou de 25 anos) jubileu.
judo (povo) judeu, israelita,
hebreu. juda (relativo aos judeus) judeu,
judaico. judaro (conjunto das pessoas que professam a
religião dos judeus) judaísmo. judeco qualidade
de judeu. judejo (tb. geto) (bairro de judeus numa cidade) gueto,
bairro judeu. judigi judaizar. judino judia.
judismo (rel.) judaísmo. judkvartalo = judejo. Judujo 1 (hist.: antes do cativeiro
dos judeus na Babilônia) Judeia. 2 (hist.: após o cativeiro) =
Judeo. nejudo (tb. gojo, nehebreo) (entre os judeus,
indivíduo ou povo que não é de origem judaica) gói, não-judeu. ¨ la
eterne migranta judo (tb. la vaganta judo) o judeu errante. Vd. Ahasvero.
judaismo (rel.) = judismo.
judaizi (i.)
(seguir a religião judaica e suas práticas) judaizar.
Judaso 1 (pren.masc.)
Judas.
Judaso 2 (bíbl.:
um dos discípulos de Jesus) Judas.
Judeo (hist.: após o cativeiro dos
judeus na Babilônia) Judeia.
Judita 1 (pren.fem.)
Judite.
Judita 2 (bíbl.)
Judite.
jufto (couro preparado com a
casca do vidoeiro e do amieiro) couro da rússia.
jugo 1 jugo, canga. 2 (fig.) dominação, sujeição, opressão. jugi (tr.)
cangar, jungir. jugaĵo conjunto de dois animais jungidos. subjugigi subjugar,
escravizar, oprimir.
juglando (bot.: fruto da nogueira) noz. juglandujo (tb. juglandarbo) (bot.: árvore da família das juglandáceas, Juglans regia) nogueira.
jugoslavo 1 (natural ou habitante
da Iugoslávia) iugoslavo,
jugoslavo. Jugoslavio (hist.: nome de três
entidades políticas que se sucederam na península balcânica de 1929 a 2003) Iugoslávia,
Jugoslávia. Vd. Reĝlando Jugoslavio, Socialisma
Federacia Respubliko Jugoslavio, Federacia Respubiklo Jugoslavio,
Federacia Popola Respubliko Jugoslavio.
Jugoslavia
Esperanto-Ligo (sigl.: JEL) Liga Iugoslava de Esperanto.
Jugoslavio (Federacia Popola Respubliko) (hist.: nome adotado pela
República Socialista Federativa da Iugoslávia de 1946 a 1963) República Popular Federal da Iugoslávia.
Jugoslavio (Federacia Respubliko) (hist.: país que existiu nos Bálcãs de 1992 até 2003; cap.: Beogrado) República
Federal da Iugoslávia, República Federal da Jugoslávia.
Jugoslavio (Reĝlando) (hist.: país que existiu nos Bálcãs de 1918 até 1941; cap.: Beogrado) Reino
da Iugoslávia, Reino da Jugoslávia.
Jugoslavio (Socialisma Federacia Respubliko) (hist.: país que existiu nos Bálcãs de 1945 até 1992; cap.: Beogrado) República
Socialista Federativa da Iugoslávia, República Socialista Federativa da
Jugoslávia.
jugula (anat.) = jugulara.
jugularo (anat.: cada uma das quatro
veias principais que passam pelo pescoço) jugular, veia jugular. jugulara (relativo à garganta ou ao
pescoço) jugular.
juĝi (tr.) julgar,
sentenciar. juĝa judicial,
judiciário, judicatório. juĝo julgamento,
sentença, juízo. juĝadi (tr.) julgar por hábito. juĝado (ação
de julgar) julgamento. juĝagado (tb.
proceduro) processo,
autos, feitos. juĝanto jurado,
juiz de fato. juĝantaro júri. juĝato acusado, réu. juĝatino ré.
juĝdecido (tb. verdikto) veredicto. juĝejo 1 tribunal, judicatura. 2 cartório: ili
iris al la juĝejo por
geedziĝi foram
ao cartório para se casar. 3 palácio da
justiça. juĝista (relativo a juiz ou a juízes) judicativo.
juĝisto 1 juiz. 2 (fut.) árbitro, juiz. juĝistaro tribunal, justiça. juĝisteco (tb. juĝopovo) justiça. juĝopovo 1 (tb.
jurisdikcio) jurisdição.
2 (tb. juĝisteco) justiça.
juĝorajto judicatura, jurisdição. juĝoto acusado,
réu. juĝotino acusada, ré. aljuĝi (tr.) adjudicar.
antaŭjuĝa preventivo: antaŭjuĝa
aresto (ou enkarcerigo) prisão
preventiva. antaŭjuĝi (tr.) (julgar ou formar opinião por antecipação) prejulgar.
antaŭjuĝo 1 preconceito.
2 paixão. ĉefjuĝisto desembargador.
lini-juĝisto (desp.) = taĉ-juĝisto. pacjuĝisto =
paciga juĝisto. prijuĝi (tr.) 1 ajuizar.
2 dar (ou emitir) um parecer. pijuĝi
ion dar um parecer
sobre algo. proprajuĝe conforme sua própria capacidade de julgar. taĉ-juĝisto (tb. lini-juĝisto) (desp., fut: indivíduo que
se coloca à margem do campo ou quadra, tendo na mão uma pequena bandeira com
que sinaliza saída da bola pela linha de fundo ou pela lateral, impedimento no
futebol etc.) bandeirinha,
juiz auxiliar, fiscal de linha, juiz de linha, bandeira. ¨ juĝi maljuste julgar
injustamente. juĝisto de la paco = paciga juĝisto. paciga juĝisto (tb. juĝisto
de la paco, pac-juĝisto) juiz
de paz, juiz de casamento. supera juĝisto desembargador.
Juĝistoj (bíbl.: livro da Bíblia) Juízes.
jujubo 1 (bot.: fruto da jujubeira
[Ziziphus jujuba]) jujuba.
2 (bot.: suco desse fruto) jujuba. jujubarbo (bot.) = jujubzizifo. Vd. zizifo. jujubsuko (bot.: o sumo desse fruto) jujuba.
jujubujo (bot.) = jujubzizifo. Vd. zizifo.
juki (i.) dar coceira,
produzir comichão, comichar, formigar, prurir: mia kapo jukas min minha cabeça está coçando.
Vd. grati. juko comichão, coceira, prurido. jukado comichão,
coceira, prurido. ||
grati iun, kie jukas al li coçar alguém onde sente
comichão (i.e., lisonjear, tocar no fraco
de alguém). la mano jukas lin ele sente comichão na mão (i.e., sente vontade de bater).
jukao (bot.: designação comum às
plantas do gênero Yucca, da família das agaváceas) iúca.
jukato (vest.: vestimenta
japonesa de verão, geralmente usada após o banho) “yukata”.
Jukatano (geogr.:
península do México, entre o golfo do México e o mar das Antilhas) Yucatán.
Jukatanio (geogr.: um dos Estados do México) Yucatán.
Jukono (geogr.:
rio da América do Norte que percorre o Alasca e o Canadá) Yukon. Jukonio (geogr.:
um dos territórios do Canadá) Yukon.
JUL (cron.)
abrev. de Julio.
jul. (cron.)
abrev. de Julio.
Jul. (cron.)
abrev. de Julio.
julo 1 (mar.:
remo que se articula com a popa da embarcação e a impulsiona por meio de movimentos
de um para outro bordo) zinga. juladi (i.)
(mar.: impulsionar (barco, canoa etc.) com a zinga) zingar.
Julo 2 (festa do
solstício de inverno, comemorada no hemisfério norte entre os dias 24 e 25 de dezembro)
Yule. Vd. Julavo.
Julavo =
Sankta Nikolao (‘personagem lendária’).
Vd. Julo (‘festa’).
julepo (farm.: bebida, de efeito
calmante, que tem por base uma mistura de água destilada com algum xarope) julepo,
julepe, poção.
julio (cron.) = Julio.
Julio 1 (pren.masc.) Júlio.
Julio 2 (cron.: o sétimo
mês do ano civil nos calendários juliano e gregoriano; abrev.: jul., JUL, Jul.) julho. Vd. Januaro,
Obs.
Julia (pren.fem.)
Júlia.
Juliano (pren.masc.)
Juliano.
Juliana (pren.fem.)
Juliana.
Juliano de Mediĉoj (príncipe florentino,
1478–1516) Juliano
de Medici. Vd. Mediĉoj.
Julieta 1 (pren.fem.)
Julieta.
Julieta 2 (lit.:
personagem de uma tragédia de Shakespeare) “Julieta”. Vd. Romeo.
JUN (cron.)
abrev. de Junio.
jun. (cron.)
abrev. de Junio.
Jun. (cron.)
abrev. de Junio.
juna jovem, moço, novel, novo,
mancebo, juvenil. june de modo juvenil, à maneira de jovem. junaĝo (tb.
juneco) juventude,
mocidade. juneca juvenil. juneco (tb. junaĝo)
(qualidade ou estado do que é jovem) juventude, mocidade. junigi tornar
novo, juvenilizar, rejuvenescer, remoçar: amo nin junigas o amor nos rejuvenesce. junulo moço, jovem, mancebo, rapaz.
junularo (o conjunto dos jovens) mocidade, juventude, a gente
moça. junulino moça,
jovem, rapariga, raparigota, manceba. gejunuloj moços e moças. maljuna velho, ancião, idoso. maljunaĝo (tb.
maljuneco) velhice.
maljuneco (tb. maljunaĝo) (qualidade ou estado do
que é velho) velhice. maljuneta ainda
não completamente velho. maljunigi tornar
velho, envelhecer: ĉagrenoj
nin maljunigas os desgostos nos
envelhecem. maljuniĝi envelhecer, ficar velho. maljunulo velho, ancião, idoso. maljunulejo asilo
de idosos. maljunulino velha, anciã, idosa. rejunigi rejuvenescer,
remoçar. rejuniĝi rejuvenescer,
remoçar, readquirir a juventude. ¨ juna vino (fig.)
vinho
verde. junulara restadejo albergue da juventude.
Junano (geogr.: província da China; cap. Kunmingo) Yunnan,
Yun-nan.
jungi (tr.) jungir, atrelar,
cangar. jungo ação de cangar. jungilo canga. jungitaro (dois
ou mais animais atrelados ao veículo) junta, parelha, par. aljungi (tr.) (tb. enjungi) atrelar, jungir. maljungi (tr.) (tb. eljungi, disjungi) desatrelar, disjungir. || kiu sin enjungis, devas tiri ajoelhou, tem de rezar.
junio (cron.) = Junio.
Junio 1 (cron.: o sexto mês
do ano civil nos calendários juliano e gregoriano; abrev.: jun., JUN, Jun.) junho.
Junio 2 (cin.,
lit.: em inglês “June” é um personagem dos estúdios Disney, uma das três sobrinhas
da Margarida, a namorada do Pato Donald) Lili. Vd. Lalá, Lelé. [Fonte: Vikipedio]
junipero 1 (bot.: designação comum
aos arbustos e árvores do gênero Juniperus, da família das cupressáceas)
junípero, zimbro, zimbreiro. 2 (bot.) =
ordinara junipero. ¨ ordinara junipero (bot.: arbusto da família
das cupressáceas, Juniperus communis) zimbro.
junko (bot.: designação comum às
ervas do gênero Juncus, da família das juncáceas) junco.
junkro (hist.: na Alemanha do
séc. 19 e início do séc. 20, nobre latifundiário) “junker”.
Junono (mit.:
deusa da feminilidade e do casamento na mitologia romana, irmã e mulher de
Júpiter) Juno. Vd. “Hera”.
junto (técn.: o ponto ou os pontos
pelos quais aderem entre si dois objetos contíguos, como ladrilhos, pedras na
construção, tijolos etc.) junta.
jupo (vest.) saia. jupistino costureira
(especializada na feitura de saias). jupĉasemulo mulherengo, pachola. baletjupo (saiote de
tule, usado por bailarinas) “tutu”.
minijupo (vest.) minissaia. subjupo (vest.) anágua, saiote, saia de baixo.
Jupitero 1 (mit.: na
mitologia romana, pai e rei dos deuses) Júpiter. Vd. Zeŭso.
Jupitero 2 (astr.: o maior planeta do sistema solar, o quinto a partir do Sol) Júpiter.
juro (tb. leĝoscienco)
(ciência das leis) direito. jura jurídico. juristo (indivíduo
de grande conhecimento jurídico) jurisconsulto, jurista, jurisperito. ¨ civila
juro
(jur.) direito
civil. internacia juro
(jur.) direito
internacional. kanona juro (jur.)
direito
canônico. kriminala juro (jur.)
direito criminal. romana juro (jur.)
direito romano.
jurisdikcio 1 (poder atribuído a
uma autoridade para fazer cumprir determinada categoria de leis e punir quem as
infrinja em determinada área) jurisdição. 2 (território sobre o qual se estende o
direito de julgar de uma instância judiciária) jurisdição. 3 (jur.:
circunscrição judicial) vara. ¨
civila jurisdikcio (jur.) vara cível. kriminala jurisdikcio (jur.) vara criminal.
jurisprudenco 1 (jur.: ciência do direito)
jurisprudência. 2 (jur.: interpretação reiterada que os tribunais
dão à lei, nos casos concretos submetidos ao seu julgamento) jurisprudência.
3 (jur.: conjunto de soluções dadas às questões de direito pelos
tribunais superiores) jurisprudência.
jurto (tenda
ou cabana de nômades siberianos e mongóis) iurta.
justa justo, equitativo, reto, direito. juste justamente, com justiça. justaĵo ação
justa. justeco 1 (qualidade do que é justo) justiça. 2 (fil.: uma das quatro virtudes cardeais) justiça. Vd. virto. justulo um homem justo. maljusta injusto.
maljustaĵo injustiça, coisa injusta, ação injusta. maljusteco (qualidade do que é injusto)
injustiça. maljustulo um
homem injusto.
Justeno (pren.masc.)
Justino.
justico (administração que
cuida da escolha dos juízes, do controle de suas ações, da execução das penas
etc.) justiça. justica judiciário: justica
povo poder
judiciário. justicministro ministro da justiça. justicoficisto oficial de justiça. ¨ Ministrejo
pri (ou de) justico ministério da justiça.
Justiniano 1 (pren.masc.)
Justiniano.
Justiniano 2(hist.: imperador
bizantino, 482–565) Justiniano I.
juto (têxt.: tecido feito com as
fibras do córcoro) juta. Vd. korkoro. jutplanto (bot.: cada uma das duas espécies de córcoro usadas na fabricação da
juta) córcoro, juta. jutsako saco
de aniagem. juttolo
(têxt.: tecido grosso de
juta) juta, aniagem,
serapilheira.
Jutlando (geogr.: região continental
da Dinamarca) Jutlândia.
juvelo 1 (objeto de adorno
pessoal, geralmente feito com material valioso) joia. 2 (fig.: qualquer objeto de valor) joia,
alfaia, brinco, pérola. juvelaro (enfeite formado de muitas joias) ornato.
juvelarto ourivesaria, arte de joalheiro. juvelejo joalheria. juvelista relativo
a joalheiro. juvelisto joalheiro.
juvelŝtono (tb. gemo) pedra preciosa. juvelujo escrínio, guarda-joias. pendjuvelo (tb. pendaĵeto) berloque.
Juvenalo 1 (pren.masc.) Juvenal.
Juvenalo 2 (poeta latino, c.
55–c. 130) Juvenal.
jŭano (econ.) = juano.